Του συνεργάτη μας
Γιώργος Σ. Κακαβιάτος,
Φυσικός - Ραδιοηλεκτρολόγος

Ipsa  scientia  potestas  es  - Η γνώση είναι δύναμη

Το απόφθεγμα του Francis Bacon αποκτά εδώ διπλή σημασία: Η γνώση συνιστά δύναμη, τόσο σαν τεχνολογική υπεροχή, όσο και σαν πληροφόρηση επί των προθέσεων  και κινήσεων του «εχθρού»

Ο Πόλεμος, μπορεί να χρησιμοποιήσει ακόμη και τρυφερά και χαριτωμένα όπλα!  Όπως έγραψε πρόσφατα η βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν», το 1967, η CIA είχε δοκιμάσει να εκπαιδεύσει γάτες, ώστε να λειτουργούν σαν κινητά μικρόφωνα! Η επιχείρηση «Ακουστική Γατούλα», όμως, κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία. Στην πρώτη γάτα που κατάφεραν να εκπαιδεύσουν, της φόρεσαν ένα μικρόφωνο και την έστειλαν κοντά σε δύο υπόπτους, που κάθονταν σ' ένα παγκάκι. Όμως, κάποιο διερχόμενο ταξί πάτησε το άτυχο ζώο, πριν καν προφτάσει να πλησιάσει στο στόχο του. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όταν πια οι δύο υπερδυνάμεις άρχισαν να δίνουν στη δημοσιότητα απόρρητα ψυχροπολεμικά έγγραφα, ήρθε η σειρά μιας άλλης γατούλας να αποκαλυφθεί. Το κείμενο «Έσθερ, η γατούλα του Ψυχρού Πολέμου» είναι θρυλικό. Αν και δεν  εκδόθηκε ποτέ σε βιβλίο, ένα μέρος του δημοσιεύτηκε στα περιοδικό «Χρονικά Απίθανων Ερευνών». Σύμφωνα λοιπόν με το περιοδικό, η Έσθερ αποτελούσε μυστικό όπλο της Δύσης. Μετέφερε μια μικροσκοπική φωτογραφική μηχανή Μάινοξ, των 75 χιλιοστών, ειδικά κατασκευασμένη, και αποθανάτιζε κάθε κίνηση στη Σοβιετική Πρεσβεία στη Βιέννη, που ήταν τότε παράδεισος των κατασκόπων! Μπαινόβγαινε ανενόχλητη στο απόρθητο κτίριο της πρεσβείας και είχε γίνει η αγαπημένη μασκότ των σκληρών Ρώσων μυστικών πρακτόρων! Με την πλούσια γούνα της έκρυβε καλά τη φωτογραφική μηχανή και κυκλοφορούσε ανενόχλητη. Μόνο που αυτή η γούνα ακύρωσε και την όλη επιχείρηση. Όλες οι φωτογραφίες που τράβηξε η Έσθερ, δείχνουν μπόλικες τρίχες και τίποτα άλλο (βλ. βιβλιογραφία1). Μηδενικό τελικό όφελος, αλλά η αρχική έμπνευση βελτιώθηκε στη συνέχεια. Ποιος ξέρει τι άλλα «κόλπα» συνέλαβαν οι πολυμήχανες μυστικές υπηρεσίες, για να αποκτούν τις απαραίτητες πληροφορίες. Η Έσθερ πέθανε εν τιμή, το 1962. Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, οι πρόοδοι της τεχνολογίας θα είχαν κάνει τις υπηρεσίες της άχρηστες και περιττές. Θα αντιμετώπιζε αμείλικτο ανταγωνισμό από πολύ πιο προηγμένα συστήματα ηλεκτρονικής κατασκοπείας, με το Echelon να είναι ένα από τα πλέον ισχυρά και αξιόπιστα.

In God we trust, all others we monitor!
(Τον Θεό τον εμπιστευόμαστε, όλους τους άλλους τους παρακολουθούμε!)
Λογοπαίγνιο των εργαζομένων στην NSA

Τα αρχικά αυτά, για τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών, δεν σημαίνουν πιθανώς τίποτα. Οι περισσότεροι θεωρούν ως την πιο διαβολική μυστική υπηρεσία του κόσμου, τη CIA. Είναι να μη σου βγει το όνομα..! Όμως, στην πραγματικότητα, η πιο τρελή δημιουργία της σύγχρονης κατασκοπίας, είναι η Υπηρεσία Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ (National Security Agency, NSA). Βέβαια, για μην παρεξηγηθούμε, πρέπει να κάνουμε σαφές, ότι αναφερόμαστε πάντα στις ελεύθερες και δημοκρατικές χώρες του κόσμου. Είναι πολύ πιθανόν οι μυστικές υπηρεσίες χωρών που δεν έχουν δημοκρατικό καθεστώς -και δυστυχώς είναι πολλές- να είναι απείρως χειρότερες από τη CIA. Αλλά, δυστυχώς, δεν υπάρχουν γι' αυτές επαρκή στοιχεία. Και έτσι, στο στόχαστρο των αναλύσεων και της κριτικής, έχουν πέσει μόνον οι υπηρεσίες των ελεύθερων χωρών. Είναι και αυτό ένα από τα παράδοξα της εποχής μας. Η NSA, λοιπόν, έχει ετήσιο προϋπολογισμό μεγαλύτερο από 15 δις δολάρια, σχεδόν διπλάσιο από το συνολικό κόστος των Ολυμπιακών Αγώνων. Απασχολεί περισσότερους από 130.000 υπαλλήλους. Συχνά βρίσκεται πιο μπροστά στις επιστημονικές εξελίξεις απ' ό,τι τα κορυφαία Πανεπιστήμια του κόσμου. Ιδρύθηκε στα τέλη του 1952, από τον πρόεδρο Τρούμαν. Αντίθετα από τη CIA, δεν υπάρχουν νόμοι για να ελέγχουν τις δραστηριότητές της. Η προεδρική μυστική απόφαση υπ' αριθμ. 6 για τη δημιουργία της, παραμένει ακόμη και σήμερα «άκρως απόρρητη». Η NSA έγινε γνωστή αρκετά χρόνια μετά την ίδρυσή της, όταν το Πεντάγωνο, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ανακοίνωσε ότι διέθεσε το αστρονομικό ποσό των 35 εκατομμυρίων δολαρίων, για να κατασκευαστεί το στρατηγείο της στο Fort Meant του Maryland. 15.000 στρέμματα δάσους από έλατα και μέσα, διασκορπισμένα, δεκάδες κτίρια-φρούρια από γυαλί και ατσάλι. Συνεχείς έλεγχοι, περιπολίες, απίστευτα μέτρα ασφαλείας, ειδικοί διάδρομοι κυκλοφορίας ανάλογα με την εξουσιοδότηση και τη φύση της εργασίας των υπαλλήλων, συνθέτουν ένα σκηνικό κινηματογραφικής ταινίας. Εκεί εγκαταστάθηκαν οι υπερυπολογιστές Cray, εκεί εφαρμόζεται αρχικά κάθε καινούρια τεχνολογία, την οποία ο υπόλοιπος κόσμος δεν έχει ούτε καν φανταστεί ότι μπορεί να υπάρχει. Εκεί συντηρείται και η ηγεμονία του κόσμου. Κάθε χώρα που σέβεται τον εαυτό της και «παίζει» με αξιώσεις στο παγκόσμιο πολιτικό σύστημα, είναι αναγκασμένη να διατηρεί τέτοιους μηχανισμούς. Αλλιώς, πολύ γρήγορα θα αντικατασταθεί από άλλους, που παίζουν το παιχνίδι καλύτερα. 
Σχεδόν όλες οι μυστικές υπηρεσίες έχουν φροντίσει για τη δικτυακή τους παρουσία, σε μια προσπάθεια να αποκτήσουν την καλύτερη δυνατή δημόσια εικόνα. Έτσι λοιπόν, και η NSA, (www.nsa.gov), επαίρεται για την υποδομή και το ανθρώπινο δυναμικό της, καθώς και για το μέγεθός της, θέλοντας να προξενήσει δέος στους εχθρούς και αίσθηση ασφάλειας στους φίλους. Στο site της αναφέρει ότι «διαχειρίζεται ένα πολύ ισχυρό δίκτυο υπερυπολογιστών» και ότι «είναι δύσκολο για όσους βρίσκονται απ΄ έξω, να φανταστούν το αχανές μέγεθος και την πλήρη υπολογιστική ισχύ της αρχιτεκτονικής των υπολογιστών της». Συνεχίζει, εκθειάζοντας το υψηλό  επίπεδο ασφάλειας του δικτύου των υπολογιστών της «το μεγαλύτερο LAN (Local Area Network) στον κόσμο και ένα από τα μεγαλύτερα WAN (Wide Area Network) στη γη». Αναφέρει, επίσης, ότι είναι «ο μεγαλύτερος εργοδότης μαθηματικών (επιστημόνων) στις Ηνωμένες Πολιτείες και πιθανόν στον κόσμο» και ότι «είναι αναγνωρισμένη παγκοσμίως ως κορυφαία (class of the world) σε θέματα κρυπτογράφησης. Δεν υπάρχει κανείς καλύτερος». Εν τέλει, ισχυρίζεται ότι . «Η NSA συνέτεινε με βεβαιότητα στην ταχύτερη άφιξη της εποχής του ηλεκτρονικού υπολογιστή»!
Το WAN ανάμεσα στις μυστικές υπηρεσίες της Βρετανίας (GCHQ, Government Communications Headquarters) και ΗΠΑ, με κωδική ονομασία «Platform», δημιουργήθηκε το 1981(!) -τότε που ο άλλοι λαοί είχαν μαύρα μεσάνυχτα στην Πληροφορική ή ήταν ανεβασμένοι στα δένδρα (της Πληροφορικής), για να θυμηθούμε και τη γνωστή επωδό μερικών από εμάς, που καυχώνται για τον Ελληνικό Πολιτισμό- ενώ το μέγεθός του μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ξεπερνούσε αυτό του internet!  Όσο για τον προϋπολογισμό της, αν και δεν είναι δυνατόν να αποκαλυφθούν τέτοια στοιχεία λόγω της ευαίσθητης φύσης τους, η υπηρεσία αρκείται να αναφέρει ότι αν ήταν εταιρεία, θα κατατασσόταν μέσα στις 50 πρώτες στον κατάλογο «Fortune 500», των μεγαλύτερων εταιρειών του κόσμου. Για να έχουμε μια αίσθηση των μεγεθών, αναφέρουμε η 50ή εταιρεία είχε πέρυσι έσοδα της τάξης των 29 δισεκατομμυρίων δολαρίων και ότι εταιρείες, όπως η Coca Cola και η Microsoft, βρίσκονται στην 83η και στην 84η θέση αντίστοιχα. Ενδιαφέρον είναι ότι μόλις πρόσφατα, ο διευθυντής της NSA, στρατηγός Mike Heyden, δήλωσε σε συνέντευξή του, ότι η υπηρεσία του, μόνο για ηλεκτρικό ρεύμα, πληρώνει κάθε χρόνο σχεδόν 50 εκατομμύρια δολάρια και ότι θα τη συνέφερε καλύτερα να είχε δικό της εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος!  Κατά τα λεγόμενα του Τζον Μακ Κόνελ, διευθυντή της NSA, «δεν υπάρχει ούτε ένα διπλωματικό ή στρατιωτικό γεγονός που να αφορά τις ΗΠΑ, στο οποίο να μην έχει ανάμειξη η υπηρεσία μας».

Το έμβλημα της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας NSA. Παρατηρήστε ότι ο αμερικανικός αετός κρατάει στα νύχια του ένα κλειδί, συμβολισμός που υπονοεί  ότι δεν υπάρχει τίποτα κρυφό και απαραβίαστο για την κορυφαία αυθεντία σε θέματα κρυπτογράφησης και αποκωδικοποίησης. Δεν είναι τυχαία ο μεγαλύτερος εργοδότης επιστημόνων μαθηματικών στον κόσμο! Μέσα στο γενικότερο κλίμα απολύσεων και συρρίκνωσης των μεγάλων επιχειρήσεων και οργανισμών, η NSA βρίσκεται σε εξαιρετική οικονομική κατάσταση και άνθηση. Κάθε χρόνο προσλαμβάνει περί τους 1.500 νέους υπαλλήλους, κάθε κατηγορίας. Αλλά εδώ δεν χωράει το γνωστό ελληνικό σύστημα των «γνωστών», των διασυνδέσεων και του «μέσου». Οι καινούριοι υπάλληλοι, είναι ό,τι καλύτερο βγάζουν τα κορυφαία αμερικανικά πανεπιστήμια. Ο «ανθός» των μηχανικών, φυσικών και μαθηματικών.  Η ηγεμονία του κόσμου, δεν διατηρείται με πολιτικές ελληνικού επιπέδου. Απαιτεί σοβαρή, οργανωμένη και επίπονη δουλειά.

Το αρχηγείο της NSAστο FortMeant του Maryland, πάνω στον αυτοκινητόδρομο Ουάσιγκτον - Βαλτιμόρης. 15.000 στρέμματα δάσους από έλατα και μέσα, διασκορπισμένα, δεκάδες κτίρια-φρούρια από γυαλί και ατσάλι. Συνεχείς έλεγχοι, περιπολίες, απίστευτα μέτρα ασφαλείας, ειδικοί διάδρομοι κυκλοφορίας ανάλογα με την εξουσιοδότηση και τη φύση της εργασίας των υπαλλήλων, συνθέτουν ένα σκηνικό κινηματογραφικής ταινίας.

Το Echelon, είναι ένα από τα πολλά «έργα» (projects) της NSA, ίσως το πιο γνωστό, επειδή η ίδια θέλησε να γίνει γνωστό.  Η ιστορία της, όμως, περιλαμβάνει και άλλες σελίδες «δόξας» και μεγάλου ενδιαφέροντος. Θα αναφέρουμε στη συνέχεια μερικές από αυτές, που ίσως και να άλλαξαν την πορεία του κόσμου!   Η επιχείρηση «Σάμροκ» ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1945, ενώ διεξάγονταν ακόμα οι τελευταίες μάχες του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Οι υπεύθυνοι αντικατασκοπίας στις ΗΠΑ, ανησυχούσαν για την άρση της λογοκρισίας, η οποία τους επέτρεπε να έχουν πρόσβαση στις χιλιάδες συνδιαλέξεις προς το εξωτερικό. Μπήκε τότε σε εφαρμογή ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο. Οι αρχηγοί της Signal Security Agency (SSA), του προγόνου της NSA, ήρθαν σε επαφή με τους προέδρους των τριών μεγάλων τηλεφωνικών εταιρειών εκείνης της εποχής, της ITT, της RCA και της Western Union. Τους πρότειναν να καταγράφουν όλες τις υπεραστικές επικοινωνίες (τηλεφωνικές και τηλεγραφικές), τις οποίες θα παρέδιδαν σε μαγνητοταινίες στην SSA. Εκείνη ανελάμβανε να κάνει το «ξεκαθάρισμα» και να  εκμεταλλευθεί κάθε ζωτική πληροφορία. Παρά τις αρχικές αντιρρήσεις, οι εταιρείες υπό το δέλεαρ μεγάλων συμβολαίων πείστηκαν και η επιχείρηση δούλεψε χωρίς προβλήματα για όλη εκείνη την κρίσιμη περίοδο. Όταν όμως, γίνει η αρχή, όλα τα άλλα είναι πιο εύκολα. Η συνεργασία κράτησε για δεκαετίες και υπό άλλη μορφή συνεχίζεται μέχρι σήμερα (βλ. βιβλιογραφία 2). Δεν είναι πάντα απαραίτητες οι πολύπλοκες συσκευές υποκλοπής, όταν υπάρχει «συνεργασία» με τους κατάλληλους φορείς! Ο απολογισμός της επιχείρησης «Σάμροκ» ήταν συνολικά θετικός. Πέρα από τα οφέλη της πρόσκτησης πληροφοριών από τα εκατομμύρια μηνύματα που είχαν παραβιασθεί, η συνεργασία με τις ιδιωτικές εταιρείες έγινε κανόνας. Η NSA είχε κατορθώσει να επιβληθεί ως απαραίτητο στήριγμα του πολιτικού συστήματος, του οποίου δεν τηρούσε τους νόμους.
Παρόλη όμως την παντοδυναμία της, έλειπε η μεγάλη ευκαιρία που θα της επέτρεπε να διεισδύσει μέχρι τα ανώτατα κέντρα λήψης αποφάσεων. Η κρίση της Κούβας της έδωσε αυτή την ευκαιρία. Οι γιγάντιες κεραίες της NSA και τα κατασκοπευτικά αεροπλάνα, παρακολουθούσαν τις επικοινωνίες και την κίνηση στο νησί, σε όλη εκείνη την κρίσιμη περίοδο, που λίγο έλειψε να ξεκινήσει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα λάθη των άλλων υπηρεσιών ασφαλείας, ενδυνάμωσαν το στρατηγικό ρόλο της NSA και την έκαναν παντοδύναμη. Από εδώ και μετά, όλα ήταν εύκολα. Τα χρήματα έρεαν άφθονα και κάθε πρόταση ρηξικέλευθη ή απραγματοποίητη, ευφυής ή ουτοπική, γινόταν αμέσως δεκτή. Αποτέλεσμα, η σταδιακή εξέλιξη της υπηρεσίας σε ένα γιγάντιο οργανισμό, μοναδικό μέχρι τότε στην ιστορία της ανθρωπότητας. Από κάθε άποψη, επιστημονική, τεχνολογική, πολιτική, βρισκόταν στην πρωτοπορία, όπου και συνεχίζει να βρίσκεται μέχρι σήμερα.
Μοναδικός αντίπαλός της εκείνη την εποχή, ήταν η αλήστου μνήμης «σοβιετική» στρατιωτική υπηρεσία ασφαλείας GRU, που σήμερα λέγεται FSB. Η FSB, έχει ανάλογη αποστολή, ίδιες, ίσως και χειρότερες αντιλήψεις και παραπλήσιες ικανότητες με την NSA. Έγινε γνωστή από την τρομακτική επιχείρηση -πριν 2 χρόνια- στο θέατρο της Μόσχας, όπου Τσετσένοι εiχαν συλλάβει όμηρους 1.000 θεατές. Τα αποτελέσματα της επιχείρησης ήταν τραγικά, όταν, μετά από λανθασμένο σχεδιασμό, διοχετεύτηκε στην αίθουσα νευροτοξικό αέριο, το οποίο μαζί με τους τρομοκράτες, σκότωσε και 150 ομήρους και άφησε άλλους τόσους παράλυτους.
Το 1968, σύμφωνα με στοιχεία που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας, η NSA είχε παρακολουθήσει 19.467.587 ιδιωτικές τηλεφωνικές συνδιαλέξεις. Μπορούσε πραγματικά να απορροφήσει και να ταξινομήσει μια τέτοια ποσότητα πληροφορίας; Λογικά, η απάντηση θα έπρεπε να είναι αρνητική. Έστω και αν είναι δυνατή η αποκρυπτογράφηση της πληροφορίας, είναι πολύ δύσκολη, αν όχι αδύνατη η αξιολόγησή της, σε λογικό χρονικό διάστημα. Στις προσεκτικά ελεγχόμενες ανακοινώσεις της, προσπαθεί να δώσει την εντύπωση ότι είναι εξαιρετικά ικανή στην αξιολόγηση, τη συσχέτιση και την ταξινόμηση των πληροφοριών. Αυτό, όμως, είναι ένα πρόβλημα της σύγχρονης επιστήμης της «εξόρυξης πληροφορίας» (data mining). Από τα μέχρι τώρα γνωστά αποτελέσματα αυτών των θεωριών, προκύπτει ότι η αξιολόγηση και η αποκάλυψη της χρήσιμης πληροφορίας μέσα από τον όγκο των δεδομένων είναι ηράκλειος άθλος, που ίσως δεν έχει πλήρη λύση. Όμως, είναι επίσης σίγουρο, ότι αυτά που εφαρμόζονται σήμερα εκεί, θα γίνουν γνωστά έπειτα από αρκετά χρόνια σε εμάς τους υπόλοιπους, όταν θα έχουν χάσει πλέον τη σημασία τους και θα έχουν αντικατασταθεί από νέα, πιο προχωρημένη γνώση.
Στις αρχές του καλοκαιριού του 1967, πράκτορες των ειδικών επιχειρήσεων της CIA, μαζί με το στρατό της Βολιβίας, βρίσκονταν στα ίχνη του Τσε Γκεβάρα, ο οποίος είχε αναλάβει την αρχηγία ενός αντάρτικου κινήματος σε περιοχή ορεινή και δυσπρόσιτη. Κάθε προσπάθεια σύλληψής του, όμως, κατέληγε σε αποτυχία. Ώσπου ανέλαβε δράση η NSA. Παρακολουθώντας τις εκπομπές ασυρμάτου σε όλη την περιοχή, κατάφερε να εντοπίσει αυτόν που χρησιμοποιούσε ο επαναστάτης Τσε και με τη βοήθεια δορυφόρου να τον παρακολουθεί σε κάθε του βήμα και να κατευθύνει τις ειδικές δυνάμεις, που τελικά τον συνέλαβαν. Η επιχείρηση ονομάστηκε «DF»  και αποτέλεσε πρότυπο για πολλές άλλες παρόμοιες αποστολές (βλ. βιβλιογραφία 2). 
Για ολόκληρη δεκαετία, από το 1970 έως το 1981,«έτρεξε» η επιχείρηση «Γκάμα Γκάπυ», κατά την οποία, η NSA  παρακολουθούσε τις κινητές τηλεφωνικές επικοινωνίες (μέσα από το αυτοκίνητό τους) των σοβιετικών ηγετών Μπρέζνιεφ και Κοσύγκιν. Υπήρχε μόνιμα τοποθετημένος δορυφόρος πάνω από τη Μόσχα, ειδικά για την υποκλοπή αυτών των επικοινωνιών. Κάθε μέρα υπήρχε στο γραφείο του αμερικανού προέδρου αναφορά με όλες τις λεπτομέρειες για τις συζητήσεις τους, αποκαλύπτοντας αδιακρισίες για την οικογενειακή τους ζωή, την υγεία τους, για τη «σεξουαλική ζωή» του Ποντγκόρνυ», τις παρατηρήσεις του θεωρητικού του Κομμουνιστικού Κόμματος Σουσλώφ, καθώς διέσχιζε τους δρόμους της Μόσχας, τηλεφωνώντας μέσα από τη λιμουζίνα του. Όλα αυτά δεν προσέφεραν κάτι το ουσιαστικό, αλλά είχαν βέβαιη ψυχολογική επίδραση, αφού γελοιοποιούσαν στα μάτια του κόσμου, μέσα από έντεχνη και επιστημονική εκμετάλλευση και προβολή, τους ηγέτες της αντίπαλης υπερδύναμης (βλ. βιβλιογραφία 2).
Ένα από τα πλέον εκτεταμένα, δαπανηρά και αποτελεσματικά δίκτυα τηλεμετρίας και συλλογής δεδομένων (προϊόν νοσηρής φαντασίας, αλλά και των επιταγών της δύσκολης εποχής κατά την οποία σχεδιάστηκε), ήταν το δίκτυο βυθισμένων υδρομικροφώνων, που κάλυπτε όλο τον Ατλαντικό και μέρος του Βόρειου Παγωμένου Ωκεανού. Κατασκευάστηκε στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και  κόστισε το πραγματικά εξωπραγματικό, για εκείνη την εποχή,  ποσό του 1 δις δολαρίων. Μ' αυτό το τηλεμετρικό δίκτυο, οι ΗΠΑ παρακολουθούσαν κάθε κίνηση των στρατηγικών πυρηνικών υποβρυχίων της τότε ΕΣΣΔ, που περιπολούσαν στους ωκεανούς. Η τελειότητα και η ακρίβεια του δικτύου ήταν ασύλληπτες, σχεδόν πέρα από την ανθρώπινη φαντασία! Η αναμφισβήτητη αξία του αποδείχτηκε, όταν ένα σοβιετικό υποβρύχιο βυθίστηκε σε άγνωστο σημείο, παίρνοντας μαζί του 4 πυρηνικούς πυραύλους, τους κωδικούς εκτόξευσης, καθώς και άλλες πολύτιμες πληροφορίες.  Οι αμερικανοί εντόπισαν αμέσως τη θέση του υποβρυχίου, ενώ οι σοβιετικοί είχαν πλήρη άγνοια, και έψαχναν, κατά το κοινώς λεγόμενο, «ψύλλους στ' άχυρα».  Στήθηκε μάλιστα και μία επιχείρηση ανέλκυσης, που στοίχισε ένα ακόμη πιο εξωφρενικό ποσό. Η όλη επιχείρηση καλύφθηκε υπό το πρόσχημα της αναζήτησης του «Τιτανικού»! Το μέγεθος της δυσκολίας ανέλκυσης ήταν, όμως, πέραν από τις ανθρώπινες δυνατότητες. Κατά τη στιγμή της ανέλκυσης, το υποβρύχιο «έσπασε» και ένας από τους πυραύλους γλίστρησε και βυθίστηκε πάλι, προξενώντας τρόμο σε όσους συμμετείχαν στην επιχείρηση, ενώ η Βόρεια Ευρώπη  γλίτωσε, σαν από θαύμα, από ολοκληρωτική πυρηνική καταστροφή.  Το πλοίο που χρησιμοποιήθηκε στην ανέλκυση, αριστούργημα τεχνολογίας και μνημείο κόστους, βρίσκεται παροπλισμένο έξω από τη στρατιωτική βάση του Monterey, θυμίζοντας παλιές δόξες ή εποχές παράνοιας, που ίσως επαναληφθούν  σύντομα (βλ. βιβλιογραφία 8 και σχετικό ντοκιμαντέρ στο  Discovery Channel).
Η νέα τεχνολογία, όμως, έχει κάνει τα πράγματα δύσκολα, ακόμη και για την NSA. Η διάδοση της κρυπτογραφίας και τα νέα ψηφιακά συστήματα επικοινωνιών, έχουν κάνει την υποκλοπή σημάτων αν όχι αδύνατη, τουλάχιστον δύσκολη και χρονοβόρα. Σύμφωνα με όσα είπε ο διοικητής της NSA σε μια ομιλία του πριν καιρό . «Η παρακολούθηση (υποκλοπή) των ραδιοσημάτων  διέρχεται κρίση. τα τελευταία πενήντα χρόνια. στο παρελθόν η τεχνολογία ήταν με το μέρος της NSA, αλλά τα τελευταία 4-5 χρόνια μετακινήθηκε προς το μέρος των εχθρών της Sigint.  Η ψηφιακή τεχνολογία  και η κρυπτογράφηση, η χρήση μικροκυμάτων και τα ειδικά κατευθυνόμενα ραδιοδίκτυα, έχουν κάνει τη ζωή μας δύσκολη. Οι εξελίξεις στην κρυπτογραφία είναι ραγδαίες και αυτή η κάποτε απόρρητη τεχνολογία, είναι πλέον στα χέρια του καθενός. Αυτές είναι πολύ άσχημες εξελίξεις και απαιτείται η επένδυση κολοσσιαίων ποσών για να προλάβουμε και να ελέγξουμε - πράγμα για το οποίο αμφιβάλλω- την κατάσταση». (Απόσπασμα από την ομιλία του Διευθυντή Προσωπικού  J.Millis στην Ένωση Συνταξιούχων της Υπηρεσίας).

Πολλά από τα ειδικά μικροκυκλώματα που χρειάζεται η NSA, δεν έχουν σχεδιαστεί ακόμη. Έτσι, αναγκάζεται να αναπτύξει και να κατασκευάσει μόνη της όλα τα προχωρημένα ηλεκτρονικά, που απαιτούνται στις επιχειρήσεις. Στη φωτογραφία, φαίνεται ένα τμήμα του μουσείου ειδικού ηλεκτρονικού εξοπλισμού των εργαστηρίων της NSA, που θα το ζήλευε και η Intel! (Φωτογραφία από το Κρυπτογραφικό Μουσείο NSA).

Οι συσκευές αποκρυπτογράφησης που κατασκευάστηκαν κατά καιρούς, αποτελούν μνημειώδεις κατασκευές που προκαλούν δέος. Εδώ φαίνεται η συσκευή BOMBE, που χρησιμοποιήθηκε για την αποκρυπτογράφηση των γερμανικών και ιαπωνικών κρυπτοεπικοινωνιών του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Ονομάστηκε «βόμβα», λόγω του υπερβολικού θορύβου που έκανε όταν λειτουργούσε!
(Φωτογραφία από το Κρυπτογραφικό Μουσείο NSA).

Η NSA έχει πλήρη και επωφελή συνεργασία με τη βιομηχανία ηλεκτρονικών και πληροφορικής. Οι πρώτοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές σχεδιάστηκαν με βάση τις απαιτήσεις και τις υποδείξεις της υπηρεσίας. Ένα καλό παράδειγμα αγαστής συνεργασίας μεταξύ NSA και IBM, είναι ο επεξεργαστής HARVEST, που σχεδιάστηκε το 1976 και για την εποχή του ήταν «έργο τέχνης». Μετά από υπόδειξη της NSA, σχεδιάστηκε επιπλέον μια μονάδα αποθήκευσης δεδομένων υψηλής ταχύτητας (tapedrive), με απλησίαστες για εκείνη την εποχή ικανότητες. Παρόμοιες μονάδες παρουσιάστηκαν στην αγορά, μετά από μια δεκαετία.
(Φωτογραφία από το Κρυπτογραφικό Μουσείο NSA).

Ένα από τα πρώτα και μεγαλύτερα επιτεύγματα της NSA, ήταν το σύστημα ψηφιακής κρυπτοφωνίας SIGSALY. Λειτούργησε από το 1943 μέχρι το 1946 και σηματοδότησε την έναρξη της ψηφιακής εποχής, που για τον υπόλοιπο κόσμο καθυστέρησε κατά σαράντα χρόνια! Αυτή η τεχνολογική καθυστέρηση μεταξύ της στρατιωτικής και εμπορικής χρήσης της νέας τεχνολογίας στις μέρες μας, έχει μειωθεί σε πέντε με δέκα χρόνια. Το σύστημα SIGSALY ήταν τόσο περίπλοκο, που χρειάστηκε η οργάνωση ειδικού στρατιωτικού σώματος υποστήριξης, από 81 αξιωματικούς και 275 στρατιώτες, που ήσαν όλοι μηχανικοί και επιστήμονες, που είχαν εκπαιδευτεί για περισσότερο από δύο χρόνια στα εργαστήρια της Bell. Όλοι οι αξιωματικοί είχαν διδακτορικό δίπλωμα (PhD), ενώ ακόμη και ο τελευταίος στρατιώτης είχε πτυχίο Πανεπιστημίου! Το μέγεθος των μηχανημάτων προξενούσε δέος. Το βάρος τους ήταν μεγαλύτερο από 55 τόνους! Κατασκευάστηκαν 12 τέτοια συστήματα, μέσω των οποίων έγιναν περισσότερες από 3.000 «συνδιαλέξεις» της ανώτατης ηγεσίας. Αποσύρθηκε από την ενεργό δράση στα τέλη του 1946, όταν αντικαταστάθηκε από ένα παρόμοιο, λιγότερο πολύπλοκο, αλλά περισσότερο ισχυρό σύστημα, που χρησιμοποιήθηκε και στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Όμως, τα σχέδια, οι λεπτομέρειες, ακόμη και η ίδια η ύπαρξη του αρχικού συστήματος, κρατήθηκαν μυστικά μέχρι το 1976 !
(Φωτογραφία από το Κρυπτογραφικό Μουσείο NSA).

Η συλλογή ηλεκτρονικών πληροφοριών (electronicintelligence), δηλαδή πληροφοριών που αφορούν στις κινήσεις, στις προθέσεις και στις δυνατότητες του αντίπαλου, είναι ιδιαίτε­ρα δύσκολη. Παλαιότερα, γινόταν κατά κύριο λόγο με «βάσεις ηλεκτρονικής παρακολούθησης», σαν και αυτές που υπήρχαν στη χώρα μας (Νέα Μάκρη, Κρήτη) και υπέκλεπταν κυρίως σήματα βραχέων κυμάτων. Σήμερα, γίνεται με ειδικά αεροσκάφη και δορυφόρους. Οι επικοινωνίες βραχέων δεν χρησιμοποιούνται πλέον, αφού το μεγαλύτερο μέρος των ασύρματων επικοινωνιών γίνεται μέσω δορυφόρων. Έτσι, είναι φυσικό για την παρακολούθηση των δορυφορικών επικοινωνιών, να χρησιμοποιούνται δορυφόροι. Τα χαρακτηριστικά των περισσότερων συστημάτων δορυφορικής παρακολούθησης δεν είναι γνωστά, γιατί χαρακτηρίζονται ως «άκρως απόρρητα», λόγω ακριβώς της μεγάλης στρατηγικής και τακτικής τους σημασίας. Η συλλογή πληροφοριών για τον όγκο της πληροφορίας (signal intelligence) που διακινεί ο εχθρός και η στατιστική της ανάλυση (trafficanalysis),  μπορεί να αποδώσει κρίσιμες πληροφορίες για τις μετακινήσεις και τις διαθέσεις του. Η αποκρυπτογράφηση και η ανάλυση της αυθεντικότητας των πληροφοριών (communication intelligence), δίνουν έγκυρες πληροφορίες για τις τακτικές ή ακόμη και τις στρατηγικές κινήσεις του. 

Οι ειδικοί κατατάσσουν τη συλλογή πληροφοριών σε τρεις κατηγορίες:
(α) συλλογή ηλεκτρο­νικών πληροφοριών (ΕLΙΝΤ: ELectronic INTelligence),
(β) συλλογή πληροφοριών για τα σήματα του εχθρού (SIGINT: SIgnal INTelligence)
(γ) συλλογή πληροφοριών για τις επικοινωνίες του (COMINT: COmmunication INTelligence).

Τα ραδιοκύματα, εφόσον δεν διαμορφώνονται με τη βοήθεια αντίστοιχων κεραιών σε συγκεντρωτικούς λοβούς, εκπέμπονται προς όλες τις κατευθύνσεις, άρα και προς το διάστημα. Δορυφόροι Παρακολούθησης Σημάτων (Signal Intelligence Satellites), κινούμενοι σε χαμηλές τροχιές, είναι σε θέση να παρακολουθήσουν τον προς αναγνώριση πομπό, μόνο για λίγα λεπτά κάθε φορά. Σε πυκνοκατοικημένες, υψηλής βιομηχανικής ανάπτυξης περιοχές, εξ αιτίας της μεγάλης συγκέντρωσης πομπών της ίδιας συχνότητας, η παρακολούθηση δυσχεραίνεται σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε είναι δύσκολο να φιλτραριστούν μεμονωμένα σήματα. Οι δορυφόροι αυτοί δεν είναι κατάλληλοι για τη συνεχή παρακολούθηση πολιτικών ραδιοεπικοινωνιών. Για το λόγο αυτό, αναπτύχθηκαν οι «υψηλά σταθμευμένοι» δορυφόροι (στα 42.000 χλμ.), που ονομάζονται «οιονεί στατικοί δορυφόροι» παρακολούθησης σημάτων SIGNIT. Σε αντίθεση με τους γεωστατικούς τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους, έχουν μια κλίση 3 έως 10 βαθμών, απόγειο 39.000 έως 42.000 χλμ. και περίγειο από 30.000 έως 33.000 χλμ. Για το λόγο αυτό δεν βρίσκονται ακίνητοι σε τροχιά γύρω από τη γη, αλλά κινούνται σε μια πολύπλοκη ελλειπτική τροχιά. Έτσι, καλύπτουν μεγαλύτερη περιοχή επιτήρησης. Τα σήματα που παρακολουθούνται, μεταβιβάζονται μέσω κατερχόμενης κατευθυντικής ζεύξης συχνότητας 24GHz στο σταθμό λήψης (βλ βιβλιογραφία  9).

Το αμερικανικό πρόγραμμα MILSTAR (Military Strategy, Plan and Relay Satellite System), το οποίο διατηρεί 6 γεωστατικούς δορυφόρους παγκοσμίως, επιτρέπει στις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ να επικοινωνούν παγκοσμίως με τερματικά με κεραίες μικρού ανοίγματος (V-sat), με αεροσκάφη, πλοία και με ατομικές μονάδες ή σε επίπεδο κλιμακίων. Μέσω της αλληλοσύνδεσης των δορυφόρων, η παγκόσμια κάλυψη διατηρείται ακόμη και αν όλοι οι εκτός ΗΠΑ σταθμοί εδάφους πάψουν να λειτουργούν. Το σύστημα DSCS (Defense Satellite Communications System), παρέχει επίσης παγκόσμιες δυνατότητες επικοινωνιών, με 5 γεωστατικούς δορυφόρους. Το σύστημα χρησιμοποιείται από τις στρατιωτικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και από ορισμένες κρατικές αρχές. Παγκόσμια κάλυψη έχει και το βρετανικό στρατιωτικό σύστημα SKYNET.  Το γαλλικό σύστημα SYRACUSE, το ιταλικό σύστημα SICRAL, καθώς και το ισπανικό σύστημα, χρησιμοποιούν ως «συνεπιβάτες» τους αντίστοιχους μη στρατιωτικούς εθνικούς δορυφόρους επικοινωνιών και προσφέρουν στρατιωτικές επικοινωνίες στη ζώνη Χ, η οποία άλλωστε είναι γεωγραφικά περιορισμένη.  Οι Ρώσοι διεκπεραιώνουν τις επικοινωνίες των ενόπλων δυνάμεών τους, με αναμεταδότη στη ζώνη Χ των δορυφόρων Molnyia.  Το ΝΑΤΟ διατηρεί δικούς του δορυφόρους επικοινωνιών (ΝΑΤΟ IIID, NATO IVA και NATO IVΒ). Οι δορυφόροι μεταδίδουν φωνή και δεδομένα μεταξύ στρατιωτικών μονάδων και πολεμικών πλοίων.

Στα πρώτα χρόνια των διαστημικών επικοινωνιών χρησιμοποιήθηκαν σε μεγάλη κλίμακα οι συχνότητες βραχέων κυμάτων, κυρίως γύρω από την περιοχή των 20ΜΗz. Όμως, η μικρή ανοχή στις ατμοσφαιρικές παρεμβολές, το μικρό εύρος ζώνης, η κακή κατευθυντικότητα και οι απαιτήσεις για μεγάλες ισχύεις εκπομπής, γρήγορα επέβαλαν τη μετάβαση των δικτύων διαστημικών επικοινωνιών, σε υψηλότερες συχνότητες. Σήμερα, ο κύριος κορμός των επικοινωνιών, εκτός από ειδικές περιπτώσεις, χρησιμοποιεί τις ζώνες  S (περίπου 2GHz) και Ku (12-14GHz downlink και 14-20GHz uplink). Η μετάβαση σε ακόμη υψηλότερες συχνότητες της ζώνης Κa (20-30GHz) για επικοινωνίες πλησίον της Γης (Near Earth Communications) και στη ζώνη Ε των 32GHz και άνω (οπτικές επικοινωνίες με δέσμες laser), είναι ζήτημα χρόνου. Οι χαμηλές μπάντες L, S και C απαιτούν μικρή ισχύ εκπομπής, έχουν καλύτερη μετάδοση στα δύσκολα σημεία, αλλά είναι εκχωρημένες σε μεγάλο βαθμό. Η μπάντα Ku απαιτεί μεγαλύτερη ισχύ, αλλά έχει καλή διεισδυτικότητα και επιτρέπει τη μετάδοση υψηλού data rate. Έχει όμως και αυτή εκχωρηθεί στο μεγαλύτερο μέρος της. Η μπάντα Ka απαιτεί ισχυρούς αναμεταδότες και υψηλή τεχνολογία στην κατασκευή των ηλεκτρονικών, ενώ «υποφέρει» από προβλήματα σκέδασης λόγω βροχής ή υγρασίας στην ατμόσφαιρα. Για ιστορικούς λόγους, οι περιοχές του δορυφορικού φάσματος συχνοτήτων αναφέρονται με «κωδικά» ασαφή ονόματα, τα οποία δεν σημαίνουν τίποτα. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, οι Αμερικανοί και Βρετανοί κατασκευαστές ραντάρ, χαρακτήρισαν τις διάφορες περιοχές του φάσματος με κωδικά γράμματα (L, C, Ku και Ka), που είχαν επιλεγεί τυχαία, ώστε να μη γνωρίζει ο εχθρός σε τι αναφέρονταν. Με τα χρόνια, σε κάποιες ονομασίες έχουν παρεισφρήσει ανακολουθίες και αλλαγές και έτσι δεν είναι πια ακριβείς, αλλά παραμένουν εν χρήσει «επειδή έτσι συνηθίσαμε». Κάτι ανάλογο με το πληκτρολόγιο  QWERTY, το οποίο σχεδιάστηκε πριν από 100 χρόνια για τις πρώτες γραφομηχανές, με σκοπό να μειώνει την ταχύτητα δακτυλογράφησης, ώστε να μην «κολλάει» ο μηχανισμός κίνησης των πλήκτρων! Αν και πρόκειται για το κατεξοχήν μη εργονομικό πληκτρολόγιο, παρόλα αυτά, για λόγους συνήθειας, το διατηρούμε και επιμένουμε να γράφουμε με αυτό.

U =  0,3 -1GHz
L =  1,0-1,7GHz   - Επικοινωνίες INMARSAT
S =  1,7-2,3GHz
C =  2,3-6,5GHz  - Επικοινωνίες INTELSAT
X =  6,5-10,7GHz - Επικοινωνίες EUTELSAT
Ku = 10,7-20,0GHz
Ka = 20,0-30,0 GHz - Στρατιωτικές  επικοινωνίες
E  =   30,0-60,0GHz -   Επικοινωνίες με κεραίες πολύ
μικρού ανοίγματος (V-SATs)

Ο πρώτος κατασκοπευτικός δορυφόρος.  Το Μάιο του 1960, ένα κατασκοπευτικό αεροπλάνο U2, που πετούσε πάνω από τη Σοβιετική Ένωση κατερρίφθη, προκαλώντας σοβαρότατο διπλωματικό επεισόδιο και μεγάλη ένταση. Η εξέλιξη αυτή, ανάγκασε τις ΗΠΑ να αντικαταστήσουν τα κατασκοπευτικά αεροπλάνα, με ειδικούς δορυφόρους. Ο πρώτος από αυτούς ήταν ο GRAB (Galactic Radiation and Background,  Δορυφόρος ανίχνευσης γαλαξιακού υποστρώματος ακτινοβολίας!), που εκτοξεύτηκε τον Ιούνιο του 1960. Οι δορυφόροι αυτοί, εμφανίστηκαν σαν επιστημονικά εργαλεία μελέτης της κοσμικής ακτινοβολίας. Στην πραγματικότητα όμως, κατέγραφαν τις εκπομπές RADAR μέσα στη Ρωσία. Με τη βοήθεια αυτού του δορυφόρου, προέκυψε το συμπέρασμα ότι οι Σοβιετικοί διέθεταν σύστημα αντιπυραυλικής προστασίας, γεγονός που ανάγκασε τις ΗΠΑ να επανασχεδιάσουν τους στρατηγικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς (ICBM), ξεκινώντας ένα νέο γύρο έντασης  του Ψυχρού Πολέμου. (Φωτογραφία από το Κρυπτογραφικό Μουσείο NSA).

«Echelon» may be worrisome, but it's not the  all-absorbing big ear that some people think!
Από συνέντευξη πρώην στελέχους της NSA

Το Echelon (από το αγγλικό echelon = σχηματισμός), είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο υποκλοπής τηλεπικοινωνιών. Στην εσωτερική ορολογία του χώρου, ονομάζεται «ComInt», από τη φράση «Communications Intelligence» (υποκλοπή τηλεπικοινωνιών). Ο «επίσημος» ορισμός της υποκλοπής τηλεπικοινωνιών, σύμφωνα με την NSA, είναι «ειδικές και τεχνικές πληροφορίες, που προκύπτουν από την κατάλληλη επεξεργασία τηλεπικοινωνιακών σημάτων». Η ύπαρξη του Echelon, η ανάπτυξη του οποίου αναφερόταν με την κωδική ονομασία «Project P415», αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά στις 12 Αυγούστου του 1988, στο site John Young Architect από το Βρετανό ερευνητή Duncan Campbell. Το 1996, στο βιβλίο «Secret Power» (Μυστική Δύναμη) του κ. Nicky Hager, παρουσιάστηκε η πρώτη μεγάλη έρευνα σχετικά με το Echelon και την εμπλοκή της Νέας Ζηλανδίας σ΄ αυτό, ενώ ο μεγαλύτερος θόρυβος έγινε με την αναφορά που έκανε ο κ. Campbell, για λογαριασμό της Ευρωβουλής, την Άνοιξη του 2000 (βλ. βιβλιογραφία  3, 4, 9).  Το Echelon, που αποτελεί τμήμα ενός παγκόσμιου κατασκοπευτικού συστήματος, επιτρέπει την υποκλοπή και την ανάλυση, μέσω ενός δικτύου δορυφόρων, κάθε διεθνούς τηλεπικοινωνίας. Τις πληροφορίες που συλλέγονται μέσω του Echelon, εκμεταλλεύονται οι μυστικές υπηρεσίες NSA και GCHQ (Government Communications Headquarters, Κεντρική Διοίκηση Κυβερνητικών Επικοινωνιών) της Μεγάλης Βρετανίας.
Οι κύριες υποκλοπές του ECHELON γίνονται :

• Σε σήματα βραχέων κυμάτων, με κεραίες τύπου AN/FLR-9. Πρόκειται για κυλινδρικές μεταλλικές κεραίες διαμέτρου 400 μέτρων (γνωστές και με το όνομα «το κλουβί του ελέφαντα»). Οι κεραίες αυτού του τύπου χρησιμοποιούνται ήδη από το 1964 για υποκλοπές και βρίσκονται στο San Vito De Normani της Σικελίας, στο Chicksands της Βρετανίας, και στο Καραμουρσέλ της Τουρκίας, από όπου και παρακολουθούνται και όλες οι ελληνικές επικοινωνίες.
• Σε δορυφόρους: το ΕCHELON διαθέτει 120 δορυφόρους υποκλοπών, που από το διάστημα υποκλέπτουν επικοινωνίες κάθε τύπου και τις μεταδίδουν στις επίγειες παραβολικές κεραίες, που έχουν διάμετρο τριάντα μέτρα και αποκαλούνται «ηλεκτρονικά αυτιά».
• Σε υποθαλάσσια καλώδια: πολλά κράτη φαντάστηκαν ότι τα υποθαλάσσια καλώδια θα ήταν πιο ασφαλή, αλλά αποδείχτηκε ότι από το 1971 δύτες από υποβρύχιο των ΗΠΑ, είχαν εγκαταστήσει ένα σύστημα παράλληλης ακρόασης με επαγωγικά πηνία στο υποθαλάσσιο καλώδιο κοντά στις ναυτικές εγκαταστάσεις της Καμτσάτκα στη Ρωσία. Το 1982 όμως, οι Ρώσοι έβαλαν κοριούς πάνω στο σύστημα που είχαν ήδη εγκαταστήσει οι Αμερικανοί στην Καμτσάτκα (απέναντι από τη νήσο Σαχαλίνη), αλλά και σε όλα τα υποβρύχια καλώδια επικοινωνιών των ΗΠΑ, σε μια γιγαντιαία επιχείρηση που πήρε την κωδική ονομασία «καμπάνες του κισσού» (Ivy Bells). Πάντως, ακόμα και σήμερα, Ρωσία και ΗΠΑ συνεχίζουν να ποντίζουν καλώδια επικοινωνιών.
• Σε οπτικές ίνες: αν και αρχικά πιστευόταν ότι παρείχαν απόλυτη ασφάλεια, απλώς έκαναν δυσκολότερη την υποκλοπή. Σήμερα, χωρίς να χρειάζεται να κοπεί η οπτική ίνα, είναι δυνατή η υποκλοπή των στοιχείων της, κυρίως από τους αναμεταδότες και τους ενισχυτές του φωτεινού σήματος.

Η αρχή έγινε το 1947, όταν οι Η.Π.Α. και η Μεγάλη Βρετανία συνυπέγραψαν ένα μυστικό σύμφωνο με την ονομασία UKUSA (U.K. - U.S.A., προφέρεται «γιουκούζα»), σύμφωνα με το οποίο, οι δύο χώρες ανέλαβαν να μοιραστούν την ευθύνη της παρακολούθησης των διαφόρων πληροφοριών (SigInt, Signal Intelligence), στις διάφορες περιοχές της γης. Στο σύμφωνο αυτό, προστέθηκαν και οι υπόλοιπες αγγλόφωνες χώρες (Καναδάς, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία), ενώ αργότερα και άλλες χώρες όπως η Γερμανία, η Δανία, η Νορβηγία και η Τουρκία, υπέγραψαν συμφωνίες ανταλλαγής «πληροφοριών» (SigInt). Στον τομέα της ιεραρχίας, οι ΗΠΑ αποτελούν το λεγόμενο first party, με second party τη Μ. Βρετανία, την Αυστραλία, τον Καναδά και τη Νέα Ζηλανδία, ενώ στο third party ανήκουν οι: Γερμανία, Ιαπωνία, Νορβηγία, Νότια Κορέα και Τουρκία.
To Echelon, με τη σημερινή του μορφή, «γεννήθηκε» στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Αφορμή ήταν η δημιουργία του οργανισμού Intelsat (International Telecommunications Satellite Organization), ο οποίος ιδρύθηκε το 1964, με σκοπό τη δημιουργία και διαχείριση ενός δικτύου από δορυφόρους, που θα παρείχαν τη δυνατότητα διηπειρωτικών τηλεπικοινωνιών, αντικαθιστώντας τα βραχέα κύματα και τα υποθαλάσσια καλώδια. Οι μυστικές υπηρεσίες των κρατών-μελών της UKUSA, εγκατέστησαν τις δικές τους επίγειες βάσεις, έτσι ώστε να υποκλέπτουν τα δεδομένα (συνομιλίες και telex) από τους δορυφόρους Intelsat και Inmarsat. Η θέση κάθε βάσης είναι επιλεγμένη βάσει επιστημονικών δεδομένων, καθώς πρέπει να βρίσκεται στο βέλτιστο σημείο, για να μπορεί να υποκλέπτει το σήμα από συγκεκριμένους δορυφόρους, συνήθως δε, βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τις βάσεις που επικοινωνούν «νόμιμα» με τους δορυφόρους. Εκτός όμως από την υποκλοπή των σημάτων από δορυφόρους, το δίκτυο Echelon συμπεριλαμβάνει υποδομή για υποκλοπή ραδιοσημάτων (συνήθως μικροκυματικές επικοινωνίες), κατασκοπευτικούς δορυφόρους, καθώς και εξοπλισμό για την υποκλοπή επίγειων (μικροκυματικών ζεύξεων και κυψελοειδών) τηλεπικοινωνιακών δικτύων.
Οι πληροφορίες για το Echelon, όπως και για κάθε τι σχετικό με την κατασκοπία, είναι ελάχιστες. Τα μόνα στοιχεία που είναι διαθέσιμα, είναι αποτέλεσμα πολύχρονων ερευνών ανθρώπων, όπως ο Duncan Campbell (βλ. βιβλιογραφία 4), ο οποίος είναι και ο κύριος υπεύθυνος για την αποκάλυψη του Echelon. Παρότι όμως, τα δεδομένα που είναι διαθέσιμα είναι λίγα, αρκούν για να δώσουν μια σαφή ιδέα για το πώς λειτουργεί το τελειότερο σύστημα υποκλοπής δεδομένων στον κόσμο.
Κάθε μία από τις επίγειες βάσεις που απαρτίζουν το Echelon, λοιπόν, έχει τρεις λειτουργίες: την υποκλοπή κάθε δυνατής πληροφορίας μέσω των σταθμών παρακολούθησης των τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων, την επιλογή και καταγραφή των σημαντικών τμημάτων από τις πληροφορίες που υποκλάπηκαν και, τέλος, τη διαβίβασή τους στους ενδιαφερομένους.
Εκτός από την παρακολούθηση των «εμπορικών» τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων, στο Echelon ανήκει και μια πλειάδα κατασκοπευτικών δορυφόρων, όπως οι Canyon, Chalet και Rhyolite. Οι δορυφόροι αυτοί έχουν δημιουργηθεί με σκοπό την υποκλοπή των ραδιοσημάτων (VHF, UHF, microwaves), που δεν είναι δυνατόν να υποκλαπούν με επίγεια μέσα. Μια άλλη πηγή πληροφοριών, είναι το υπόλοιπο κατασκοπευτικό δίκτυο, μέσω του οποίου είναι δυνατή η υποκλοπή των δεδομένων από τα υποθαλάσσια καλώδια (με ειδικά υποβρύχια), των τηλεφωνικών επικοινωνιών (με «παραδοσιακές» μεθόδους, οι οποίες δεν είναι καθόλου ξεπερασμένες, όπως νομίζουν αρκετοί), των δεδομένων που διακινούνται στο Internet, μέσω συσκευών παγίδευσης που τοποθετούνται πάνω στο διεθνές backbone (το δίκτυο-ραχοκοκαλιά του Internet, στο οποίο είχαν τοποθετηθεί από την NSA, ήδη από το 1995, 9 «υποκλοπείς-κοριοί»), ακόμη και δεδομένων μέσω της υποκλοπής της παρασιτικής ακτινοβολίας της οθόνης ενός υπολογιστή (συστήματα Tempest). Οι πληροφορίες που συλλέγονται, τόσο από τις βάσεις παρακολούθησης δορυφορικών σημάτων από τους κατασκοπευτικούς δορυφόρους, όσο και με τις παραδοσιακές μεθόδους, εντάσσονται στο δίκτυο Echelon για περαιτέρω ανάλυση.
Το Echelon είναι διάσημο για τους ''υπολογιστές-λεξικά'' (Dictionary Computers). Οι υπολογιστές-λεξικά είναι σε θέση να σαρώνουν τις υποκλαπείσες πληροφορίες για λέξεις-κλειδιά. Αυτές οι λέξεις-κλειδιά έχουν οριστεί από τις μυστικές υπηρεσίες και είναι το όνομα ενός πιθανού υπόπτου, ο αριθμός ενός τηλεφώνου (σταθερού, fax ή κινητού), κωδικές ονομασίες όπλων, μια διεύθυνση (πραγματική ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου), λέξεις με ειδικό ενδιαφέρο,ν όπως «πλουτώνιο» κ.τ.λ. Έτσι, ουσιαστικά, η λειτουργία των υπολογιστών-λεξικών είναι να βρίσκουν τους «ψύλλους στα άχυρα», να απορρίπτουν, δηλαδή, τη συντριπτική πλειοψηφία των υποκλαπέντων δεδομένων και να κρατούν τη μία πληροφορία στο εκατομμύριο.
Πράγματι, όπως δήλωσε ο πρώην διευθυντής της NSA, William Studerman, σε μια ομιλία του το 1992: «Ένα και μόνο σύστημα συλλογής πληροφοριών, μπορεί να δημιουργήσει ένα εκατομμύριο εισηγμένα δεδομένα σε μισή ώρα. Τα φίλτρα απορρίπτουν όλες αυτές τις πληροφορίες, εκτός από 65.000. Μόνο 1.000 από τις (εναπομείνασες) πληροφορίες ανταποκρίνονται στα κριτήρια προώθησης. Δέκα από αυτές τις πληροφορίες επιλέγονται κανονικά από τους αναλυτές και μόνο μία αναφορά δημιουργείται. Αυτά είναι τα συνηθισμένα στατιστικά (..)». Με άλλα λόγια, για κάθε ένα εκατομμύριο πληροφορίες που υποκλέπτονται, μόνο μία εμπίπτει στα ενδιαφέροντα της υπηρεσίας. Και μόνο μία στις εκατό χιλιάδες, θα δουν ανθρώπινα μάτια.
Αν και υπολογιστές με τη δυνατότητα να σαρώνουν κείμενα για λέξεις-κλειδιά υπήρχαν και πριν τη δημιουργία του, το Echelon φτιάχτηκε με σκοπό τη σύνδεση όλων αυτών των υπολογιστών και την επικοινωνία τους, έτσι ώστε να λειτουργούν ως ένα ολοκληρωμένο σύνολο. Μέχρι τότε, οι μυστικές υπηρεσίες αντάλλασσαν απλώς τα αποτελέσματα των ερευνών τους. Το Echelon επέτρεψε την ανταλλαγή του ''πρωτογενούς'' υλικού, ώστε η κάθε υπηρεσία να μπορεί να κάνει τη δική της ανάλυση. Σε κάθε υπολογιστή-λεξικό υπάρχουν βάσεις δεδομένων (''watch-lists'', κατάλογοι παρακολούθησης) με τις λέξεις-κλειδιά που ενδιαφέρουν την κάθε μυστική υπηρεσία.
Από την αρχή της αποκάλυψης του Echelon, υπήρξαν φήμες ότι έχει τη δυνατότητα να καταγράφει και να αναλύει τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις. Πολλοί πιστεύουν ότι, αν και η ανίχνευση ενός γραπτού κειμένου για λέξεις-κλειδιά είναι εφικτή (αν και, στην περίπτωση του Echelon, απαιτείται τεράστια υπολογιστική ισχύς, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να ανιχνεύονται όλα τα κείμενα παγκοσμίως), η αναγνώριση λέξεων-κλειδιών σε τηλεφωνικές συνομιλίες, είναι πολύ πιο δύσκολη, καθώς απαιτείται να αναγνωριστούν οι λέξεις-κλειδιά στα λόγια ανθρώπων με διαφορετική προφορά, ιδιωματισμούς. Αν και οι υπεύθυνες κυβερνήσεις έχουν αρνηθεί τη δυνατότητα ανάλυσης όλων των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, τα στοιχεία δείχνουν ότι η τεχνολογία επιτρέπει πλέον τουλάχιστον τον προσδιορισμό της θεματολογίας των συνομιλητών. Έτσι, είναι δυνατόν να εντοπιστούν οι σημαντικές συζητήσεις, να καταγραφούν και να αναλυθούν αργότερα με παραδοσιακότερες μεθόδους. Σήμερα, για παράδειγμα, διατίθενται ευρέως προγράμματα αναγνώρισης φωνής (voice recognition), που υπόσχονται ποσοστά επιτυχίας μεγαλύτερα από 95%(!), ενώ όλο και περισσότερα νέα προγράμματα (όπως η έκδοση του Microsoft Office) περιλαμβάνουν τη δυνατότητα αναγνώρισης φωνής. Είναι γνωστό ότι τα προγράμματα αυτά αποτελούν παραπροϊόντα στρατιωτικών ερευνών.
Η «πρόοδος της επιστήμης» είναι ακόμη εμφανέστερη με μια μικρή έρευνα στο γραφείο ευρεσιτεχνιών των ΗΠΑ: Στις 15 Απριλίου 1997, η εθνική υπηρεσία ασφαλείας των Η.Π.Α. (N.S.A.) κατέθεσε την ευρεσιτεχνία υπ. αριθμ. 5.937.422, η οποία περιγράφεται ως μία «μέθοδος για την αυτοματοποιημένη δημιουργία περιγραφής της θεματολογίας ενός κειμένου, λαμβάνοντας το κείμενο με την εισαγωγή λέξεων». Η ευρεσιτεχνία αυτή χρησιμοποιεί την τεχνολογία μηχανικής μεταγραφής (machine transcription), η οποία χρησιμοποιείται για μετατροπή του λόγου σε κείμενο.

Λόγω της πλήρους μυστικότητας που καλύπτει το δίκτυο Echelon, είναι αρκετά δύσκολο να διαπιστωθεί ποιες ακριβώς βάσεις το απαρτίζουν. Αν και κάθε βάση που είναι στελεχωμένη με κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό και εξοπλισμένη με συστήματα καταγραφής και ανάλυσης των σημάτων που έχουν υποκλαπεί, «συνεισφέρει» πληροφορίες στο Echelon, κύριες βάσεις-μέλη του Echelon, θεωρούνται αυτές που έχουν τη δυνατότητα υποκλοπής δορυφορικών σημάτων και ανάλυσης των πληροφοριών. Η πρώτη τέτοια βάση τέθηκε σε λειτουργία κάπου ανάμεσα στο 1971-73 από την GCHQ στο Morwenstow της Αγγλίας, ενώ λίγο καιρό αργότερα δημιουργήθηκε και μια δεύτερη στο Yakima των Η.Π.Α. Σήμερα, η κυριότερη βάση ηλεκτρονικής κατασκοπίας με σταθμούς λήψεως «βαρέος τύπου», είναι η βάση F83, η οποία βρίσκεται στην περιοχή Menwith Hill κοντά στο Leeds στη βόρεια Αγγλία και απασχολεί περίπου 2.000 υπαλλήλους. Η βάση αυτή βραβεύτηκε, μάλιστα, το 1991 από την NSA΄, για την προσφορά της στον πόλεμο κατά του Ιράκ. Κατά τη δεκαετία του 1970, δεδομένου του τρόπου εκπομπής του σήματος και της χωρητικότητας των πρώτων τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων (μόλις 4.000 ταυτόχρονες συνδιαλέξεις), χρειάζονταν μόλις δύο βάσεις για την υποκλοπή όλων των τηλεπικοινωνιών. Αυτή στο Morwenstow και αυτή στο Yakima ήταν αρκετές για να παρακολουθούν όλους τους δορυφόρους. Η εκτόξευση των δορυφόρων της σειράς Intelsat 4A και 5 οδήγησε στη δημιουργία αρκετών νέων βάσεων.  Οι πρώτες κύριες βάσεις του Echelon ήταν οι εξής:

1. Yakima. κοντά στο Seattle, βορειοδυτικές ΗΠΑ. Ο σταθμός ιδρύθηκε στη δεκαετία του 1970 συγχρόνως με την πρώτη γενεά δορυφόρων. Από το 1995 σταθμεύει εκεί η Intelligence Agency (AIA), με την 544η Intelligence Group. Σταθμεύει επίσης εκεί η Naval Security Group (NAVSECGRU). Στο χώρο αυτό έχουν εγκατασταθεί έξι δορυφορικές κεραίες, για το μέγεθος των οποίων δεν προκύπτει τίποτα από τις πηγές. Ο Hager περιγράφει τις δορυφορικές κεραίες ως μεγάλες και δίνει την κατεύθυνσή τους προς δορυφόρους Intelsat υπεράνω του Ειρηνικού Ωκεανού (2 δορυφορικές κεραίες) και προς το δορυφόρο Intelsat υπεράνω του Ατλαντικού, καθώς και την κατεύθυνση προς το δορυφόρο Inmarsat 2.
2. Sugar Grove, κοντά στην Washington, βορειοανατολικές ΗΠΑ. Ο σταθμός Sugar Grove ιδρύθηκε συγχρόνως με τη θέση σε λειτουργία της δεύτερης γενεάς δορυφόρων Intelsat, κατά το τέλος της δεκαετίας του 1970. Ο σταθμός διαθέτει, σύμφωνα με στοιχεία διαφόρων συγγραφέων, 10 δορυφορικές κεραίες, εκ των οποίων τρεις είναι μεγαλύτερες από 18 μέτρα (18,2 μέτρα, 32,3 μέτρα και 46 μέτρα) και κατ' αυτόν τον τρόπο, είναι σαφές ότι έχουν την αρμοδιότητα της παρακολούθησης δορυφόρων επικοινωνιών.
3. Morwenstow,  κοντά στο Plymouth, Δυτική Αγγλία. Ο σταθμός Morwenstow ιδρύθηκε συγχρόνως με τον Yakima, με την πρώτη γενεά δορυφόρων Intelsat, κατά τις αρχές της δεκαετίας του '70. Φορέας λειτουργίας του Morwenstow, είναι η βρετανική υπηρεσία πληροφοριών (GCHQ). Στο Morwenstow, είναι εγκατεστημένες περίπου 21 δορυφορικές κεραίες, δύο εκ των οποίων με διάμετρο 30 μέτρων. Όσον αφορά στο μέγεθος των άλλων κεραιών, δεν υπάρχουν στοιχεία. Όσον αφορά στην αποστολή του σταθμού, δεν είναι τίποτα γνωστό από επίσημη πλευρά, το μέγεθος και ο αριθμός των δορυφορικών κεραιών, καθώς και η θέση της, μόνο 110 χλμ. από το σταθμό της British Telecom  στο Goonhilly, δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για τη λειτουργία του σταθμού ως σταθμού παρακολούθησης για δορυφόρους επικοινωνιών.
4. Geraldton, Δυτική Αυστραλία . Ο σταθμός υπάρχει από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η διοίκηση του σταθμού ανήκει στις μυστικές υπηρεσίες της Αυστραλίας (DSD), οι Βρετανοί, οι οποίοι προηγουμένως ήταν σταθμευμένοι στο Χονγκ Κονγκ, ανήκουν τώρα στο προσωπικό αυτού του σταθμού. Τέσσερις δορυφορικές κεραίες ίδιου μεγέθους (διάμετρος περίπου 20 μέτρων) είναι σύμφωνα με δήλωση του Hager στραμμένες σε δορυφόρους υπεράνω του Ινδικού Ωκεανού και σε δορυφόρους υπεράνω του Ειρηνικού Ωκεανού. Σύμφωνα με στοιχεία που κατέθεσε ενόρκως εμπειρογνώμων από το Κοινοβούλιο της Αυστραλίας, στο Geraldton, παρακολουθούνται δορυφόροι μη στρατιωτικών επικοινωνιών.
5. Waihopai, Νέα Ζηλανδία. Ο σταθμός Waihopai υπάρχει από το 1989. Έκτοτε, υπάρχει μία μεγάλη κεραία με 18 μέτρα διάμετρο, ενώ μία δεύτερη κατασκευάστηκε αργότερα. Αποστολή του Waihopai, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του GCSB (Γενικού Γραφείου Ασφάλειας Επικοινωνιών), είναι η παρακολούθηση δορυφόρων επικοινωνιών και η αποκρυπτογράφηση και επεξεργασία σημάτων. Επειδή ο σταθμός διαθέτει μόνο δύο δορυφορικές κεραίες, οι νεοζηλανδικές μυστικές υπηρεσίες μπορούν να συλλαμβάνουν μικρό μόνο μέρος των επικοινωνιών στο χώρο του Ειρηνικού. Επομένως, ο σταθμός έχει νόημα μόνο σε σύνδεση με έναν άλλο σταθμό στην ίδια περιοχή. Κατά τον Hager, «αδελφός» σταθμός του Waihopai, είναι ο σταθμός Geraldton στην Αυστραλία.
6. Χονγκ Κονγκ. Ο σταθμός ιδρύθηκε κατά το τέλος της δεκαετίας του '70, από την GCHQ, συγχρόνως με τη δεύτερη γενεά Intelsat και είχε εξοπλισθεί με μεγάλες δορυφορικές κεραίες. Όσον αφορά στα ακριβή μεγέθη, δεν υπάρχουν στοιχεία. Η συμφωνία παράδοσης του Χονγκ Κονγκ στην Κίνα, ανάγκασε τη βρετανική μυστική υπηρεσία να την καταργήσει από το 1994. Η πιθανότερη νέα τοποθεσία τής πρώην βάσης του Χονγκ Κονγκ, είναι η νήσος του Γκουάμ. Εκτός όμως από τη βάση στο Χονγκ Κονγκ, που κατασκόπευε κυρίως την Κίνα, το δίκτυο Echelon συμπεριλάμβανε και δύο βάσεις επί κινεζικού εδάφους (στην αυτόνομη περιοχή Xinjiang Uighur, κοντά στα σιβηρικά σύνορα), με κύριο στόχο την παρακολούθηση των σοβιετικών τηλεπικοινωνιών. Δεν είναι γνωστό εάν οι δύο αυτές βάσεις έχουν καταργηθεί, μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.

Άλλες βάσεις, που πιθανότατα υποστηρίζουν το δίκτυο Echelon και ιδρύθηκαν μεταγενέστερα, παίζοντας δευτερεύοντα ρόλο, είναι οι εξής: (Φυσικά, υπάρχουν ακόμη και πολλές άλλες, που δεν έχουν αναγνωριστεί ή που είναι μικρότερης στρατηγικής αξίας). 

7. Sabana Seca, Πόρτο Ρίκο.  Ιδρύθηκε το 1952. Από το 1995 ευρίσκεται εκεί και η NSA. Ο σταθμός έχει τουλάχιστον μία δορυφορική κεραία διαμέτρου 32 μέτρων και 4 άλλες δορυφορικές κεραίες. Αποστολή του σταθμού είναι, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, η επεξεργασία δορυφορικής επικοινωνίας (performing satellite communication processing, «κρυπτογραφική και υπηρεσία επικοινωνιών», καθώς και η υποστήριξη του Ναυτικού και ειδικών αποστολών.
8. Menwith Hill, Αγγλία.  Ο σταθμός του Menwith Hill ιδρύθηκε το 1956, και το 1974 διέθετε ήδη 8 δορυφορικές κεραίες. Εν τω μεταξύ, έχουν εγκατασταθεί εκεί περίπου 30 δορυφορικές κεραίες, από τις οποίες, ορισμένες έχουν διάμετρο μεγαλύτερη των 20 μέτρων. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, αποστολή του είναι «να παρέχει ταχεία ραδιοεπικοινωνία και να διενεργεί έρευνα επικοινωνιών». Σύμφωνα με δηλώσεις του Richelson (βλ. βιβλιογραφία 5) και της Federation of American Scientists ο Menwith Hill είναι τόσο επίγειος σταθμός για κατασκοπευτικούς δορυφόρους, όσο και σταθμός παρακολούθησης ρωσικών δορυφόρων επικοινωνιών.
9. Pine Gap, Αυστραλία.  Ο σταθμός στο Pine Gap ιδρύθηκε το 1966. Τη διοίκηση την έχουν οι μυστικές υπηρεσίες της Αυστραλίας (DSD). Οι μισοί από τους 900 εργαζόμενους είναι Αμερικανοί της CIA και της NAVSECGRU. Ο σταθμός Pine Gap έχει 18 δορυφορικές κεραίες, εκ των οποίων μία με διάμετρο 30 περίπου μέτρων και μία με διάμετρο 20 περίπου μέτρων. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, καθώς και στοιχεία διαφόρων συγγραφέων, ο σταθμός είναι από την έναρξη λειτουργίας του, επίγειος σταθμός για δορυφόρους SIGINT. Από εδώ ελέγχονται και καθοδηγούνται διάφοροι κατασκοπευτικοί δορυφόροι, καθώς και λαμβάνονται, γίνεται η επεξεργασία τους και αναλύονται τα σήματά τους. Οι μεγάλες δορυφορικές κεραίες συνηγορούν όμως και για την παρακολούθηση δορυφόρων επικοινωνιών, λόγω του ότι για τους δορυφόρους SIGINT δεν απαιτούνται μεγάλες δορυφορικές κεραίες. Έως το 1980 αποκλείονταν Αυστραλοί από το τμήμα ανάλυσης των σημάτων, αλλά έκτοτε έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε όλα, εκτός από τον εθνικό κρυπτογραφικό χώρο των Αμερικανών.
10. Misawa, Ιαπωνία. Ο σταθμός στη Misawa δημιουργήθηκε το 1948 για κατευθυντική κεραία βραχέων κυμάτων ειδικής σχεδίασης. Το προσωπικό, είναι τόσο Ιάπωνες όσο και Αμερικανοί. Στο χώρο του σταθμού υπάρχουν περίπου 14 δορυφορικές κεραίες, από τις οποίες ορισμένες έχουν διάμετρο 20 περίπου μέτρων. Η Misawa χρησιμεύει επισήμως ως «Κέντρο Κρυπτογραφικών Επιχειρήσεων». Σύμφωνα με στοιχεία του Richelson (βλ. βιβλιογραφία), παρακολουθούνται με τη βοήθεια της Misawa, οι ρωσικοί δορυφόροι Molnyia, καθώς και άλλοι ρωσικοί δορυφόροι επικοινωνιών.
11. Leitrim, Καναδάς.  Ο σταθμός Leitrim είναι τμήμα ενός προγράμματος ανταλλαγών μεταξύ καναδικών και αμερικανικών στρατιωτικών μονάδων. Το 1985 εγκαταστάθηκε η πρώτη από 4 δορυφορικές κεραίες, από τις οποίες οι δύο μεγαλύτερες έχουν διάμετρο μόνο 12 μέτρα. Αποστολή του σταθμού είναι, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, «η κρυπτογραφική βαθμολόγηση» και η παρακολούθηση διπλωματικών επικοινωνιών.
12. Bad Aibling, Γερμανία.   Στο σταθμό κοντά στο Bad Aiblings, εργάζονται αυτήν την περίοδο περίπου 750 Αμερικανοί. Στο Bad Aibling σταθμεύουν η INSCOM, η οποία έχει τη διοίκηση του σταθμού, η NAVSECGRU, καθώς και διάφορες ομάδες της CIA. Υπάρχουν εκεί εγκατεστημένες 14 δορυφορικές κεραίες, από τις οποίες καμία δεν είναι μεγαλύτερη από 18 μέτρα. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το Bad Aibling έχει τις ακόλουθες αποστολές: «ταχεία ραδιοζεύξη και ασφαλείς επικοινωνίες, υποστήριξη στο Υπουργείο Άμυνας και ενοποιημένες διοικήσεις, μεσαίες και μακρές επικοινωνίες HF και επικοινωνίες δορυφόρων, έρευνα στη φυσική των επικοινωνιών, εξοπλισμός δοκιμών και αξιολόγηση επικοινωνιών». Σύμφωνα με τον Richelson  (βλ. βιβλιογραφία 5) το Bad Aibling είναι επίγειος σταθμός για δορυφόρους SIGINT και σταθμός παρακολούθησης για ρωσικούς δορυφόρους επικοινωνιών. Σύμφωνα με απόφαση του αμερικανικού Υπουργείου Άμυνας, ο σταθμός επρόκειτο να κλείσει στις 30 Σεπτεμβρίου 2002. Το προσωπικό θα μετατεθεί σε άλλες μονάδες. Άγνωστο τι έχει γίνει μέχρι σήμερα.
13. Άγιος Νικόλαος, Κύπρος.  Ο Άγιος Νικόλαος στην Κύπρο είναι βρετανικός σταθμός. Οι αποστολές του σταθμού με 14 δορυφορικές κεραίες, των οποίων το μέγεθος είναι άγνωστο, κατανέμονται σε δύο μονάδες, στη  Signals Regiment Radio και στη Signals Unit (RAF). Η θέση του Αγίου Νικολάου, πλησίον των αραβικών κρατών και το γεγονός ότι ο Άγιος Νικόλαος είναι ο μοναδικός σταθμός εντός ορισμένων αποτυπωμάτων δέσμης (κυρίως Spot-Beams) σ' αυτόν τον τομέα, συνηγορούν για το σημαντικό ρόλο αυτού του σταθμού στην απόκτηση πληροφοριών.

Σταθμός παρακολούθησης στο στο Bad Aiblings (σταθμός 11) στη Γερμανία, κοντά στις Βαυαρικές Άλπεις. Υπάρχουν εκεί εγκατεστημένες 14 δορυφορικές κεραίες. Το Bad Aibling είναι επίγειος σταθμός για δορυφόρους SIGINT και σταθμός παρακολούθησης για ρωσικούς δορυφόρους επικοινωνιών. Σύμφωνα με απόφαση του αμερικανικού Υπουργείου Άμυνας, ο σταθμός επρόκειτο να κλείσει στις 30 Σεπτεμβρίου 2002.  Άγνωστο τι έχει γίνει μέχρι σήμερα. Η Γερμανία αποτελεί ένα από τα κράτη της δεύτερης ομάδας, που απλώς φιλοξενούν στο έδαφός τους σταθμούς του Echelon, χωρίς να έχουν αναπτύξει δικό τους δίκτυο. Η πάλαι ποτέ πανίσχυρη χώρα, απλώς παρακολουθεί σήμερα τα τεκταινόμενα, χωρίς να μπορεί να μετάσχει σ' αυτά. Αντίθετα, η Γαλλία δεν φιλοξένησε στο έδαφός της σταθμούς του Echelon, ούτε πρέπει να έχει συμμετοχή στις πληροφορίες που διακινούνται σ' αυτό, γιατί,  θεωρώντας τον εαυτό της μεγάλη χώρα, έχει  αναπτύξει δικό της παγκόσμιο δίκτυο υποκλοπών, το «Γαλλικό Echelon = Frencelon».

Το ECHELON δεν λειτουργεί αυτόνομα, αλλά βασίζεται σε ένα σύνολο υποσυστημάτων, όπως τα εξής:

• STEEPLEBUSH: Κύριο σύστημα δορυφορικών υποκλοπών, ολοκληρώθηκε το 1984.
• RUNWAY: Επιτρέπει την εισαγωγή στοιχείων από γεωστατικούς SIGINT δορυφόρους.
• VORTEX: Υποκλέπτει τις τηλεπικοινωνίες της Ευρώπης, Αφρικής και Ρωσίας. Πρόσφατα συμπληρώθηκε σε υπολογιστική ισχύ από το σύστημα RUTLEY.
• PUSHER: Σύστημα ραδιογωνιομέτρησης στην μπάντα των βραχέων (3-30ΜΗz), που εντοπίζει τη θέση πομποδεκτών πολιτικών ή στρατιωτικών.
• MOONPENY: Υποκλέπτει τις επικοινωνίες από δορυφόρους Intelsat και Immarsat.
• KNOBSTICKS I & II: Υποκλοπή στρατιωτικών και διπλωματικών επικοινωνών μόνο από Ευρώπη.
• GT-6: Ολοκληρώθηκε το 1996 και συγκεντρώνει στοιχεία από γεωστατικούς SIGINT δορυφόρους Advanced VORTEX ή Advanced ORION. Ο πολικής τροχιάς δορυφόρος Advanced Jumpseat παρακολουθείται όλο το 24ωρο από τη θέση του Menwith Hill, που βρίσκεται πολύ βόρεια στη Μ. Βρετανία.
• SILKWORTH: Κατασκευάστηκε από τη Lockheed και είναι το κύριο σύστημα υπολογιστών που επεξεργάζεται τα στοιχεία που στέλνουν τα άλλα συστήματα. Βρίσκεται στο Αρχηγείο της NSA στις ΗΠΑ.
• VOICECAST: Σύστημα φωνητικής αναγνώρισης, που σύμφωνα με πληροφορίες μπορεί να προγραμματιστεί στη φωνητική «υπογραφή» καθενός ξεχωριστά ατόμου που πρόκειται να παρακολουθήσει και να κρατά στη μνήμη του εκατομμύρια τέτοιες «υπογραφές»!

C/TAR: Σύστημα συλλογής και ανάλυσης, που το χειρίζεται ειδική ομάδα γλωσσολόγων. Είναι χωρισμένο σε δύο τομείς. C/TAR-1, για υποκλοπές από Ρωσία και C/TAR-2 για υποκλοπές από τον υπόλοιπο πλανήτη.

Οι κυριότερες βάσεις (σταθερές επίγειες, κινούμενοι δορυφόροι και οιονεί σταθερής θέσεως δορυφόροι), του παγκοσμίου συστήματος παρακολούθησης ιδιωτικών και οικονομικών επικοινωνιών ECHELON. Μια αλυσίδα από εγκαταστάσεις υποκλοπής, περιλαμβάνει δορυφόρους παρακολούθησης, επίγεια δίκτυα τηλεπικοινωνιών και άλλες ραδιοεπικοινωνίες, ακόμα και πλοία. Το πλεονέκτημα του ECHELON, είναι ότι συνδέει όλες αυτές τις υπηρεσίες, με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. (Εικόνα από γερμανική ιστοσελίδα)

Το σύστημα παρακολούθησης που ονομάζεται ECHELON, διαφέρει από άλλα συστήματα των υπηρεσιών πληροφοριών, λόγω δύο χαρακτηριστικών του: Πρώτον, στο σύστημα αυτό αποδίδεται η δυνατότητα για μια, τρόπον τινά, απόλυτη παρακολούθηση. Υποστηρίζεται ότι μπορεί κανείς, κυρίως με τη βοήθεια δορυφορικών σταθμών λήψης και κατασκοπευτικών δορυφόρων, να υποκλέψει οποιαδήποτε πληροφορία που μεταβιβάζεται από οποιοδήποτε πρόσωπο, μέσω τηλεφώνου, τηλεομοιοτυπίας, διαδικτύου ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, προκειμένου να λάβει γνώση του περιεχομένου της.  Ως δεύτερο χαρακτηριστικό του ECHELON που αναφέρεται, είναι ότι το συγκεκριμένο σύστημα λειτουργεί με τη συνεργασία αρκετών κρατών (του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ, του Καναδά, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας), γεγονός που του προσδίδει προστιθέμενη αξία σε σχέση με τα εθνικά συστήματα: τα κράτη που συμμετέχουν στο σύστημα ECHELON (κράτη UKUSA) μπορούν να θέτουν το ένα στη διάθεση του άλλου, τις εγκαταστάσεις παρακολούθησης, να καλύπτουν από κοινού τις δαπάνες και να αξιοποιούν από κοινού τις πληροφορίες που αποκτούν. Η διεθνής αυτή συνεργασία είναι απαραίτητη, ειδικά για την παρακολούθηση δορυφορικών συστημάτων τηλεπικοινωνίας σε παγκόσμια κλίμακα, επειδή μόνο έτσι είναι δυνατό να λαμβάνονται οι πληροφορίες και των δύο συνομιλητών. Είναι προφανές ότι οι σταθμοί δορυφορικής λήψης, εξαιτίας του μεγέθους τους, δεν είναι δυνατόν να εγκατασταθούν στην επικράτεια ενός κράτους, χωρίς τη συναίνεσή του. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, απαιτείται η αμοιβαία συναίνεση και συνεργασία περισσότερων κρατών, που θα βρίσκονται σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Ωστόσο, δεν πρέπει να βλέπουμε την απειλή που συνιστά το ECHELON μόνο στο ότι είναι ένα εξαιρετικά ισχυρό σύστημα παρακολούθησης, αλλά και στο γεγονός ότι δρα μέσα σε ένα χώρο που στερείται δικαίου. Μέσω ενός συστήματος διεθνούς παρακολούθησης σαν το ECHELON, στις περισσότερες περιπτώσεις, η παρακολούθηση ενός κράτους δεν θα έπληττε τους κατοίκους του ίδιου του κράτους. Κατά συνέπεια, το θύμα της παρακολούθησης, ως αλλοδαπός, δεν διαθέτει κανενός είδους νομική προστασία εντός της χώρας και κατά συνέπεια το θύμα βρίσκεται απόλυτα στο έλεος του συγκεκριμένου συστήματος. Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος στον εν λόγω τομέα είναι επίσης ανεπαρκής, εφόσον οι ψηφοφόροι, οι οποίοι θεωρούν δεδομένο ότι δεν πλήττονται οι ίδιοι, αλλά "μόνο" άτομα που βρίσκονται στο εξωτερικό, δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για το ζήτημα αυτό, ενώ οι εκλεγμένοι εκπρόσωποί τους, φροντίζουν πρώτα απ' όλα για όσα ενδιαφέρουν τους ψηφοφόρους τους. Έτσι, δεν προξενεί επίσης έκπληξη το γεγονός ότι οι ακροάσεις που γίνονται στο αμερικανικό Κογκρέσο σχετικά με τις δραστηριότητες της NSA, περιορίζονται απλώς στο ερώτημα αν πλήττονται από αυτό και Αμερικανοί πολίτες, ενώ αντίθετα, αυτή καθ' εαυτή η ύπαρξη ενός τέτοιου συστήματος, δεν προξενεί καμία αγανάκτηση. Έτσι, αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία η εξέταση του θέματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Για να προσεγγίσεις τα όρια του δυνατού, πρέπει να φανταστείς το αδύνατο
Αrthur Clarke

Το ανθρώπινο είδος είναι φύσει περίεργο. Η θεωρία ότι τα πάντα γύρω μας είναι μια συνωμοσία (conspiracy theory), αποκτά όλο και περισσότερους θιασώτες. Σε ζητήματα όπως αυτό, όπου η πληροφόρηση είναι ελάχιστη, η φαντασία μπορεί να οργιάσει ελεύθερα. Η αναγγελία από μία και μόνο ραδιοφωνική εκπομπή ότι η γη έχει δεχθεί επίθεση από Αρειανούς, αρκεί για να σπείρει τον πανικό ανάμεσα στους πολίτες των Η.Π.Α. και να τους κάνει να τρέχουν να κρυφτούν.  Είναι λογικό, το ανθρώπινο μυαλό να αντιδρά αρνητικά στην είδηση ότι τα πάντα γύρω του κατασκοπεύονται. Όμως, δυστυχώς, οι αποδείξεις υπάρχουν παντού.
Μέχρι πριν λίγα χρόνια, κανείς δεν μπορούσε να συγκεντρώσει αρκετές αποδείξεις για την ύπαρξη του Echelon. Όσοι προειδοποιούσαν για αυτό, δεν είχαν κάποια απόδειξη, παρά μόνο ισχυρές ενδείξεις, όπως τα αποτελέσματα της δράσης του δικτύου, κυρίως δηλαδή επιπτώσεις στη σύναψη εμπορικών συμφωνιών. Εκτός όμως από τις, αποχρώσες ενδείξεις, υπάρχουν και οι μαρτυρίες των ίδιων των υπευθύνων για τις πράξεις τους. Το Μάρτιο του 2000, ο πρώην διευθυντής της CIA James Woolsey, παραδέχθηκε πως οι Η.Π.Α. υποκλέπτουν απόρρητες πληροφορίες οικονομικής φύσης, χρησιμοποιώντας την «κατασκοπία, με επικοινωνίες και αναγνωριστικούς δορυφόρους» και συνέχισε λέγοντας ότι ελπίζει ότι η κυβέρνηση των Η.Π.Α. συνεχίζει να κατασκοπεύει την Ευρώπη, καθώς το λάδωμα αποτελεί μέρος του «εθνικού πολιτισμού» (national culture) ορισμένων από τις χώρες της και «δεν πρέπει να τις εμπιστεύεσαι».
Ακόμη σημαντικότερες ήταν οι αποδείξεις που προέκυψαν τον Ιανουάριο του 2000 από την έρευνα που διεξήγαγε ο κ. Jeffrey T. Richelson  (βλ. βιλιογραφία 5) του «Αρχείου Εθνικής Ασφαλείας» των Η.Π.Α. Ο κ. Richelson, εκμεταλλευόμενος τη νομοθετική πράξη για την Ελευθερία της Πληροφόρησης, απέκτησε πρόσβαση σε έγγραφα της Αμερικάνικης Αεροπορίας και του Αμερικάνικου Ναυτικού. Στα παραπάνω έγγραφα αναφέρονται πέντε βάσεις για τη συλλογή πληροφοριών από δορυφόρους, με πρώτη και καλύτερη αυτή στο Sugar Grove στην Αμερική. Στην οδηγία C5450.48A, που αφορά στη συγκεκριμένη βάση, βρέθηκε και η πρώτη αναφορά στο δίκτυο Echelon. Εκτός από τη βάση του Sugar Grove, αναφέρονται και άλλες τέσσερις βάσεις στις Η.Π.Α. (Yakima), στο Πόρτο Ρίκο (Sabana Seca), στην Ιαπωνία (Misawa) και στη νήσο Γκουάμ κοντά στο Χονγκ Κονγκ.
Ο ρυθμός επέκτασης του Echelon μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτός, με τη βοήθεια απλής λογικής. Για παράδειγμα, οι τέσσερις κεραίες που φαίνονται σε μια δορυφορική φωτογραφία της βάσης του Sugar Grove το 1990, μόλις οκτώ χρόνια αργότερα, το 1998, είχαν φτάσει αισίως τις εννέα, όπως τις κατέγραψε ένα τηλεοπτικό συνεργείο κατά την επίσκεψή του στη βάση. Ανάμεσα στις μαρτυρίες των ίδιων των στελεχών του Echelon, ξεχωρίζουν οι εξής:

• Το 1991, ένας πρώην αξιωματούχος του GCHQ μίλησε, διατηρώντας την ανωνυμία του, στην καναδική τηλεόραση για το σύστημα των υπολογιστών-λεξικών.
• Το 1996, ένας τηλεοπτικός σταθμός της Νέας Ζηλανδίας δημοσίευσε φωτογραφίες από το εσωτερικό του κέντρου επιχειρήσεων της βάσης του Waihopai. Οι φωτογραφίες απεικόνιζαν τεχνικά εγχειρίδια, σύμφωνα με τα οποία ο σταθμός στόχευε μη στρατιωτικούς δορυφόρους.
• Το Μάρτιο του 1999, 52 χρόνια μετά τη δημιουργία της UKUSA, η αυστραλιανή κυβέρνηση παραδέχθηκε για πρώτη φορά ότι οι αναφορές για τη μυστική συμφωνία κατασκοπείας της UKUSA ήταν αληθείς.
• Το Νοέμβριο του 1999, ο γενικός επιθεωρητής ασφαλείας της Αυστραλίας, δήλωσε στο BBC ότι η υπηρεσία DSD (Defense Signals Directorate, Διεύθυνση αμυντικών σημάτων) αποτελεί μέρος του Echelon.
• Η Margaret Newsham υπήρξε από το 1974 μέχρι το 1984 υπάλληλος των εταιριών Ford και Lockheed και εργάστηκε κατά το διάστημα αυτό, κατά δήλωσή της για την NSA. Είχε εκπαιδευτεί στο κέντρο της NSA στο Fort George Meade στην πολιτεία των Maryland ΗΠΑ και είχε τοποθετηθεί από το 1977 έως το 1981 στο Menwith Hill, τον αμερικάνικο επίγειο σταθμό σε βρετανικό έδαφος. Εκεί αναφέρει ότι διαπίστωσε, ότι παρακολουθούνταν μία συνομιλία του αμερικανού γερουσιαστή Strohm Thurmond. Ήδη από το 1978, το ECHELON μπορούσε να παρακολουθήσει τις τηλεπικοινωνίες ενός ορισμένου προσώπου, που διαβιβάζονταν μέσω δορυφόρου. Σε ό,τι αφορά στο δικό της ρόλο στην NSA, αναφέρει ότι ήταν υπεύθυνη για τη δημιουργία συστημάτων και προγραμμάτων, τη διάρθρωσή τους και τη θέση τους σε λειτουργία σε μεγάλους υπολογιστές. Όπως ισχυρίζεται, τα λογισμικά προγράμματα ονομάστηκαν SILKWORTH και SIRE, ενώ ECHELON ήταν η ονομασία του δικτύου.
• Ο Wayne Madsen, πρώην συνεργάτης της NSA, επιβεβαιώνει επίσης την ύπαρξη του ECHELON. Κατά τη γνώμη του, η συλλογή οικονομικών πληροφοριών έχει μέγιστη προτεραιότητα και χρησιμοποιείται προς όφελος αμερικανικών εταιριών. Εκφράζει ιδίως το φόβο, ότι το ECHELON ενδεχομένως παρακολουθεί μη κυβερνητικές οργανώσεις, όπως τη Διεθνή Αμνηστία ή τη Greenpeace. Αναφέρει σχετικά ότι η NSA αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι διέθετε περισσότερες από 1.000 σελίδες με πληροφορίες σχετικά με την Πριγκίπισσα Νταϊάνα, η οποία, με την εκστρατεία της κατά των ναρκών, είχε έλθει σε αντίθεση με την πολιτική των ΗΠΑ.
• Ο Mike Frost απασχολήθηκε για περισσότερα από 20 χρόνια στην καναδική μυστική υπηρεσία CSE. Ο σταθμός παρακολούθησης στην Οτάβα είναι, όπως λέει, μόνον ένα μέρος του παγκόσμιου δικτύου σταθμών κατασκοπίας. Σε μία συνέντευξη στο σταθμό CBS, δήλωσε ότι «παντού στον κόσμο, παρακολουθούνται κάθε μέρα από το ECHELON, ένα μυστικό δίκτυο παρακολούθησης της κυβέρνησης, οι τηλεφωνικές συνδιαλέξεις, τα ηλεκτρονικά μηνύματα και τα φαξ». Αυτό αφορά και στις επικοινωνίες των πολιτών. Ως παράδειγμα, αναφέρει σε μία συνέντευξη με ένα αυστραλιανό κανάλι, ότι η CSE είχε πράγματι καταχωρήσει σε μία τράπεζα δεδομένων για πιθανούς τρομοκράτες, το όνομα και τον τηλεφωνικό αριθμό μιας γυναίκας, η οποία σε μία αθώα συζήτηση με ένα φίλο της είχε χρησιμοποιήσει μία διφορούμενη έννοια. Ο υπολογιστής είχε ανακαλύψει, κατά τη διερεύνηση επικοινωνιών, βάσει λέξεων κλειδιών αυτή την έννοια και είχε επαναλάβει την επικοινωνία, ενώ ο υπεύθυνος ανάλυσης, που δεν ήταν σίγουρος για τι επρόκειτο, καταχώρησε τα προσωπικά στοιχεία της γυναίκας αυτής.  Όπως ισχυρίζεται, οι υπηρεσίες πληροφοριών των χωρών UKUSA, αλληλοβοηθούνται, κατασκοπεύοντας η μία για την άλλη, έτσι ώστε να μην μπορεί να κατηγορηθεί τουλάχιστο, η εγχώρια υπηρεσία πληροφοριών. Έτσι, η GCHQ παρακάλεσε την καναδική CSE να κατασκοπεύσει για λογαριασμό της δύο Άγγλους υπουργούς, όταν η πρωθυπουργός Θάτσερ ήθελε να μάθει αν αυτοί βρίσκονταν με το μέρος της.
• Ο πρώην διευθυντής της CIA James Woolsey δήλωσε σε μία συνέντευξη τύπου, την οποία έδωσε μετά από αίτημα του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, ότι οι ΗΠΑ διενεργούν κατασκοπία στην ηπειρωτική Ευρώπη. Όμως, κατά τα λεγόμενά του, οι "οικονομικές πληροφορίες" (Economic Intelligence) αποκτώνται κατά 95% από την αποτίμηση δημοσίως προσιτών πηγών πληροφόρησης, και μόνον το 5% είναι μυστικές πληροφορίες που έχουν υποκλαπεί. Σύμφωνα με τον Woolsey, τα οικονομικά στοιχεία άλλων κρατών, αποτελούν αντικείμενο παρακολούθησης, μόνο στις περιπτώσεις όπου πρόκειται για την τήρηση κυρώσεων ή για αγαθά διπλής χρήσης, καθώς και σε περιπτώσεις δωροδοκίας κατά την προσκύρωση δημόσιων διαγωνισμών. Οι πληροφορίες αυτές δεν μεταδίδονται όμως περαιτέρω σε αμερικανικές επιχειρήσεις. Ο Woolsey τονίζει, ότι ακόμη και αν κατά την κατασκοπία οικονομικών στοιχείων ανακαλυφθούν οικονομικά αξιοποιήσιμες πληροφορίες, θα ήταν πολύ χρονοβόρο για τους αναλυτές να αναλύσουν σχετικά το μεγάλο όγκο των υφιστάμενων δεδομένων και ότι θα συνιστούσε κατάχρηση να αναλώνουν το χρόνο τους για την κατασκοπία φίλων εμπορικών εταίρων. Επίσης επισημαίνει ότι, ακόμη και αν αυτό συνέβαινε, θα ήταν λόγω της διεθνούς διαπλοκής δύσκολο να αποφασιστεί ποιες επιχειρήσεις θα θεωρηθούν αμερικανικές επιχειρήσεις και ως εκ τούτου θα πρέπει να λάβουν τις πληροφορίες.
• Από τις διάφορες επερωτήσεις στη Βουλή των Κοινοτήτων, προκύπτει ότι ο σταθμός της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας στο Menwith Hill, ανήκει μεν στο αγγλικό υπουργείο άμυνας, χρησιμοποιείται όμως από το αμερικανικό υπουργείο άμυνας και ιδίως από την NSA, η οποία διορίζει το διοικητή του σταθμού, ως εγκατάσταση επικοινωνιών. Κατά τα μέσα του 2000, στο σταθμό του Menwith Hill, εργάζονταν 415 μέλη του αμερικανικού στρατού, 5 άτομα του στρατού του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και 989 Αμερικανοί και 392 Άγγλοι πολίτες, χωρίς να συνυπολογίζονται οι παρόντες συνεργάτες της GCHQ. Η παρουσία των αμερικανικών ομάδων ρυθμίζεται από το ΝΑΤΟ και από ειδικές μυστικές συμφωνίες, οι οποίες, ενόψει των υφιστάμενων σχέσεων μεταξύ των κυβερνήσεων του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ για μία κοινή άμυνα, χαρακτηρίζονται ως προσήκουσες. Ο σταθμός αποτελεί ένα ακέραιο στοιχείο του παγκόσμιου δικτύου του αμερικανικού υπουργείου εξωτερικών, που στηρίζει τα συμφέροντα του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.
• Τέλος, σύμφωνα με τα λεγόμενα ενός Καναδού πρώην κατάσκοπου στην αμερικάνικη τηλεόραση, το Φεβρουάριο του 2000, η πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Margaret Thatcher, φέρεται να είχε διατάξει την παρακολούθηση δύο μελών του υπουργικού της συμβουλίου, μέσω του Echelon, κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας της.

 Η τελευταία, και πιο πρόσφατη απόδειξη της ύπαρξης, αλλά και των δυνατοτήτων του Echelon, προκύπτει από τα τεχνικά χαρακτηριστικά διαφόρων συσκευών, που κυκλοφορούν «ελεύθερα» στο εμπόριο.
Η εταιρεία Ideas Operation, θυγατρική της SAIC -ναι της γνωστής μας εταιρείας που ανέλαβε εργολαβικά την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων- έχει κατασκευάσει τον επεξεργαστή PRP-9800 (Pattern Recognition Processor). Ο PRP-9800 έχει τη δυνατότητα να αναλύσει ροή δεδομένων μέχρι 34Mbps, συγκρίνοντας κάθε bit με περισσότερα από 1.000 υποδείγματα. Και αν η αναφορά του εύρους των 34Mbps μπορεί να φανεί περίεργη, είναι γιατί 34Mbps είναι το εύρος του ευρωπαϊκού πρότυπου E3 για τις τηλεπικοινωνίες.
Η εταιρεία Applied Signal Technology, Inc. διαθέτει μεταξύ μιας πληθώρας προϊόντων, το μοντέλο 128Β (Model 128B Multichannel Processor), το οποίο είναι εμπορικά διαθέσιμο. Κάθε μία από αυτές τις συσκευές έχει τη δυνατότητα να επεξεργαστεί μέχρι 12.000 φωνητικά κανάλια (VGCs, Voice Grade Channels). Όλως τυχαίως, οι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι Intelsat 5s έχουν χωρητικότητα 12.000 φωνητικά κανάλια... Ακόμη, όμως και για τους δορυφόρους τελευταίας γενιάς Intelsat 7s, που μπορούν να διαχειριστούν μέχρι 90.000 κανάλια (ταυτόχρονες κλήσεις), χρειάζονται το πολύ 8 τέτοιες συσκευές, για να καλύψουν πλήρως το εύρος!  Έστω λοιπόν και αν υποθέσουμε ότι η εν λόγω εταιρεία δεν έχει κυκλοφορήσει κάποιο νεότερο μοντέλο για τις ανάγκες του πιο καλού της πελάτη, για να υποκλαπούν οι τηλεπικοινωνίες από ένα δορυφόρο τελευταίας γενιάς, αρκούν μόλις 8 από αυτές τις ήδη υπάρχουσες συσκευές.

Humanity is acquiring all the right  technology for all the wrong reasons
(Η ανθρωπότητα κατέχει όλες τις σωστές τεχνολογίες για όλες τις λανθασμένες χρήσεις)

Τα περισσότερα κείμενα που γράφτηκαν ως τώρα για το ECHELON, περιέχουν ελάχιστες πληροφορίες και περισσότερες εκφράσεις του τύπου «τεράστιο», «τρομερό», «μυστικό», «φανταστικό», «καταχθόνιο», ασύλληπτο», που όχι μόνο δεν πληροφορούν για το συγκεκριμένο θέμα, αλλά πολύ περισσότερο προκαλούν σύγχυση. Ποιο είναι λοιπόν το περιβόητο «Project P-415 ECHELON», που θεωρείται για πολλούς ο σύγχρονος Μεγάλος Αδελφός; Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος γέννησε τη συνθήκη BRUSA COMINT (17-5-1943) μεταξύ ΗΠΑ και Μ. Βρετανίας, που αφορούσε στη συνεργασία σε θέματα υποκλοπής των επικοινωνιών του Άξονα (τότε γεννήθηκε και η περίφημη μηχανή αποκρυπτογράφησης των γερμανικών και ιαπωνικών κρυπτομηχανών). Η BRUSA COMINT, δεν ατόνησε κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά μετεξελίχθηκε στη συνθήκη UKUSA, μεταξύ των πιο πάνω χωρών και του Καναδά, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, για τον ίδιο σκοπό, αλλά με άλλο στόχο: την ΕΣΣΔ. Η UKUSA, χρησιμοποιώντας την τεχνογνωσία του παρελθόντος και τις πρόσφατες τεχνολογίες στον τομέα των υπολογιστών και των δορυφόρων, δημιούργησε το Project P-415, το οποίο στην εξέλιξή του ονομάστηκε ECHELON: ένα σύστημα υποκλοπής παγκόσμιων επικοινωνιών, αυτόματης ανάλυσης και επεξεργασίας πληροφοριών. Μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, αντί να ατονήσει το ECHELON, αντίθετα επεκτάθηκε. Συνδυάστηκε με τα δορυφορικά συστήματα, αναβαθμίστηκε τεχνολογικά και σήμερα προσφέρει τις υπηρεσίες του επί παντός επιστητού, αφού η πληροφορία έχει εξελιχθεί σε πολύτιμο αγαθό. Το σύστημα ECHELON σχεδιάστηκε για να υποκλέπτει αδιακρίτως όλες τις επικοινωνίες (τηλεφωνικές συνδιαλέξεις από σταθερά τηλέφωνα, από κινητά τηλέφωνα, επικοινωνίες μέσω δορυφόρων, ασύρματες μεταδόσεις του στρατού ή πολιτικές, fax, μηνύματα μέσω υπολογιστών, IRC, e-mail, news-groups, URL διευθύνσεις του web, επικοινωνία μέσω οπτικών ινών) και χρησιμοποιεί υπολογιστές για να αναγνωρίσει και να διαχωρίσει τα ενδιαφέροντα μηνύματα. Το σημαντικό είναι ότι το σύστημα χρησιμεύει και στην παρακολούθηση όχι μόνον στρατιωτικών, άλλα και ιδιωτικών και επιστημονικών επικοινωνιών.  Η ανάλυση κατέδειξε ότι οι τεχνικές δυνατότητες του συστήματος αυτού, κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι τόσο εκτεταμένες όσο υποθέτουν πολλά μέσα ενημέρωσης. Το σύστημα παρακολούθησης, κυρίως στηρίζεται στην παγκόσμια παρακολούθηση δορυφορικής επικοινωνίας, αλλά όμως η επικοινωνία σε περιοχές με υψηλή πυκνότητα επικοινωνίας, μεταδίδεται μόνο σε πολύ μικρό τμήμα μέσω δορυφόρων. Αυτό σημαίνει ότι το μεγαλύτερο μέρος της επικοινωνίας, δεν είναι δυνατόν να παρακολουθηθεί από επίγειους σταθμούς, αλλά μόνο με λαθροσύνδεση καλωδίων και αναχαίτιση ραδιοσημάτων. Οι έρευνες όμως κατέδειξαν, ότι οι χώρες UKUSA έχουν πρόσβαση σε ένα πολύ περιορισμένο τμήμα της καλωδιακής και ασύρματης επικοινωνίας και ότι λόγω του κόστους σε προσωπικό, είναι δυνατόν να αξιολογηθεί ένα ακόμη πιο περιορισμένο τμήμα της επικοινωνίας. Όσο σημαντικά μέσα και δυνατότητες και αν διατίθενται για την παρακολούθηση επικοινωνιών, ο τεράστιος όγκος των επικοινωνιών καθιστά στην πράξη αδύνατο τον πλήρη και λεπτομερή έλεγχο όλων των επικοινωνιών.

Με στόχο την παρακολούθηση διεθνών και, μέσω δορυφόρων πρώτης γενιάς επικοινωνιών, είναι απαραίτητη η εγκατάσταση σταθμών λήψης στις περιοχές του Ατλαντικού, του Ινδικού και του Ειρηνικού Ωκεανού. Στην νεότερη γενιά δορυφόρων, η οποία επιτρέπει την εκπομπή σε υποπεριοχές, πρέπει να τηρούνται περαιτέρω όροι σχετικά με την γεωγραφική τοποθέτηση σταθμών παρακολούθησης, αν επιδιώκεται η κάλυψη του συνόλου της επικοινωνίας που μεταδίδεται μέσω δορυφόρων.  Ένα ευρύ, διεθνές σύστημα παρακολούθησης, είναι υποχρεωμένο να εγκαθιστά τους σταθμούς του εκτός των επικρατειών των χωρών UKUSA. Η δημιουργία ενός τέτοιου διεθνούς δράσης συστήματος παρακολούθησης, πρέπει όμως επιπλέον να επιφέρει οικονομικά και πολιτικά οφέλη στον υπεύθυνο λειτουργίας. Ο επικαρπωτής ή οι επικαρπωτές ενός τέτοιου συστήματος, πρέπει να έχουν παγκόσμια οικονομικά, στρατιωτικά ή άλλα συμφέροντα ασφάλειας ή τουλάχιστο να θεωρούν, ότι ανήκουν στις λεγόμενες παγκόσμιες δυνάμεις. Συνεπώς, ο κύκλος περιορίζεται ουσιαστικά, πέραν από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, στην Κίνα και τις χώρες του G8.

Στην παρακολούθηση των επικοινωνιών εξωτερικού, δεν παρακολουθείται μια συγκεκριμένη τηλεφωνική σύνδεση. Μάλλον καταγράφεται η πλήρης ή ένα μέρος της μεταβιβαζόμενης από τον παρακολουθούμενο δορυφόρο ή το παρακολουθούμενο καλώδιο επικοινωνίας και φιλτράρεται από ηλεκτρονικούς υπολογιστές, με τη χρήση λέξεων κλειδιών. Διότι η αξιολόγηση όλης της καταγεγραμμένης επικοινωνίας είναι εντελώς αδύνατη. Το φιλτράρισμα των επικοινωνιών συγκεκριμένων συνδέσεων γίνεται εύκολα. Με τη βοήθεια λέξεων κλειδιών, μπορούν να εντοπιστούν εξειδικευμένα επίσης μηνύματα τηλεομοιοτυπίας και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Ακόμη και μια συγκεκριμένη φωνή μπορεί να εντοπιστεί, εφόσον το σύστημα έχει εκπαιδευτεί στην αναγνώριση της φωνής αυτής. Αντιθέτως, σύμφωνα με τα δεδομένα που διαθέτει ο εισηγητής, η αυτόματη αναγνώριση, με ικανοποιητική ακρίβεια, λέξεων, οι οποίες εκφέρονται από μια τυχαία φωνή δεν είναι μέχρι στιγμής δυνατή. Οι δυνατότητες του φιλτραρίσματος, πέραν αυτού, περιορίζονται και από άλλους παράγοντες: από την πεπερασμένη δυναμικότητα των ηλεκτρονικών υπολογιστών, από το γλωσικό πρόβλημα και προ πάντων, από τον περιορισμένο αριθμό ειδικών αξιολογητών, οι οποίοι είναι σε θέση να διαβάσουν και να αξιολογήσουν τα φιλτραρισμένα μηνύματα.

Στόχος του Echelon είναι «ο εχθρός» του κράτους, έννοια πολύ ελαστική και ευπροσάρμοστη, ανάλογα με τα συμφέροντα και τις συνθήκες που επικρατούν. Ο εκάστοτε «εχθρός» μπορεί να είναι στρατιωτικός, πολιτικός ή και οικονομικός. Πολλές φορές, ακόμη και οι ίδιοι οι πολιτικοί προϊστάμενοι δεν γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει. Η δήλωση ενός πρώην πρωθυπουργού της Νέας Ζηλανδίας για τη μυστική υπηρεσία της χώρας του, είναι χαρακτηριστική: «Δεν ξέρεις, τι δεν γνωρίζεις. Η όλη κατάσταση έμοιαζε με το να κάνεις κάτι και να ελπίζεις ότι κάνεις το καλό». Εκτός όμως από τους στρατιωτικούς και τους πολιτικούς στόχους, τα τελευταία χρόνια έχουν «μπει στο παιχνίδι» και οικονομικοί στόχοι. Το 1993, η κυβέρνηση των Η.Π.Α., στο πλαίσιο της πολιτικής της «εξισορρόπησης του γηπέδου» (Leveling the playing field)  ζήτησε από τις μυστικές υπηρεσίες να «δρουν υποστηρικτικά προς τις επιχειρήσεις των Η.Π.Α. στην εξεύρεση διεθνών συμβολαίων», ενώ η βρετανική GCHQ αναφέρει δημοσίως ότι μια από τις επιδιώξεις της, είναι η «προώθηση της οικονομικής ευμάρειας της Μεγάλης Βρετανίας». Το πιο γνωστό παράδειγμα αυτής της δράσης, ήταν η «διαρροή» των όρων της συμφωνίας που ήταν έτοιμη να υπογραφεί από την κυβέρνηση της Βραζιλίας και την, γαλλικών συμφερόντων, Thomson-CSF. Η συμφωνία αφορούσε στην προμήθεια ενός συστήματος ραντάρ, κόστους 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, για την παρακολούθηση του Αμαζονίου. Η κυβέρνηση της Βραζιλίας προμηθεύτηκε τελικά τα ραντάρ από την αμερικανική , η οποία προμηθεύει επίσης ραντάρ στη βάση του Sugar Grove. Μετά τη συμφωνία, εκπρόσωποι της εταιρείας είχαν δηλώσει ότι «Το υπουργείο Εμπορίου (των Η.Π.Α.) δούλεψε πολύ σκληρά για να βοηθήσει στην επίτευξη αυτής της συμφωνίας». Εκτός, όμως, από τη Raytheon, πολύς λόγος έχει γίνει και για τη Boeing και την Hughes Network Systems.  Σύμφωνα με το Βρετανό δημοσιογράφο Ντάνκαν Κάμπελ, στην αναφορά του προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «υπάρχουν ενδείξεις ότι κυβερνήσεις χωρών χρησιμοποιούν πληροφορίες τηλεπικοινωνιακών υποκλοπών, για να παράσχουν εμπορικό προβάδισμα σε εταιρείες και εμπόριο».
Η έρευνα και η έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που ακολούθησε, έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Ανάστατοι οι Ευρωπαίοι αναζητούν τρόπους προστασίας από τους υποκλοπείς. Όλα μπορούμε να τα αποδεχθούμε, εκτός από την υπονόμευση στα εμπορικά θέματα! Τον Ιανουάριο 1994, όταν ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Εντουάρ Μπαλαντύρ επισκέφτηκε το Ριάντ, ήταν σίγουρος ότι θα πουλούσε στους Σαουδάραβες όπλα 30 δις φράγκων και επιπλέον το Αιρμπάς Α-300. Πλην όμως, απέτυχε και το συμβόλαιο πήγε στη Μακντόνελ-Ντάγκλας, ανταγωνίστρια της Αιρμπάς. Γιατί; Απλούστατα, χάρη στο ECHELON, οι Αμερικανοί γνώριζαν τα πάντα για τις διαπραγματεύσεις, ακόμη και τα «λαδώματα» που είχαν συμφωνήσει οι Γάλλοι για να πείσουν τους Σαουδάραβες. Τα ίδια έπαθαν και οι Ιάπωνες, όταν τους έκλεψε μέσα από τα χέρια η αμερικανική ΑΤΤ τη συμφωνία, για την ανακαίνιση του τηλεφωνικού δικτύου της Μαλαισίας.
Μέτρα αντιμετώπισης της βιομηχανικής κατασκοπίας, αποφάσισε στις 29-5-2000 το Συμβούλιο Εσωτερικών Υποθέσεων και Δικαιοσύνης που συνήλθε στις Βρυξέλλες. Στην πρώτη συζήτηση για το ECHELON, οι δεκαπέντε υπουργοί καταδίκασαν τις υποκλοπές ως μέθοδο βιομηχανικής κατασκοπείας, τονίζοντας ότι «δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται για τη διασφάλιση εμπορικών πλεονεκτημάτων σε ορισμένες εταιρείες» και να μένουν οι δικές μας απέξω, θα έπρεπε να συμπληρώσει! Παράλληλα, το Συμβούλιο ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει μέτρα «για μια κοινωνία με ασφαλέστερες επικοινωνίες», ενώ επέστησε την προσοχή της Προεδρίας, στην εποπτεία του σεβασμού των αρχών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές συνθήκες. Συνήθως αυτά πάνε πακέτο με τις εμπορικές ελευθερίες.

Οι Γάλλοι, οι Γερμανοί και όλοι οι άλλοι που έχουν μείνει έξω από το χορό των υποκλοπών, ανησυχούν σφόδρα. Πώς θα προφυλαχθεί ο υπόλοιπος κόσμος από την εκμετάλλευση του ECHELON, που μονοπωλιακά έχουν αναλάβει οι ΗΠΑ προς όφελός τους; Υπάρχει τρόπος να προστατευθούν οι παρακολουθούμενοι, δηλαδή οι πάντες; Και γιατί αποκλείστηκαν το 1948 από το σύστημα οι υπόλοιπες χώρες του τότε «ελεύθερου κόσμου»; Η  γαλλική εφημερίδα Λιμπερασιόν, διατυπώνει την άποψη ότι  πρόκειται περί «αγγλοσαξονικής συμπαιγνίας». Ο Γάλλος υπουργός Βιομηχανίας Κριστιάν Περέ, κατηγόρησε έντονα τις ΗΠΑ για κλοπή οικονομικών και αμυντικών πληροφοριών της χώρας του, μέσω του ECHELON. Παρέλειψε να μας πει, όμως, ότι και η  Γαλλία διαθέτει παγκόσμιο δίκτυο ηλεκτρονικής παρακολούθησης, (Γαλλικό Echelon = Frenchelon), εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι διαθέτει εδάφη σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην περιοχή του Ατλαντικού, ανατολικά του Καναδά, βρίσκονται οι σταθμοί υποκλοπής Σαιν Πιέρ και Μικελόν, βορειοανατολικά της Νοτίου Αμερικής η Γουαδελούπη και η Μαρτινίκα και επίσης, στη βορειοανατολική ακτή της Νοτίου Αμερικής, η Γαλλική Γουϊάνα. Στην περιοχή του Ινδικού Ωκεανού βρίσκονται ανατολικά της Νοτίου Αφρικής η Μαγιότ και η Ρεουνιόν και νότια, τα Γαλλικά Νότια Εδάφη και η Γαλλική Ανταρκτική. Στην περιοχή του Ειρηνικού βρίσκονται η Νέα Καληδονία, Βαλίς και Φουτούνα, καθώς και η Γαλλική Πολυνησία. Σχετικά με τους πιθανούς στόχους της γαλλικής υπηρεσίας πληροφοριών DGSE, σε αυτές τις υπερπόντιες περιοχές δεν γνωρίζουμε πολλά. Σε σχέση με το μέγεθος των σταθμών, τον αριθμό των δορυφορικών κεραιών και το μέγεθός τους, δεν υπάρχουν περαιτέρω στοιχεία. Υπάρχουν επίσης σταθμοί στη Γαλλία στο Domme, κοντά στο Μπορντό, καθώς και στο Alluettes-le-Roi κοντά στο Παρίσι. Ο εισηγητής της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όμως, δεν έχει επαρκείς δημοσιευμένες πληροφορίες, προκειμένου να υποστηρίξει κάτι τέτοιο σοβαρά... Πάντως, εν κατακλείδι, η Γαλλία, λόγω των υπερπόντιων εδαφών της, θα ήταν το μοναδικό κράτος μέλος της ΕΕ που θα ήταν σε θέση, από γεωγραφική και τεχνική άποψη, να διατηρήσει μόνη της ένα παγκόσμιο σύστημα παρακολούθησης. Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι και η Ρωσία χρησιμοποιεί ένα τέτοιο σύστημα.

Θέλω να γίνω Ιζνογκούντ στη θέση του Ιζνογκούντ! 

1. Δημοσιογραφική στήλη «Δρόμοι», Ρούσος Βρανάς, εφημερίδα «ΤΑ  ΝΕΑ», Οκτώβριος 2004. Μία από τις καλύτερες στήλες των ελληνικών εφημερίδων, με περιεκτική γλώσσα, ευρύτητα πνεύματος και παράδοση σε αναλύσεις ειδικών θεμάτων.
2. «Το έπος της ηλεκτρονικής»,  Eric Laurent, εκδόσεις Ροές, 1986. NSA, κυρίως για την περίοδο 1970 -1985. Εξαντλημένο, αλλά μπορεί να υπάρχει στις δημόσιες βιβλιοθήκες.
3. Nicky Hager, «Secret Powers - New Zealand's role in the international spy network», Στο βιβλίο του Nicky Hager, που δημοσιεύτηκε το 1996, περιγράφεται για πρώτη φορά λεπτομερώς το σύστημα ECHELON. Ο συγγραφέας στηρίζεται σε συνεντεύξεις με περισσότερα από 50 πρόσωπα, τα οποία είχαν εργαστεί στη νεοζηλανδική υπηρεσία πληροφοριών GCSB ή συμμετείχαν με άλλο τρόπο σε δραστηριότητες υπηρεσίας πληροφοριών. Ο συγγραφέας αξιοποίησε επίσης πολυάριθμα έγγραφα από εθνικά αρχεία, εφημερίδες και άλλες δημόσια προσπελάσιμες πηγές. Ο Hager επισημαίνει στο βιβλίο του, ότι η παρακολούθηση δορυφορικής επικοινωνίας αποτελεί μόνον ένα, αν και σημαντικό, στοιχείο του συστήματος παρακολούθησης. Ισχυρίζεται ότι πέρα από αυτό, υπάρχουν και πολλές άλλες εγκαταστάσεις παρακολούθησης ραδιοαναμεταδόσεων και καλωδίων, οι οποίες όμως είναι λιγότερο τεκμηριωμένες και δυσκολότερο να αποδειχθούν, αφού, σε αντίθεση με τους επίγειους σταθμούς, δεν διακρίνονται σχεδόν καθόλου. Στην κατάθεσή του ενώπιον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 24 Απριλίου 2001, ο Hager τόνισε ότι το σύστημα παρακολούθησης δεν είναι παντοδύναμο. Δεδομένου ότι οι πόροι του είναι περιορισμένοι, όσο αποτελεσματικά και αν χρησιμοποιούνται, δεν είναι δυνατόν να παρακολουθεί το σύστημα τα πάντα, παρά μόνο όσα υπόσχονται σημαντικές πληροφορίες. Επομένως, κατά κανόνα, οι στόχοι είναι όσοι έχουν πολιτικό και διπλωματικό ενδιαφέρον. Σε περίπτωση παρακολούθησης για συλλογή οικονομικών πληροφοριών, πρόκειται μάλλον για μακρο-οικονομικού, παρά για μικρο-οικονομικού χαρακτήρα.
4. Duncan Campbell : Ο διάσημος βρετανός δημοσιογράφος, στις πολυάριθμες δημοσιεύσεις του, στηρίζεται στις εργασίες του Hager και του Richelson, καθώς και σε συνομιλίες με πρώην συνεργάτες μυστικών υπηρεσιών και σε άλλες έρευνες. Κατά την άποψή του, το ECHELON είναι το τμήμα εκείνο του παγκοσμίου συστήματος παρακολούθησης, το οποίο παρακολουθεί και επεξεργάζεται τις διεθνείς δορυφορικές επικοινωνίες. Στη μελέτη του STOA 2/5 του 1999, η οποία ασχολείται διεξοδικά με την τεχνική πτυχή του ζητήματος, ο Campbell εξηγεί αναλυτικά με ποιον τρόπο μπορεί να παρακολουθηθεί κάθε μέσο που χρησιμοποιείται για τη μετάδοση επικοινωνίας . Σε μία από τις τελευταίες του εκθέσεις (Inside Echelon. http://www.heise.de/tp/deutsch/special/ech/6928/1.html) διευκρινίζει πάντως, ότι και το ECHELON έχει τα όριά του και ότι η αρχική άποψη, που έλεγε ότι είναι δυνατή μία πλήρης παρακολούθηση, έχει αποδειχθεί λανθασμένη. «Ούτε το ECHELON ούτε το κατασκοπευτικό σύστημα του οποίου αποτελεί μέρος, έχουν τη δυνατότητα αυτή. Δεν υπάρχει άλλωστε ο εξοπλισμός, ο οποίος θα είχε την ισχύ να αναγνωρίσει και να επεξεργαστεί το περιεχόμενο κάθε γλωσσικού μηνύματος ή κάθε τηλεφωνικής κλήσης».  Στην κατάθεσή του, ενώπιον της επιτροπής στις 22 Ιανουαρίου 2001, ο Campbell εξέφρασε την άποψη, ότι οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν τις υπηρεσίες πληροφοριών τους, προκειμένου να βοηθήσουν αμερικανικές επιχειρήσεις στην εξασφάλιση συμβάσεων. Οι χρήσιμες πληροφορίες διαβιβάζονται μέσω της CIA με τη βοήθεια του Advocacy Center και του Office of Executive Support στο Υπουργείο Εμπορίου. Προς τεκμηρίωση της άποψής του, παρέθεσε έγγραφα, από τα οποία προκύπτει η χρήση του Advocacy Center προς όφελος αμερικανικών επιχειρήσεων, πληροφορίες, οι οποίες άλλωστε κατά μέγα μέρος, βρίσκονται και στην ιστοσελίδα του Advocacy Center  (http://www.ita.doc.gov/td/advocacy). Το ότι η επιτυχία του Advocacy Center οφείλεται σε παρακολούθηση, είναι απλή εικασία και δεν συνάγεται από αποδείξεις. Στην κατάθεσή του, ο Campbell υπογράμμισε ότι οι δυνατότητες παρακολούθησης πολλών ευρωπαϊκών κρατών έχουν αυξηθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια, όπως π.χ. της Ελβετίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας. Παρατηρείται επίσης αύξηση της διμερούς και πολυμερούς συνεργασίας στον τομέα των υπηρεσιών πληροφοριών.
5. Jeff Richelson : Αμερικανός συγγραφέας, πρώην μέλος των Εθνικών Αρχείων Ασφαλείας, που εμφάνισε στο διαδίκτυο 16 πρώην διαβαθμισμένα έγγραφα, που δίνουν μία επισκόπηση στη δημιουργία, ανάπτυξη, διοίκηση και εντολή της NSA. Πέραν αυτού, έχει συγγράψει διάφορα βιβλία και άρθρα, σχετικά με δραστηριότητες των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ. Στο βιβλίο του JeffreyT. Richelson, DesmondBall, The Ties That Bind, Boston UNWIN HYMAN που κυκλοφόρησε το 1985, περιγράφει εκτεταμένα τη σύσταση της συμφωνίας UKUSA και τις δραστηριότητες των εις αυτή τη συμφωνία συμμετεχουσών μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, Ηνωμένου Βασιλείου, Καναδά, Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας. Στο εκτενέστατο βιβλίο του The U.S. Intelligence Community, Westview Press του 1999, δίδει μία επισκόπηση όσον αφορά στις δραστηριότητες των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ, περιγράφει τις οργανωτικές δομές των υπηρεσιών και τις μεθόδους  συλλογής και ανάλυσης πληροφοριών. Στο κεφάλαιο 8 του βιβλίου, εξετάζει λεπτομερειακά το δυναμικό SIGINT των υπηρεσιών πληροφοριών και περιγράφει ορισμένους επίγειους σταθμούς. Στο κεφάλαιο 13 περιγράφει τις σχέσεις των ΗΠΑ προς άλλες υπηρεσίες πληροφοριών, μεταξύ άλλων τη Συμφωνία UKUSA. Στο άρθρο του, «Desperately Seeking Signals», The Bulletin of the Atomic Scientists, Vol. 56, No. 2/2000, http://www.bullatomsci.org/issues/2000/ma00/ma00richelson.html που δημοσιεύθηκε το 2000, εκθέτει σε συντομία το περιεχόμενο της συμφωνίας UKUSA, αναφέρει δορυφορικές εγκαταστάσεις παρακολούθησης για επικοινωνιακούς δορυφόρους και παρουσιάζει τις δυνατότητες και τα όρια της παρακολούθησης μη στρατιωτικής επικοινωνίας.
6. James Bamford : Ο αμερικανός συγγραφέας James Bamford, ο οποίος στηρίζει επίσης τις εργασίες του σε αρχειακές έρευνες και σε συνεντεύξεις με πρώην συνεργάτες των υπηρεσιών πληροφοριών, ήταν ένας από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με τις δραστηριότητες SIGINT της NSA. Ήδη, από το 1983 εξέδωσε το βιβλίο The Puzzle Palace, Inside the National Security Agency, America's most secret intelligence organization, στο κεφάλαιο 8 του οποίου, με τίτλο "Εταίροι", περιγράφει αναλυτικά τη συμφωνία UKUSA. Στο νέο του βιβλίο Body of Secrets. Anatomy of the Ultra-Secret National Security Agency. From the Cold War Through the Dawn of a New Century, Doubleday Books (2001), στο οποίο αναπτύσσει περαιτέρω τις αποκαλύψεις που περιέχονται στο «Puzzle Palace», το δίκτυο υπολογιστών το οποίο συνδέει τις υπηρεσίες πληροφοριών ονομάζεται «Plattform». Ο όρος ECHELON, χαρακτηρίζει αντιθέτως το λογισμικό που χρησιμοποιείται σε όλους τους σταθμούς, το οποίο επιτρέπει ενιαία επεξεργασία και άμεση πρόσβαση στα δεδομένα. Σε επόμενα κεφάλαια άλλωστε, χρησιμοποιεί την ονομασία ECHELON και για το σύστημα παρακολούθησης στο πλαίσιο της συμφωνίας UKUSA. Στο "Body of Secrets" και μάλιστα στο κεφάλαιο "Μυϊκό σύστημα", που κυρίως μας ενδιαφέρει εδώ, ο Bamford πραγματοποιεί επισκόπηση της ιστορικής εξέλιξης της παρακολούθησης επικοινωνιών από τις ΗΠΑ, καθώς και περιγραφή της ισχύος του συστήματος, του τρόπου λειτουργίας της εταιρικής σχέσης UKUSA και των στόχων της. Τονίζει ότι από συνεντεύξεις με δεκάδες νυν και πρώην υπαλλήλους της NSA, προέκυψε ότι η NSA δεν είναι προς το παρόν αναμεμιγμένη σε ανταγωνιστική κατασκοπία. Την άποψη αυτή υποστήριξε κατά την ακρόασή του, ενώπιον της επιτροπής ECHELON στις 23 Απριλίου 2001. Η εμπλοκή της NSA σε ανταγωνιστική κατασκοπία, θα απαιτούσε σαφή πολιτική απόφαση στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο, κάτι το οποίο μέχρι στιγμής δεν έχει συμβεί. Ουδέποτε κατά την εικοσάχρονη ερευνητική του δραστηριότητα, συνάντησε αποδείξεις ότι η NSA διαβιβάζει πληροφορίες της σε αμερικανικές επιχειρήσεις, ακόμη και όταν π.χ. παρακολουθεί ιδιωτικές επιχειρήσεις, προκειμένου να ελέγξει την τήρηση κάποιου εμπάργκο. Κατά τη γνώμη του Bamfords, το βασικό πρόβλημα για την Ευρώπη δεν είναι κατά πόσον το σύστημα ECHELON υποκλέπτει εμπορικά μυστικά και τα διαβιβάζει σε ανταγωνιστές, αλλά η παραβίαση του θεμελιώδους δικαιώματος της ιδιωτικής ζωής. Στο "Body of Secrets", περιγράφει διεξοδικά πώς εξελίχθηκε η προστασία των αμερικανών πολιτών και των άλλων προσώπων που διαμένουν νομίμως στις ΗΠΑ και ότι για τους λοιπούς "κατοίκους UKUSA", υπάρχουν τουλάχιστον εσωτερικοί περιορισμοί. Ταυτόχρονα, υποστηρίζει ότι για τα άλλα πρόσωπα, δεν υπάρχει καμιά προστασία, ούτε και καμιά υποχρέωση αποκάλυψης δεδομένων και ότι οι δυνατότητες αποθήκευσης στοιχείων της NSA είναι πρακτικά ανεξάντλητες.  Ο Bamford υπογραμμίζει ωστόσο, ότι το σύστημα έχει τα όριά του, κάτι που οφείλεται αφενός στο ότι μικρό μόνο τμήμα των διεθνών επικοινωνιών διεξάγεται μέσω δορυφόρων, ενώ είναι πολύ δυσκολότερη η παρακολούθηση καλωδίων από οπτικές ίνες και αφετέρου στο ότι η NSA διαθέτει περιορισμένους μόνο πόρους για την τελική αξιολόγηση, ενώ η ροή επικοινωνιών αυξάνεται διαρκώς, ιδίως μέσω του ιντερνέτ.
7. Διάφορα κείμενα περί τεχνολογίας, του Αντώνη Σιμωνίδη, που έχουν «δημοσιευτεί» κατά καιρούς, στην ιστοσελίδα «Τεχνολογία», της δικτυακής πύλης Flash.gr
8. Το κλασικό και αξεπέραστο βιβλίο του David Kahn «The Codebrakers, The story of secret writing», εκδόσεις Scriber, 1997. Αποτελεί την επιτομή και τη βάση αναφοράς, για όλα τα κείμενα που αναφέρονται στην ιστορία της κρυπτογραφίας και στον πόλεμο των μυστικών υπηρεσιών. Πολύτιμο και απαραίτητο βοήθημα για όσους θέλουν να πάρουν μια ιδέα από τον υπόγειο κόσμο των μυστικών υπηρεσιών και της τεχνολογίας που χρησιμοποιείται στις επιχειρήσεις τους. 
9. * Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Κοινοβουλίουγια το σύστημα Echelon. Εξαιρετικά διαφωτιστικό και έγκυρο κείμενο 250 σελίδων, αν και σχοινοτενές κατά τα πρότυπα της υψηλής γραφειοκρατίας. Υπάρχει και στην ελληνική γλώσσα.
10. * Interception Capabilities 2000,Duncan Campbell, Κείμενο- εργασία που υποβλήθηκε μετά από αίτημα από τον βρετανό δημοσιογράφο προς τη Γενική Διεύθυνση Ερευνών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Scientific and technical Options Assessment, STOA), Λουξεμβούργο 2001. (Αγγλική γλώσσα).

© Απαγορεύεται η αναδημοσίευση των άρθρων ή μέρους αυτών

Αρχή Σελίδας