Βία σε εργασιακούς χώρους και πολιτικές πρόληψης

Η εμφάνιση βίας στους εργασιακούς χώρους είναι σίγουρο ότι απειλεί την εύρυθμη λειτουργία μιας επιχείρησης σε μεγάλο βαθμό, για αυτό και οι πολιτικές πρόληψης και αποτροπής φαινομένων βίας πρέπει να αποτελούν βασική προτεραιότητα. 

Ο σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να βοηθηθούν οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι στην κατεύθυνση της μείωσης του κίνδυνου, εξαιτίας της βίας στους εργασιακούς χώρους. Στόχος είναι να λειτουργήσει ως οδηγός, από τον οποίο οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι μπορούν να αντλήσουν τις πληροφορίες και την καθοδήγηση, ώστε να μπορούν να προσδιορίσουν τις πρόσθετες απαιτούμενες επαφές και τις πηγές αναφοράς, προκειμένου να υλοποιηθεί ένα  πρόγραμμα συνειδητοποίησης και πρόληψης της βίας στους εργασιακούς χώρους.

Οι παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες έκθεσης εργαζομένου σε κίνδυνο είναι οι ακόλουθοι:

• Εργασία στην οποία περιλαμβάνεται η συναλλαγή με χρήματα.
• Εργασία κατά μόνας ή με πολύ μικρό αριθμό ατόμων.
• Εργασία σε περιοχές με υψηλή εγκληματικότητα.
• Εργασία αργά τη νύχτα ή κατά τις πρώτες πρωινές ώρες.
• Εργασία / Φύλαξη περιουσιών ή άλλων πολύτιμων ειδών.

Βία στο χώρο εργασίας, είναι οποιαδήποτε φυσική επίθεση, η οποία εμφανίζεται με βίαιη συμπεριφορά ή λεκτική κατάχρηση.
Εργασιακός χώρος είναι οποιαδήποτε εγκατάσταση, μόνιμη ή προσωρινή, όπου ένας υπάλληλος εκτελεί οποιοδήποτε σχετικό με την εργασία του καθήκον. Αυτός ο χώρος περιλαμβάνει – αλλά δεν περιορίζεται – τα κτήρια και την περιβάλλουσα αυτά περίμετρο, συμπεριλαμβανομένων των χώρων στάθμευσης και τη διαδρομή από και προς την εργασία. Τα γεγονότα βίας εργασιακών χώρων μπορούν να διαιρεθούν σε κατηγορίες, ανάλογα με τη σχέση μεταξύ του επιτιθεμένου και του εργαζόμενου ή του εργασιακού χώρου.

Αυτές οι κατηγορίες είναι:

• Βία από τρίτο: Σε αυτόν τον τύπο γεγονότος, η βία ασκείται από τρίτον, που δεν έχει καμία νόμιμη σχέση με τον εργαζόμενο ή τον εργασιακό χώρο. Μπαίνει στον εργασιακό χώρο συνήθως προσποιούμενος τον πελάτη, για να διαπράξει ληστεία ή άλλη βίαιη πράξη. Οι εργαζόμενοι μπορούν επίσης να καταστούν θύματα από τρίτους, εκτός του «παραδοσιακού» χώρου εργασίας, ενεργώντας στην πορεία και στο πλαίσιο της απασχόλησής τους.
• Βία από πελάτη: Σε αυτήν την περίπτωση, η βία ασκείται από κάποιον που λαμβάνει μία υπηρεσία, η οποία παρέχεται από την επιχείρηση. Η βία μπορεί να λάβει χώρα στον εργασιακό χώρο ή – όπως με τους φορείς παροχής υπηρεσιών, έξω από τον εργασιακό χώρο, αλλά ενώ ο εργαζόμενος εκτελεί μια σχετική με την εργασία του λειτουργία. Η βία αυτού του είδους υπο-διαιρείται σε δύο τύπους: O ένας τύπος περιλαμβάνει τους ανθρώπους που είναι εγγενώς βίαιοι, όπως οι τρόφιμοι φυλακών, οι ψυχικά ασθενείς ή άλλες κατηγορίες πελατών, ενώ ο άλλος τύπος περιλαμβάνει τους ανθρώπους που δεν είναι εγγενώς, αλλά κατά περίπτωση βίαιοι. Κάτι τυχαίο προτρέπει ένα μη βίαιο πελάτη να γίνει βίαιος, π.χ. η άρνηση των αναγκαίων ή επιθυμητών υπηρεσιών ή οι καθυστερήσεις στην παροχή τέτοιων υπηρεσιών.
• Βία από τους συναδέλφους: Στα γεγονότα βίας μεταξύ συναδέλφων, ο δράστης έχει μια σχέση απασχόλησης με τον εργασιακό χώρο. Ο δράστης μπορεί να είναι τωρινός ή τέως υπάλληλος, ενδεχόμενος υπάλληλος, τωρινός ή τέως επόπτης ή διευθυντής. Η βία συναδέλφων που εμφανίζεται έξω από τον εργασιακό χώρο, αλλά που προέκυψε από τη σχέση απασχόλησης, περιλαμβάνεται επίσης σε αυτήν την κατηγορία. Αυτός ο τύπος βίας μπορεί πάλι να διαιρεθεί σε δύο τύπους: Βία μεταξύ εποπτών και των υφισταμένων και βία μεταξύ των εργαζομένων
• Βία λόγω προσωπικών σχέσεων: Σε αυτήν την κατηγορία, η βία ασκείται από κάποιον που έχει μια προσωπική σχέση με τον εργαζόμενο, όπως τωρινός ή πρώην σύζυγος ή ένας συνεργάτης, ένας συγγενής ή ένας φίλος. Σε αυτήν την κατηγορία περιλαμβάνεται ο δράστης που έχει μια προσωπική διαφωνία με τον εργαζόμενο και μπαίνει στον εργασιακό χώρο, τον παρενοχλεί, απειλεί, τραυματίζει ή σκοτώνει.

Ανάπτυξη προγράμματος πρόληψης βίας
Κάθε εργοδότης πρέπει να καθιερώσει, υλοποιήσει και διατηρήσει ένα γραπτό πρόγραμμα πρόληψης βίας στο χώρο εργασίας. Το πρόγραμμα αυτό πρέπει να τεθεί στη διάθεση όλων των υπαλλήλων, συμπεριλαμβανομένων των διευθυντών και των εποπτών και όλοι οι εργαζόμενοι απαιτείται να λάβουν συγκεκριμένη ενημέρωση και κατάρτιση, σχετικά με το περιεχόμενο και την εφαρμογή του.
Το πρόγραμμα πρέπει να απεικονίζει το επίπεδο και τη φύση της απειλής που αντιμετωπίζονται από τον εργαζόμενο/τον εργοδότη. Η πρόληψη μιας πιθανής πηγής βίας σε ένα συγκεκριμένο εργασιακό χώρο, απαιτεί μία αναθεώρηση και μία αξιολόγηση της ευπάθειας στις τέσσερις (4) κατηγορίες βίας που περιγράφηκαν προηγουμένως, δηλαδή βία από τρίτο, τον πελάτη ή τους πελάτες, τους συναδέλφους και τις προσωπικές σχέσεις.
Πρώτα από όλα, απαιτείται αυστηρή εφαρμογή πολιτικής για την τήρηση εμπιστευτικότητας των προσωπικών πληροφοριών υπαλλήλων (δηλαδή, διεύθυνση κατοικίας, προγράμματα εργασιών). Επίσης απαιτείται άρνηση ή περιορισμός σε πρόσβαση εργασιακών χώρων, στους συγγενείς υπαλλήλων ή τους μη έχοντες σχέση επισκέπτες και ευελιξία στη χρήση της άδειας, των προγραμμάτων εργασίας ή των μετακινήσεων σε καταστάσεις όπου ο υπάλληλος μπορεί να είναι εκτεθειμένος σε βία. Για να είναι επιτυχείς οι προσπάθειες πρόληψης βίας στους χώρους εργασίας, πρέπει ακόμα να υπάρχει δέσμευση απο τη διοίκηση, περιλαμβανομένων των εποπτών, των υπαλλήλων και των εκπροσώπων των εργαζομένων. Η υποχρέωση και η συμμετοχή είναι ουσιαστικές σε οποιοδήποτε πρόγραμμα Ασφαλείας και Υγείας. Η διοίκηση παρέχει τους οργανωτικούς πόρους μαζί με την παρότρυνση, συνθήκες απαραίτητες, προκειμένου να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά οι κίνδυνοι.
Οι υπάλληλοι πρέπει να αναμιχθούν, χωριστά και συλλογικά, μέσω της συμμετοχής τους στην αξιολόγηση ευπάθειας του χώρου εργασίας, κίνηση που βοηθά στην ανάπτυξη των σαφών και αποτελεσματικών διαδικασιών, για τον προσδιορισμό των υπαρχόντων και πιθανών κινδύνων. Η γνώση και η εμπειρία υπαλλήλων πρέπει να ενσωματωθούν σε οποιοδήποτε γραπτό σχέδιο, για να διορθώσουν και να αποτρέψουν τους κινδύνους απο πράξεις βίας στο χώρο εργασίας.

Τα στοιχεία ενός προγράμματος πρόληψης, περιλαμβάνουν:

• Μία σαφή, γραπτή, επίσημη έκθεση εταιρικής πολιτικής, σε σχέση με τη βία στους εργασιακούς χώρους της επιχείρησης.
• Καθιέρωση ομάδας αξιολόγησης της απειλής.
• Αξιολόγηση του κινδύνου.
• Έλεγχο και πρόληψη κινδύνου εργασιακών χώρων.
• Κατάρτιση και εκπαίδευση.
• Υποβολή έκθεσης, έρευνα, αναθεώρηση και αξιολόγηση γεγονότος.
• Αρχειοθέτηση/τήρηση ιστορικού αρχείου.

Διοικητική δέσμευση για την ασφάλεια εργασιακών χώρων
Απαιτείται επίσης να υπάρχει μία πολιτική που θα εξασφαλίζει συμμόρφωση με τους κανόνες για την ασφάλεια εργασιακών χώρων, ακολουθώντας το παρακάτω πλαίσιο:

(όνομα εταιρείας) είναι δεσμευμένη στην εξασφάλιση πολιτικών και διαδικασιών που περιλαμβάνουν τη διασφάλιση της ασφάλειας των εργασιακών χώρων και ότι αυτή η δέσμευση είναι σαφής και κατανοητή από όλους τους υπάλληλους. Όλοι οι υπάλληλοι είναι υπεύθυνοι για τη χρησιμοποίηση ασφαλών πρακτικών εργασίας, ακολουθώντας όλες τις οδηγίες, τις πολιτικές και τις διαδικασίες για την ενίσχυση, διατήρηση και εξασφάλιση ασφαλούς περιβάλλοντος εργασίας.

Το σύστημά μας, εξασφαλίζει ότι όλοι οι υπάλληλοι, συμπεριλαμβανομένων των εποπτών και των διευθυντών, συμμορφώνονται με τις πρακτικές εργασίας που έχουν ως σκοπό να καταστήσουν τον εργασιακό χώρο ασφαλέστερο και δεν συμμετέχουν σε απειλές ή τις φυσικές ενέργειες που δημιουργούν κίνδυνο για άλλους στον εργασιακό χώρο. Περιλαμβάνει:

• Πληροφόρηση των υπαλλήλων, των εποπτών και των διευθυντών, για το πρόγραμμα πρόληψης βίας εργασιακών χώρων μας.
• Αξιολόγηση της απόδοσης όλων των υπαλλήλων, στη συμμόρφωση με τα μέτρα ασφάλειας εργασιακών χώρων στις εγκαταστάσεις μας.
• Επιβράβευση των υπαλλήλων, που οι πρακτικές εργασίας τους, προωθούν την ασφάλεια στον εργασιακό χώρο.
• Εκπαίδευση – κατάρτιση και συμβουλευτικές υπηρεσίες στους υπαλλήλους, οι οποίοι πρέπει να βελτιώσουν τις πρακτικές εργασίας, με σκοπό να εξασφαλίσουν την ασφάλεια εργασιακών χώρων.
• Πειθαρχική τιμωρία των υπαλλήλων για τη μη συμμόρφωσή τους με τις πρακτικές ασφάλειας στους εργασιακούς χώρους.
• Οι ακόλουθες πρακτικές, που εξασφαλίζουν συμμόρφωση υπαλλήλων με τις οδηγίες, τις πολιτικές και τις διαδικασίες ασφάλειας εργασιακών χώρων. (Παραθέστε κατάλογο, συγκεκριμένα για την επιχείρησή σας).

Στην (όνομα εταιρείας) αναγνωρίζουμε ότι για να διατηρήσουμε έναν ασφαλή εργασιακό χώρο, πρέπει να έχουμε ανοικτή, διπλής κατεύθυνσης επικοινωνία μεταξύ όλων των υπαλλήλων, συμπεριλαμβανομένων των διευθυντών και των εποπτών, σε όλα τα θέματα. Η (όνομα εταιρείας) έχει καθιερώσει ένα σύστημα επικοινωνιών, με στόχο την ενθάρρυνση και επίτευξη συνεχούς ροής πληροφοριών ασφάλειας, υγείας και προστασίας, μεταξύ της διοίκησης και των υπαλλήλων μας, χωρίς φόβο αντίποινων και σε μορφή που είναι εύκολα κατανοητή. Το σύστημα επικοινωνιών μας, αποτελείται από τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ενσωμάτωση/προσανατολισμό νέων υπαλλήλων στις πολιτικές ασφαλείας εργασιακών χώρων, τις διαδικασίες και τις πρακτικές εργασίας.
• Περιοδική αναθεώρηση του προγράμματος πρόληψης βίας εργασιακών χώρων μας, με όλο το προσωπικό.
• Επιμορφωτικά προγράμματα, με σκοπό να εξετάσουν τις συγκεκριμένες πτυχές των πολιτικών ασφαλείας εργασιακών χώρων, των διαδικασιών και των πρακτικών εργασίας.
• Τακτικές προγραμματισμένες συνεδριάσεις της ασφάλειας με όλο το προσωπικό, που περιλαμβάνουν συζητήσεις για την ασφάλεια εργασιακών χώρων.
• Σύστημα ικανό να εξασφαλίσει ότι όλοι οι υπάλληλοι, συμπεριλαμβανομένων των διευθυντών και των εποπτών, καταλαβαίνουν τις πολιτικές ασφαλείας εργασιακών χώρων.
• Διανομή/διάχυση πληροφορίας σε σχέση με την ασφάλεια εργασιακών χώρων.
• Σύστημα για τους υπαλλήλους, για ενημέρωση της διοίκησης ως προς τους κινδύνους ασφάλειας εργασιακών χώρων ή τις απειλές βίας.
• Διαδικασίες προφύλαξης για τους υπαλλήλους που αναφέρουν τις απειλές ή το πρόσωπο που απειλεί.

Κλείνοντας το παρόν άρθρο, πρέπει να αναφερθούν οι κατηγορίες εργαζομένων οι οποίοι είναι περισσότερο εκτεθειμένοι σε πράξεις βίας στο χώρο εργασίας. Αυτοί είναι:

• Εργαζόμενοι στο χώρο παροχής υπηρεσιών υγείας.
• Εργαζόμενοι σε σωφρονιστικά ιδρύματα.
• Εργαζόμενοι σε δομές παροχής κοινωνικών υπηρεσιών.
• Δάσκαλοι.
• Εργαζόμενοι στο δημόσιο.
• Εργαζόμενοι σε κατασκευές δημοσίων έργων.
• Εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις λιανικής.

Του Γιάννη Κανάλη,
DiSPSc, CCO, CPO, SSMP, CPOI
Συντονιστής BECCA Ευρώπης