Security Mentoring & Coaching

Σπύρος Κυριακάκης
Ερευνητής Security Management, Εκπαιδευτής και Συγγραφέας
Γεώργιος Κεραμιδάς
EO/Prof. Security Training
Dr. Ιωάννης Νομικός
Διευθυντής R.I.E.A.S.**

Η εξέλιξη προς το συνθετότερο αφορά όχι μόνο στις κύριες όψεις και λειτουργίες του security αλλά και στις επιμέρους λειτουργίες και στους συνδέσμους μεταξύ τους – και μάλιστα τις περισσότερες φορές το βάρος πέφτει στους συνδέσμους. Τούτο διότι η δυναμική που αποδίδουν είναι αυτή που αποφέρει την απόδοση και πραγματώνεται το βέλτιστο αποτέλεσμα. Ό,τι συμβαίνει δηλαδή με την απόδοση του επιδιωκόμενου ολικού ποσού θερμότητας, σε ένα θερμοδυναμικό σύστημα. Ο λόγος για το μέγεθος, γνωστό διεθνώς με τον ελληνικό όρο «Ενθαλπία». Συμβολίζεται με το γράμμα "Η" και αποτελεί προσδιοριστική έννοια στις χημικές αντιδράσεις. Γεφυρώνοντας τη φαινομενικά αφηρημένη, θεωρητική – συμβολική αυτή προσέγγιση, με την πραγματικότητα του security, εντοπίζουμε την αδυναμία στη σημαντικότερη υπευθυνότητά του. Αυτήν της εκπαίδευσης (σύμφωνα με τον εμπειρογνώμονα του Πανεπιστημίου UNISA, Ταξίαρχο Piet Steyn). Όπως σε όλες τις εκπαιδεύσεις οποιουδήποτε γνωστικού αντικειμένου, το ίδιο και στις εκπαιδεύσεις ασφαλείας ισχύει ο κανόνας της «Ημιζωής» ή t/2. Απαξίωση των μισών τουλάχιστον από τις χρήσιμες γνώσεις που αποκτήθηκαν. Ανάλογα με το γνωστικό αντικείμενο υπάρχει και διαφορετική «ημιζωή». Δηλώνει επίσης ότι δεν μπορεί κάποιος να μάθει «εφάπαξ» όλα όσα θα του χρειαστούν στην επαγγελματική του ζωή, σε μία κοινωνία με ολοένα πολυπλοκότερες ανάγκες που αντανακλούν στο κάθε επάγγελμα. Συνεπώς, υποδηλώνει την ανάγκη της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης (δια βίου). Μία ταχεία απαξίωση των νέων γνώσεων αποτελεί την αγωνία του κάθε εκπαιδευτή και του συμβούλου εκπαίδευσης. Κατά πόσο δηλαδή έχει λειτουργήσει ο σχηματισμός συνάφειας κατά τον SCHNOTZ, 1986, (σχετ. HOLMBERG σελ. 120), όσον αφορά στην εφαρμογή των νέων γνώσεων που μόλις αποκτήθηκαν στην πράξη.

Πράγματι, μετά το τέλος της κάθε εκπαιδευτικής διεργασίας – κυρίως επιμορφωτικής – και από τη στιγμή που θα τελειώσει μία εκπαίδευση μέχρι τη στιγμή που θα αρχίσει η εφαρμογή των όσων διδάχτηκαν από τους «άρτι εκπαιδευθέντες», ο χρόνος δρα εις βάρος των γνώσεων. Πολλά που φαίνονταν ξεκαθαρισμένα σε όσους εκπαιδεύτηκαν μέσα στο διδακτήριο, στην πράξη φαίνονται να μην είναι έτσι. Τότε αρχίζουν και τα ερωτηματικά. Όσοι εκπαιδεύτηκαν, καταλαβαίνουν ότι υπάρχει ένα πρόβλημα χρήσης των γνώσεων που αποκτήθηκαν. Αυτό γίνεται εντονότερο στη δι-αντίδραση αυτών που εκπαιδεύτηκαν με το περιβάλλον, όπως παρατηρούν οι ΝΟΥΕ και PIVETEAU (1999:157).

Ο ίδιος χώρος, οι ίδιες βάρδιες, οι ίδιοι άνθρωποι, το ίδιο λεξιλόγιο στο χώρο εργασίας, δημιουργούν διαφορά και η διαφορά είναι «στρεσσογενής». Μοιραία, ο «άρτι εκπαιδευθείς» επιστρέφει για ασφάλεια στο γνωστό μονοπάτι των παλαιών συνηθειών, άρα και των παλαιών πρακτικών, με αποτέλεσμα η συντριπτική πλειοψηφία των νέων γνώσεων να απαξιώνεται άμεσα.
Όταν σχεδιάζουμε μία εκπαίδευση πρέπει να στοχεύουμε μετά τον ορίζοντα της εκπαίδευσης. Πρέπει να στοχεύουμε στη δημιουργία ικανών στελεχών με γνώση, με καινούριες ψυχοκινητικές δεξιότητες στην πράξη.

Και εδώ αποκτούν ισχυρή δυναμική τα λεγόμενα security mentoring και security coaching. Η «προπονητική» σε συμβουλές και στην κατάδειξη του πώς εφαρμόζουμε στην πράξη αυτά που μάθαμε θεωρητικά.

Ο όρος coaching, μπορεί να εφαρμοστεί σε μια άτυπη σχέση μεταξύ δύο ατόμων, όπου το ένα έχει μεγαλύτερη εμπειρία και τεχνογνωσία από το άλλο και παρέχει συμβουλές και καθοδήγηση μέσα από μια διαδικασία μάθησης. Βασικά, έχουμε να κάνουμε στην ουσία με προπονητική που διατυπώνει τις βασικές αρχές, αποκαλύπτει τις νομοτέλειες που διέπουν την προπονητική διαδικασία και αναπτύσσει τις μεθοδικές καθοδηγήσεις της. Είναι η θεωρία των ενεργειών της προπόνησης. Περιλαμβάνει όλες τις αναφορές, τους κανόνες, τα συστήματα των κανόνων και το χειρισμό τους κατά την προπόνηση και ιδιαίτερα στους πάσης φύσης αγώνες, όπως και αυτού που ξεκινά αμέσως μετά τη θεωρητική εκπαίδευση/ επιμόρφωση στα θέματα security και αφορά στην προσπάθεια εφαρμογής τους στην πράξη.
Ο Σύμβουλος θα απελευθερώσει τις δυνάμεις εκείνες που θα διοχετεύσουν τις γνώσεις της εκπαίδευσης ή της επιμόρφωσης στο πεδίο της εφαρμογής. Τότε θα επισυμβεί ένα φαινόμενο ανάλογο με αυτό της "Ενθαλπίας". Ο ρόλος όμως του Συμβούλου δεν σταματά εκεί. Στην πραγματικότητα, λειτουργεί ως ο προσωπικός manager κάθε εκπαιδευθέντα, μέχρι ο εκπαιδευόμενος να φτάσει στη «στήριξη» όπως λέμε στις πτήσεις. Προς τούτο, τους βοηθά να:

• Αναγνωρίσουν και να κατανοήσουν τη φιλοσοφία του επαγγέλματος, το βάθος. Με αυτόν τον τρόπο θα ανορθωθεί και θα ενισχυθεί η αυτοεκτίμησή τους.
• Καλλιεργήσουν πνεύμα έρευνας.
• Συνδυάσουν τα δύο πιο πάνω, ώστε να ενεργούν με αυτοπεποίθηση, δείχνοντας επαγγελματισμό με λόγια, πράξεις, γλώσσα σώματος, εμφάνιση και παράσταση.
• Αποδώσουν αμέσως επαγγελματικά, χρησιμοποιώντας τις νέες δεξιότητες και να αποσυνδεθούν από παλιές συνήθειες.
• Αναζητήσουν ευκαιρίες εκπαιδευτικού χαρακτήρα.
• Αποβούν αποτελεσματικοί στη λήψη αποφάσεων σε θέματα που αφορούν στον εμπλουτισμό των γνώσεών τους. Με αυτόν τον τρόπο θα γίνουν ικανοί από μόνοι τους να ακολουθήσουν μία ευρετική πορεία προς τη γνώση.
• Αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους.
• Μετασχηματίσουν τη γνώση, σε αυτόνομη δράση.
• Συνδέουν τις γνώσεις τους με την πρόοδο της σταδιοδρομίας τους.

Τα Καθήκοντα Συμβούλων Εκπαίδευσης θεμάτων Security Management και Managing, συνίστανται στα ακόλουθα:

• Να έχουν πλήρη γνώση των εκπαιδευτικών υπηρεσιών σε σχέση με την επιστήμη του Security Management και την πρακτική του (security managing).
• Να διακρίνουν τα λεγόμενα εμπόδια στη μάθηση. Αυτά γίνονται αντιληπτά από την εμπειρία. Ο Σύμβουλος νοιώθει πολλές φορές ότι κάποιοι, που μόλις εκπαιδεύτηκαν, φαίνονται σαν να μην έχουν αφομοιώσει, αυτά που έμαθαν.

Τα εμπόδια αυτά έχουν ονομαστεί «φραγμοί» (ROGERS, σελ. 274) και αφορούν σε φραγμούς στη μάθηση. Όχι φραγμούς στη συμμετοχή. Έχουν εντοπιστεί δύο κατηγορίες παραγόντων φραγμών. Η πρώτη σχετίζεται με τις προϋπάρχουσες γνώσεις και συνήθειες, ενώ η δεύτερη αφορά στους παράγοντες της προσωπικότητας.

1η Κατηγορία: Προϋπάρχουσες συνήθειες και γνώσεις
Η συνήθεια δημιουργεί αίσθηση ασφάλειας. Μία ή περισσότερες δυσκολίες στη νέα γνώση, θα ωθήσουν σε στροφή προς «γνωστά μονοπάτια». Οι προϋπάρχουσες γνώσεις αναστέλλουν την προθυμία «ασχολίας με το καινούριο». Ο σύμβουλος δείχνει τον τρόπο (ROGERS, σελ. 278 έως 282).
2η Κατηγορία: Παράγοντες προσωπικότητας που εκδηλώνονται με ”στρες” (stress)
Το ”στρες” εκδηλώνεται ως άγχος από το περιβάλλον και η ένταση από εσωτερικούς παράγοντες του ατόμου, (LADIKOS, συνεισφορά στο SECURITY FORUM, Πανεπιστημίου UNISA, Πρόγραμμα «Security Management»).

Επίσης οι σύμβουλοι εκπαίδευσης θα πρέπει:

• Να προσπαθούν να κατανοήσουν τις ανάγκες των εκπαιδευθέντων, εκφρασμένες ή όχι.
• Να συζητούν τις δυσκολίες.
• Να δίνουν ακριβείς πληροφορίες και συμβουλές.
• Να ζητούν ενημέρωση από τους ίδιους τους «προπονούμενους», για την πρόοδό τους και να κάνουν τις σχετικές «ρυθμίσεις αποκλίσεων».
• Να κάνουν χρηστή διαχείριση του αρχείου που τηρούν, ώστε το αρχείο να καταστεί ”πόρος” αποτελεσματικότητας της εκπαιδευτικής συμβουλευτικής.
• Να δίνουν συστατικές επιστολές, αλλά και βεβαιώσεις.

Σε κάθε συμβουλευτική συνάντηση, ο Coach/Mentor έχει 4 ρόλους ταυτόχρονα – οι οποίοι συγκεκριμένα είναι:
1. Manager, όπως είναι δηλαδή ο αρχηγός. Θεωρεί τους μόλις εκπαιδευθέντες ως στελέχη και τους προετοιμάζει ανάλογα, δηλαδή:

• Κερδίζει την εμπιστοσύνη και την αναγνώρισή τους.
• Ανακοινώνει το «Συμβόλαιο Mentoring».
• Αποτελεί παράδειγμα.
• Αναγνωρίζει και προβάλλει το έργο του καθενός.
• Ενθαρρύνει πρωτοβουλίες.
• Ελέγχει το έργο που αναθέτει.
• Εξηγεί τη σκοπιμότητα των εργασιών που αναθέτει.
• Καθοδηγεί και εμψυχώνει.
• Ανατροφοδοτεί.
• Είναι καλοπροαίρετος.
• Τηρεί την τάξη και κρατά το ρυθμό της συμβουλευτικής σταθερό.
• Υποκινεί για παραπέρα μελέτη.

2. Κομιστής νέων γνώσεων. Είναι δηλαδή πρόθυμος να καθοδηγήσει και να συνδέσει τις νέες γνώσεις με τις παλαιές, ώστε να οικοδομήσει τον αντικειμενικό σκοπό της εκπαίδευσης.
3. Συμμετέχων στην ίδια διεργασία (μέλος της ίδιας ομάδας). Υπόκειται στις πιέσεις της ομάδας, αλλά γεφυρώνει χάσματα.
4. Είναι θεατής και ακροατής όλων όσα διαδραματίζονται. Τα μέλη της ομάδας είναι ο θίασος που παρουσιάζει ένα έργο ενώπιόν του και επιθυμεί την αναγνώριση.

Η Σύμβαση ή το Συμβόλαιο Mentoring.
Κάθε συμβόλαιο mentoring είναι άτυπο. Οι έχοντες περατώσει την εκπαίδευση, έχουν ολοκληρωμένη πληροφόρηση στο τι αναμένεται από αυτούς να πράξουν. Εξηγείται ότι η «Σύμβαση/ Συμβόλαιο Mentoring» αποτελείται από τρεις ενότητες. Η πρώτη αφορά στον αντικειμενικό σκοπό, δηλαδή τι θα είναι σε θέση να κάνουν οι εκπαιδευόμενοι μετά το τέλος της συμβουλευτικής συνάντησης. Η δεύτερη ενότητα αφορά στη μεθοδολογία. Δηλαδή την οργάνωση που θα βοηθήσει την πορεία προς την εφαρμογή των δεξιοτήτων. Η τρίτη ενότητα έχει στην ουσία το περιεχόμενο της πρώτης. Απαριθμούμε ένα – ένα τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Ενημερώνουμε τους μετέχοντες τι θα είναι ικανοί να κάνουν μετά το τέλος της συμβουλευτικής συνεδρίας. Αυτό θα τους βοηθήσει, διότι θα συνδέουν την επαγγελματική επιδίωξη με τις ανάγκες τους, όπως ιεραρχούνται κατά Maslow και παρατίθενται στην αλληλουχία του HERZBERG. Η σύνδεση αυτή θα λειτουργήσει αυτόνομα και υποκινητικά για τους εκπαιδευόμενους.
Τέλος, το σπουδαιότερο είναι η προετοιμασία για συνεντεύξεις. Κύρια σημεία αποτελούν τα ακόλουθα:

• Τι είναι οι συνεντεύξεις. Γιατί θεωρούνται σημαντικές. Τι «παίζεται» στις συνεντεύξεις. Πώς θα βγουν νικητές οι προετοιμαζόμενοι στο «σκάκι» της συνέντευξης.
• «Πλασάρισμα» του εαυτού τους.
• Συνέντευξη για πρόσληψη, για αξιολόγηση, συμβουλευτική, πρόσθετες ακροάσεις, απόλυση, πειθαρχικό θέμα, προαγωγή.
• Τρόποι να προσαρμόσουν τα προσόντα τους στη συνέντευξη.
• Η γνώση και η έρευνα είναι το σημαντικότερο εργαλείο στις συνεντεύξεις.
• Προετοιμασία με άσκηση επί χάρτου για την κάθε περίπτωση. Τι θα πρέπει να αποφεύγεται.
• Ποια τα μοντέλα αυτών που θα κάνουν τη διερευνητική συζήτηση και ποια τα μοντέλα αυτών που θα κάνουν την αξιολόγηση στις συνεντεύξεις.
• Συζήτηση πριν την κύρια συνέντευξη, από τηλεφώνου ή από skype. Η λεγόμενη «ενσύρματη ή ασύρματη συνέντευξη».
• Κύρια συνέντευξη. Η ημέρα «D» και η ώρα «H».
• Πώς θα αντεπεξέλθει κάποιος σε ακατάλληλες ερωτήσεις.
• Τρόποι που κερδίζονται οι εντυπώσεις, με ερωτήσεις.
• Coaching για νίκη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Συλλογή έργων «Όργανον». Σύγγραμμα: «Τοπικά» Ζ.
ΒΕΡΓΙΔΗΣ Δ., ΛΙΟΝΑΡΑΚΗΣ Α., ΜΑΚΡΑΚΗΣ Β., ΜΑΤΡΑΛΗΣ Χ.: «Ανοικτή και Εξ αποστάσεως Εκπαίδευση-Θεσμοί και Λειτουργίες», τ. Α’, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο-Πάτρα,1998.
BIGGE Morris: «Θεωρίες Μάθησης Για Εκπαιδευτικούς». Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ, Αθήνα.
«Course Manual Training Skills»: Mission to Albania of Police Experts and Trainers (MAPEXT), 2001.
HOLMBERG Borje: «Εκπαίδευση εξ Αποστάσεως – Θεωρία και Πράξη», μτφ. Ρούντυ ΠΑΓΙΔΑ, επιμ. Σπύρος ΠΑΝΕΤΣΟΣ, εκδ. ΕΛΛΗΝ του Εκδοτικού Ομίλου ΙΩΝ, Αθήνα, 2002.
JARVIS Peter: «Adult and Continuing Education, Theory and Practice». Εκδ. Taylor and Francis, 1985.
KYRIAKAKIS Spyridon: «Libri Standart I Punes Per Traznuesit e Policise Kufitare». Εκδ. Από Πρόγραμμα CARDS-2001 (Community Assistance for Reconstruction, Development and Stabilization). Albania-Tirana, Mars (Μάρτιος) 2005.
ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΗΣ Ιωάννης: «Παραδόσεις Παιδαγωγικής Ψυχολογίας», 4η Έκδοση, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, Αθήνα.
MARC E., GARCIA-LOCQUENEUX J., κ.α.: «Guide de methodes et pratiques en formation». (La pedagogie en Mouvement) Γαλλία, 2000.
NOYE Didier και PIVETEAU Jacques: «Πρακτικός Οδηγός του Εκπαιδευτή», μτφ. Ελευθερία ΖΕΗ. Σειρά: «Βιβλία για την Εκπαίδευση Ενηλίκων». Επιστημονικός Υπεύθυνος Σειράς Αλέξης ΚΟΚΚΟΣ. Εκδόσεις: ”μεταίχμιο”, Αθήνα, Φεβρουάριος 1999.
RACE Phillip: «Το εγχειρίδιο της Ανοικτής Εκπαίδευσης». Μτφ. Ελευθερία ΖΕΗ. Σειρά: «Βιβλία για την Εκπαίδευση Ενηλίκων». Επιστημονικός Υπεύθυνος Σειράς: Αλέξης ΚΟΚΚΟΣ. Εκδόσεις: ”μεταίχμιο”, Αθήνα, Νοέμβριος 1999.
ROGERS Alan: «Η Εκπαίδευση Ενηλίκων», μτφ. Μαρία Κ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ και Μαρία ΤΟΜΠΡΟΥ. Σειρά: «Βιβλία για την Εκπαίδευση Ενηλίκων.» Επιστημονικός Υπεύθυνος Σειράς: Αλέξης ΚΟΚΚΟΣ. Εκδόσεις: ”μεταίχμιο”, Αθήνα, Ιούνιος 1999.
«Q 13 – Quality in thirteen questions»: European Police College (CEPOL), 2004.

* Ο επιστημονικός ιστότοπος www.RoiforRoi.com περιλαμβάνει και τη συμβουλευτική.
**Research Institute for European and American Studies, που περιλαμβάνει και το Antiterrorism Accreditation Board, Γραφείο Ευρώπης.