Τι γίνεται πίσω από τις κάμερες;

 Βέλτιστες πρακτικές και συνθήκες αξιόπιστης διερεύνησης συμβάντων

Τι πρέπει να ακολουθήσουμε για να αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο  δυνατό τρόπο ένα σύστημα βιντεοεπιτήρησης, όταν θέλουμε να διερευνήσουμε ή ακόμα να εντοπίσουμε ένα περιστατικό παραβίασης της ασφάλειας σε μια εγκατάσταση; Ποιες συνθήκες, τι προδιαγραφές και διαδικασίες, πρέπει να τηρούνται ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχούς εξιχνίασης ενός συμβάντος με ενδιαφέρον για την ασφάλεια.  

Του Αριστοτέλη Λυμπερόπουλου

Πλέον τα συστήματα επιτήρησης με τη χρήση βίντεο, έχουν γίνει αναπόσπαστο τμήμα όλων των οργανισμών, των δημόσιων χώρων και των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις, φορείς, ιδρύματα, χώροι με μαζική παρουσία ανθρώπων όπως σταθμοί μεταφοράς, γήπεδα, εμπορικά κέντρα, εκπαιδευτικοί χώροι, νοσοκομεία κλπ, έχουν εγκατεστημένα συστήματα επιτήρησης, είτε με τη μορφή μεγάλων δικτυακών κυρίως συστημάτων σήμερα, είτε με τη μορφή αυτόνομων καμερών όταν αναφερόμαστε σε μικρότερα καταστήματα, επιχειρήσεις και σπίτια. Ακόμα και εδώ βέβαια, ο δημόσιος τομέας υστερεί καθώς ακόμα και σε μεγάλους οργανισμούς του ευρύτερου δημόσιου τομέα υπάρχει μια καθυστέρηση στην εγκατάσταση συστημάτων επιτήρησης για πολλούς λόγους: Δύσκολες διαδικασίες, περιορισμοί από νομικές διαδικασίες, σφιχτοί προϋπολογισμοί και μερικές φορές έλλειψη πραγματικού ενδιαφέροντος από τα αρμόδια στελέχη. Όμως, είτε στη μία περίπτωση, είτε στην άλλη είναι γεγονός πλέον ότι η βάση των συστημάτων βίντεο-επιτήρησης έχει διευρυνθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Οπότε το συνηθέστερο είναι να υπάρχουν σε έναν οργανισμό εγκατεστημένες κάμερες- ακόμα και αν αυτές είναι προγενέστερης τεχνολογίας.

Κάνουμε όλη αυτή την εισαγωγή διότι όλοι έχουμε συνδέσει τα συστήματα επιτήρησης ως ένα πολύ αποτελεσματικό εργαλείο διερεύνησης παραβατικών ενεργειών. Θεωρούμε δε, ως δεδομένο ότι από τη στιγμή που έχουμε κάμερες εγκατεστημένες δεν μένει παρά να εξετάσουμε το βίντεο από τη σκηνή ενός περιστατικού και στη συνέχεια να εντοπίσουμε τους λόγους που οδήγησαν στο περιστατικό αλλά και τους υπαίτιους. Η αλήθεια είναι συχνά διαφορετική. Για όσους έχουμε εμπλακεί με τη διερεύνηση αυτών των περιστατικών γνωρίζουμε ότι δεν αρκεί η απλή παρακολούθηση ενός βίντεο από μια σκηνή στην οποία έχει διαπραχθεί ένα έγκλημα ή μια παραβατική ενέργεια. Υπάρχουν μυστικά πίσω από μια αποτελεσματική ανάλυση βασισμένη σε ένα βίντεο τα οποία οφείλουμε να γνωρίζουμε ώστε να μπορέσουμε να αντλήσουμε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες.

Δεν έχει περάσει πολύ καιρός που ζητήθηκε από μια βιομηχανία εγκατεστημένη δίπλα σε μεγάλο δημόσιο οργανισμού που ελέγχει βασικές υποδομές ενέργειας να δώσει βίντεο από κάποιες από τις εγκατεστημένες κάμερες στις αρχές ασφάλειας ώστε να διερευνηθεί ένα περιστατικό κλοπής. Η κλοπή είχε πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια εορταστικής περιόδου και δυστυχώς τα συστήματα επιτήρησης που ήταν εγκατεστημένα εντός του δημόσιου οργανισμού ήταν τόσο απαρχαιωμένα που δεν μπορούσαν να δώσουν κάποια ουσιαστική ένδειξη. Για το λόγο αυτό, η ασφάλεια απευθύνθηκε στις γειτονικές επιχειρήσεις ώστε να δώσουν στοιχεία από τις δικές τους κάμερες ώστε να βοηθηθεί η διερεύνηση του περιστατικού.

Το πρώτο λοιπόν που θα πρέπει να διασφαλίσουμε είναι ότι το σύστημα επιτήρησης μπορεί όντως να δώσει στοιχεία και δεν αποτελεί διακοσμητικό στοιχείο. Αναλογίζομαι μια παρόμοια περίπτωση όπου πριν αρκετά χρόνια μας ζητήθηκε πάλι να κάνουμε μια διερεύνηση και με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι το τότε υφιστάμενο σύστημα έγγραφε σε παλιές κασέτες βίντεο και προφανώς δεν είχαμε καμία δυνατότητα αναπαραγωγής του βίντεο παρά μόνο στο τοπικό καταγραφικό του φυλακίου στο οποίο γινόταν και η εγγραφή. Θα πρέπει λοιπόν σε κάθε περίπτωση να διασφαλίσουμε τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων επιτήρησης, ώστε να είναι συμβατά με τις σύγχρονες απαιτήσεις. Δεν θα πρέπει όμως να περιμένουμε να γίνει ένα περιστατικό για να αντιληφθούμε την αναγκαιότητα αυτής της αλλαγής αλλά θα πρέπει να λειτουργήσουμε προληπτικά και έγκαιρα.

Με βλέμμα …στο εσωτερικό !

Αυτό που πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη, είναι ότι συχνά δεν επαρκεί η φαινομενική ανάλυση όσων προβάλλονται στο καταγεγραμμένο βίντεο. Υπάρχουν πολλές φορές πολύτιμα στοιχεία πίσω από τα προβαλλόμενα, τα οποία μπορούν όμως να βοηθήσουν στη διερεύνηση ενός περιστατικού παραβίασης της ασφάλειας. Τα συστήματα βίντεο-επιτήρησης ανήκουν στα συστήματα ηλεκτρονικής ασφάλειας με την πιο δυναμική εξέλιξη τα τελευταία χρόνια. Η τεχνολογία τους έχει προχωρήσει τόσο πολύ, ώστε διαδραματίζει κομβικό ρόλο στην ανίχνευση και διερεύνηση περιστατικών αλλά ακόμα και στην πρόληψη εγκληματικών δραστηριοτήτων.

Συχνά, όμως στρέφουμε την προσοχή μας αποκλειστικά σε εξωτερικούς παράγοντες. Θεωρούμε ότι ο κίνδυνος μπορεί να προέλθει μόνο “εκτός τειχών” και αμελούμε ότι μεγάλο ποσοστό κλοπών ή άλλων παράνομων πράξεων, πραγματοποιούνται μέσα από το εσωτερικό περιβάλλον. Για αυτό το λόγο, οφείλουμε να κάνουμε μια μεγαλύτερη διερεύνηση πίσω από την απλή εικόνα που φαίνεται στο βίντεο.

Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα – και επικαλούμαστε συνεχώς παραδείγματα γιατί η εμπειρία που έχει αποκτηθεί μέσα από την πράξη είναι τελικά ο καλύτερος δάσκαλος – η περίπτωση κλοπών που πραγματοποιούνταν μέσα σε αποθήκη βιομηχανίας. Ενώ είχε εντοπισθεί η ύποπτη κίνηση εργαζομένων μέσα στην αποθήκη και υπήρχε εγκατεστημένο σύστημα επιτήρησης, δεν φαινόταν κάποια ύποπτη κίνηση μέσα από τα διάφορα βίντεο. Η εξιχνίαση της υπόθεσης τεκμηριώθηκε όταν μια πολύ παρατηρητική υπάλληλος, διαπίστωσε κατά την παρακολούθηση των βίντεο ότι υπήρχε μια ανακολουθία στις ώρες εγγραφής. Δηλαδή ενώ το βίντεο κατέγραφε κανονικά, ξαφνικά μεταπηδούσε από μια χρονική στιγμή σε μια άλλη που ήταν δύο ώρες μπροστά. Το οποίο και επαναλαμβανόταν όλες τις ημέρες. Η τοποθέτηση μιας κρυφής stand alone κάμερας μέσω στο δωμάτιο που ήταν τοποθετημένο το καταγραφικό έλυσε το μυστήριο. Κάποιοι υπάλληλοι της αποθήκης, έμπαιναν στο συγκεκριμένο γραφείο και αποσύνδεαν το καταγραφικό κατά τις πολύ πρωινές ώρες που έκαναν τη κλοπή. Μετά η διερεύνηση και τεκμηρίωση των παραβατικών ενεργειών τους ήταν απλώς θέμα λίγων λεπτών.

Για αυτό το λόγο κατά την εξέταση των εγγραφών ενός περιστατικού, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι το σύστημα διαχειρίζεται και άλλες χρήσιμες πληροφορίες εκτός από το βίντεο, όπως τις πληροφορίες ώρας και ημερομηνίας. Ενώ πολύ χρήσιμες πληροφορίες υπάρχουν και στα αρχεία καταγραφής που υποδεικνύουν αν το βίντεο έχει τροποποιηθεί.

Συχνά επίσης παρότι υπάρχει εγκατεστημένο σύστημα επιτήρησης ακόμα και τελευταίας τεχνολογίας, δεν υπάρχουν διαθέσιμο βίντεο ενός περιστατικού ή το βίντεο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί λόγω προβληματικού οπτικού πεδίου ή κακού φωτισμού/ποιότητας. Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι χρειάζεται συχνή επανεξέταση του συστήματος βίντεο, η οποία βοηθάει τόσο στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του συστήματος, στον εντοπισμό θεμάτων συντήρησης αλλά συμβάλλει και στην εκπαίδευση του προσωπικού πάνω στη χρήση του συστήματος. Όλοι αυτοί οι παράγοντες μπορούν να φανούν ιδιαίτερα κρίσιμοι για τη διερεύνηση και αξιολόγηση ενός περιστατικού.

Οδηγίες για μια διερεύνηση συμβάντος

Όταν καλούμαστε να κάνουμε μια διερεύνηση μέσα από ένα σύστημα επιτήρησης, είναι χρήσιμο να έχουμε μαζί μας μια έτοιμη φόρμα σε μορφή check list πάνω στην οποία θα συμπληρώσουμε τα ακόλουθα στοιχεία.

Το πρώτο βήμα είναι να προσδιοριστεί η μάρκα και το μοντέλο του συστήματος καταγραφής και βίντεο και από τα μενού διαχείρισης του συστήματος, να εντοπιστούν βασικές λεπτομέρειες όπως:

• Αριθμός καμερών και μάρκα/μοντέλο καθεμιάς
• Ρυθμίσεις ποιότητας βίντεο (ανάλυση) για κάθε κάμερα
• Θέσεις συστημάτων αποθήκευσης και τη χωρητικότητα τους
• Πρόσθετες είσοδοι/έξοδοι – αισθητήρες κίνησης, αισθητήρες θερμοκρασίας, μικρόφωνα
• Πληροφορίες για κάθε χρήστη συστήματος όπως παραδείγματος χάρη τα δικαιώματα πρόσβασης που έχει ο κάθε χρήστης

Η εφαρμογή όλων αυτών των πληροφοριών σε ένα layout της εγκατάστασης μπορεί να βοηθήσει αυτούς που κάνουν τη διερεύνηση, ώστε να κατανοήσουν ποιες άλλες εγγραφές μπορούν να έχουν σχέση με το περιστατικό.

Στη συνέχεια θα πρέπει να γίνει διεξοδική εξέταση του εν λόγω περιστατικού. Μπορεί το περιστατικό να έχει καταγραφεί πλήρως από μία ή περισσότερες κάμερες, αλλά μπορεί επίσης να υπάρχουν και μερικές γωνίες θέασης από άλλες κάμερες που να δίνουν και αυτές πολύ σημαντικά στοιχεία. Δηλαδή μπορεί μια κάμερα να έχει πλήρως καταγεγραμμένο το περιστατικό διάρρηξης ενός χρηματοκιβωτίου αλλά χωρίς να φαίνεται καθαρά το πρόσωπο εκείνου που διαπράττει την ενέργεια η ακόμα πιο συχνά των συνεργών. Οπότε σε αυτά τα περιστατικά, η χρήση άλλων καμερών ακόμα και αν είναι μακριά από το περιστατικό μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά. Η ανασκόπηση των σημείων εισόδου, της εξόδου, αλλά και καμερών σε άλλα σημεία ή κρυφών καμερών έχει βοηθήσει πολύ για τον εντοπισμό συμμετεχόντων που δεν ήταν ευδιάκριτοι από την άμεση καταγραφή του περιστατικού. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα από την αποθήκη που αναφέρθηκε προηγουμένως.

Η πρόσθετη ανάλυση του συστήματος επιτρέπει τη χρήση πολύτιμων δεδομένων εκτός αυτό καθαυτό το βίντεο Το σύστημα καταγράφει, πολύτιμες πληροφορίες που μπορεί να περιλαμβάνουν την ώρα, την κατάσταση του συστήματος (ήταν απενεργοποιημένο ή απενεργοποιήθηκαν ειδικά κάποιες κάμερες), ή αν έχει γίνει προηγουμένως κάποια έγινε κάποια αναζήτηση, προβολή, λήψη ή και διαγραφή δεδομένων βίντεο και, εάν ναι, από ποιόν. Είναι επίσης πολύ χρήσιμο να διερευνηθεί αν εάν έχουν αλλάξει οι ρυθμίσεις της μεμονωμένης κάμερας (π.χ. μείωση ή αύξηση της ανάλυσης ή της ποιότητας εγγραφής) καθώς εάν οι ρυθμίσεις της κάμερας προσαρμόστηκαν ώστε να μην γίνεται εγγραφή ή εάν τα δεδομένα διαγράφηκαν από την κάμερα

Όπως είδαμε και προηγουμένως στο παράδειγμα διάρρηξης της αποθήκης, αν το βίντεο δεν είναι διαθέσιμο για ένα συγκεκριμένο περιστατικό, αλλά τα αρχεία καταγραφής του συστήματος δείχνουν ότι η τροφοδοσία διακόπηκε για μια περίοδο 15 λεπτών γύρω από το συμβάν, αυτές οι πληροφορίες από τα αρχεία καταγραφής μπορεί να αποδειχθούν εξίσου χρήσιμες με τα δεδομένα βίντεο που χάθηκαν. Επίσης, αν τα αρχεία καταγραφής συστήματος δείχνουν ότι ένας συγκεκριμένος χρήστης έχει προσαρμόσει πολλές κάμερες ώστε να σταματήσουν την εγγραφή αρκετές ημέρες πριν από ένα συμβάν, αυτό επίσης μπορεί να είναι σχετικό. Αντιμετωπίζοντας το ίδιο το σύστημα επιτήρησης ως αντικείμενο ενδελεχούς έρευνας, δεν είναι ασυνήθιστο να ανακαλύπτουμε βασικά στοιχεία που διαφορετικά μπορεί να είχαν χαθεί. Οπότε το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι δεν πρέπει να βασιζόμαστε μόνο στη διερεύνηση ενός μεμονωμένου βίντεο. Πρέπει και το ίδιο το σύστημα επιτήρησης να αποτελεί αντικείμενο διερεύνησης.

Ενσωμάτωση άλλων συστημάτων

Τα συστήματα επιτήρησης συνδέονται όλο και περισσότερο με άλλα συστήματα ασφαλείας, όπως συναγερμοί, πυρανίχνευση και συστήματα ελέγχου πρόσβασης. Ακόμα και στην περίπτωση όμως όπου αυτά τα συστήματα δεν είναι συνδεδεμένα, οι πληροφορίες που θα αντληθούν από αυτά, μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας για μια διερεύνηση περιστατικού. Παραδείγματος χάρη, η ημερομηνία/ώρα που χρησιμοποιήθηκε η κάρτα πρόσβασης ενός ατόμου μπορεί να παρέχει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με ένα περιστατικό. Εξίσου σημαντικές είναι και οι πληροφορίες που μπορούν να ληφθούν από τα εγκατεστημένα συστήματα συναγερμού.

Πρότυπες οδηγίες συντήρησης

Όπως αντιλαμβανόμαστε, πολλές φορές κατά τη διάρκεια μιας διερεύνησης προκύπτουν πολλά θέματα και για την ίδια την αξιοπιστία του υφιστάμενου συστήματος συντήρησης. Ειδικά, όταν πρόκειται για μεγάλους οργανισμούς θα πρέπει να ακολουθείται το ακόλουθο πλαίσιο:

1. Να υπάρχει περιοδικός έλεγχος όλων των καμερών και των καταγραφικών συσκευών. Ακόμα καλύτερα, ειδικά σε μεγάλους οργανισμούς να υπάρχει ένα τεκμηριωμένο συμβόλαιο συντήρησης στο οποίο να περιγράφονται διεξοδικά όλες οι εργασίες αλλά και η συχνότητα να αυτών.
2. Να εκπαιδεύονται οι χρήστες ώστε να μπορούν να εκμεταλλεύονται όλες τις δυνατότητες των σύγχρονων συστημάτων. Πολλές φορές, έχει διαπιστωθεί ότι κατά τη διάρκεια της διερεύνησης ενός περιστατικού, οι χρήστες δεν γνωρίζουν βασικές λειτουργίες ελέγχου του συστήματος που θα μπορούσαν να τους διευκολύνουν σημαντικά.
3. Με εσωτερικά και εξωτερικά audits να ελέγχεται περιοδικά το σύστημα επιτήρησης σε σχέση μα τα τρωτά και ευαίσθητα σημεία μιας εγκατάστασης. Μπορεί να έχουμε εγκατεστημένο ένα σύστημα με πολυάριθμες κάμερες αλλά λόγω της θέσης των καμερών, ορισμένα κρίσιμα σημεία να μην καλύπτονται. Οπότε, αυτά τα σημεία θα πρέπει να εντοπίζονται το συντομότερο δυνατό και να τοποθετούνται κάμερες.
4. Επίσης θα πρέπει να ελέγχεται και ικανότητα προβολής των υφιστάμενων καμερών. Συχνά, υπάρχουν μικρές μετατοπίσεις που επηρεάζουν δραματικά την ικανότητα θέασης μιας κάμερας και αυτό το αντιλαμβανόμαστε πολλές φορές αργά κατά την προσπάθεια διερεύνησης ενός περιστατικού.
5. Τέλος, θα πρέπει να ελέγχεται συνεχώς και οι δυνατότητες καταγραφής καθώς και ο χρόνος διάρκειας των αποθηκευμένων δεδομένων. Συνήθως, by default, υπάρχει ένας προκαθορισμένος χρόνος που διατηρούνται τα αποθηκευμένα δεδομένα στα καταγραφικά. Θα πρέπει να εξετασθεί αν αυτός ο χρόνος είναι επαρκής για τα δεδομένα μιας επιχείρησης ή χρειάζεται μια επιμήκυνση της χρονικής διάρκειας διατήρησης των δεδομένων. Πολλές φορές, έχουμε βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να προσπαθούμε να διερευνήσουμε ένα συμβάν το οποίο το αντιληφθήκαμε με μια χρονική καθυστέρηση και να διαπιστώνουμε έκπληκτοι ότι έχουν διαγραφεί το βίντεο.

Πολλές φορές νομίζουμε ότι έχοντας τοποθετήσει ένα σύστημα επιτήρησης έχουμε κάνει αυτό που μας αναλογεί σε ότι αφορά τις δυνατότητες επιτήρησης ενός χώρου. Όμως, η πράξη και η εμπειρία έχουν δείξει ότι δεν επαρκεί αυτό. Τα συστήματα επιτήρησης για να είναι πραγματικά αποτελεσματικά χρειάζεται να συντηρούνται, να ελέγχεται η κατάσταση τους, να ανανεώνεται ο εξοπλισμός όταν αυτός δεν είναι συμβατός με τη σύγχρονη τεχνολογία και οπωσδήποτε θα πρέπει να ορίζεται κάποιος που να είναι υπεύθυνος για όλες αυτές τις ενέργειες. Επίσης, δεν θα πρέπει να αμελούμε ότι και τα συστήματα επιτήρησης είναι ευαίσθητα σε ενέργειες δολιοφθοράς από τα εσωτερικά ενός οργανισμού και θα πρέπει και αυτό το ενδεχόμενο να λαμβάνεται υπόψη κατά τη διάρκεια διερεύνησης ενός περιστατικού.

Συνοψίζοντας θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να μην επαφιόμαστε στην απλή εγκατάσταση ενός συστήματος επιτήρησης αλλά συνεχώς να προσπαθούμε να διατηρούμε τη λειτουργικότητα του και να βελτιώνουμε τις αδυναμίες του, σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν στις προηγούμενες σελίδες.