Ρομποτικά αεροσκάφη στη μάχη της φωτιάς από φέτος. Έτοιμο το ελληνικό UAV "ΠΗΓΑΣΟΣ ΙΙ"

Πυρασφάλεια από αέρος για όλο το 24ωρο, με πρωτοποριακή τεχνολογία made in Greece και χωρίς κίνδυνο για το προσωπικό, φιλοδοξεί να προσφέρει από φέτος το καλοκαίρι στα ελληνικά δάση η Πολεμική Αεροπορία.

Πρόκειται για την ένταξη στο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της Πολιτικής Προστασίας και της Πυροσβεστικής, τεσσάρων μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAV: Unmanned Aerial Vehicle) «Πήγασος ΙΙ», που σχεδίασε, ανέπτυξε και κατασκεύασε το τεχνικό προσωπικό της Πολεμικής Αεροπορίας.

Τα τέσσερα UAV, πρόσφατα (Απρίλιος 08) πέρασαν και το τελευταίο επιχειρησιακό τεστ, στο πλαίσιο της πολυήμερης άσκησης «Ηνίοχος» στο Ιόνιο Πέλαγος και την Ήπειρο. Εξοπλισμένα με τρεις κάμερες υψηλής ευκρίνειας, ημέρας και νύχτας, με εμβέλεια 150 χιλιομέτρων και αυτονομία περίπου 15 ωρών, τα ρομποτικά αεροσκάφη μπορούν – πέραν των καθαρά πολεμικών αποστολών – να κάνουν περιπολίες πάνω από τεράστιες δασικές εκτάσεις και να δίνουν εικόνες (καπνό, φλόγες, ύποπτες κινήσεις) στα κέντρα συντονισμού, ώστε να ξεκινούν άμεσα και με ακρίβεια στόχευσης οι επιχειρήσεις κατάσβεσης.
Παράλληλα, κινούμενα με ασφάλεια πάνω από φλεγόμενες περιοχές για τις οποίες δεν υπάρχει εικόνα για την ακριβή θέση των πύρινων μετώπων ή των εστιών, τα UAV μπορούν να καθοδηγήσουν – δίνοντας πανοραμική εικόνα – τα επίγεια πυροσβεστικά τμήματα, απελευθερώνοντας από το έργο αυτό τα πυροσβεστικά αεροσκάφη και ελικόπτερα. Καταλυτική μπορεί να αποδειχθεί και η παρέμβασή τους για την ασφαλή πορεία και εργασία πυροσβεστών, προειδοποιώντας έγκαιρα τις δυνάμεις σε περίπτωση κινδύνου εγκλωβισμού τους από νέες φωτιές ή αναζωπυρώσεις.
Το έργο αυτό είναι μέρος μόνο του σχεδιασμού που ήδη έχει αρχίσει να γίνεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Εσωτερικών και Δημόσιας Διοίκησης (και ιδιαίτερα της Πολιτικής Προστασίας και της Πυροσβεστικής), όταν ενημερώθηκαν από τον Αρχηγό της Πολεμικής Αεροπορίας κο Γιάννη Γιάγκο, για την ολοκλήρωση των ελέγχων των ρομποτικών αεροχημάτων «Πήγασος ΙΙ».

Δράση στην Καλιφόρνια
Τις μέρες που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι συναρμόδιες υπηρεσίες (ΓΕΑ και Πυροσβεστική) δεν ήταν σε θέση να διαβεβαιώσουν αν η ένταξη των UAV στο σχεδιασμό πυρόσβεσης θα επιτευχθεί εγκαίρως, ωστόσο, όπως τόνισε αρμόδια πηγή «κάθε βήμα που θα γίνει, θα είναι προς όφελος του κοινού σκοπού». ¶λλωστε, όπως εξηγούν στο S.M. αρμόδιοι για την πυρόσβεση και αξιοποίηση των UAV – πέραν των «Πήγασος ΙΙ» –  είναι μέσα στο σχεδιασμό και ήδη έχουν ζητηθεί στοιχεία από τη διεθνή εμπειρία αξιοποίησης αυτών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά πέρυσι, στις μεγάλες πυρκαγιές που έπληξαν για πολλές ημέρες την Καλιφόρνια, μια ειδική έκδοση του Μη Επανδρωμένου Αεροσκάφους «Predator II», που κατασκεύασε η NASA. Μάλιστα, οι δυνατότητές των UAV στην πυρόσβεση παρουσιάστηκαν και στους Έλληνες αρμόδιους από Αμερικανούς ειδικούς.

Μαζική Παραγωγή
Τι είναι όμως ο «Πήγασος»; Πώς ξεκίνησε και γιατί η Πολεμική Αεροπορία προχώρησε στη σχεδίαση, ανάπτυξη και κατασκευή του; Γιατί πέραν του ΓΕΑ και της Πυροσβεστικής, ιδιαίτερο ενδιαφέρον για αξιοποίησή του δείχνει το ΓΕΕΘΑ και άλλοι κλάδοι των Ενόπλων Δυνάμεων;
Ξεκινώντας από το τελευταίο, αξίζει να επισημανθεί ότι η εικόνα από τα 4 UAV «Πήγασος ΙΙ» κατά την τελευταία άσκηση – τεστ, πήγαινε για αξιολόγηση απευθείας στο Κέντρο Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ, στο Πεντάγωνο! Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι ήδη η Πολεμική Αεροπορία για τις δικές της ανάγκες έχει δρομολογήσει την κατασκευή άλλων 12 «Πήγασος ΙΙ», ώστε με τα υπάρχοντα να συγκροτηθούν σύντομα 4 πλήρη συστήματα των 4 UAV.
Στο Κρατικό Εργοστάσιο Αεροσκαφών της Π.Α. κατασκευάζονται ήδη οι άτρακτοι για το 2ο, 3ο και 4ο σύστημα και επίσης βρίσκεται σε εξέλιξη η προμήθεια των παρελκόμενων και payload (κάμερα ημέρας και νύχτας) για τα συστήματα αυτά. Παράλληλα, εξελίσσονται μελέτες και εφαρμογές για αύξηση των δυνατοτήτων τους, που σχετίζονται με την αυτονομία, την εμβέλεια και άλλες παραμέτρους. Τμήματα της ατράκτου (πτέρυγες) κατασκευάζεται από ιδιωτική ελληνική εταιρεία («¶λφα Ελλάς»), ενώ οι κάμερες είναι ισραηλινής κατασκευής (Aeronautics Defense Systems).

Ιστορική αναδρομή
Γυρνώντας στις αρχές της δεκαετίας του ’80, διαπιστώνουμε το πρώτο ενδιαφέρον της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας για την απόκτηση ενός Μη Επανδρωμένου Αεροσκάφους εγχώριας παραγωγής. Ήταν μάλιστα από τις πρώτες παγκοσμίως αεροπορίες, που έδειχναν εμπράκτως το ενδιαφέρον τους για την αξιοποίηση ενός τέτοιου αεροσκάφους.
Το αρχικό πρόγραμμα «Πήγασος» ξεκίνησε από το Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογίας (ΚΕΤΑ) με πρωτοβουλία ομάδας αξιωματικών, ως πρόγραμμα κατασκευής τηλεχειριζόμενου αεροσκάφους. «Πάγωσε» όμως το 1985 εξαιτίας διαφόρων τεχνικών προβλημάτων που εμφανίσθηκαν, με αποτέλεσμα να κριθεί μη οικονομικά συμφέρουσα η κατασκευή τους. Το 1995 συγκροτήθηκε νέα ομάδα εργασίας, που προχώρησε σε αρκετές τροποποιήσεις των ηλεκτρονικών και των δομικών τμημάτων. Έτσι δημιουργήθηκε η πρόταση για το νέο σύστημα «ΠΗΓΑΣΟΣ», το οποίο σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε στις εγκαταστάσεις του Κρατικού Εργοστασίου Αεροσκαφών (ΚΕΑ) στο Ελληνικό. Το 1998 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες και άρχισαν εκτεταμένες πτητικές δοκιμές στην 132 Σμηναρχία Μάχης στο Αγρίνιο, με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Στις αρχές του 1999 αποφασίστηκε η κατασκευή 4 πλήρως εξοπλισμένων συστημάτων «Πήγασος» για την κάλυψη επιχειρησιακών απαιτήσεων του Αρχηγείου Τακτικής Αεροπορίας (ΑΤΑ).
Το σχέδιο προέβλεπε την κατασκευή συστημάτων μη επανδρωμένων αεροσκαφών, σταθμών εδάφους και αναμεταδοτών. Αξιοποιήθηκαν αρχικά τα υπάρχοντα υλικά και οι υποδομές του ΚΕΑ, η ειδική ομάδα εργασίας του οποίου, ολοκλήρωσε UAV το 2002. Το σύστημα αυτό παραδόθηκε στην 131 Σμηναρχία Μάχης (Πρέβεζα) τον Ιανουάριο του 2003 και με απόφαση του Ανωτάτου Αεροπορικού Συμβουλίου συγκροτήθηκε και λειτούργησε εκεί το Σμήνος Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (ΣΜΕΑΦ).

Αναβάθμιση 
Το Μάιο του 2005 αποφασίστηκε η αναβάθμιση των UAV του συστήματος, ώστε να αποκτήσει δυνατότητες σύγχρονού UAV κατηγορίας MALE (Medium Altitude Long Endurance). Το πρόγραμμα ονομάστηκε «Πήγασος ΙΙ». Για την υλοποίησή του, κατασκευάστηκε νέα άτρακτος τετραγωνικής διατομής, η οποία περιείχε μεγαλύτερη δεξαμενή καυσίμου, αυξήθηκε το βάρος του φερόμενου φορτίου (payload), τοποθετήθηκε νέος κινητήρας με ηλεκτρονικά ελεγχόμενο σύστημα ψεκασμού (EFI) και αυξήθηκε η επιχειρησιακή οροφή στα 16.000 πόδια.
Το Σεπτέμβριο του 2005 ολοκληρώθηκε από το ΚΕΑ Ελληνικού η αναβάθμιση των τεσσάρων (4) UAV, καθώς και οι πτητικές δοκιμές πιστοποίησής τους, με άριστα αποτελέσματα. Στα μέσα του 2006 ολοκληρώθηκαν και οι εργασίες τροποποίησης του σταθμού εδάφους

Τα «μάτια»
Κατά το έτος 2007 παρελήφθησαν, κατόπιν σύμβασης με την ισραηλινή εταιρεία AERONAUTICS DEFENSE SYSTEMS, τρεις  κάμερες υψηλής ευκρίνειας, μία  ημέρας (ESP 600), μία  νύκτας (IR Sensor) και μία διπλού ρόλου (DSP 1).
«Όλο το νέο σύστημα – τροποποιημένη άτρακτος, νέα «μάτια» κ.λπ. –  αξιολογήθηκε πέραν των δοκιμών της 131 ΣΜ και σε εθνικές  ασκήσεις, όπως ο «Δούρειος Ίππος» του 2007 και ο «Ηνίοχος» του 2008.
Όπως προαναφέρθηκε, από πλευράς κατασκευής βρίσκεται σε εξέλιξη η Β’ φάση του προγράμματος για άλλα 12 UAV «Πήγασος ΙΙ». Η κατασκευή των τμημάτων των αεροσκαφών πραγματοποιήθηκε στο ΚΕΑ Ελληνικού (με ποσοστό υλοποίησης άνω του 95%), πλην των πτερύγων που κατασκευάζονται από ιδιωτική εταιρεία, έπειτα από διαγωνισμό. Σε εξέλιξη είναι και οι διαδικασίες προμήθειας των καμερών και των ηλεκτρονικών συστημάτων, καθώς και των υπόλοιπων μονάδων που σχετίζονται με τη συνεχή υποστήριξη των συστημάτων (Follow up Support – FUS).
Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι η εκπαίδευση έχει επικεντρωθεί στη συντήρηση και στην υποστήριξη μέχρι και Εργοστασιακού Επιπέδου (DEPOT LEVEL) όσον αφορά το αεροσκάφος, ενώ περιλαμβάνει επίσης και προγράμματα αξιοποίησης χειριστών τηλεκατεύθυνσης για ημέρα και νύχτα, όπως επίσης και εξειδίκευση ομάδας στο σχεδιασμό επιχειρησιακών αποστολών για το σύνολο των αναγκών του «Πήγασος ΙΙ»

Δυνατότητες και χαρακτηριστικά του «Πήγασος ΙΙ»
Το «Πήγασος ΙΙ» είναι ένα αεροσκάφος, που σύμφωνα με τους ειδικούς της Π.Α. έχει τη δυνατότητα εκτέλεσης αποστολών τακτικής αναγνώρισης, με μεταφορά εικόνας στο έδαφος, σε πραγματικό χρόνο. Το σύστημα βασίζεται στην ιπτάμενη πλατφόρμα (αεροσκάφος), η οποία μπορεί να φέρει ηλεκτρονικό σύστημα λήψης εικόνας, την οποία και μεταδίδει στο έδαφος σε πραγματικό χρόνο, για την άμεση επιχειρησιακή της εκμετάλλευση. Το αεροσκάφος και τα όργανά του, ελέγχονται άμεσα από τον επίγειο Σταθμό Εδάφους (ΣΕΔ), ενώ παράλληλα, όλα τα δεδομένα της πτήσης καθώς και της εικόνας από το ηλεκτρονικό σύστημα του Α/Φ (κάμερα), λαμβάνονται στο ΣΕΔ και απεικονίζονται σε αντίστοιχες οθόνες, με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού. Η εικόνα μεταδίδεται επίσης μέσω δορυφόρου (HellasSat) και σε κέντρα επιχειρήσεων, για περαιτέρω αξιοποίηση και καθοδήγηση. Το ρομποτικό αεροσκάφος απογειώνεται / προσγειώνεται σε αεροδιάδρομους, με τηλεχειρισμό.
Οι δυνατότητες του made in Greece «Πήγασος ΙΙ» μπορούν να  καλύψουν πολλούς τομείς, όπως:

• Τακτική Αναγνώριση (αεροφωτογράφιση κ.τ.λ.).
• Μετάδοση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο προς τα κέντρα επιχειρήσεων, για λήψη αποφάσεων.
• Αναγνωρίσεις δρομολογίων.
• Έλεγχος περιοχής.
• Ηλεκτρονικός Πόλεμος.
• Έρευνα και Διάσωση (SAR) και SAR μάχης (C/SAR).
• Ψυχολογικές επιχειρήσεις.
• Επιτήρηση περιοχών (συνόρων, δασών κ.τ.λ.).

Ένα σύστημα «Πήγασος ΙΙ» αποτελείται από:

• Ένα σταθμό εδάφους (ΣΕΔ).
• Ένα φορητό ΣΕΔ.
• Τέσσερα αεροσκάφη.
• Επίγειο εξοπλισμό υποστήριξης και δύο μεταφερόμενους κλωβούς για τη μεταφορά του.

Ο ΣΕΔ είναι εγκατεστημένος σε έναν από τους δύο κλωβούς και περιλαμβάνει τα μέσα επικοινωνιών με το αεροσκάφος – διαμέσω ανοδικής / καθοδικής ζεύξης (UP / DOWN LINK), καθώς και το Σταθμό Ελέγχου Αποστολής (Mission Control Station MCS). Πρόκειται για μονάδα υψηλής τεχνολογίας, στηριζόμενη στο προηγμένο λογισμικό και τον εξοπλισμό επεξεργασίας δεδομένων πραγματικού χρόνου.
Από το ΣΕΔ γίνεται, όταν χρειάζεται, η δορυφορική ζεύξη του συστήματος με μείζονα κέντρα επιχειρήσεων (ΓΕΑ, ΓΕΕΘΑ κ.λπ.) ανάλογα με την αποστολή. Στην περίπτωση των επιχειρήσεων πυρασφάλειας, θα προβλεφθεί δορυφορική ζεύξη με τα κέντρα επιχειρήσεων της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και της Πυροσβεστικής.

Τα χαρακτηριστικά του «Πήγασος ΙΙ» είναι τα εξής:

• Εκπέτασμα: 6,20 m
• Μήκος: 4,30 m
• Μέγιστο Βάρος Απογείωσης: 250 kg
• Μέγιστο Επιχειρησιακό ύψος (οροφή): Περίπου 16,000 ft
• Εμβέλεια: Περίπου 150 ναυτικά μίλια (γίνονται και νέες μελέτες)
• Αυτονομία: Περίπου 15 ώρες (υπάρχει μελέτη και για 18 ώρες)
• Μέγιστη ταχύτητα: 100 κόμβοι
• Ταχύτητα περιφοράς (lolter): 60-70 κόμβοι
• Μέγιστο ωφέλιμο φορτίο: 50 kgr
• Φορτίο αποστολής: Πλήρως σταθεροποιημένος ηλεκτροπτικός / υπέρυθρος (eo /IR) αισθητήρας
• Ηλεκτρονικά αεροσκάφους: Καθολικό Μικροσκοπικό Σύστημα Ηλεκτρονικών αεροσκάφους (Universal Miniature Avionics Systems UMAS), γυροσκοπικά, Σύστημα Παγκόσμιας Τοποθέτησης (GPS). Προαιρετικά: Σύστημα Αδρανειακής Ναυτιλίας (INS), σύστημα IFF, …
• Δυνατότητα αερομεταφοράς από αεροσκάφος C130

Όπως επισημαίνει στο S.M. ο αμυντικός αναλυτής Δρ. Κωνσταντίνος Γρίβας, η αξιοποίηση των UAV στην ελληνική άμυνα και ασφάλεια, αποτελεί σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση της απόκτησης δικτυοκεντρικών ικανοτήτων, απαραίτητων στις σημερινές συνθήκες. «Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, ήδη διαθέτουν εξαιρετικά προηγμένα οπλικά συστήματα προσβολής ακριβείας, τα οποία πρέπει να συνδυαστούν με συστήματα συλλογής πληροφοριών πρώτης γραμμής και τα ρομποτικά αεροσκάφη αποτελούν εξαιρετικό υποψήφιο για αυτόν το ρόλο» , επισημαίνει ο Κ. Γρίβας. Ανάλογη εφαρμογή των UAV στη συλλογή χρήσιμων πληροφοριών, μπορεί να γίνει με θαυμάσια αποτελέσματα και στον τομέα της επιτήρησης δασών για φωτιές.