Smart Home & ΙοΤ. Πως θα επηρεάσουν την ασφάλεια;

Η τεχνολογική τάση που αναπτύσσεται ραγδαία παγκοσμίως και ακούει στο όνομα Internet of Things (ΙοΤ) σε συνδυασμό με την παραδοσιακή έννοια του έξυπνου σπιτιού και γενικότερα του κτιριακού αυτοματισμού μπορούν να αποτελέσουν τη βάση σημαντικών αλλαγών στη βιομηχανία της ασφάλειας

Του Αριστοτέλη Λυμπερόπουλου

Είτε είναι οι δικτυακές κάμερες, είτε τα έξυπνα κινητά και ρολόγια (smartphones και smartwatches), είτε άλλες συσκευές όπως τα fitness tracker ή ακόμα και πιο παραδοσιακές συσκευές όπως οι τηλεοράσεις ή οι ηλεκτρικές οικοσυσκευές (ψυγεία, πλυντήρια), είναι γεγονός ότι οδεύουμε με γρήγορους ρυθμούς προς μια καθολική διασύνδεση των ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών συσκευών με το Διαδίκτυο.

Αυτό πρέπει να είχε και ως όραμα ο πιονέρος της τεχνολογίας Κέβιν Αστον όταν το 1999 εισήγαγε για πρώτη φορά τον όρο Internet of Things (Το διαδίκτυο των πραγμάτων). Διότι τότε – εκείνη την όχι και τόσο μακρινή  εποχή – όπου όμως όλα ήταν τόσο διαφορετικά καθώς το Internet βρισκόταν ακόμα ουσιαστικά στην πρώτη πενταετία της μεγάλης ανάπτυξης του, η αμφίδρομη σχέση μεταξύ διαδικτύου και χρήστη ήταν δεδομένη. Δηλαδή, ο χρήστης είχε την δυνατότητα να δημοσιεύσει δεδομένα και πληροφορίες στο διαδίκτυο και παράλληλα να αντλήσει διάφορα στοιχεία από αυτό. Όμως, ο Αστον με την καθιέρωση του όρου Internet of Things διέβλεπε κάτι παραπάνω από αυτό. Εκτιμούσε ότι θα έρθει μια εποχή όπου εκτός από τους ανθρώπους, θα μπορούσαν και τα διάφορα αντικείμενα καθημερινής χρήσης να μπορούν να στέλνουν πληροφορίες στο διαδίκτυο χωρίς να είναι απαραίτητη η μεσολάβηση των χρηστών. Ήδη από τότε βέβαια είχαν γίνει οι πρώτες απόπειρες. Το 2000 παραδείγματος χάρη, η LG παρουσίασε το πρώτο συνδεδεμένο ψυγείο ενώ ακολούθησε και η Electrolux με το περίφημο Screenfridge. Προσπάθειες που όμως δεν είχαν εμπορική επιτυχία λόγω του υψηλού κόστους και της αντίληψης που είχαν σχηματιστεί στο καταναλωτικό κοινό ότι αυτού του είδους οι συσκευές ήταν μάλλον υπερβολικά εξεζητημένες για τα δεδομένα εκείνης της περιόδου.

Το όραμα του smarthome

Το υπόβαθρο όμως για τη δημιουργία των έξυπνων συσκευών βρίσκεται ακόμα πιο πίσω χρονικά. Δεν είναι άλλο από το όραμα του έξυπνου σπιτιού (smart home) που ως ιδέα πρωτοεμφανίστηκε από την δεκαετία του 60 με την επερχόμενη τότε έλευση των υπολογιστών να αποτελεί κίνητρο για την ανάπτυξη εφαρμογών που να ελέγχουν και τις οικιακές συσκευές Από τότε όμως, η ιδέα αυτή μετασχηματίστηκε από ένα ασαφές όραμα σε συγκεκριμένες προτάσεις υλοποίησης.

Όπως βλέπουμε λοιπόν οι εταιρείες όλα αυτά τα προηγούμενα χρόνια δεν έχουν μείνει αδρανείς μπροστά στην πρόκληση της δημιουργίας του έξυπνου σπιτιού. Βασικό στοιχείο για την υλοποίηση του, εκτός του απαραίτητου hardware, είναι και το επιλεγόμενο πρωτόκολλο διασύνδεσης μεταξύ των διάφορων συσκευών. Πληθώρα προτάσεων έχουν παρουσιαστεί μέχρι σήμερα σε αυτόν το θέμα, χωρίς καμία ακόμα να έχει αποδείξει ότι θα επικρατήσει.

Το ενδιαφέρον είναι ότι – ούτως ή άλλως  και ανεξάρτητα από τον προτεινόμενο τρόπο υλοποίησης- τα ηλεκτρονικά συστήματα ασφάλειας από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε η ιδέα της δημιουργίας ενός έξυπνου σπιτιού έχουν ένα σημαντικό ρόλο. ¶λλωστε, τα συστήματα συναγερμού αποτέλεσαν μια πρωτόλεια μορφή τεχνητής ευφυΐας σε ότι αφορά τους οικιακούς αυτοματισμούς. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν αλλά και ενημερώνουν τον χρήστη αποτελεί την βάση πάνω στην οποία μπορεί να υλοποιηθεί το όραμα του smart home. Παραδείγματος χάρη, οι ανιχνευτές κίνησης που στα συστήματα συναγερμού χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό κάποιας παραβατικής ενέργειας είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν και για την διεκπεραίωση άλλων έξυπνων λειτουργικών όπως την ενεργοποίηση του κλιματισμού ή του φωτισμού ανάλογα με την ύπαρξη ανθρώπων.

Σε αυτήν την τάση συνέβαλλε ακόμα περισσότερο η έλευση και των μεταγενέστερων ηλεκτρονικών συστημάτων ασφάλειας. Εφαρμογές όπως τα CCTV και τα access control έδωσαν την δυνατότητα ενσωμάτωσης ακόμα περισσότερων έξυπνων λειτουργιών.

Με την πάροδο των χρόνων λοιπόν εμφανίστηκαν πολλές και διαφορετικές προτάσεις υλοποίησης του smart home στις οποίες άλλοτε είχαν ενσωματωθεί τα συστήματα συναγερμού και άλλοτε ήταν αυτόνομες εφαρμογές.

Τα τελευταία χρόνια όμως, το περίφημο integration όπως έχουμε συνηθίσει να το συναντούμε ή αλλιώς η ενοποίηση αυτών των συστημάτων και η λειτουργία τους σε μια ενιαία πλατφόρμα προσέφεραν μια σημαντική ώθηση στην δημιουργία ολοκληρωμένων εφαρμογών οικιακού αυτοματισμού. Σε αυτές τις εφαρμογές τα συστήματα ασφάλειας θα έχουν ένα σημαντικό ρόλο αλλά παράλληλα θα εξυπηρετούνται και άλλες λειτουργίες όπως ο έλεγχος κλιματισμού και φωτισμού, η παρακολούθηση των ενεργειακών καταναλώσεων, το ανοιγοκλείσιμο των ρολών και φυσικά η εξ αποστάσεως ενημέρωση του χρήστη για την κατάσταση της οικίας του μέσω των διάφορων apps που μπορούν να εκτελούνται σε smart phones και tablets.

Πληθώρα αλλαγών λοιπόν θα φέρει η είσοδος αυτών των τεχνολογιών στην καθημερινότητα τόσο των χρηστών όσο και των εγκαταστατών.Η δυσκολία για την αποτύπωση και περιγραφή των αλλαγών έγκειται στο γεγονός ότι τόσο το Internet of Things όσο και το smart home δεν είναι συγκεκριμένες έννοιες αλλά όπως έχει διαπιστώσει και ο αναγνώστης – διαβάζοντας τις προηγούμενες ενότητες – αυτοί οι δύο όροι χαρακτηρίζονται από μια ασάφεια και δυσκολία συγκεκριμένης περιγραφής. Μπορεί τώρα να αναδεικνύονται ως οι νέες κυρίαρχες τάσεις αλλά εφαρμογές τους -τουλάχιστον κατά ένα ποσοστό- υπάρχουν εδώ και αρκετά χρόνια. Επίσης και οι προτεινόμενοι τρόποι υλοποίησης τους ποικίλουν αρκετά κάτι το οποίο δυσχεραίνει την μεγαλύτερη εμπορική τους αποδοχή. Για αυτό το λόγο θα προσπαθήσουμε να ξεκινήσουμε σταδιακά από τι συμβαίνει σήμερα και που μπορούμε να φτάσουμε στο μέλλον

Από το όμορφο στο πρακτικό

Εφαρμογές οικιακού αυτοματισμού υπάρχουν λοιπόν εδώ και αρκετά χρόνια. Όμως, καταρχάς ακόμα και οι φθηνότερες υλοποιήσεις είναι αρκετά ακριβές σε σχέση με το κόστος κατασκευής μιας κατοικίας που απευθύνεται σε ανθρώπους της μεσαίας τάξης. Επιπλέον, υπάρχουν τόσο διαφορετικές προσεγγίσεις που ακόμα και οι επαγγελματίες του χώρου δυσκολεύονται να προτείνουν μια λύση στον τελικό χρήστη. Το σημαντικότερο είναι ότι οι εφαρμογές του οικιακού αυτοματισμού ανήκουν ακόμα και μέχρι σήμερα στην κατηγορία των εφαρμογών nice to have. Δηλαδή, εφαρμογές που ναι μεν είναι όμορφο για κάποιον να τις χρησιμοποιεί αλλά οι πιο πολλοί τις θεωρούν ως μια μάλλον περιττή πολυτέλεια και μάλιστα πολυτέλεια υψηλού κόστους. Η πρόκληση είναι αυτές οι εφαρμογές να γίνουν τμήμα της καθημερινότητας των χρηστών. Αν κάποιος αναρωτηθεί πως μπορεί να γίνει αυτό και αν υπάρχει κάποιο προηγούμενο, η απάντηση είναι εύκολη και προέρχεται πάλι από τον χώρο της τεχνολογίας. Η κινητή τηλεφωνία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Τα κινητά τηλέφωνα είχαν εμφανιστεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 αλλά η εμπορική τους καθιέρωση ξεκίνησε μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1990Μέσα σε διάστημα είκοσι ετών η κατάσταση έχει αντιστραφεί και ουδείς -ακόμα και οι πολέμιοι της τεχνολογίας- δεν μπορούν να υποτιμήσουν τον ρόλο της κινητής τηλεφωνίας

Το ίδιο θα πρέπει να γίνει και με τον συνδυασμό του Internet of Things με τον χώρο του οικιακού αυτοματισμού. Θα υπάρξει κάποια στιγμή που οι διασυνδεμένες οικιακές εφαρμογές θα αποτελούν αναπόσπαστοι στοιχείο της καθημερινότητας. Το ερώτημα είναι πότε θα γίνει αυτό και η απάντηση σε αυτό βρίσκεται στην επίλυση ορισμένων εξισώσεων των οποίων οι βασικές παράμετροι έχουν να κάνουν με το κόστος, την απλότητα και την συμβατότητα. Δηλαδή όταν οι εφαρμογές οικιακού αυτοματισμού θα γίνουν προσιτές, εύκολες στην εγκατάσταση και θα επαλειφθεί η πληθώρα των διαφορετικών τρόπων υλοποίησης. Το θετικό είναι ότι η έλευση του IoT αναμένεται να βοηθήσει στην γρηγορότερη προώθηση του οικιακού αυτοματισμού καθώς ακριβώς η ανάγκη για μεγαλύτερη διασύνδεση θα συμβάλλει στην εξάλειψη της πολυπλοκότητας και της ανομοιογένειας μεταξύ των διαφορετικών συστημάτων.

Οι εφαρμογές στο τομέα της ασφάλειας

Όπως αναφέραμε και στην προηγούμενη ενότητα, πρωτεύοντα ρόλο σε ότι αφορά τις οικιακές εφαρμογές ηλεκτρονικής ασφάλειας ο μέχρι σήμερα είχαν τα συστήματα συναγερμού. Ακόμα και στην νέα εποχή του έξυπνου σπιτιού και του Internet of Things μπορεί τα συστήματα συναγερμού να διατηρήσουν αυτόν τον ρόλο. Το μεγάλο τους συγκριτικό πλεονέκτημα, είναι ότι – λόγω του τρόπου λειτουργίας τους -διαθέτουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν την κίνηση σε κάθε σημείο μιας οικίας μέσω των ανιχνευτών και στη συνέχεια να δρομολογούν τις απαραίτητες ενέργειες. Μέχρι τώρα αυτές οι ενέργειες περιορίζονταν σε θέματα ασφάλειας. Δηλαδή, οι ανιχνευτές εντόπιζαν κάποια κίνηση και στην συνέχεια ενεργοποιούσαν τον συναγερμό και ειδοποιούσαν τον ιδιοκτήτη αλλά και τις αρμόδιες υπηρεσίες (είτε μέσω κάποιου κέντρου λήψης συναγερμού είτε απευθείας την αστυνομία).

Στην νέα δικτυωμένη εποχή, θα παραμείνει αυτό το βασικό πλαίσιο λειτουργίας αλλά μπορεί να εμπλουτισθεί και με μια πληθώρα πρόσθετων λειτουργιών. Αν θέλουμε να ορίσουμε τους στόχους ενός ολοκληρωμένου συστήματος αυτοματισμού με χρήση των δυνατοτήτων του IoT μπορούμε να εστιάσουμε στα ακόλουθα:

• Ασφάλεια & Προστασία. Ήταν ο στόχος τον οποίο μέχρι σήμερα εξυπηρετούσαν αποκλειστικά τα αυτόνομα ηλεκτρονικά συστήματα συναγερμού. Τα συστήματα ασφάλειας όμως δεν θα στοχεύουν μόνο σε θέματα security αλλά θα έχουν και δυνατότητες safety. Παραδείγματος χάρη, θα είναι εξοπλισμένα με αισθητήρες διαρροής αερίων, με ανιχνευτές πυρκαγιάς και θα ενημερώνουν μέσω της δικτυακής σύνδεσης τις αρμόδιες υπηρεσίες όταν ανιχνεύουν κάποιο επικίνδυνο συμβάν.
• Εξοικονόμηση ενέργειας. Αυτό επιτυγχάνεται τόσο με το συνεχή έλεγχο της κατανάλωσης όσο και τη διακοπή καταναλώσεων. όταν αυτές δεν χρειάζονται
• Βελτίωση της άνεσης του χρήστη. Δηλαδή, να έχει την επιθυμητή θερμοκρασία μέσα στους χώρους, να έχει στη διάθεση του ζεστό νερό χρήσης όποτε το χρειάζεται, να μπορεί να ελέγχει συστήματα της οικίας χωρίς μεγάλη χειροκίνητη επέμβαση όπως π.χ. το ανοιγοκλείσιμο των ρολών ή των τεντών.
• Δυνατότητα επιτήρησης των χώρων της οικίας εξ αποστάσεως. Να έχει τη δυνατότητα ο ιδιοκτήτης να παρακολουθεί τους χώρους της οικίας του μέσω ενός συστήματος CCTV και με την χρήση μόνο του κινητού τηλεφώνου του ή ενός tablet

Στις προηγούμενες γραμμές λοιπόν περιγράφεται το πλαίσιο στο οποίο θα υλοποιούνται οι εφαρμογές Smart Home μέσα στο καινούριο περιβάλλον του Internet of Things. Αλλά οι δυνατότητες είναι απεριόριστες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα θα αποτελούν οι εφαρμογές των έξυπνων ψυγείων τα οποία με την χρήση RFID ετικετών θα μπορούν να αναγνωρίζουν τα αποθέματα τροφίμων και αναλόγως να κάνουν τις κατάλληλες παραγγελίες στα σούπερ μάρκετ. Παράλληλα θα μπορούν να στέλνουν και ένα κωδικό ταυτοποίησης προκειμένου να γίνεται η παράδοση των τροφίμων εντός της κατοικίας  ο οποίος θα είναι είναι γνωστός μόνο από τον υπάλληλο που κάνει την παράδοση. Εδώ φαίνεται μια εξελιγμένη έκδοση υλοποίησης smart home στο οποίο γίνεται συνδυασμένη χρήση μιας συσκευής συνδεδεμένης με το δίκτυο (ψυγείο) με ένα σύστημα ηλεκτρονικής ασφάλειας (access control οικίας) ενώ παράλληλα γίνεται και η ηλεκτρονική πληρωμή στον προμηθευτή. Φυσικά αυτό το παράδειγμα είναι ολίγον εξεζητημένο στην σημερινή εποχή, αλλά δείχνει τις δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά μας και πως θα συνεργάζονται τα διάφορα συστήματα στην νέα εποχή.

Οι εγκαταστάτες στην εποχή του IoT

Το περίεργο είναι ότι ενώ οι εφαρμογές ηλεκτρονικής ασφάλειας μπορούν να επιτελέσουν σημαντικό ρόλο στην νέα εποχή, οι επαγγελματίες του χώρου δείχνουν να είναι επιφυλακτικοί με αυτές τις αλλαγές. Αυτό γίνεται διότι εκτιμούν ότι πλέον ο βασικός ρόλος θα περάσει στις εταιρείες IT και αυτοί θα χάσουν ένα σημαντικό μερίδιο από την αγορά στην οποία μέχρι σήμερα απευθύνονταν. Μια εντύπωση μάλλον λανθασμένη, αρκεί φυσικά και οι εγκαταστάτες να προβούν στις απαραίτητες ενέργειες για να διασφαλίσουν την θέση τους. Πλέον το μοντέλο που είχαμε στο νου μας για τον τυπικό εγκαταστάτη αλλάζει. Το βασικό εργαλείο δεν θα είναι πια το "κατσαβίδι"  αλλά ο φορητός υπολογιστής. Ο υπολογιστής θα είναι απαραίτητος προκειμένου ο τεχνικός να διεκπεραιώνει ένα πλήθος εργασιών σχετικών με την εγκατάσταση, την ρύθμιση και την παραμετροποίηση των διάφορων συστημάτων τα οποία πλέον δεν θα περιορίζονται μόνο στην ασφάλεια αλλά θα πρέπει να καλύπτουν όλο το εύρος των λειτουργιών του οικιακού αυτοματισμού. Αυτό διότι οι πελάτες δεν θα ζητούν πια ένα οικιακό συναγερμό αλλά ένα ολοκληρωμένο σύστημα smarthome. Ακόμα και αν απευθυνθούν σε άλλη εταιρεία για την εφαρμογή οικιακού αυτοματισμού όταν κληθούν να επιλέξουν ένα σύστημα συναγερμού ή ένα σύστημα CCTV θα ζητήσουν να είναι συμβατό με το υπόλοιπο σύστημα.

Για το λόγο αυτό οι εγκαταστάτες οφείλουν να επενδύσουν στην εκπαίδευση του προσωπικού τους, αλλά και τη δική τους. Η εκπαίδευση δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο σε τεχνικά θέματα αλλά και σε θέματα marketing και προώθησης των υπηρεσιών τους. Διότι πλέον η αγορά ανοίγει και σε άλλους "παίχτες" οπότε ο σωστός επαγγελματίας δεν αρκεί μόνο να μπορεί να ανταποκριθεί τεχνικά στις νέες απαιτήσεις αλλά να είναι σε θέση να πείσει για αυτό και τους πελάτες του. Η χρήση του ειδικού τύπου είτε μέσω των συμβατικών δίαυλων επικοινωνίας (έντυπα μέσα και συνέδρια) αλλά και μέσω των ηλεκτρονικών μέσων μπορεί να φανεί πολύ χρήσιμη σε αυτήν την προσπάθεια. Οι επαγγελματίες του χώρου της ασφάλειας, οφείλουν μέσα στο νέο δικτυακό κόσμο να αναδείξουν τα δυνατά τους σημεία. Ένα από τα πιο ισχυρά τους πλεονεκτήματα, είναι ότι ακριβώς είναι επαγγελματίες της ασφάλειας και οι τελικοί χρήστες αυτό είναι που βάζουν πάνω από όλα. Δηλαδή, μπορεί σε άλλα θέματα που έχουν να κάνουν με την οικιακή αυτοματοποίηση να κάνουν εκπτώσεις σε ζητήματα ποιότητας, αλλά η ασφάλεια είναι το τελευταίο θέμα στο οποίο θα σκεφτούν να κάνουν παραχωρήσεις.

Στα επερχόμενα έξυπνα σπίτια που θα λειτουργούν μέσα στον δικτυακό κόσμο του Internet of Things η ασφάλεια πάντα θα παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο οπότε και οι επαγγελματίες του χώρου θα έχουν πάντα έναν σημαντικό λόγο στις νέες εξελίξεις αρκεί φυσικά να είναι σε θέση να τις ακολουθήσουν.