Πυρασφάλεια για μικρές επιχειρήσεις

Ο κίνδυνος της πυρκαγιάς δεν διαφοροποιείται ανάλογα με το μέγεθος της επιχείρησης. Μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις οφείλουν να είναι σε επαγρύπνηση και να έχουν λάβει τα απαραίτητα μέτρα προστασίας.

Του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Αν ανατρέξει κάποιος στα αρχεία της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας θα διαπιστώσει το μεγάλο αριθμό πυρκαγιών που εκδηλώνονται σε ετήσια βάση στις επιχειρήσεις που συνηθίζουμε να τις τοποθετούμε στην κατηγορία των μικρών. Δηλαδή, σε επιχειρήσεις με προσωπικό που στην καλύτερη περίπτωση δεν υπερβαίνει τις λίγες δεκάδες, ενώ στην πλειοψηφία τους συνήθως απασχολούνται τα μέλη της οικογένειας του ιδιοκτήτη της επιχείρησης, με προσθήκη μερικών ακόμα εργαζομένων. Μικρές ξενοδοχειακές μονάδες, βιοτεχνίες, συνεργεία αυτοκινήτων, καταστήματα παρασκευής φαγητού και γλυκισμάτων, εστιατόρια. είναι ορισμένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της κατηγορίας. Λόγω ακριβώς του μικρού αριθμού εργαζομένων και της αναγκαστικής ενασχόλησής τους με πολλαπλά αντικείμενα, έχει αποδειχθεί ότι συχνά δεν δείχνουν ιδιαίτερη προσοχή στην πυρασφάλεια της επιχείρησης. Επειδή αυτή δεν εντάσσεται στις καθημερινές υποχρεώσεις τους, θεωρούν ότι είναι κάτι που θα το αντιμετωπίσουν εν καιρώ. Οι περισσότεροι επιπλέον πιστεύουν ότι ο κίνδυνος αυτός αφορά όλες τις άλλες επιχειρήσεις πλην της δικής τους και για αυτόν το λόγο δεν δείχνουν την ανάλογη σοβαρότητα στον τρόπο με τον οποίο θα τον αντιμετωπίσουν. Όμως και στις μικρές επιχειρήσεις υπάρχουν πολλοί πιθανοί τρόποι από τους οποίους μπορεί να ξεκινήσει μια πυρκαγιά. Για αυτόν το λόγο είναι απαραίτητο να υπάρχει ένα οργανωμένο σχέδιο πυρασφάλειας. Το μυστικό όμως για να είναι αποτελεσματικό αυτό το σχέδιο, είναι να είναι πρακτικό και προσαρμοσμένο στην κάθε επιχείρηση.

Νομοθετικές απαιτήσεις
Σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία, ακόμα και οι μικρές επιχειρήσεις που ανήκουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες (καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, βιοτεχνίες, συνεργεία, ξενοδοχεία) για να πάρουν άδεια λειτουργίας χρειάζονται να έχουν στην κατοχή τους ένα εν ισχύ πιστοποιητικό πυρασφάλειας από την Πυροσβεστική Υπηρεσία. Στο πλαίσιο έκδοσης του πιστοποιητικού πυρασφάλειας εκπονείται μελέτη από αρμόδιο μηχανικό, στην οποία περιγράφονται τόσο τα πυροσβεστικά μέσα με τα οποία πρέπει να είναι εφοδιασμένη η επιχείρηση, αλλά και γενικότερα το σχέδιο αντιμετώπισης μιας πυρκαγιάς, με τις οδεύσεις διαφυγής και τις ομάδες πυρασφάλειας.

Αυτή λοιπόν η μελέτη που συνήθως βρίσκεται καταχωνιασμένη σε ένα γραφείο του ιδιοκτήτη της επιχείρησης, αποτελεί μια πολύ καλή βάση για να ξεκινήσει κάποιος το εγχείρημα βελτίωσης του βαθμού πυρασφάλειας της επιχείρησής του. Σημειωτέον, η τήρηση των μέτρων πυρασφάλειας που αναγράφονται στη μελέτη είναι προφανώς υποχρεωτική και δεν επαφίεται στην καλή διάθεση των ιδιοκτητών ή οποιουδήποτε άλλου υπεύθυνου. Επιπλέον, αυτά τα μέτρα είναι τα ελάχιστα που προβλέπονται από τη νομοθεσία και οποιοδήποτε πρόσθετο μέτρο που μπορεί να βελτιώσει ακόμα περισσότερο το βαθμό πυρασφάλειας μιας εγκατάστασης, είναι προφανώς καλοδεχούμενο.

Μεγάλη βοήθεια σε αυτό το κομμάτι μπορεί να δώσει και ο Τεχνικός Ασφάλειας της Επιχείρησης. Η συνεργασία με έναν τεχνικό ασφάλειας αποτελεί και αυτή νομοθετική απαίτηση για όλες ανεξαρτήτως τις επιχειρήσεις. Σε ορισμένες επιχειρήσεις με μικρό αριθμό εργαζομένων μπορεί με την κατάλληλη εκπαίδευση να αναλάβει και τα καθήκοντα του Τεχνικού Ασφάλειας ο εργοδότης. Μια παράλληλη νομοθετική απαίτηση που μπορεί να δώσει όμως σημαντική βοήθεια στην υλοποίηση ενός αποτελεσματικού σχεδίου πυρασφάλειας, είναι η Γραπτή Μελέτη Εκπόνησης Επαγγελματικού Κινδύνου. Είναι και αυτή – όπως προαναφέραμε – υποχρεωτική και σκοπός της είναι ο εντοπισμός όλων των πιθανών κινδύνων που απειλούν μια επιχείρηση και τους εργαζόμενους, ανάμεσα στους οποίους φυσικά συμπεριλαμβάνεται και ο κίνδυνος της πυρκαγιάς.

Έχοντας λοιπόν στη διάθεσή μας αυτά τα δύο εργαλεία (τη μελέτη πυρασφάλειας και τη γραπτή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου) μπορούμε να προβούμε στη λήψη μέτρων τα οποία θα θωρακίσουν την επιχείρησή μας απέναντι σε μια ενδεχόμενη πυρκαγιά.

Ομάδα πυρασφάλειας
Όπως αναφέρει άλλωστε και η μελέτη πυρασφάλειας, κάθε επιχείρηση οφείλει να έχει μια ομάδα πυρασφάλειας. Μπορεί αυτό να είναι κάπως θεωρητικό, αλλά τουλάχιστον σε κάθε επιχείρηση θα πρέπει να υπάρχει ένας υπεύθυνος για θέματα πυρασφάλειας. Ρόλος του είναι να συνεργάζεται με τον τεχνικό ασφαλείας, να είναι εκπαιδευμένος σε θέματα αντιμετώπισης πυρκαγιών και να φροντίζει για τη συντήρηση των πυροσβεστικών μέσων και την εκπαίδευση του υπόλοιπου προσωπικού.

Εκπαίδευση προσωπικού
Όσα πυροσβεστικά μέσα και αν διαθέτει μια επιχείρηση, αν δεν έχει προηγηθεί εκπαίδευση για το σωστό, αποτελεσματικό και ασφαλή χειρισμό τους, είναι ουσιαστικά άχρηστα. Θα πρέπει σε συχνή βάση να πραγματοποιείται εκπαίδευση πάνω στη χρήση των πυροσβεστήρων αλλά και των άλλων πυροσβεστικών μέσων που βρίσκονται μέσα στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης. Η εκπαίδευση θα πρέπει να είναι κυρίως πρακτική και όχι θεωρητική. Όλο το προσωπικό της επιχείρησης -όταν αναφερόμαστε κυρίως σε πολύ μικρές επιχειρήσεις – οφείλει να γνωρίζει πώς γίνεται ο σωστός χειρισμός ενός πυροσβεστήρα. Δυστυχώς η πείρα έχει δείξει ότι είναι πολύ μικρό το ποσοστό εκείνων που ξέρουν πώς να πιάσουν έναν πυροσβεστήρα, πώς να τον απασφαλίσουν τραβώντας την περόνη ασφαλείας που όλοι οι πυροσβεστήρες διαθέτουν και ότι πρέπει να σημαδεύουν στη βάση της πυρκαγιάς. Οπότε είναι επιβεβλημένο όλοι να εξασκηθούν στη χρήση όλων των πυροσβεστήρων που διαθέτει η επιχείρηση. Η εξάσκηση είναι επιβεβλημένη και για λόγους προστασίας του χειριστή. Παραδείγματος χάρη, οφείλουν να γνωρίζουν ότι οι πυροσβεστήρες CO2 πιάνονται από συγκεκριμένη θέση, διότι αλλιώς υπάρχει κίνδυνος για πρόκληση εγκαύματος ψύχους στο χειριστή του πυροσβεστήρα ή ότι ποτέ δεν χρησιμοποιούν πυροσβεστήρες νερού σε χώρους (παρότι αυτοί πλέον δεν χρησιμοποιούνται συχνά) όπου υπάρχει υποψία για ύπαρξη ηλεκτρικού ρεύματος. Μια καλή ιδέα είναι η εκπαίδευση να γίνεται πριν από την ετήσια συντήρηση των πυροσβεστήρων, ώστε να επακολουθεί αμέσως η αναγόμωσή τους.

Έλεγχος λειτουργίας πυροσβεστικών μέσων
Δεν αρκεί μόνο να έχουμε τα απαραίτητα πυροσβεστικά μέσα ή να ξέρουμε πώς να τα χειριζόμαστε. Θα πρέπει και αυτά να λειτουργούν σωστά, προκειμένου να είναι αποτελεσματικά: Το πιο κοινό πυροσβεστικό μέσο είναι προφανώς οι πυροσβεστήρες. Ελέγχουμε λοιπόν αν βρίσκονται στη θέση τους και αν – όπως άλλωστε ορίζει η νομοθεσία – είναι συντηρημένοι εντός των προβλεπόμενων χρονικών ορίων. Η ημερομηνία για τη συντήρησή τους φαίνεται πάνω στην ενημερωτική πινακίδα κάθε πυροσβεστήρα. Δεν αρκεί όμως μόνο να υπάρχουν οι πυροσβεστήρες, αλλά θα πρέπει να υπάρχουν και οι κατάλληλες ενημερωτικές σημάνσεις για το πού ακριβώς είναι οι θέσεις τους. Σε κάθε θέση πυροσβεστήρα και σε ευκρινές σημείο από όλο το χώρο που καλύπτει ο πυροσβεστήρας, πρέπει να τοποθετείται χαρακτηριστική ένδειξη για την ύπαρξη του πυροσβεστήρα.

Επίσης έλεγχος απαιτείται και στα υπόλοιπα συστήματα πυρόσβεσης, όπως οι πίνακες πυρανίχνευσης, τα μόνιμα πυροσβεστικά συγκροτήματα, τα συστήματα ολικής κατάκλισης και τα πυροσβεστικά ερμάρια. Μπορεί να γίνει σύμβαση με μια ειδικευμένη εταιρεία και να προβαίνει σε έλεγχο όλων των συστημάτων και συντήρηση σε ό,τι χρειάζεται. Παραδείγματος χάρη, μπορεί να χρειάζεται αντικατάσταση των μπαταριών σε ένα πίνακα πυρανίχνευσης ή αντικατάσταση μιας μάνικας σε μια πυροσβεστική φωλιά. ¶λλωστε, η ετήσια συντήρηση των πυροσβεστικών μέσων επιβάλλεται και από τη νομοθεσία, με την ύπαρξη και ετήσια συμπλήρωση του Βιβλίου Ελέγχου και Συντήρησης Μέσων Ενεργητικής Πυροπροστασίας (Πυροσβεστική Διάταξη 12/2007). Το Βιβλίο ανήκει στην επιχείρηση ή εγκατάσταση, φυλάσσεται σε ασφαλή χώρο και μπορεί να ζητηθεί σε έλεγχο της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας ή του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας.

Έλεγχος οδεύσεων διαφυγής.
Στη μελέτη παθητικής πυροπροστασίας αποτυπώνονται σε κατόψεις της εγκατάστασης οι οδεύσεις διαφυγής. Αυτές οι κατόψεις πρέπει να αναρτώνται στα κεντρικά σημεία, καθώς και στα επίπεδα των κλιμακοστασίων που θα χρησιμοποιηθούν ως οδεύσεις διαφυγής. Επιπλέον πρέπει να υπάρχει σαφής σήμανση για τις οδεύσεις διαφυγής, τόσο με ενημερωτικές ενδείξεις όσο και με το φωτισμό ασφαλείας. Στο πλαίσιο του ελέγχου που θα γίνεται από τον υπεύθυνο για θέματα ασφάλειας αλλά και τον τεχνικό ασφάλειας, θα πρέπει να ελέγχεται ότι υπάρχουν οι ενημερωτικές πινακίδες, ότι λειτουργούν τα φωτιστικά ασφαλείας (για το λόγο αυτό κάθε φωτιστικό ασφαλείας έχει και ένα ειδικό πλήκτρο, συνήθως στο πάνω μέρος του) και τέλος ότι οι οδεύσεις διαφυγής είναι ελεύθερες και δεν είναι μπλοκαρισμένες από εμπόδια. Είναι πάρα πολύ συνηθισμένο το φαινόμενο να τοποθετούνται διάφορα εμπόδια στους διαδρόμους διαφυγής και στις θύρες εκκένωσης, με αποτέλεσμα σε μια επικίνδυνη κατάσταση ο κόσμος να μη μπορεί να διαφύγει.

Μια άλλη λεπτομέρεια που οφείλουν να προσέχουν κατά τη διάρκεια των ελέγχων είναι η κατάσταση των θυρών πυρασφάλειας. Αν σε μια εγκατάσταση υπάρχουν αυτού του είδους οι θύρες, τότε ή θα πρέπει να είναι συνεχώς κλειστές ή να διαθέτουν ειδικό μηχανισμό που να τις κλείνει αυτόματα, όταν το σύστημα πυρανίχνευσης εντοπίζει κάποια ένδειξη πυρκαγιάς. Όταν αυτές οι πόρτες παραμείνουν ανοιχτές σε μια πυρκαγιά, τότε αμέσως ακυρώνεται η παθητική πυρασφάλεια του κτιρίου και υπάρχει τεράστια πιθανότητα επέκτασης της πυρκαγιάς μεταξύ των πυροδιαμερισμάτων. Με τον όρο πυροδιαμερίσματα, εννοούμε τους χώρους που περικλείονται ερμητικά από δομικά στοιχεία με πρoκαθoριζόμενo κατά περίπτωση, δείκτη πυραντίστασης, με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η εξάπλωση της πυρκαγιάς για χρονικό διάστημα που εξαρτάται από το δείκτη πυραντίστασης.

Στο πλαίσιο της εκπαίδευσης θα πρέπει και οι εργαζόμενοι, με μέριμνα του υπεύθυνου για θέματα πυρασφάλειας – αλλά κυρίως του τεχνικού ασφάλειας – να υλοποιούν σε συχνά χρονικά διαστήματα ασκήσεις εκκένωσης. Μέσα από αυτές τις ασκήσεις θα βελτιώσουν την αντίδρασή τους σε μια πραγματική κατάσταση, αλλά ταυτόχρονα θα διαπιστώσουν και αδυναμίες του υφιστάμενου σχεδίου πυρασφάλειας, για να τις διορθώσουν σε μελλοντικές αναθεωρήσεις.

Αρχή ευθύνης του εργοδότη
Οποιοδήποτε καταμερισμό ευθυνών όμως και αν έχει κάνει ο εργοδότης, σε καμία περίπτωση δεν απαλλάσσεται από τις δικές του ευθύνες. Όπως αναφέρει η νομοθεσία, πρόκειται για την αρχή ευθύνης του εργοδότη. Δηλαδή ο εργοδότης φέρει ακέραια την ευθύνη να διασφαλίζει την προσωπική ακεραιότητα και υγεία των εργαζομένων, αλλά και των τρίτων που για κάποιο λόγο βρίσκονται μέσα στις εγκαταστάσεις της επιχείρησής του. Για το λόγο αυτό θα πρέπει ειδικά στις μικρές επιχειρήσεις να είναι συνεχώς σε επαγρύπνηση και να φροντίζει την επίβλεψη των μέτρων πυρασφάλειας και την εξοικείωση του προσωπικού με το σχέδιο πυρασφάλειας.