Σειρήνες ή μεγαφωνικά συστήματα; Εφαρμογές και κριτήρια επιλογής

Όλοι μας κάποια στιγμή έχουμε ακούσει τον κατά πολλούς «ανατριχιαστικό» ήχο μιας σειρήνας. Πόσο αποτελεσματική λοιπόν είναι η χρήση των σειρήνων και πότε μπορούν να αντικατασταθούν από τα μεγαφωνικά συστήματα;

Η χρήση των σειρήνων έχει καθιερωθεί εδώ και αρκετά χρόνια ως μέσο προειδοποίησης του πληθυσμού σε ένα χώρο, για επικείμενους κινδύνους, όπως πιθανότητα εκδήλωσης πυρκαγιάς ή σήμα εκκένωσης για κάποιο άλλον λόγο, όπως σεισμό ή κάποια έκρηξη. Για όλα τα παραπάνω περιστατικά μπορεί ο κόσμος που βρίσκεται σε ένα χώρο να ενημερωθεί αμέσως και εύκολα με τη χρήση των απλών σειρήνων.
Το μεγάλο πλεονέκτημά τους είναι ότι μπορούν να γίνουν αντιληπτές από τον οποιοδήποτε, ανεξάρτητα από τη γλώσσα που μιλά. Επιπλέον δεν προκύπτουν θέματα καθαρότητας του ήχου ούτε υπάρχει πρόβλημα αν κάποιος δεν προλάβει να ακούσει κάποιο κομμάτι του μηνύματος.
Οι περισσότερες σειρήνες έχουν τη δυνατότητα παραγωγής διαφορετικών ήχων. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται και η διαφοροποίηση του μηνύματος ανάλογα με τον επερχόμενο κίνδυνο ή την πληροφορία που θέλουμε να μεταβιβάσουμε στους ανθρώπους. Δηλαδή μπορεί να σημάνει διαφορετικό ήχο για την ύπαρξη μιας μικρής ελεγχόμενης πυρκαγιάς και άλλο ήχο όταν υπάρχει ανάγκη για άμεση ολική εκκένωση. Οπότε διασφαλίζεται ένας σχετικά υψηλός βαθμός διαμορφωσιμότητας του μηνύματος, σε περίπτωση όμως που οι άνθρωποι που ακούν το σήμα είναι εκπαιδευμένοι ώστε να αντιλαμβάνονται τη διαφοροποίηση των ήχων και σε τι μήνυμα αντιστοιχεί κάθε ήχος. Όλα αυτά τα χρόνια λοιπόν, η χρήση των σειρήνων ως ένα προειδοποιητικό μέσο έχουν αποδείξει στην πράξη τη χρησιμότητά τους. Ταυτόχρονα, τη χρήση τους την ενισχύουν και αρκετές θεωρίες προερχόμενες από τον επιστημονικό κλάδο της Ψυχολογίας, που επισημάνουν το σύνδεσμο που υπάρχει μεταξύ της ανθρώπινης μνήμης και των διάφορων ήχων, καθώς και τη δυνατότητα του εγκεφάλου να επεξεργάζεται και να αντιλαμβάνεται τη σημασία αυτών των ήχων στο ελάχιστο δυνατό διάστημα.
Κανείς λοιπόν δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη χρησιμότητα των σειρήνων. Είναι αποτελεσματικές, γρήγορες, μεταφέρουν το μήνυμα σε όλους. Αρκούν κάποια δευτερόλεπτα για να λάβει κάποιος το ερέθισμα και δεν είναι υποχρεωτικό να ακούσει όλο το μήνυμα από την αρχή μέχρι το τέλος. Τέλος, το κόστος τους είναι σχετικά μικρό, με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό ανταποδοτικότητας κόστους (high cost-effectiveness).

Η πρόταση των μεγαφωνικών συστημάτων
Ποιος ο λόγος λοιπόν για την εμφάνιση των μεγαφωνικών συστημάτων, γνωστών και ως P.A. (Public Address- Συστήματα Δημόσιας Αναγγελίας), από τη στιγμή που οι σειρήνες επιτελούσαν με τόση επιτυχία το έργο τους;
Η διαφοροποίηση των συστημάτων δημόσιας αναγγελίας είναι η δυνατότητα να παρέχουν περισσότερες πληροφορίες, ώστε να βοηθούν εκείνον που δεν είναι κατατοπισμένος με το χώρο να μπορεί να κινηθεί ευκολότερα σε μια περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Αναλογιστείτε τον εαυτό σας. Έστω ότι βρίσκεστε σε μια εγκατάσταση ως επισκέπτης και ακούτε τον ήχο μιας σειρήνας. Ποια θα είναι η αντίδρασή σας και ποιες οι πρώτες ενέργειές σας; Οι έρευνες έχουν δείξει ότι σε αυτές τις περιπτώσεις οι περισσότεροι κοιτούν τον κόσμο που βρίσκεται τριγύρω τους και ακολουθούν τη ροή των πολλών. Δηλαδή, αν ο περίγυρος κινηθεί προς κάποια συγκεκριμένη κατεύθυνση μέσω προκαθορισμένων οδεύσεων, τότε το ίδιο θα πράξει και ο μεμονωμένος επισκέπτης. Αν οι πολλοί αγνοήσουν το σήμα της σειρήνας, ανάλογη θα είναι και η αντίδραση του επισκέπτη.
Μπορεί όπως προαναφέραμε να υπάρχει η δυνατότητα στις σειρήνες για διαφορετικούς τόνους, που να αντιστοιχούν σε διαφορετικό κίνδυνο, όπως διαρροή αερίου, πυρκαγιά, τρομοκρατική ενέργεια – αλλά αυτό προϋποθέτει την εξοικείωση των ανθρώπων που ακούνε τους ήχους. Για να υπάρχει αυτή η εξοικείωση χρειάζεται να έχει προηγηθεί εκπαίδευση. Εκπαίδευση όμως αυτού του είδους είναι φυσικό να μη μπορεί να γίνει σε απλούς επισκέπτες, αλλά μόνο στους μόνιμους εργαζόμενους του χώρου.
Εδώ λοιπόν κάνουν την εμφάνισή τους τα συστήματα δημόσιας αναγγελίας. Μέσω αυτών είναι εφικτή η μετάδοση πληροφοριών που μπορεί να γίνει κατανοητή σε όλους όσοι βρίσκονται σε ένα χώρο. Τα σύγχρονα συστήματα δημόσιας αναγγελίας έχουν ενσωματώσει επίσης τεχνολογίες, μέσω των οποίων έχει βελτιωθεί πολύ η διαύγεια των μηνυμάτων – μια αδυναμία των προγενέστερων συστημάτων. Ο επισκέπτης μπορεί να ακούσει το μήνυμα και στη συνέχεια να πράξει ανάλογα, χωρίς να περιμένει να δει τι θα κάνουν αυτοί που βρίσκονται γύρω του. Μέσω των ηχητικών μηνυμάτων είναι δυνατόν ο επισκέπτης να καθοδηγηθεί σωστά και να χρησιμοποιήσει τις σωστές οδεύσεις διαφυγής ή να εντοπίσει πού βρίσκονται διάφορα βοηθητικά μέσα, όπως πυροσβεστικά ερμάρια ή απλοί πυροσβεστήρες.

Κριτήρια επιλογής
Οπότε, αναπόφευκτα έρχεται το ερώτημα. Τι θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ως σύστημα καθοδήγησης και ποια είναι τα κριτήρια; Όπως προκύπτει και από τις προηγούμενες ενότητες του κειμένου, τα συστήματα αναγγελίας είναι πολύ χρήσιμα σε περίπτωση όπου στην εγκατάσταση έχουν πρόσβαση πολλοί επισκέπτες. Δηλαδή σε δημόσιους χώρους όπως αεροδρόμια, σιδηροδρομικοί σταθμοί, εμπορικά κέντρα, κινηματογράφοι. Σε χώρους δηλαδή όπου η πλειοψηφία των ανθρώπων που βρίσκονται εκεί είναι επισκέπτες και δεν εργάζονται μόνιμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα συστήματα αναγγελίας αποτελούν ένα χρησιμότατο εργαλείο επικοινωνίας για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Αντιθέτως, σε βιομηχανικούς χώρους, σε ερευνητικά κέντρα, σε στρατιωτικές ή άλλες κρατικές εγκαταστάσεις με πολύ περιορισμένο αριθμό επισκεπτών και στις οποίες οι εργαζόμενοι λαμβάνουν συνεχώς εκπαίδευση λόγω του αντικειμένου της εργασίας τους, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σειρήνες με ποικιλία ήχων, ώστε να γίνει κατανοητός και ποιος είναι ο κίνδυνος που αντιμετωπίζουν. Απλώς, στο πλαίσιο της γενικότερης εκπαίδευσής τους οφείλουν να λαμβάνουν και τη σχετική εκπαίδευση πάνω στη διαδικασία εκκένωσης και αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων, ώστε να μπορούν να αντιδράσουν σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο ανάλογο σχέδιο, που επίσης πρέπει να έχει εκπονηθεί και δοκιμαστεί στην πράξη. Αυτό άλλωστε απαιτεί και η σχετική Ελληνική νομοθεσία για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων, που προδιαγράφει ως υποχρεωτική τη σχετική εκπαίδευση των εργαζομένων και τη δημιουργία ομάδων αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων. Οπότε αυτές οι ομάδες θα μπορέσουν με την ενεργοποίηση της σειρήνας να καθοδηγήσουν και τους επισκέπτες – των οποίων ο αριθμός ούτως ή άλλως είναι περιορισμένος σχετικά – και θα αποφευχθεί η δημιουργία πανικού.
Παράλληλα, επειδή αυτά τα περιβάλλοντα εργασίας συνήθως είναι ιδιαίτερα θορυβώδη (λειτουργία μηχανών), η ύπαρξη συστημάτων αναγγελίας μπορεί να μη φανεί πολύ χρήσιμη, καθώς τμήματα ή και ολόκληρα τα μηνύματα μπορεί να μη γίνονται κατανοητά από όσους βρίσκονται στο χώρο, λόγω ακριβώς του θορύβου. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι και τα δύο συστήματα έχουν τη θέση τους στην αγορά. Απλώς η χρήση τους απαιτεί τη σωστή αξιολόγηση του χώρου στον οποίο θα χρησιμοποιηθούν και των συνθηκών που επικρατούν σε αυτόν το χώρο. Με αυτόν τον τρόπο θα γίνει η σωστότερη δυνατή επιλογή, με τη μεγαλύτερη οικονομική ανταποδοτικότητα.

Του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ