Τρομοκρατία & Human Trafficking – Νέες απειλές ασφαλείας για τα κράτη

 H σύνδεση της τρομοκρατίας με το human trafficking, αποτελεί μια πραγματικότητα στο διεθνές περιβάλλον των απειλών που χρήζει ειδικής ανάλυσης και αντιμετώπισης.

Του Μάριου Μπατάλια
Senior Policy and Security Advisor, Ερευνητής Θεμάτων Ασφαλείας – Τρομοκρατίας / Αντι-τρομοκρατίας, MSc International Relations, Strategy and Security.

Από την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 και ύστερα, το διεθνές σύστημα και ιδιαιτέρως ο τομέα της ασφάλειας μεταβλήθηκαν ραγδαία. Οι 4 τρομοκρατικές επιθέσεις που έλαβαν χώρα στο εσωτερικό των ΗΠΑ, έφεραν το ζήτημα της διεθνούς τρομοκρατίας και κατ’ επέκταση την αντιμετώπιση της στο επίκεντρο, καταδεικνύοντας την ανάγκη για συνεργασία μεταξύ κρατών, με στόχο την αντιμετώπιση ενός κοινού εχθρού. Ενός εχθρού τόσο ισχυρού που κατάφερε να πλήξει έναν Γολιάθ του διεθνούς συστήματος, όπως είναι οι ΗΠΑ. Πέρα από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που ακολούθησαν κατά το δόγμα που χάραξε ο τότε Αμερικανός πρόεδρος των ΗΠΑ George W. Bush, σημαντική σημασία για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας δόθηκε επίσης στην ανεύρεση των οικονομικών τους πόρων, που αποτελούν αναγκαίο όρο για την επιβίωση-ύπαρξη των τρομοκρατικών οργανώσεων και στην εξάλειψη τους, προκειμένου να παροπλιστούν.
Τα αποτελέσματα της οικονομικής κατεύθυνσης της αντιτρομοκρατικής στρατηγικής, διαφαίνονται ακόμη και σήμερα, καθώς οι τρομοκρατικές οργανώσεις αναγκάζονται να προσαρμοστούν σε νέα δεδομένα, βρίσκοντας νέες μεθόδους και πηγές χρηματοδότησης, προκειμένου να επιβιώσουν. Ως αποτέλεσμα, ολοένα και αυξάνονται οι περιπτώσεις όπου τρομοκρατικές οργανώσεις υιοθετούν το human trafficking ως modus operandi. Όμως, το εμπόριο σαρκός δεν αποτελεί απλά μια νέα πηγή χρηματοδότησης. Στρατηγικά – επιχειρησιακά οφέλη εξυπηρετούνται παράλληλα με την εισροή εσόδων, στην βάση της εκμετάλλευσης ανθρώπων, είτε σεξουαλικής φύσεως, είτε εκμετάλλευσης με στόχο την καταναγκαστική εργασία και την καταναγκαστική συμμετοχή σε εχθροπραξίες.

Ορισμοί και Διασύνδεση Τρομοκρατίας και Human Trafficking

Σε αυτό το σημείο πρέπει να οριστεί τι είναι το Human Trafficking με βάση την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών Εναντίων του Διεθνικού Οργανωμένου Εγκλήματος. Κατά το ψήφισμα τις 25^ης Δεκεμβρίου 2000, υιοθετήθηκε το Πρωτόκολλο για την Αποτροπή, Καταστολή και την Τιμωρία της Παράνομης Διακίνησης Ανθρώπων, ειδικά Γυναικών και Παιδιών όπου το Human Trafficking ορίζεται ως :

Α) Η στρατολόγηση, μεταφορά, μετακίνηση, η εγκατάσταση ή η παραλαβή προσώπων μέσω της απειλής χρήσης βίας ή χρήση βίας ή άλλων μορφών εξαναγκασμού, της απαγωγής, του δόλου, της εξαπάτησης, της κατάχρησης εξουσίας ή εκμετάλλευσης ευάλωτης ή τρωτής θέσης ή της προσφοράς/αποδοχής πληρωμών ή προνομίων για την επίτευξη συναίνεσης ενός ατόμου στο οποίο ασκείται έλεγχος ή εξουσία από άλλο άτομο, με σκοπό την εκμετάλλευση του. Ο όρος εκμετάλλευση περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστο, την εκμετάλλευση δια της εκπόρνευσης ή άλλων μορφών σεξουαλικής εκμετάλλευσης καταναγκαστική εργασία ή υπηρεσίες, δουλεία ή πρακτικές ανάλογες της δουλείας ή ακόμη και την αφαίρεση των οργάνων.

Β) Η συναίνεση των θυμάτων της παράνομης διακίνησης ανθρώπων για την επιδιωκόμενη εκμετάλλευση όπως περιγράφεται στο χωρίο (α) αυτού του άρθρου, δεν έχει σημασία, όταν συντρέχουν οποιαδήποτε μέσα όπως αυτά περιγράφονται στην υπό-παράγραφο (α).

Γ) Η στρατολόγηση, η μεταφορά, μετακίνηση, η απόκρυψη ή η παραλαβή παιδιού για τον σκοπό της εκμετάλλευσης, πρέπει να θεωρείται ‘’παράνομη διακίνηση ανθρώπων’’, ακόμη κι αν αυτό δεν περιλαμβάνει κάποια από τα μέσα που περιγράφονται στην υπό-παράγραφο (α) αυτού του άρθρου.

Δ) ‘’Παιδί’’ μπορεί να θεωρείται κάθε άτομο κάτω των 18 ετών.

Εν συνεχεία, μέσω της σεξουαλικής εκμετάλλευσης γυναικών – νεαρών κοριτσιών, η εκάστοτε τρομοκρατική οργάνωση δύναται να εξασφαλίσει νέους οικονομικούς πόρους, είτε μέσω αγοραπωλησίας σωμάτων, όπως συμβαίνει σε σκλαβοπάζαρα, είτε μέσω συνεχούς σεξουαλικής εκμετάλλευσης των θυμάτων, όπως είναι η εξαναγκαστική πορνεία. Ειδικότερα, με την συμβολή του διαδικτύου, αυτού του είδους η εκμετάλλευση διευκολύνεται σε τεράστιο βαθμό, μέσω online εφαρμογών (Τelegram, Reddit, Discord, κ.α.). Αναφορικά με την καταναγκαστική εργασία και την εξαναγκαστική συμμετοχή σε εχθροπραξίες και επιθέσεις, γυναίκες, νεαρά κορίτσια και αγόρια συμμετέχουν είτε σε βοηθητικούς ρόλους, όπως μεταφορά πυρομαχικών και κατασκοπεία καίριων στόχων είτε σε επιθέσεις αυτοκτονίας – suicide bombings.

Ποιες είναι όμως οι απειλές ασφαλείας που καλούνται τα κράτη να αντιμετωπίσουν από την παραπάνω σύνδεση;
1) Το πρώτο ζήτημα ασφαλείας απορρέει από την υιοθέτηση του human trafficking από τρομοκρατικές οργανώσεις, καθώς δημιουργεί ευκαιριακές σχέσεις συνεργασίας με κυκλώματα του οργανωμένου εγκλήματος. Με κοινό στόχο το κέρδος, τρομοκρατικές ομάδες είναι πιθανό να συνεργαστούν με εγκληματικά δίκτυα, στα πλαίσια του human trafficking, όπως ακριβώς συμβαίνει και με την παράνομη διακίνηση όπλων και ναρκωτικών. Παρατηρείται δηλαδή μια συνεργασία και σύγκλιση στόχων, με το human trafficking στο επίκεντρο, η οποία δυναμώνει ταυτόχρονα και τα δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος που δρουν στο εσωτερικό κάθε χώρας, αλλά και τις τρομοκρατικές οργανώσεις που καταφέρνουν να επιβιώσουν και να συνεχίσουν την δράση τους. Στην βάση της συνεργασίας αυτής μάλιστα μπορούν να παρατηρηθούν 4 μορφές διασυνδέσεων: 1) διάδραση: όπου τρομοκράτες και εγκληματίες είτε συνεργάζονται είτε ανταγωνίζονται μεταξύ τους, 2) οικειοποίηση: όπου το ένα μέρος υιοθετεί τακτικές του άλλου, 3) αφομοίωση: όπου προκύπτουν “υβριδικές” οργανώσεις οι οποίες επιδίδονται και σε τρομοκρατία και σε εγκληματικές ενέργειες, 4) μεταμόρφωση: όπου συντελείται αλλαγή στον χαρακτήρα (Mullins & Wither, 2016). Παρουσιάζονται δηλαδή νέα επιχειρησιακά πλαίσια, καθώς και μεταφορά τεχνογνωσίας, από την μία σφαίρα στην άλλη, με τα δίκτυα του οργανωμένου εγκλήματος να αξιοποιούν τακτικές τρομοκρατών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα Medellin και Calli cartels που έκαναν χρήση βομβιστικών επιθέσεων μέσω παγιδευμένων αυτοκινήτων κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου τους κατά την περίοδο 1988-1993 (Mullins & Wither, 2016).

Ακόμη, τρομοκρατικές οργανώσεις που συνεργάζονται με εγκληματικά δίκτυα, ιδίως με αυτά που εμπλέκονται στην διακίνηση ανθρώπων, όπλων, ναρκωτικών, μπορούν να αξιοποιήσουν τις υφιστάμενες οδούς διακίνησης για να εισχωρήσουν στο εσωτερικό πληθώρας κρατών απαρατήρητοι. Πολλές κυβερνητικές υπηρεσίες και υπηρεσίες πληροφοριών αναφέρουν πως τα δίκτυα των λαθρεμπόρων αποτελούν διαθέσιμο αγωγό, μέσω του οποίου τρομοκρατικές οργανώσεις όπως το ISIS και η Al – Qaeda μπορούν να εισέλθουν στην Ευρώπη (Luigi Achilli & Alessandro Tinti, 2019).
2) Το δεύτερο ζήτημα ασφαλείας αποτελεί ένα πιο σύνθετο πρόβλημα απ’ ότι το 1^ο. Το πρόβλημα έχει αφετηρία τον ίδιο τον τρόμο που δημιουργούν στους ανθρώπινους πληθυσμούς οι πρακτικές των τρομοκρατικών οργανώσεων, πέρα από το κομμάτι των συγκρούσεων – επιθέσεων. Πρακτικές όπως οι απαγωγές με στόχο την (σεξουαλική) εκμετάλλευση ανθρώπων δημιουργούν πιέσεις σε τοπικές κοινωνίες, καταστρέφουν κοινότητες και αναπαράγουν ένα κλίμα τρόμου. Ως αποτέλεσμα, αυτές οι τοπικές πιέσεις δημιουργούν ένα ντόμινο μεγαλύτερων πιέσεων στο διεθνές σύστημα, καθώς πολλοί άνθρωποι θα αναγκαστούν να μετακινηθούν, δημιουργώντας μετατοπίσεις πληθυσμών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αυξάνονται οι μεταναστευτικές ροές που τα κράτη καλούνται να αντιμετωπίσουν. Οι συνέπειες που απορρέουν μπορούν να δημιουργήσουν προκλήσεις και κινδύνους, τόσο άμεσους όσο και έμμεσους:

2α) Ως άμεσος κίνδυνος μπορεί να χαρακτηριστεί η ανάμειξη θυλάκων τρομοκρατίας με πρόσφυγες που αιτούνται άσυλο. Είναι πιθανό μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων να εισέλθουν με πλαστά έγγραφα στο εσωτερικό χωρών μαζί με υπόλοιπους πρόσφυγες, φέροντας εις πέρα αιματηρές επιχειρήσεις, τις οποίες οι υπηρεσίες πληροφοριών πιθανότατα δεν θα μπορέσουν να αποτρέψουν.

2β) Οι κοινωνικό-κοινωνικές πιέσεις που ασκούνται αναφορικά με την είσοδο και αφομοίωση των προσφύγων είναι ο έμμεσος κίνδυνος. Τα κράτη θα κληθούν να αντιμετωπίσουν την απειλή που αναδύεται από την μη ένταξη των προσφύγων που είναι πιθανό να δημιουργήσει μία δεξαμενή νέων ανθρώπων, χωρίς προοπτικές για το μέλλον, από την οποία θα μπορούσαν να στρατολογηθούν μέλη είτε από ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος είτε από εγχώριες ή ισλαμιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις (Ντόκος, 2011). Επιπλέον, με σημείο αναφοράς την τωρινή περίοδο που διανύουμε, περαιτέρω μετακινήσεις πληθυσμών στο εσωτερικό κρατών, αν δεν αφομοιωθούν εγκαίρως, θα ασκήσουν πιέσεις σε ήδη βεβαρημένες οικονομίες και στην ίδια την κοινωνία. Υπό το πρίσμα της εσωτερικής ασφάλειας, αυτές οι εσωτερικές αναταραχές εκτιμάται να καλλιεργήσουν έντονα ξενοφοβικά συναισθήματα, καθώς και κινήματα, να ανασυγκροτήσουν ακροδεξιές – εξτρεμιστικές ομάδες, η ύπαρξη των οποίων μπορεί να εντείνει τον βαθμό ριζοσπαστικοποίησης ατόμων που δύνανται να αποτελέσουν μελλοντικά μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων. Είναι πιθανό δηλαδή να οδηγηθούμε σε έναν φαύλο κύκλο εσωτερικών συγκρούσεων.
3) Τρίτο ζήτημα ασφαλείας είναι η εξαναγκαστική συμμετοχή σε τρομοκρατικές ενέργειες γυναικών και παιδιών. Η απειλή έγκειται στην στρατηγική επιλογή της χρήσης δραστών που συνήθως είναι υπεράνω υποψίας. Μουσουλμανικές κυρίως οργανώσεις εκμεταλλεύονται κοινωνικά στερεότυπα που χαρακτηρίζουν την Δύση, όπου θέλουν το γυναικείο φύλο ως αδύναμο ή την συμμετοχή παιδιών απαραβίαστη συνθήκη. Ωστόσο, με βάση παρελθοντικές επιθέσεις, τα αποτελέσματα επιθέσεων με δράστες γυναίκες – παιδιά ιδίως σε επιθέσεις αυτοκτονίας με suicide vests μπορούν να αποβούν πλήρως καταστροφικά. Καθότι δεν εγείρουν υποψίες μπορούν να πλησιάσουν τους στόχους τους ανεμπόδιστες. Αποτελούν την απόλυτη ‘’smart bomb’’ (Hoffman, 2003). Τέλος, η χρήση του γυναικείου φύλου επαναπροσδιορίζει όσα θεωρούνταν δεδομένα αναφορικά με το profiling των δραστών και της αποτροπής τρομοκρατικών επιθέσεων (Μπατάλιας, 2023)

Συμπερασματικά, με αφορμή την σύνδεση της τρομοκρατίας με το human trafficking, καταλαβαίνει κανείς πως το θέμα “Τρομοκρατία” είναι πολύπλευρο και πολυεπίπεδο, καθώς επίσης και ραγδαία μεταβαλλόμενο. Πραγματοποιούνται ωσμώσεις στο εσωτερικό, όπως και “spillovers” σε άλλους τομείς. Πράγματα που θεωρούνται γνωστά και δεδομένα, μπορούν εύκολα να οδηγήσουν τους ερευνητές καθώς και τις υπηρεσίες πληροφοριών-ασφαλείας σε λάθη. Για την αποτελεσματικότερη καταπολέμηση της τρομοκρατίας πρέπει να ερευνήσουμε τις νέες διαδράσεις και πλέγματα με άλλα κοινωνικό-οικονομικά φαινόμενα.

Immigration social issue as a symbol for migration laws and refugees as barbed wire with paper cut people icons behind a border fence representing challenges of entering a country and becoming a citizen in a 3D illustration style.

Αναφορές

Hoffman, B., 2003. The Logic of Suicide Terrorism. RAND.

Luigi Achilli & Alessandro Tinti, 2019. Debunking the smuggler‐terrorist nexus: human smuggling and the Islamic State in the Middle East . Studies in Conflict & Terrorism .

Mullins, S. & Wither, J. K., 2016. Terrorism and Organized Crime. Connections.

Μπατάλιας, Μ., 2023. Human Trafficking και Τρομοκρατία: Η υιοθέτηση του Human Trafficking ως modus operandi των τρομοκρατικών οργανώσεων και οι απειλές ασφαλείας, Paphos: Neapolis University.

Ντόκος, Θ. Π., 2011. Προκλήσεις Εσωτερικής Ασφάλειας: H ανάγκη μεταρρύθμισης του μηχανισμού διαχείρισης εκτάκτων καταστάσεων. ELIAMEP Policy Papers.