Συστήματα Voice Alarms: H σημασία τους στις έκτακτες ανάγκες

Τα φωνητικά μηνύματα είναι αυτά που μπορούν να καθοδηγήσουν τον κόσμο σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης της εγκατάστασης, με μεγαλύτερη ασφάλεια. Αυτό σε συνδυασμό με την συνεχή απαίτηση για ενίσχυση της έννοιας του Safety, προδιαγράφει ένα πολύ ευνοϊκό μέλλον για τις συγκεκριμένες λύσεις.

Στον αγώνα για την ελαχιστοποίηση των απωλειών από τις πυρκαγιές η συνεισφορά των συστημάτων φωνητικού συναγερμού (Voice Alarms) είναι αναμφισβήτητη. Εντούτοις και παρόλο τις τεκμηριωμένες αποδείξεις ότι η χρήση ξεκάθαρων φωνητικών οδηγιών βελτιώνει τους χρόνους αντίδρασης και βοηθάει στην αποτελεσματικότητα του σχεδίου εκκένωσης, ο αριθμός των εγκαταστάσεων στα οποία γίνεται χρήση συστημάτων φωνητικού συναγερμού δεν είναι ακόμα τόσο μεγάλος όσο θα έπρεπε.
Ο ένας λόγος είναι τα έργα που σχετίζονται με καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και τα οποία δεν έχουν άμεση σχέση με τις καθημερινές παραγωγικές λειτουργίες συχνά αμελούνται. Ο άλλος λόγος είναι ότι μέχρι πριν λίγο καιρό υπήρχε μια τεράστια ασάφεια σχετικά με τις προδιαγραφές που όφειλαν να τηρούν αυτά τα συστήματα. Οπότε ήταν δύσκολο για τους χρήστες να προδιαγράψουν την εφαρμογή και να προϋπολογίσουν το ανάλογο κόστος. Όλοι αυτοί οι λόγοι λειτουργούσαν συνδυαστικά και ενίσχυαν ακόμα περισσότερο την έλλειψη ενδιαφέροντος των οργανισμών να εμπλέκουν σε έργα προμήθειας και εγκατάστασης ενός συστήματος VA

Η έλευση του ΕΝ-54
Ένα κομβικό χρονικό σημείο γενικότερα για τον κλάδο της πυρανίχνευσης ήταν το 2011. Ήταν τότε που εμφανίστηκε το πρότυπο ΕΝ-54 το οποίο αποτέλεσε την πρώτη επίσημη προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να βάλει μια τάξη σε ότι αφορά τις τεχνικές προδιαγραφές των συστημάτων πυρανίχνευσης. Είχαν ήδη προηγηθεί φυσικά τα σχετικά Βρετανικά Πρότυπα (British Standards) καθώς και διάφορες επιμέρους οδηγίες τα οποία μεν αποτελούσαν μια πολύ χρήσιμη βοήθεια για τους μελετητές (συχνά μάλιστα τα επικαλούνταν και οι νομοθεσίες άλλων χωρών) χωρίς όμως να διαθέτουν την επίσημη ισχύ ενός Ευρωπαϊκού Προτύπου. Στο πλαίσιο αυτού του προτύπου έγινε για πρώτη φορά και μια προσπάθεια συστηματοποίησης των προδιαγραφών που οφείλουν να τηρούν τα συστήματα φωνητικού συναγερμού. Συγκεκριμένα στο μέρος 16 του προτύπου (EN 54 part 16) γίνεται μια ολοκληρωμένη αναφορά σε όλα τα εξαρτήματα που αποτελούν μέρος ενός συστήματοςVA.
Μια πολύ σημαντική διαφοροποίηση που επιφέρει το πρότυπο είναι ότι πλέον η κεντρική μονάδα (rack) αντιμετωπίζεται σαν μια ενιαία συσκευή το οποίο στην πράξη σημαίνει ότι απαγορεύεται πλέον η χρήση επιμέρους εξαρτημάτων και συσκευών από τρίτους προμηθευτές. Μια τακτική που ήταν αρκετά διαδεδομένη στο παρελθόν αλλά δεν εξασφάλιζε την απρόσκοπτη λειτουργία και τον υψηλό βαθμό αξιοπιστίας που απαιτείται για ένα σύστημα που έχει να κάνει με την προστασία της ανθρώπινης ζωής. Πλέον το σύνολο της εφαρμογής θα αντιμετωπίζεται ως ένα ενιαίο σύστημα για επείγουσες αναγγελίες (Life Safety Voice Alarm) προ το Κοινό και το Προσωπικό. Διασφαλίζεται ότι η πρωτεύουσα λειτουργία -και άρα βάσει αυτής έχει σχεδιαστεί- είναι η μετάδοση επειγόντων μηνυμάτων υψηλής καταληπτότητας σε κάθε συνδυασμό μεγαφωνικών ζωνών, από τους σταθμούς αναγγελίας, η αυτόματα κάτω από τον έλεγχο του συστήματος πυρανίχνευσης στην περίπτωση φωτιάς, η χειροκίνητης εντολή

PA & VA
Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ των συστημάτων Public Address και Voice Alarms. Μπορεί φυσικά τα PA να αποτελούν ένα ιδανικό εργαλείο για την μετάδοση μουσικής ή μηνυμάτων και ανακοινώσεων υπό κανονικές συνθήκες λειτουργίας. Αυτό όμως το γεγονός δεν αποδεικνύει ότι τα συμβατικά συστήματα PA μπορούν να χρησιμοποιηθούν με επιτυχία και κυρίως με αξιοπιστία και σε έκτακτες καταστάσεις. Βέβαια από την άλλη, από την παντελή έλλειψη ενός μεγαφωνικού συστήματος -ένα θέμα που υφίσταται σε πολλές μεγάλες κτιριακές εγκαταστάσεις Ελληνικών οργανισμών- είναι σίγουρα καλύτερη η ύπαρξη έστω και ενός απλού συστήματος PA. Αυτή η σύγχυση από τους τελικούς χρήστες εν μέρει δικαιολογείται διότι οι περισσότεροι δεν έχουν την απαραίτητη εξοικείωση με την έννοια της ακουστικής, η οποία είναι που διαφοροποιεί τα συστήματα VA από τα PA.
Κάθε λύση που έχει να κάνει με μια εφαρμογή ειδοποίησης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης βασίζεται ως επί το πλείστον στην διαύγεια των μηνυμάτων και των ηχητικών ενδείξεων. Ένα σύστημα ενημέρωσης που θα ακούγεται σαν τα γνωστά μηνύματα ειδοποίησης που ακούγονταν παλιότερα στους σιδηροδρομικούς σταθμούς -ανάμεικτα με τον ήχο των τραίνων να κυλούν στις ράγες- δεν μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα σε καταστάσεις πανικού. Για το λόγο αυτό πριν την εγκατάσταση απαιτείται μελέτη που θα εξετάζει τον χώρο και τις ιδιαίτερες συνθήκες. Από εγκατάσταση σε εγκατάσταση υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Παραδείγματος χάρη, ένας τυπικός χώρος γραφείων με χαμηλό ύψος οροφής και όχι ιδιαίτερο θόρυβο είναι μια σχετικά εύκολα υλοποιήσιμη εγκατάσταση σε αντίθεση με ένα αθλητικό στάδιο ή ένα εμπορικό κέντρο όπου υπάρχουν πολλές αντικρουόμενες παράμετροι η επίλυση των οποίων απαιτεί την συνδρομή έμπειρων μελετητών και εγκαταστατών.

Η υλοποίηση
Μια λύση VA αποτελείται από την κεντρική μονάδα, ίσως ενδιάμεσους ενισχυτές και φυσικά τα τελικά σημεία του συστήματος που μπορεί να είναι ηχεία ή μεγάφωνα. Η επιλογή όλων αυτών των συσκευών είναι κρίσιμη, όσο κρίσιμη φυσικά είναι η σωστή σύνδεση τους και η χρήση της κατάλληλης καλωδίωσης.
Οι λύσεις για αποτελεσματική εφαρμογή δεν ακολουθούν πάντα την ίδια πεπατημένη. Οφείλουν να είναι custom-made, δηλαδή ο σχεδιασμός του συστήματος να λαμβάνει υπόψη την αρχιτεκτονική και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε εγκατάστασης. Μπορεί το σύστημα λοιπόν να ακολουθεί μια κεντρικοποιημένη δομή στην οποία υπάρχει μόνο μια κεντρική μονάδα με τα ηχεία είτε να ακολουθεί μια άλλη προσέγγιση με πιο αποκεντρωμένο χαρακτήρα. Στην δεύτερη πρόταση χρησιμοποιούνται και τοπικοί ενισχυτές, τοποθετημένοι κατάλληλα σε επιλεγμένα σημεία της εγκατάστασης.
Κάποιες κεντρικές μονάδες διαθέτουν και τη δυνατότητα χρήσης ψηφιακών μικροφώνων τα οποία μπορούν να μεταδίδουν και ζωντανά μηνύματα κατά την διάρκεια έκτακτων καταστάσεων.
Όλοι οι σοβαροί οίκοι που ασχολούνται με την κατασκευή αυτών των συστημάτων έχουν εργαστεί σκληρά προκειμένου να υπερνικήσουν τα θέματα που προκύπτουν από την επιστήμη της ακουστικής και να παρουσιάσουν ολοκληρωμένες λύσεις και αξιόπιστες.
Ακριβώς λόγω της εμφάνισης συγκεκριμένων προδιαγραφών εγκαταλείπεται λοιπόν πλέον η τακτική της ανάθεσης σε έναν εξωτερικό συνεργάτη της υλοποίησης ενός παρόμοιου συστήματος ο οποίος να συνθέτει ένα σύστημα αποτελούμενο από εξαρτήματα προερχόμενο από διαφορετικές εταιρείες.. Πλέον η μονάδα αλλά και ολόκληρο το σύστημα έρχεται έτοιμο προς λειτουργία. Μόνο έτσι διασφαλίζεται και η πιστοποίηση του που ενδεχομένως μπορεί να ζητηθεί σε μελλοντικό έλεγχο από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες (π.χ Πυροσβεστική Υπηρεσία) ή τους ασφαλιστικούς οργανισμούς.