Πρότυπο ΕΝ 50131: Οι ευρωπαϊκές προδιαγραφές για τα συστήματα ασφάλειας

Σκοπός του προτύπου ΕΝ50131 είναι να προσδιορίζει τις απαιτήσεις για τα συστήματα συναγερμού γενικά, αλλά και για κάθε εξάρτημα ξεχωριστά, αναφέροντας τις απαιτούμενες προδιαγραφές των επιδόσεων του συστήματος.

Το 1986 στη Μεγάλη Βρετανία ο Οργανισμός Βρετανικών Προτύπων εξέδωσε οδηγίες σχετικά με τη διαβάθμιση των συστημάτων ασφαλείας σε σχέση με το επίπεδο ασφάλειας που προσφέρουν. Οι οδηγίες αυτές αναφέρονταν ως BS 4737. Στις 4 Απριλίου 2006 η τεχνική επιτροπή συστημάτων ασφαλείας με την επωνυμία CENELEC TC79 συντάσσει και εκδίδει ανανεωμένες οδηγίες, οι οποίες καθιερώνονται ως Ευρωπαϊκές προδιαγραφές με το όνομα ΕΝ 50131 και αντικαθιστούν το παλαιό Βρετανικό πρότυπο.

Το πρότυπο ΕΝ 50131 απαρτίζεται από 9 τμήματα τα οποία αναπτύσσονται ως εξής:

• ΕΝ50131-1: Γενικά περί συστημάτων συναγερμού διάρρηξης και Ληστείας.
• ΕΝ50131-2: Ανιχνευτές διάρρηξης.
• ΕΝ50131-3: Εξαρτήματα ελέγχου και ενδείξεων (πληκτρολόγια).
• ΕΝ50131-4: Συσκευές ειδοποίησης (σειρήνες).
• ΕΝ50131-5: Διασυνδέσεις (επικοινωνία ανιχνευτών με κ. πίνακα).
• ΕΝ50131-6: Τροφοδοτικά.
• ΕΝ50131-7: Οδηγίες εφαρμογής – εγκατάστασης.
• ΕΝ50131-8: Συστήματα καπνού.
• ΕΝ50131-9: Εξακρίβωση πραγματικού συναγερμού.

Σκοπός του προτύπου ΕΝ50131 είναι να προσδιορίζει τις απαιτήσεις γύρω από τα συστήματα ασφαλείας που εγκαθιστούν σε κτίρια, χρησιμοποιώντας ενσύρματες ή ασύρματες διασυνδέσεις. Οι απαιτήσεις αυτές εφαρμόζονται επίσης και στα εξαρτήματα του συστήματος ασφαλείας – που συνήθως εγκαθίστανται εξωτερικά του κτιρίου (π.χ. συσκευές προειδοποίησης). Το πρότυπο αυτό αναφέρεται σε προδιαγραφές επιδόσεων των συστημάτων ασφαλείας και δεν προδιαγράφει τρόπους σχεδίασης, εγκατάστασης, λειτουργίας ή συντήρησης αυτών.

Διαφορές μεταξύ BS 4737 και ΕΝ 50131
Υπάρχουν τέσσερις ειδοποιείς διαφορές μεταξύ του παλιού Βρετανικού προτύπου και του νέου Ευρωπαϊκού προτύπου, οι οποίες καθιστούν το Ευρωπαϊκό πρότυπο ανώτερο από το Βρετανικό.

1. Το Ευρωπαϊκό πρότυπο υιοθετεί την αρχή διαβάθμισης του επιπέδου ασφάλειας του συστήματος ασφαλείας, όσον αφορά στην παρεχόμενη ασφάλεια αλλά και στις δυνατότητες επέκτασης αυτού. Εισάγει 4 επίπεδα ασφάλειας τα οποία θα αναλυθούν παρακάτω.
2. Οι επιδόσεις και η ανθεκτικότητα του κάθε εξαρτήματος πρέπει να υπόκεινται σε ένα επίπεδο ασφάλειας. Το κάθε εξάρτημα θα αναγράφει με ποιο επίπεδο ασφάλειας είναι συμβατό.
3. Το νέο πρότυπο παρέχει στους εγκαταστάτες συστημάτων ασφαλείας οδηγίες εφαρμογής για το κάθε επίπεδο προστασίας ξεχωριστά. Οι οδηγίες αυτές βασίζονται στα πιθανά σημεία πρόσβασης που έχει ο κάθε χώρος, τα οποία πρέπει να εξεταστούν όταν γίνεται η μελέτη του χώρου. Επιπλέον, οι εγκαταστάτες θα πρέπει να αναλάβουν και να καταγράψουν μία εκτίμηση κινδύνου πριν κάνουν τη μελέτη του συστήματος.
4. Η συντήρηση του συστήματος συναγερμού είναι πιο ευέλικτη στο νέο πρότυπο, μιας και για τα επίπεδα 2 και 3, η μία εκ των δύο συντηρήσεων το χρόνο μπορεί να γίνει απομακρυσμένα.

Ανάλυση κινδύνου
Ανάλυση κινδύνου λέγεται η διαδικασία που χρειάζεται για τον καθορισμό του επιπέδου ασφαλείας ενός συστήματος συναγερμού και είναι απαραίτητη για το σχεδιασμό αυτού. Στην ανάλυση κινδύνου ο μελετητής μαζί με το χρήστη καλούνται να καταγράψουν κάποια στοιχεία του φυλασσόμενου χώρου, όπως:

• Περιεχόμενα του χώρου
  • Τύπος – Εύκολα στην αφαίρεση, προκλητικά για διάρρηξη, προκλητικά για ληστεία.
  • Αξία.
  • Μέγεθος.
  • Προϊστορία – Μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν σε προηγούμενη διάρρηξη ή ληστεία.
  • Επικινδυνότητα – Επικίνδυνα για το περιβάλλον ή για τον άνθρωπο.
  • Καταστροφή – Κίνδυνος εμπρησμού.
• Κτιριακή υποδομή
  • Κατασκευή του κτηρίου – Υλικό κατασκευής τοίχων, πατώματος, οροφής.
  • Ανοίγματα – Αριθμός από πόρτες, παράθυρα, ηλιοροφές.
  • Λειτουργία του κτηρίου – Μένει κλειστό για μεγάλες περιόδους, αν είναι ανοιχτό στο ευρύ κοινό.
  • Κλειδοκράτορες – Πόσοι έχουν πρόσβαση.
  • Τοποθεσία – Αστικά κέντρα, επαρχία.
  • Περιοχή – Υψηλή ή χαμηλή εγκληματικότητα περιοχής.
  • Υπάρχουσα υποδομή ασφαλείας – κάγκελα, φύλακες.
  • Προϊστορία.
  • Τοπικοί κανονισμοί ή νομοθεσία – Κανονισμοί πυρασφαλείας που επεμβαίνουν στη σχεδίαση ενός συστήματος συναγερμού.

Η προσέγγιση της ανάλυσης κινδύνου θα πρέπει να οδηγεί σε ανώτερο επίπεδο ασφάλειας, που να είναι ανάλογο με τις απαιτήσεις του φυλασσόμενου χώρου.

Βαθμίδες ασφαλείας
Το πρότυπο ΕΝ50131 βαθμονομεί τα συστήματα ασφαλείας σε 4 βαθμίδες (grade) αναλόγως της δεξιότητας, των μέσων και της αποφασιστικότητας που ενδέχεται να ασκείται από τους εγκληματίες σε κάθε επίπεδο. Η διαβάθμιση αυτή βασίζεται στις λειτουργικές προδιαγραφές των εξαρτημάτων, χωρίς να γίνονται συμβιβασμοί στις απαιτούμενες επιδώσεις και στην ανθεκτικότητά τους να αντισταθούν στην αναμενόμενη δριμύτητα της επίθεσης. Αφορούν στο σχεδιασμό όλων των εξαρτημάτων του συστήματος ασφαλείας, όπως τον κεντρικό πίνακα, τους ανιχνευτές, τις διασυνδέσεις, τα χειριστήρια ελέγχου, τα τροφοδοτικά και τα εξαρτήματα σηματοδότησης. Η τελική διαβάθμιση ολόκληρου του συστήματος δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από το εξάρτημα που φέρει τη μικρότερη βαθμίδα ασφαλείας!
Οι τέσσερις βαθμίδες ασφαλείας κατά το πρότυπο ΕΝ 50131, διαμορφώνονται ως εξής:

• 1η βαθμίδα: Χαμηλό επίπεδο ασφάλειας. Στο επίπεδο αυτό το σύστημα καλείται να προστατεύσει το χώρο από διαρρήκτες οι οποίοι δεν έχουν γνώσεις πάνω τα συστήματα ασφαλείας. Επιπλέον, για τη διάρρηξη χρησιμοποιεί βασικά εργαλεία περιορισμένης χρήσης.
• 2η βαθμίδα: Χαμηλό – μέτριο επίπεδο ασφάλειας. Στο επίπεδο αυτό το σύστημα καλείται να προστατεύσει το χώρο από διαρρήκτες οι οποίοι έχουν βασικές γνώσεις πάνω στα συστήματα ασφαλείας. Επιπλέον, για τη διάρρηξη χρησιμοποιεί γενικά εργαλεία ευρείας χρήσης, όπως επίσης και βασικά φορητά όργανα μετρήσεων (π.χ. πολύμετρο).
• 3η βαθμίδα: Μέτριο προς υψηλό επίπεδο ασφάλειας. Στο επίπεδο αυτό το σύστημα καλείται να προστατεύσει το χώρο από διαρρήκτες οι οποίοι είναι εξοικειωμένοι πάνω στα συστήματα ασφαλείας. Επιπλέον, για τη διάρρηξη χρησιμοποιούν μια περιεκτική γκάμα εργαλείων, όπως επίσης και φορητό ηλεκτρονικό εξοπλισμό (π.χ. φορητό υπολογιστή).
• 4η βαθμίδα: Υψηλό επίπεδο ασφάλειας. Στο επίπεδο αυτό η ασφάλεια είναι πάνω από όλους τους υπόλοιπους παράγοντες και θεωρείται πως οι διαρρήκτες έχουν τις γνώσεις και τα μέσα να φτιάξουν ολοκληρωμένο πλάνο διάρρηξης. Φέρουν δε εξοπλισμό κατάλληλο ακόμα και για αντικατάσταση εξαρτημάτων του συστήματος ασφαλείας.

Στον πίνακα1 φαίνονται κάποιες απαιτήσεις προκειμένου το σύστημα να βαθμονομηθεί σε κάποια από τις 4 βαθμίδες ασφαλείας:

Πίνακας 1.

Αυτονομία του συστήματος
Τα συστήματα παροχής ρεύματος (τροφοδοτικά) πρέπει να εντάσσονται και αυτά σε κάποια από τις 4 βαθμίδες ασφαλείας, όπως επίσης και σε μία από τις 4 περιβαλλοντικές κλάσεις (κεφάλαιο 7.6). Υπάρχουν τρεις τύποι οι οποίοι περιγράφουν τον τύπο των τροφοδοτικών και βασίζονται στη μέθοδο παροχής εναλλακτικής πηγής ρεύματος:
Τύπος Α: Προϋποθέτει κύρια πηγή τροφοδοσίας (π.χ. παροχή δικτύου ηλεκτροδότησης) και εναλλακτική τροφοδοσία που επαναφορτίζει μέσω του συστήματος συναγερμού, όπως για παράδειγμα επαναφορτιζόμενη μπαταρία συνδεμένη με το σύστημα συναγερμού.
Τύπος Β: Προϋποθέτει κύρια πηγή τροφοδοσίας και εναλλακτική τροφοδοσία που δεν επαναφορτίζει μέσω του συστήματος συναγερμού, όπως για παράδειγμα επαναφορτιζόμενη μπαταρία συνδεμένη με ανεξάρτητο φορτιστή.
Τύπος Γ: Προϋποθέτει κύρια πηγή τροφοδοσίας και εναλλακτική τροφοδοσία μέσω μπαταρίας πεπερασμένης χωρητικότητας.
Τα τροφοδοτικά θα πρέπει να είναι ικανά να υποστηρίζουν το σύστημα συναγερμού σε όλες τις συνθήκες, ακόμα και για το χρόνο που χρειάζεται για τη φόρτιση των μπαταριών, όπως αυτός περιγράφεται σε επόμενο πίνακα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η μεταγωγή από την κύρια στην εναλλακτική πηγή τροφοδοσίας, αλλά και το αντίθετο, δεν θα πρέπει να δημιουργούν συνθήκες ενεργοποίησης του συστήματος συναγερμού. Αναλόγως της βαθμίδας ασφαλείας του συστήματος, αλλά και του τύπου του τροφοδοτικού, ο παρακάτω πίνακας μας δείχνει την ελάχιστη διάρκεια που θα πρέπει το τροφοδοτικό να υποστηρίξει το σύστημα σε πλήρη λειτουργία, σε περίπτωση διακοπής της κύριας τροφοδοσίας.

Ελάχιστη διάρκεια εναλλακτικής τροφοδοσίας:

Όσον αφορά στο χρόνο φόρτισης, νοείται ο χρόνος που χρειάζεται για να φορτίσει η μπαταρία ενός τύπου Α τροφοδοτικού στο 80% της χωρητικότητάς της.

Χρόνος φόρτισης:

Χρόνος επικοινωνίας
Αναλόγως της βαθμίδας ασφαλείας, πέραν από την απαίτηση σύνδεσης του συστήματος συναγερμού με το 24ωρο κέντρο λήψης σημάτων, υπάρχει απαίτηση και στο μέγιστο χρονικό διάστημα που ελέγχεται η επικοινωνία αυτή. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τους χρόνους επικοινωνίας σε σχέση με τη βαθμίδα ασφαλείας.

Μέγιστος χρόνος ελέγχου επικοινωνίας:

Περιβαλλοντική κλάση
Τα εξαρτήματα του συστήματος συναγερμού εκτός από τη βαθμίδα ασφαλείας θα πρέπει να είναι ταξινομημένα σε μία περιβαλλοντική κλάση. Ανάλογα με το σε ποια κλάση ανήκει το εξάρτημα του συστήματος, θα πρέπει να λειτουργεί σωστά όταν είναι εκτεθειμένο σε αυτές τις περιβαλλοντικές συνθήκες.

• Περιβαλλοντική κλάση Ι: Εσωτερικός χώρος
  Αναφέρεται στις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν όταν η θερμοκρασία του χώρου ελέγχεται στενά (π.χ. τα δωμάτια ενός σπιτιού). Η θερμοκρασία του χώρου μπορεί να διακυμανθεί μεταξύ +5ο C έως +40ο C.
• Περιβαλλοντική κλάση ΙΙ: Γενικός εσωτερικός χώρος
  Αναφέρεται στις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν όταν η θερμοκρασία του χώρου δεν ελέγχεται τόσο στενά (π.χ. κλιμακοστάσιο). Η θερμοκρασία του χώρου μπορεί να διακυμανθεί μεταξύ -10ο C έως +40ο C.
• Περιβαλλοντική κλάση ΙΙΙ: Εξωτερικός σκεπασμένος χώρος ή εσωτερικός με ακραίες συνθήκες
  Αναφέρεται στις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν σε ένα εξωτερικό χώρο, που όμως είναι προφυλαγμένος από τις καιρικές συνθήκες (π.χ. υπόστεγο). Η θερμοκρασία του χώρου μπορεί να διακυμανθεί μεταξύ -25ο C έως +50ο C, με υγρασία 75% χωρίς συμπύκνωση. Για 30 μέρες το χρόνο η μέση υγρασία μπορεί να κυμανθεί μεταξύ 85% και 95% χωρίς συμπύκνωση.
• Περιβαλλοντική κλάση ΙV: Εξωτερικός χώρος
  Αναφέρεται στις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν σε ένα εξωτερικό χώρο που είναι εκτεθειμένος στις καιρικές συνθήκες (π.χ. ύπαιθρο). Η θερμοκρασία του χώρου μπορεί να διακυμανθεί μεταξύ
  -25ο C έως +60ο C με υγρασία 75% χωρίς συμπύκνωση. Για 30 μέρες το χρόνο η μέση υγρασία μπορεί να κυμανθεί μεταξύ 85% και 95% χωρίς συμπύκνωση.

Επίπεδα πρόσβασης & Χρήση του συστήματος
Κάποιες λειτουργίες του συστήματος συναγερμού, αναλόγως της βαθμίδας ασφαλείας αυτού, θα πρέπει να επιτρέπονται ή να απαγορεύονται για κάποιους χρήστες. Τα δικαιώματα του κάθε χρήστη του συστήματος συναγερμού ορίζονται από τα επίπεδα πρόσβασης:

• Επίπεδο 1: Πρόσβαση από οποιονδήποτε.
• Επίπεδο 2: Πρόσβαση χρήστη.
• Επίπεδο 3: Πρόσβαση εγκαταστάτη.
• Επίπεδο 4: Πρόσβαση κατασκευαστή.

Η πρόσβαση στις λειτουργίες επιπέδου 3 και 4 θα επιτρέπεται μόνο αν έχει δώσει έγκριση ο χρήστης επιπέδου 2, ενώ αντίστοιχα για το επίπεδο 4 θα πρέπει να έχει προηγηθεί έγκριση από το χρήστη επιπέδου 3.
Επιπλέον των λειτουργιών που επιτρέπονται ή όχι αναλόγως το επίπεδο πρόσβασης του χρήστη, το πρότυπο ΕΝ 50131 προβλέπει και υπό ποιες συνθήκες επιτρέπεται η ενεργοποίηση του συστήματος συναγερμού.

Συντήρηση
Αναλόγως της βαθμίδας ασφαλείας πρέπει να γίνονται κάποιες εργασίες συντήρησης στο σύστημα, τόσο τοπικά όσο και απομακρυσμένα, προκειμένου το σύστημα να διατηρείται στο επίπεδο ασφαλείας στο οποίο σχεδιάστηκε. Η συντήρηση του συστήματος που γίνεται τοπικά πρέπει να περιλαμβάνει:

• Έλεγχο της διαδικασίας όπλισης – αφόπλισης.
• Έλεγχο της διαδικασίας εισόδου και εξόδου στον προστατευόμενο χώρο.
• Τυχόν φθορές στις διασυνδέσεις.
• Τα τροφοδοτικά και τη μπαταρία.
• Τη λειτουργία των ανιχνευτών, των μαγνητικών επαφών, των μπουτόν πανικού κ.ά.
• Τη λειτουργία των συσκευών ειδοποίησης.
• Την επικοινωνία με το 24ωρο κέντρο λήψης.

Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην επαναφορά του συστήματος στην αρχική κατάσταση μετά από κάθε έλεγχο. Όσον αφορά στη συντήρηση που γίνεται απομακρυσμένα, θα πρέπει:

• Ο τελικός χρήστης να είναι ενήμερος και να έχει συμφωνήσει εγγράφως.
• Η απομακρυσμένη πρόσβαση να καταγράφεται στη λίστα συμβάντων του πίνακα.
• Να έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια.
• Να μη δημιουργεί συνθήκες ενεργοποίησης του συναγερμού.

Τα προβλήματα που διαπιστώνονται από τη διαδικασία απομακρυσμένης συντήρησης θα πρέπει να αναφέρονται στον τελικό χρήστη, ενώ οι ενέργειες για την αποκατάσταση θα πρέπει να είναι άμεσες.

Αντώνης Βουκάλης
Διευθυντής Τεχνικού Τμήματος Keeper Group