Τα πρώτα ιστορικά βήματα των σωμάτων τάξης

Πρέπει να γίνει κατανοητό εξαρχής ότι πρωταρχικός προς πραγματοποίηση στόχος, είναι η πρόληψη του εγκλήματος. 

Sir Robert Peel (1788 – 1850)
Ιδρυτής της Μητροπολιτικής Αστυνομίας

Συνεχίζοντας την αναφορά μας στις μεθόδους, τη φιλοσοφία και τα μέσα που χρησιμοποιούσαν ιστορικά διάφοροι επίσημοι φορείς αλλά και κοινωνικές ομάδες, προκειμένου να διασφαλίσουν την προστασία ανθρώπων και υλικών, θα περιηγηθούμε μέσα από το συγκεκριμένο άρθρο ως τις αρχές του 19ου αιώνα, όπου λόγω της Βιομηχανικής Επανάστασης άλλαξαν άρδην οι συνθήκες διαβίωσης, με αποτέλεσμα να αναπροσαρμοστούν και οι ανάγκες ασφαλείας.

Η καθιέρωση του σκεπτικού ότι οποιασδήποτε μορφής έγκλημα είναι πράξη η οποία στρέφεται κατά της πολιτείας και όχι κατά του ατόμου, δρομολογεί εξελίξεις καταλυτικές. Έτσι, το 1215 ο βασιλιάς της Αγγλίας εξαναγκάζεται να υπογράψει τη Magna Charta, ένα θεμελιώδες κείμενο, στο οποίο για πρώτη φορά γίνεται μνεία και παρέχεται εγγύηση για την άσκηση βασικών πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, καθιερώνοντας οριστικά και το διαχωρισμό τοπικής και κεντρικής εξουσίας.
Το επόμενο ορόσημο στην εξέλιξη της ασφάλειας και της επιβολής του νόμου, υπήρξε το από το βασιλιά Εδουάρδο Α΄ νομοθέτημα του Westminster (Statute of Westminster), με στόχο την αύξηση και βελτίωση της προστασίας υλικών και άυλων αγαθών, μέσω της εγκαθίδρυσης συστηματικής αστυνόμευσης και απόδοσης δικαιοσύνης.

Το νομοθέτημα αυτό καθιέρωσε τρία (3) πρακτικά μέτρα:

1. Επαγρύπνηση και αποτροπή (Watch and Ward), με τη χρησιμοποίηση σε όλη την πόλη κατά τη διάρκεια της νύκτας, πολιτών (watchmen), από όπου προέρχεται εκ παραφθοράς και η ελληνική -βατσιμάνης- οι οποίοι δρούσαν συμπληρωματικά και επικουρικά προς τους επιφορτισμένους με την αποτροπή (ward) διασάλευσης της τάξης constables, κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό το μέτρο απετέλεσε και την πρώτη ευδιάκριτη διαφορά ως προς την αστυνόμευση πόλεως και υπαίθρου. Οι watchmen εγκαθίσταντο επίσης στις εισόδους των πόλεων (μεσαίωνας, οχυρωμένες πόλεις) μεταξύ δύσεως και ανατολής ηλίου, έχοντας το δικαίωμα να συλλαμβάνουν πολίτες και το πρωί να τους παραδίδουν στους constables. Όλοι οι άνδρες της πόλης ανελάμβαναν τα συγκεκριμένα καθήκοντα εκ περιτροπής (βάρδιες). Για πρώτη φορά λοιπόν, παρατηρούμε ότι επισημοποιείται και εφαρμόζεται ο έλεγχος πρόσβασης, γνωστός σήμερα με τον όρο access control.
2.  Γενικός συναγερμός και κραυγή (Hue and Cry), αναβιώνοντας μια αρχαία πρακτική των Σαξόνων, για την αντιμετώπιση εκείνων οι οποίοι αντιστέκονταν στη σύλληψή τους από τους watchmen. Έτσι όταν υπήρχε αντίσταση, ο watchman και όλοι οι πολίτες καταδίωκαν τον αντιστεκόμενο και βοηθούσαν στη σύλληψή του. Από το δεύτερο αυτό μέτρο του εν λόγω νομοθετήματος προέκυψε και οριοθετήθηκε εν πολλοίς και το γνωστό σε όλους μας σήμερα αδίκημα της αντίστασης κατά της αρχής.
3. Κατοχή όπλων (Assize of Arms). Για την υποβοήθηση της εφαρμογής του μέτρου Hue and Cry, όλοι οι άρρενες πολίτες μεταξύ 15 και 60 ετών, ήταν υποχρεωμένοι να έχουν όπλο στα σπίτια τους, ως μέσον και ένδειξη της συμβολής στη διατήρηση της τάξης.

Το νομοθέτημα του Westminster ήταν ο μοναδικός κύριος κανόνας νόμου, ο οποίος ρύθμιζε την αστυνόμευση και ασφάλεια στην Αγγλία, από το 1066 μ.Χ. έως και την ίδρυση της Μητροπολιτικής Αστυνομίας από τον Sir Robert Peel το 1829. Επιπρόσθετα, σημάδεψε και το τέλος του πρώτου συστήματος αστυνόμευσης στην Αγγλία, το οποίο στηρίχθηκε στους ημιαπασχολούμενους constables, στις αρχές περί προσφοράς προσωπικής εργασίας στην κοινότητα και τέλος, στη δυνατότητα διενέργειας σύλληψης, πράξη θεσμοθετημένη από πλαίσιο νόμου.
Παρατηρούμε ότι το στοιχείο της προληπτικής αστυνόμευσης και ασφάλειας ήταν εξασφαλισμένο από τη συνθήκη Watch and Ward, η καταστολή από τη συνθήκη Hue and Cry και η τιμωρία από την παράδοση την επόμενη το πρωί στον constable.
Κατά το τέλος του δεκάτου ογδόου αιώνα – αρχές δεκάτου ενάτου – συντελούνται σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Η βιομηχανική επανάσταση, δηλαδή η επίτευξη της χρήσης μηχανών για παραγωγικούς σκοπούς και η ανάπτυξη μεγάλων μονάδων παραγωγής μέσα στις πόλεις, προκάλεσε τεράστια εσωτερική μετακίνηση πληθυσμού από την ύπαιθρο στις πόλεις, δημιουργώντας ταυτόχρονα χαοτικές συνθήκες, ανασφάλεια και αύξηση της εγκληματικότητας, με αποτέλεσμα πολλές φορές ο στρατός να καλείται για την αποκατάσταση της τάξεως, αποδεικνύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο ότι οι μέχρι τώρα εφαρμοζόμενες μέθοδοι τήρησης της τάξεως ήταν ανεπαρκείς σε μια βιομηχανοποιημένη κοινωνία.
Η επιβολή της τάξης στη συνεχώς εξελισσόμενη βιομηχανική κοινωνία, προβλημάτισε αρκετά φωτεινά μυαλά εκείνης της περιόδου. Ο Henry Fielding, δικηγόρος και συγγραφέας, αγωνίστηκε για τον κοινωνικό μετασχηματισμό και την καταπολέμηση του εγκλήματος. Στις προτάσεις του, περιλαμβάνεται η πεζή αστυνόμευση / περιπολία, η έφιππη αστυνομία και οι φημισμένοι Bow Street Runners, οι οποίοι αναφέρονται ως η πρόδρομη μονάδα ντετέκτιβς, μια και μετέβαιναν πολύ γρήγορα στον τόπο του εγκλήματος, για τη διεξαγωγή ερευνών. Δυστυχώς, οι προτάσεις του Fielding και τα άριστα αποτελέσματα εφαρμογής τους στη γειτονιά της Bow Street, αγνοήθηκαν για περίπου τριάντα χρόνια. Το 1785, ο πρωθυπουργός της Αγγλίας W. Pitt προτείνει την ίδρυση δια νόμου, ισχυρής αστυνομικής δύναμης, με δικαιοδοσία σε όλη τη Μητροπολιτική περιοχή της πρωτεύουσας, αλλά δυστυχώς συναντά την αντίδραση του τύπου, του κοινού, αλλά και τη δικαστική, με αποτέλεσμα την απόσυρση του εν λόγω νομοθετήματος.
Στην «Πραγματεία για την αστυνομία της Μητρόπολης», το 1769, ο Patrick Colquhoun  παρουσιάζει για πρώτη φορά στατιστικά στοιχεία, με τα οποία τεκμηριώνει την ανάγκη ύπαρξης αστυνομικής δύναμης για το Λονδίνο και στην έκτη έκδοση της πραγματείας του, το 1800, σημειώνει ότι «η αστυνομία πρέπει να εκληφθεί ως νέα επιστήμη, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πρόληψη και πάταξη του εγκλήματος». Ο ίδιος, κατόπιν αιτήματος ιδιωτών εκπόνησε ολοκληρωμένο master plan για την ίδρυση αστυνομίας στον Τάμεση ποταμό και τις αποβάθρες του. Η πρότασή του για επέκταση και εφαρμογή του σχεδίου του σε όλους του λιμένες και η δημιουργία αστυνομικών τμημάτων σε όλες τις πόλεις, απορρίφθηκε.
Η αντίδραση στην ίδρυση αστυνομικών τμημάτων ήταν ακόμη ισχυρή, όταν το 1822 αναλαμβάνει υπουργός εσωτερικών ο Sir Robert Peel. Μέχρι το 1826 έχει ολοκληρώσει το σχεδιασμό για την Ίδρυση ενός απλού συστήματος αστυνόμευσης του Λονδίνου. Για να κάμψει τη λαϊκή αντίδραση, μείωσε ποινές και κατήργησε τη θανατική ποινή για περισσότερο από εκατό αδικήματα. Το 1829 εισηγείται την ίδρυση της Μητροπολιτικής Αστυνομίας του Λονδίνου, αποτελούμενης από επαγγελματίες (δηλαδή αμειβόμενους) προσεκτικά επιλεγμένους και σκληρά εκπαιδευμένους και επιλέχθηκε να ηγηθεί της νέας αυτής αστυνομικής δύναμης.
Έτσι, αρχίζει ουσιαστικά μια «επανάσταση» στη διαδικασία επιβολής του νόμου και της τάξης (ασφάλεια), η οποία φθάνει μέχρι τις μέρες μας και είναι γνωστό ότι οι αστυνομικοί του Λονδίνου ονομάζονται Bobbies, όνομα που τους δόθηκε προς τιμήν του Sir Robert Peel.
Οι στρατηγικές που εφήρμοσε ο Peel εξακολουθούν να υφίστανται έως σήμερα, περιλαμβανομένης της πρόληψης εγκλήματος, της καλής και επαρκούς εκπαίδευσης, της ομοιομορφίας στην εμφάνιση κ.λπ. Παρά ταύτα όμως, η ανάγκη για την ύπαρξη οργανωμένης ιδιωτικής υπηρεσίας παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, ειδικότερα προς τις εύπορες τάξεις, παρέμενε απαιτητή και με αυξητικές τάσεις. Στις αρχές του 1800 στις ΗΠΑ, αρκετές πόλεις εγκαθιδρύουν αμειβόμενες αστυνομικές δυνάμεις και παράλληλα οργανώνονται Ομοσπονδιακές Υπηρεσίες, οι οποίες με σειρά ενεργειών τους δημιουργούν νέες υπηρεσίες για την κάλυψη των αναγκών τους. Έτσι, η ταχυδρομική υπηρεσία των ΗΠΑ δημιουργεί το 1828 το τμήμα ερευνών, το Υπουργείο Οικονομικών το 1864 δημιουργεί αντίστοιχο τμήμα και το Υπουργείο Δικαιοσύνης το 1908 δημιουργεί το FBI, το οποίο από το 1924 διευθύνεται και αναμορφώνεται ριζικά από τον J.E. Hoover.
Στις ΗΠΑ και σε κάποιους πρωτοπόρους της εποχής εκείνης, οφείλεται η τεράστια ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα παροχής υπηρεσιών ασφαλείας.
Ο Allan Pinkerton μαζί με τον Α.Lincoln , ήταν αυτός ο οποίος ίδρυσε τον πρώτο ιδιωτικό οργανισμό παροχής υπηρεσιών ασφαλείας και ταυτόχρονα ο θεμελιωτής της αστυνομίας των σιδηροδρόμων. Επιπρόσθετα, ήταν ο άνθρωπος που προσέλαβε την Kate Warne, την πρώτη γυναίκα ερευνήτρια. Το 1853, ο August Pope εφευρίσκει το πρώτο ηλεκτρικό σύστημα συναγερμού, εφεύρεση την οποία πούλησε στον E. Holmes, ο οποίος το 1858 εγκαθιστά το πρώτο ηλεκτρικό σύστημα συναγερμού. Τις δεκαετίες 1870 και 1880, πρώτος ο Watkins χρησιμοποιεί αισθητήρες, ενσωματώνοντάς τους σε κεντρικό σύστημα παρακολούθησης. Το 1917, ο άλλος πρωτοπόρος των ιδιωτικών εταιρειών παροχής υπηρεσιών ασφαλείας W.P.Brink, θωρακίζει το πρώτο αυτοκίνητο και εγκαθιστά υπηρεσίες παράδοσης (courier) στις ΗΠΑ. H σχέση μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων φορέων παροχής υπηρεσιών ασφαλείας σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει εξελιχθεί ραγδαία σε κύτταρο συνεχούς αναδιάρθρωσης και εξελικτικής πορείας, εμπλουτίζοντας το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο με νέα πεδία έρευνας και εφαρμογής, όπως. η πρόληψη απωλειών (Loss Prevention), η οποία ώθησε τις διαδικασίες ασφάλειας αρκετά βήματα μπροστά, παρέχοντας (εκ της εφαρμογής της) ένα ευρύτερο πεδίο μεθόδων παροχής προστασίας ανθρωπίνων και υλικών πόρων. Η πρόληψη απωλειών, όχι μόνο δίνει έμφαση στις εφαρμοζόμενες παραδοσιακές μεθόδους ασφαλείας (φρουροί, κλειδαριές, φράκτες κ.λπ.), αλλά επιπρόσθετα κατέχει πρωτεύοντα ρόλο σε τομείς όπως υγιεινή & ασφάλεια στην εργασία, πυροπροστασία, αρχιτεκτονική χώρου κ.λπ.
Οι σύγχρονες μέθοδοι ασφαλείας και πρόληψης απωλειών καλύπτουν ένα ευρύτατο πεδίο εφαρμογών και μελέτης, όπως η διοίκηση επιχειρήσεων, η ψυχολογία, η επεξεργασία δεδομένων κ.λπ., ενώ οι προς εφαρμογή στρατηγικές πρόληψης απωλειών είναι αναρίθμητες, περιοριζόμενες αποκλειστικά και μόνο από την έλλειψη φαντασίας.