Το Ασύρματο μέλλον στην ασφάλεια

Συστήματα ασφαλείας και ασύρματη διασύνδεση. Ένα ρεαλιστικό πλέον σενάριο ή υπόθεση στη σφαίρα της φαντασίας; Σε αυτό το ερώτημα προσπαθεί να δώσει απάντηση το άρθρο που ακολουθεί..

Ένα από τα μεγαλύτερα και πιο σημαντικά θέματα που συζητιούνται στη βιομηχανία συστημάτων ασφαλείας τα τελευταία χρόνια, είναι εάν η ασύρματη διασύνδεση θα αντικαταστήσει τις ενσύρματες λύσεις που ακόμα και σήμερα κυριαρχούν στην αγορά.

Ο αντικειμενικός παρατηρητής των εξελίξεων θα διαπίστωνε μάλλον μία σχετική υστέρηση. Ενώ τα πρώτα χρόνια που εμφανίστηκαν οι ασύρματες προτάσεις τα σχόλια και οι εκτιμήσεις για τις δυνατότητές τους ήταν μάλλον διθυραμβικές, σταδιακά και όσο άρχισε να αυξάνεται ο βαθμός χρησιμοποίησής τους γινόταν εντονότερη και η δυσπιστία απέναντί τους.

Αυτό ως ένα βαθμό ήταν φυσιολογικό. Κάθε νέα τεχνολογία όταν βρίσκεται στο στάδιο της μετάβασης από την ερευνητική φάση στην εμπορική διάδοση αντιμετωπίζεται με έναν υπέρμετρο θαυμασμό, ο οποίος συχνά μετατρέπεται σε τυφλή άρνηση όταν αναπτύσσονται οι αρχικές εφαρμογές και ανακύπτουν τα πρώτα προβλήματα, ενώ εμφανίζονται και τα μειονεκτήματά της. Η διείσδυση της ασύρματης τεχνολογίας στο χώρο των συστημάτων ασφαλείας πέρασε περίπου από τα ίδια στάδια. Αυτό άλλωστε ήταν αναμενόμενο καθώς στην αρχή η έλευση των ασύρματων μέσων μετάδοσης ήταν λογικό να αντιμετωπισθεί θετικά από τους εγκαταστάτες. Ένα από τα πιο δύσκολα, χρονοβόρα και κουραστικά στάδια για την εγκατάσταση ενός συστήματος ασφαλείας ήταν και παραμένει η τοποθέτηση των καλωδίων. Απαιτεί συνεχείς συμβιβασμούς τόσο από πλευράς άνεσης και ταχύτητας της εργασίας, αλλά συχνά και από αισθητικής άποψης (ειδικά από την πλευρά του ιδιοκτήτη του έργου). Λογικό λοιπόν ήταν όταν οι πρώτες εταιρείες εμφάνισαν τις πρώτες ασύρματες λύσεις τους, να αντιμετωπισθούν με ιδιαίτερη προσμονή από τους εγκαταστάτες. Επιπλέον πολλοί από τους επαγγελματίες του χώρου μετέφεραν αυτήν τη θετική άποψη και στους τελικούς χρήστες, θεωρώντας ότι τα προβλήματα του παρελθόντος που είχαν να κάνουν με την όδευση των καλωδίων θα ήταν σύντομα παρελθόν.
Όμως όταν άρχιζαν να δοκιμάζονται τα πρώτα συστήματα στην πράξη – και είτε λόγω κατασκευαστικών προβλημάτων είτε λόγω έλλειψης εξοικείωσης των εγκαταστατών με τις ιδιαιτερότητες της ασύρματης διασύνδεσης – δεν λειτουργούσαν όπως προβλεπόταν ή εμφάνιζαν πολύ μειωμένη αξιοπιστία τότε άλλαξε και η στάση της αγοράς απέναντι τους. Μάλιστα δημιουργήθηκε το φαινόμενο του ντόμινο και η δυσφήμηση απέναντι στις ασύρματες λύσεις έφτασε και σε επαγγελματίες ή και χρήστες που δεν είχαν προσωπική άποψη, απλώς σχημάτισαν μία άποψη από τις περιρρέουσες φήμες. Αυτό λειτούργησε συσωρευτικά, σαν το φαινόμενο της χιονοστιβάδας. Οπότε λίγα χρόνια μετά την εμπορική εμφάνιση της ασύρματης τεχνολογίας και ενώ στην αρχή όλοι θεωρούσαν αναπόφευκτη την επικράτηση της, φτάσαμε στο αντίθετο σημείο. Οι περισσότεροι από τους επαγγελματίες του χώρου θεωρούσαν τις ασύρματες προτάσεις των εταιρειών, κατάλληλες μόνο για απλές λύσεις του τύπου «Φτιάξτο μόνος σου» και δεν τις συνιστούσαν για σοβαρές και απαιτητικές εφαρμογές.
Φυσικά, με την πάροδο του χρόνου και την προσπάθεια των εταιρειών η κατάσταση ισορρόπησε και πλέον οι ασύρματες λύσεις ειδικά σε ορισμένες εφαρμογές αποτελούν μια πολύ σοβαρή εναλλακτική πρόταση. Για να γίνει όμως αυτό, χρειάστηκε να γίνουν σημαντικές αλλαγές σε αρκετά θέματα, ενώ ακόμα απομένουν να γίνουν αρκετά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση. Αναφερόμενοι σε μεθόδους ασύρματης διασύνδεσης σε συστήματα ασφαλείας, εννοούμε φυσικά όλο το συγκεκριμένο χώρο. Δεν μπορεί όμως κανείς να παραβλέψει ότι την πρωτοκαθεδρία όσον αφορά στις συγκεκριμένες εξελίξεις έχουν πάρει τα συστήματα συναγερμού. Στην αγορά υπάρχουν αρκετές αξιόπιστες προτάσεις με πολύ καλά αποτελέσματα όσον αφορά στο βαθμό προστασίας που παρέχουν.

Αξιοπιστία
Αναφερόμενοι στη λέξη αξιοπιστία, πολλοί είναι εκείνοι που θα θέσουν σοβαρούς προβληματισμούς όσον αφορά στη σχέση αυτής με τα ασύρματα συστήματα. Αυτό άλλωστε ήταν και ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των εφαρμογών πρώτης γενιάς και ένας από τους λόγους που δημιουργήθηκε η τόσο μεγάλη άρνηση απέναντι στα ασύρματα συστήματα. Τα κυριότερα θέματα που συνέβαλαν στη μειωμένη αξιοπιστία των ασύρματων συστημάτων ήταν η εμφάνιση παρεμβολών στην επικοινωνία, η μειωμένη εμβέλειά τους, η προβληματική λήψη σήματος και η απρόσμενη παύση λειτουργίας τους, λόγω φθαρμένων μπαταριών. Τα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα όμως αντιμετωπίστηκαν κυρίως με την εμφάνιση προτύπων όπως το EN-50131, τα οποία προδιαγράφουν συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά για ένα σύστημα ασφαλείας. Αν ένα σύστημα είναι συμβατό με αυτά τα πρότυπα, τότε μπορούν οι χρήστες και οι εγκαταστάτες να το εμπιστευτούν, γνωρίζοντας ότι δεν θα παρουσιάζει τις παιδικές ασθένειες του παρελθόντος.

Απρόσκοπτη λειτουργία
Συνάρτηση της αξιοπιστίας αποτελεί και η συνέχεια της λειτουργίας χωρίς να υπάρχει ο κίνδυνος της ξαφνικής διακοπής (redundancy). Αυτή η απαίτηση είναι κυρίαρχη στα συστήματα ασφαλείας διότι διακοπή της λειτουργίας για κάποιο λόγο – ηθελημένο ή ακούσιο – σημαίνει ότι ο χώρος είναι απροστάτευτος για το χρονικό διάστημα που διαρκεί η διακοπή. Στο παρελθόν ήταν συχνό το φαινόμενο της διακοπής της λειτουργίας των ασύρματων συστημάτων λόγω κάποιας αστοχίας ενός εξαρτήματος. Πλέον ο συνδυασμός της πιο εξελιγμένης τεχνολογίας αλλά και της αποκτηθείσας εμπειρίας από παρόμοιες αναπάντεχες και δυσάρεστες καταστάσεις έχουν επιτρέψει την ενσωμάτωση ασφαλιστικών δικλείδων, ώστε ένα σύστημα ακόμα και στην περίπτωση που ένα τμήμα του υποστεί βλάβη, να μπορεί να συνεχίσει και να μεταδίδει ασύρματα τα απαραίτητα δεδομένα. Απλώς οφείλουμε να έχουμε υπόψη μας ότι οι αυξημένες δυνατότητες συνέχισης της λειτουργίας που διαθέτουν τα καινούρια ασύρματα συστήματα συνεπάγονται και μεγαλύτερο κόστος. Όσο περισσότερες ασφαλιστικές δικλείδες ασφαλείας ενσωματώνει μία συσκευή, τόσο ακριβότερη είναι η προμήθειά της. Αυτό φυσικά το γεγονός αντισταθμίζεται με τη γενικότερη πτώση των τιμών στα συστήματα ασύρματης τεχνολογίας, οπότε αυτές οι διαφορές συχνά δεν γίνονται αντιληπτές στον τελικό χρήστη. Ουσιαστικά, η λύση για τη συνέχιση της λειτουργίας των ασύρματων συστημάτων είναι η δημιουργία και χρήση εναλλακτικών συνδέσεων, ώστε όταν πέσει για κάποιο λόγο η βασική σύνδεση να μπορεί το σύστημα να μεταβιβάζει τα δεδομένα από εναλλακτικούς διαύλους. Εκείνο που απλώς χρειάζεται είναι να γίνει μία εκτίμηση κινδύνου για το ποια είναι τα βασικά συστήματα που χρειάζεται να διαθέτουν εναλλακτικές διασυνδέσεις και ποιος ο αριθμός τους. Αυτό αποτελεί αντικείμενο μελέτης που θα συνυπολογίσει το κόστος για την υλοποίηση και εφαρμογή των εναλλακτικών λύσεων σε σχέση με ενδεχόμενη ζημιά από την απώλεια της σύνδεσης και την έλλειψη προστασίας του συγκεκριμένου χώρου.

Ασύρματη τεχνολογία και κρίσιμα συστήματα
¶λλο ένα ερώτημα που ταλανίζει μεγάλο τμήμα των επαγγελματιών του χώρου είναι κατά πόσο μπορούν να εμπιστευτούν την ασύρματη τεχνολογία για τη διασύνδεση συστημάτων που έχουν να κάνουν με την προστασία της ανθρώπινης ζωής. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελούν τα συστήματα πυρανίχνευσης και η διασύνδεση των πινάκων ελέγχου με τους επιτόπου πυρανιχνευτές. Ήδη η απάντηση στον αναγνώστη σε αυτό το ερώτημα έχει δοθεί από τις προηγούμενες ενότητες του άρθρου. Η αξιοπιστία πλέον αυτών των συστημάτων βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα και το κυριότερο διασφαλίζεται και τεκμηριωμένα από την ύπαρξη προτύπων και προδιαγραφών. Ένα σύστημα είναι τόσο αξιόπιστο, ανάλογα με το βαθμό που προβλέπεται βάσει των προδιαγραφών που έχει κατασκευαστεί. Οπότε η αξιοπιστία δεν επαφίεται πλέον στην καλή διάθεση του κατασκευαστή ή σε άλλους τυχαίους παράγοντες, αλλά είναι καθορισμένη σύμφωνα με συγκεκριμένες νόρμες.
Επιπλέον όμως οι ασύρματες προτάσεις εκτός της διασφαλισμένης πλέον αξιοπιστίας πλεονεκτούν και σε άλλους τομείς που σχετίζονται άμεσα με τη χρήση κρίσιμων συστημάτων ασφαλείας όπως η πυρανίχνευση. Πολλές φορές, ενώ σε χώρους είναι επιβεβλημένη η χρήση συστημάτων πυρανίχνευσης είτε λόγω νομοθεσίας είτε και λόγω πραγματικών συνθηκών επικινδυνότητας λόγω δυσκολίας εγκατάστασης των καλωδίων, το έργο αναβάλλεται συνεχώς. Η δυσκολία στην εγκατάσταση επιφέρει και αυξημένο κόστος, οπότε αυτοί οι παράγοντες λειτουργούν αποτρεπτικά στη λήψη της απόφασης για την έναρξη και ολοκλήρωση αυτών των εργασιών. Η εναλλακτική πρόταση της ασύρματης διασύνδεσης μπορεί καταρχήν να συμβάλει στη μείωση του κόστους αλλά και στην ευκολότερη εκτέλεσή του. Οπότε μπορεί έτσι να αντιμετωπιστούν οι όποιοι δισταγμοί για την εκτέλεση του έργου και να ληφθεί η απόφαση για την υλοποίηση, μια απόφαση που μπορεί να φανεί σωτήρια για κάποιους ανθρώπους σε περίπτωση ενός έκτακτου περιστατικού.

Η προσέγγιση των εγκαταστατών
Αν και είναι εύκολο να επιρρίπτονται όλες οι ευθύνες για την αρνητική φήμη των ασυρμάτων συστημάτων, στις αδυναμίες της τεχνολογίας, δεν θα πρέπει να παραλειφθεί και το μερίδιο ευθύνης των εγκαταστατών. Είναι αλήθεια ότι μέχρι πρότινος οι εγκαταστάτες αντιμετώπιζαν εν μέρει επιφανειακά το θέμα της εγκατάστασης ενός ασύρματου συστήματος. Δηλαδή δεν προσπαθούσαν να εμβαθύνουν στις ιδιαιτερότητες της ασύρματης τεχνολογίας και των προβλημάτων που μπορούσαν να ανακύψουν μετά από την εφαρμογή ενός παρόμοιου συστήματος. Αντιμετώπιζαν τα ασύρματα συστήματα με το ίδιο σκεπτικό που εγκαθιστούσαν και τις ενσύρματες εφαρμογές. Όμως στην ασύρματη διασύνδεση παίζουν σημαντικό ρόλο και άλλοι παράγοντες, όπως η δυνατότητα οπτικής επαφής (line of sight), το ύψος τοποθέτησης των σημείων του συστήματος, η ύπαρξη ηλεκτρομαγνητικών παρεμβολών είτε από φυσικούς (καταιγίδες) είτε από τεχνητούς παράγοντες (μηχανές, υποσταθμοί, καλώδια παροχής ρεύματος). Ο εγκαταστάτης οφείλει να έχει γνώση όλων αυτών των στοιχείων και πώς επηρεάζουν τη λειτουργία του συστήματος. Οφείλει λοιπόν να εξετάσει όλες τις συνθήκες του χώρου στον οποίο θα εγκατασταθεί το σύστημα και όχι μόνο μία συγκεκριμένη ώρα αλλά σε ένα αρκετά μακρύ χρονικό ορίζοντα, ώστε να έχει πλήρη και ολοκληρωμένη γνώση. Μόνο τότε μπορεί να αποφασίσει τι σύστημα θα χρησιμοποιήσει – και το κυριότερο, πώς θα το εγκαταστήσει. Αυτό ήταν κάτι που έλειπε μέχρι σήμερα από τους εγκαταστάτες με αποτέλεσμα να τοποθετούν ασύρματα συστήματα που με το πέρας της εγκατάστασης λειτουργούσαν κανονικά, αλλά ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα σταματούσε η λειτουργία τους. Αυτό συνέβαινε διότι ακριβώς δεν είχαν εξεταστεί όλες οι συνθήκες του χώρου. Πλέον όμως η συντριπτική πλειοψηφία των εγκαταστατών έχει γνώση αυτών των ιδιαιτεροτήτων και φροντίζει να αντιμετωπίζονται με τον κατάλληλο τρόπο.

Ασύρματη σηματοδότηση
Σημαντικές είναι και οι εξελίξεις στην τεχνολογία της ασύρματης σηματοδότησης. Η σηματοδότηση αποτελεί μια σημαντικότατη λειτουργία στα συστήματα ασφαλείας, διότι επιτρέπει τον ακριβή προσδιορισμό του σημείου από το οποίο προέρχεται ο πιθανός κίνδυνος Από την πρώτη γενιά εφαρμογών στα μέσα της δεκαετίας του 1980 με τη χρήση όχι ιδιαίτερα εξελιγμένων μέσων ραδιο-επικοινωνίας, έχουμε φτάσει σήμερα στη χρήση ψηφιακών προτύπων ασύρματης μετάδοσης που επιτρέπουν την κρυπτογράφηση των δεδομένων που μεταδίδονται, τη διόρθωση σφαλμάτων μετάδοσης και τον έγκαιρο εντοπισμό της ύπαρξης ηλεκτρομαγνητικού θορύβου. Αυτά τα στοιχεία δίνουν πλέον στα ασύρματα συστήματα συναγερμού δυνατότητες ολοκληρωμένης και ακριβούς σηματοδότησης. Επιπλέον τα ασύρματα συστήματα έχουν το πλεονέκτημα ότι δεν διαθέτουν καλώδια τα οποία μπορούν να κοπούν ή να αλλοιωθούν είτε εσκεμμένα είτε ακούσια, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στη λειτουργία ενός ενσύρματου συστήματος συναγερμού.
Στα καινούρια συστήματα συναγερμού έχει βελτιωθεί ιδιαίτερα και η δυνατότητα διάγνωσης γενικότερων προβλημάτων λειτουργίας. Οι κατασκευαστές έχουν ενσωματώσει λειτουργίες στα συστήματα, που μέσω της μέτρησης της ισχύος του σήματος αλλά και άλλων παραμέτρων, επιτρέπουν τον ακριβή και έγκαιρο εντοπισμό ενός προβλήματος. Όλα αυτά τα στοιχεία εμφανίζονται με εύχρηστη και ευανάγνωστη μορφή στους πίνακες ελέγχου του συστήματος, ενώ μπορούν επιπλέον να σταλθούν μέσω δικτύου στα τμήματα service των κατασκευαστών, ώστε οι τεχνικοί που θα επισκεφτούν το χώρο για την αντιμετώπιση του προβλήματος να είναι όσο το δυνατό καλύτερα προετοιμασμένοι.
¶λλο ένα πλεονέκτημα που έχει να κάνει με την ασύρματη επικοινωνία και την αποτελεσματικότερη συντήρηση των συστημάτων είναι η ύπαρξη της αμφίδρομης επικοινωνίας (two-way radio technology). Με τη χρήση αυτής της δυνατότητας δεν στέλνει μόνο ο πίνακας σήμα προς τους ανιχνευτές για να γίνει έλεγχος της σωστής λειτουργίας τους, αλλά μπορούν και οι ανιχνευτές να στέλνουν πίσω σήμα επιβεβαίωσης. Πρόκειται για μία σημαντική δυνατότητα και μία πολύ χρήσιμη λειτουργία, που συμβάλλει ακόμα περισσότερο στην κατάρριψη του μύθου για τη δήθεν αναξιοπιστία των ασύρματων συστημάτων ασφαλείας.

Εύρος ζώνης και ασύρματη μετάδοση
Είναι πολύ σημαντικό οι σχεδιαστές ενός ασύρματου συστήματος ασφαλείας να γνωρίζουν πόσο εύρος ζώνης απαιτούν οι προδιαγραφές του συγκεκριμένου συστήματος και πόσο έχουν διαθέσιμο. Ειδικά όταν το σύστημα ασφαλείας είναι CCTV, τότε είναι πολύ σημαντική και κρίσιμη η σωστή αξιολόγηση αυτού του στοιχείου. Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη ενός ασύρματου συστήματος. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί το εταιρικό ασύρματο δίκτυο που χρησιμοποιείται και για τις υπόλοιπες πληροφοριακές εφαρμογές. Εδώ όμως είναι που θα πρέπει σε συνεργασία με το IT τμήμα να προσδιοριστούν ακριβώς οι απαιτήσεις όλων των εφαρμογών που θα χρησιμοποιούν αυτό το δίκτυο, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος κατάρρευσής του λόγω υπερφόρτωσης.
Εάν στα συστήματα ασφαλείας συμπεριλαμβάνεται και το σύστημα CCTV, τότε θα πρέπει να εκτιμηθεί ιδιαίτερα το ενδεχόμενο ανάπτυξης ενός αυτόνομου ασύρματου δικτύου, που θα περιλαμβάνει όλα τα συστήματα ασφαλείας. Το κόστος μπορεί να είναι μεν μεγαλύτερο, μειώνονται όμως σημαντικά οι κίνδυνοι κατά τη διάρκεια λειτουργίας του. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα και ο στόχος της ενοποιημένης λειτουργίας όλων των συστημάτων ασφαλείας, κάτι το οποίο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζητούμενα του χώρου.
Μια ενδιάμεση εναλλακτική προσέγγιση είναι στις περιοχές αιχμής όπου απαιτείται και η μετάδοση μεγάλου όγκου δεδομένων να χρησιμοποιείται ένα αυτόνομο δίκτυο για τα συστήματα ασφαλείας και σε κάποιους χώρους με μικρή ροή δεδομένων να χρησιμοποιείται το υφιστάμενο ασύρματο δίκτυο της επιχείρησης. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να βοηθήσει και σε περιπτώσεις όπου το ένα δίκτυο να αποτελεί την εφεδρική λύση του κύριου ασύρματου δικτύου. Όμως αυτές οι λύσεις εμπεριέχουν τον κίνδυνο της αύξησης της πολυπλοκότητας των δικτύων και των λειτουργιών τους με ό,τι προβλήματα συνεπάγεται αυτό.

Αναζητώντας τη βέλτιστη λύση
Για να είμαστε ρεαλιστές θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι ακόμα και σήμερα τα ασύρματα συστήματα ασφαλείας, ανεξαρτήτως κατηγορίας, δεν έχουν ακόμα την εμπορική απήχηση που τους αξίζει. Εντούτοις η αρχική ιδέα που οδήγησε στην ανακάλυψή τους παραμένει αναλλοίωτη. Είναι πολύ σημαντική η ευκολία που παρέχουν όσον αφορά στην εγκατάσταση ενός συστήματος. Μπορούν να τοποθετηθούν σε χώρους που δεν μπορούν να ανακαινισθούν, όπως ιστορικά κτήρια, σε χώρους που δεν είναι εύκολα προσβάσιμοι και σε προσωρινούς χώρους (εργοτάξια) ώστε να μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν εύκολα. Η συνειδητοποίηση αυτής της δυνατότητας σε συνδυασμό πάντα με την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων που συνόδευαν τα συστήματα πρώτης γενιάς, είναι εκείνη που πλέον μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για τη μεγαλύτερη διάδοσή τους. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως όταν η αγορά κατανοήσει ότι τα προβλήματα ανήκουν στο παρελθόν, τότε ανοίγεται ο δρόμος όχι μόνο για την ισότιμη αντιμετώπισή τους με τα ενσύρματα συστήματα, αλλά για την ουσιαστική επικράτησή τους.

Του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ