Προγράμματα Ανάλυσης Πληροφοριών

Η διερεύνηση του οργανωμένου ή κοινού εγκλήματος λαμβάνει πλέον νέες διαστάσεις, με την αξιοποίηση σύγχρονων προγραμμάτων ανάλυσης πληροφοριών και δεδομένων, που σχετίζονται με τη δράση των υπόπτων, παρέχοντας αποτελέσματα, τα οποία αυξάνουν τις πιθανότητες, ώστε οι διωκτικές αρχές να πετύχουν τη σύλληψη των δραστών.

To βρετανικό πρόγραμμα Ι2 έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί αυτομάτως οργανόγραμμα συμμοριών αλλά και τρομοκρατικών δικτύων, με βάση τις κλήσεις κινητών τηλεφώνων, τα ευρήματα των αρχών ασφαλείας κ.ο.κ. Ο ηλεκτρονικός σαρωτής του προγράμματος «Memex», «διαβάζει» τις καταθέσεις των αυτοπτών μαρτύρων και εστιάζεται σε λέξεις «κλειδιά», ενώ παράλληλα χαρτογραφεί τις σχέσεις των υπόπτων. Το σύστημα ESRI που προωθεί εταιρεία από το Κολοράντο των ΗΠΑ έχει τη δυνατότητα να προσδιορίζει γεωγραφικά τη δράση δολοφόνων ή άλλων κακοποιών και να προσδιορίζει σε ποιους τόπους θα επανεμφανιστούν.

Αυτά είναι ορισμένα από τα 60 προγράμματα ανάλυσης πληροφοριών και δημιουργίας «προφίλ» οργανωμένων εγκληματικών οργανώσεων και μεμονωμένων κακοποιών, που αποτελούν το μυστικό εργαλείο των αρχών ασφαλείας στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για ειδικά software αξίας από 10.000 έως και 200.000 – 300.000 ευρώ, που πωλούν εταιρείες στις ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Αυστραλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισραήλ και αλλού, τα οποία χρησιμοποιούν αναλυτές πληροφοριών σε όλο τον κόσμο. Στα προγράμματα αυτά εντάσσονται πληροφορίες για τη δράση των κακοποιών ή τρομοκρατών, ευρήματα εγκληματολογικών εργαστηρίων, δεδομένα τηλεφωνικών κλήσεων και άλλα. Το πρόγραμμα, δημιουργεί αυτομάτως διαγράμματα και ηλεκτρονικούς χάρτες της δράσης των υπόπτων, ορίζει τις διασυνδέσεις τους, ενώ παράλληλα επισημαίνει με αυτοματοποιημένο τρόπο στοιχεία της δραστηριότητάς τους και προχωρεί σε συνδυασμούς, που θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο και χρονοβόρο να πραγματοποιήσουν οι απλοί αστυνομικοί, που ασχολούνται με μια εγκληματική ή τρομοκρατική οργάνωση. Επίσης, μπορεί να προχωρά σε πρόβλεψη των επόμενων κινήσεων και σε εκτίμηση κινδύνου "risk analysis". Τα ίδια ακριβώς συστήματα χρησιμοποιούνται για επιδημιολογικές έρευνες, για τη διασπορά των κρουσμάτων κ.λπ. Ακόμη, χρησιμοποιούνται για περιπτώσεις ασφαλιστικών απατών κ.λπ. Είναι οι "ηλεκτρονικοί ντετέκτιβς" που υποκαθιστούν το αστυνομικό δαιμόνιο και την παρατηρητικότητα των απανταχού Σερλοκ Χολμς, μετατρέποντας την εξιχνίαση μίας υπόθεσης σε απλή εφαρμογή μίας αυτοματοποιημένης διαδικασίας, με την εισαγωγή δεδομένων σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Σε όλον τον κόσμο υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες αναλυτές πληροφοριών. Στις ΗΠΑ, στην Αγγλία, στη Γερμανία και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπάρχουν ομάδες αναλυτών πληροφοριών σε όλες σχεδόν τις κεντρικές και τοπικές αστυνομικές, μυστικές αλλά και στρατιωτικές υπηρεσίες. Ακόμη, αναλυτές υπάρχουν και σε πυροσβεστικές ή δασικές υπηρεσίες. Μάλιστα, υπάρχει και Διεθνής Ένωση Αναλυτών Εγκλήματος  (ΙΑCA), που έχει δημιουργηθεί από το 1990. Μέλη της ίδιας Ένωσης προέρχονται εκτός από τις προηγμένες χώρες και από την Ινδία, τη Βολιβία, το Καμερούν, την Γκάνα, την Κένυα, τη Νιγηρία, την Τανζανία, μέχρι και από τη Ρουάντα.
Στην Ελλάδα, η ανάλυση πληροφοριών βρίσκεται σε σχετικά νηπιακό επίπεδο. Σε όλες τις ελληνικές υπηρεσίες, στο αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ., Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία, ΕΥΠ και Λιμενικό, δεν υπάρχουν περισσότεροι από 10 αναλυτές πληροφοριών. Ο πλέον έμπειρος αξιωματικός στην ανάλυση πληροφοριών, θεωρείται το στέλεχος της Διεύθυνσης Δημόσιας Ασφαλείας του Αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ. κος Ιωσήφ Καμπανάκης ο οποίος έχει πολύμηνες εκπαιδεύσεις στη χρήση του δημοφιλούς βρετανικού συστήματος ανάλυσης πληροφοριών "I2", το οποίο θεωρείται βασικό εργαλείο σε πολλές αστυνομικές υπηρεσίες, σε όλες τις χώρες. Το ίδιο σύστημα χρησιμοποιείται από την Ιντερπόλ και την Εuropol (την Ευρωπαϊκή  Αστυνομία), στην οποία επίσης έχει υπηρετήσει ο κος Καμπανάκης.
Ο συγκεκριμένος αξιωματικός έχει προχωρήσει σε ειδικές αναλύσεις σε σειρά υποθέσεων, όπως ο εντοπισμός του δραπέτη Νίκου Παλαιοκώστα (τελικώς συνελήφθη πριν από μερικούς μήνες) και η δράση του περιώνυμου «κατσαβιδάκια», του ανθρώπου δηλαδή που ασελγούσε ή βίαζε ανυποψίαστες γυναίκες, με την απειλή κατσαβιδιού. Με τη χρήση λοιπόν του συστήματος «I2» το οποίο αποκτήθηκε από την ΕΛ.ΑΣ. έναντι 20.000 ευρώ, ο κος Καμπανάκης συνέταξε μια πολυσέλιδη έκθεση με την ανάλυση των ληστειών, των καταδιώξεων με αστυνομικούς, καθώς και άλλων εμφανίσεων του Νίκου Παλαιοκώστα. Με βάση αυτή την ανάλυση και τα σχεδιαγράμματα δράσης, προσδιορίσθηκαν σε χάρτες τα σημεία που ήταν πιθανό να εμφανιστεί ο επικίνδυνος ληστής Τραπεζών. Τελικά, πράγματι ο Ν. Παλαιοκώστας έπεσε σε «μπλόκο» στην περιοχή Βαρκό Βοιωτίας τον προηγούμενο Σεπτέμβριο, σε μια περιοχή που είχε προβλεφθεί στην ανάλυση του κ Καμπανάκη.
Επιπλέον, ο ίδιος αξιωματικός της ΕΛ.ΑΣ. προχώρησε σε ανάλυση των δεκάδων κτυπημάτων του «κατσαβιδάκια» και σκιαγράφησε το «προφίλ» του. Στην πολυσέλιδη έκθεσή του, διαπίστωνε – με βάση το χρόνο και τις ημέρες των κτυπημάτων, ότι πιθανόν ο δράστης να είχε προσωπική εργασία, μάλλον χειρωνακτική και οι επιθέσεις που πραγματοποιούσε ήταν κοντά στο χώρο που δούλευε. Κάτι που επιβεβαιώθηκε μετά τη σύλληψή του. 
O κος Καμπανάκης χρησιμοποίησε ένα ειδικό ηλεκτρονικό πρόγραμμα «γεωγραφικής ανάλυσης πληροφοριών» (GIS) των ενεργειών των δραστών και της συχνότητας εμφάνισής τους. Η χαρτογράφηση αυτή βασίζεται σε μερικές αρχές των κατά συρροή δολοφόνων ή των δραστών σεξουαλικών επιθέσεων, σύμφωνα με τις οποίες «τις πρώτες τουλάχιστον 7-10 επιθέσεις τους, τις πραγματοποιούν σε απόσταση 1-2 χιλιομέτρων από τον τόπο που ζουν ή από τον τόπο που εργάζονται». Έτσι, δημιουργούν ζώνες δράσης – με τη μορφή ομόκεντρων κύκλων – που χαρακτηρίζονται ως «θερμές», «ψυχρές» κ.ο.κ. με βάση τις περιοχές που έχει δώσει παρών και είναι πιθανότερη η επανεμφάνιση του δράστη. Μάλιστα, όπως χαρακτηριστικά έλεγαν αναλυτές πληροφοριών, «με αυτήν την ανάλυση, Αμερικανοί μελετητές έχουν βρει το σπίτι δραστών ή το χώρο μιας νέας επίθεσής τους, με ακρίβεια οικοδομικού τετραγώνου».

Όπως επισημαίνει ο κος Καμπανάκης (απόσπασμα από τα υπό δημοσίευση πρακτικά της 1ης Συνάντησης Ελλήνων Εγκληματολόγων, που πραγματοποιήθηκε προ μερικών μηνών στη Μυτιλήνη), «.τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερο οι αστυνομίες στηρίζουν την επιχειρησιακή δράση τους και το στρατηγικό σχεδιασμό τους, σε αναλύσεις εγκληματολογικών πληροφοριών. Με τον καιρό, διαμορφώνεται ένα νέο μοντέλο αστυνόμευσης (Intelligence Led Policing), το οποίο στηρίζεται στην επεξεργασμένη πληροφορία (Intelligence), κατά την οποία οι επεξεργασμένες  πληροφορίες και τα προϊόντα της ανάλυσης των εγκληματολογικών πληροφοριών (κυρίως εκθέσεις περιγραφής, κατάστασης, απειλής και κινδύνων) λειτουργούν ως οδηγοί, καθορίζοντας τις προτεραιότητες και τις δράσεις των αστυνομικών  υπηρεσιών, απέναντι στα προβλήματα εγκληματικότητας».
Επιπλέον, ο κος Καμπανάκης, σε ό,τι αφορά τις ειδικές επιχειρησιακές αναλύσεις, επισημαίνει ότι «αυτή η μέθοδος χρησιμοποιεί συγκεκριμένες τεχνικές, προκειμένου να παράγει υποθέσεις, να αναπλάθει τις συνθήκες στις οποίες διαπράττονται τα εγκλήματα, να προσδιορίζει εάν τα εγκλήματα τελούνται από τον ίδιο δράστη, να κατανοεί τις διεργασίες ενός δικτύου εγκληματιών και να ερευνά το σκοπό και τα χαρακτηριστικά των εγκληματικών δραστηριοτήτων».
Οι υπηρεσίες της Δημόσιας Ασφάλειας και της Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας  χρησιμοποιούν το σύστημα I2, το οποίο  ουσιαστικά «εισήγαγε» στη χώρα μας η Σκότλαντ Γιαρντ, την περίοδο 2000-2001, στην προσπάθειά της να εξαρθρώσει την 17 Ν, με αφορμή τη δολοφονία του Βρετανού στρατιωτικού ακόλουθου Στίβεν Σόντερς, τον Ιούλιο του 2000.
Πρόκειται για ένα σύστημα χαρτογράφησης της σύνθεσης και των ενεργειών ομάδων κακοποιών ή δολιοφθορέων, που έχει εκπονήσει βρετανική εταιρεία με έδρα το Κέιμπριτζ και έχει χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις τρομοκρατικών επιθέσεων στη Μεγάλη Βρετανία, στην εξιχνίαση σύνθετων τηλεπικοινωνιακών απατών, αλλά και στον εντοπισμό αποστολέων ιών. Ως διαφημιστικό δείγμα γραφής, η εταιρεία που παράγει το «Ι2» έχει αναρτήσει στο Ίντερνετ ένα μεγάλο οργανόγραμμα του δικτύου της Αλ Κάιντα, που κτύπησε την 11η  Σεπτεμβρίου 2001 τους δίδυμους Πύργους. Η Σκότλαντ Γιαρντ παρέδωσε το 2002 την περιώνυμη έκθεση "Digest" -"Πανδέκτης»   με ανάλυση δεκάδων επιθέσεων της 17Ν από το 1975 έως το 2002, με βάση το σύστημα "I2". Ακόμη, το I2 χρησιμοποιήθηκε για την ανάλυση των δικτύων διακίνησης κοκαΐνης και κυρίως τμημάτων του ελληνοκολομβιανού καρτέλ, που εξαρθρώθηκαν την περίοδο 1999-2001. Σε παρόμοιες αναλύσεις προχωρεί και η Europol για τα διεθνή δίκτυα σωματεμπόρων, αλλά και διακίνησης λαθρομεταναστών. Το ίδιο σύστημα χρησιμοποιεί η πανευρωπαϊκή υπηρεσία αντιμετώπισης της απάτης OLAF, όπως και το FBI και η ιταλική Antimafia Investigativa. Το "Ι-2" όπως και άλλα συστήματα (Digital Information Gateway, Data Encryption Suite ISYS Search Software, Pen Link και άλλα), προχωρούν στην ανάλυση διαφόρων δεδομένων, όπως η "ανάλυση τηλεφωνικών κλήσεων» κ.λπ..       
Για παράδειγμα, στα περισσότερα προγράμματα στην "ανάλυση τηλεφωνικών κλήσεων" υποδεικνύεται στους χρήστες του προγράμματος να ορίσουν ένα "τηλέφωνο -στόχο" ενός βασικού υπόπτου μιας υπόθεσης. Ακολούθως, να αναγνωρίσουν τους αριθμούς τηλεφώνων που πραγματοποιεί το συγκεκριμένο τηλέφωνο. Μετά, η έρευνα να καταγράψει τα τηλέφωνα που πραγματοποιούν οι "συνομιλητές" του κατόχου του "τηλεφώνου στόχου" και να εντοπιστούν ορισμένες κοινές τηλεφωνικές κλήσεις. Ακολούθως, στο σύστημα να ενταχθούν τα δεδομένα της υπόθεσης και η λίστα των υπόπτων για εμπλοκή σε μία εγκληματική ενέργεια. Και τέλος, να υπάρξει διαχωρισμός με βάση τη συχνότητα και το συνδυασμό των κλήσεων αυτών, που αφορούν οικογενειακές, κοινωνικές και επαγγελματικές σχέσεις και η αστυνομική έρευνα να εστιαστεί στα τηλέφωνα που αφορούν πλέον τη συμμετοχή των συνομιλητών στην ίδια εγκληματική ομάδα. Όμως, μπορεί να  υπάρξουν και άλλοι συνδυασμοί. Όπως, να εντοπιστούν ποια κινητά έδιναν σήμα σε κεραία κινητής τηλεφωνίας μισή ώρα πριν και μισή ώρα μετά από μία εγκληματική ενέργεια ή μία τρομοκρατική επίθεση. Και ακολούθως, να εντοπιστούν οι κάτοχοι των ύποπτων αριθμών, προς ποια περιοχή κινήθηκαν, με βάση τις καταγραφές των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας. Η ανάλυση των τηλεφωνικών κλήσεων με βάση το λογισμικό ανάλυσης κλήσεων, απέδωσε στην υπόθεση της δολοφονίας – την 1η Μαΐου 1999- της δημοσιογράφου – παρουσιάστριας του ΒΒC Τζιλ Ντάντο, που πυροβολήθηκε κοντά στο σπίτι της στο Λονδίνο. Οι αστυνομικοί ανεζήτησαν όλες τις τηλεφωνικές κλήσεις που υπήρξαν από την περιοχή του Φούλαμ, μισή ώρα πριν και  μισή ώρα μετά το έγκλημα, δημιουργώντας ένα κύκλο υπόπτων. Επίσης, μπορεί να υπάρξουν και άλλοι συνδυασμοί, με βάση τους κωδικούς αριθμούς συσκευών (IMEI),  τα στίγμα κινητών αλλά και τα προϊόντα επίσημων νόμιμων υποκλοπών από αστυνομικές, μυστικές υπηρεσίες.

Ένα άλλο πρόγραμμα ανάλυσης και διαλεύκανσης εγκληματικών ενεργειών με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών είναι το "Memex Ιnformation Workbench", που έχει δημιουργηθεί από την εταιρεία "Memex Technology Limited" της Μεγάλης Βρετανίας,  με έδρα την περιοχή του Κιλμπράιντ στη Σκοτία.
Το "M.I.W " όπως και άλλα παρεμφερή προγράμματα, επιτρέπουν τη διασπορά  όλων των δεδομένων μίας υπόθεσης – καταθέσεις μαρτύρων, ευρήματα, υπόνοιες αστυνομικών, αναφορές πληροφοριοδοτών και άλλα – στην οθόνη ενός υπολογιστή και ακολούθως τη "σάρωση" αυτών των στοιχείων από το ειδικό πρόγραμμα που εντοπίζει τους συσχετισμούς, οι οποίοι οδηγούν στη διαλεύκανση του εγκλήματος.   
Επιπλέον, παρόμοια προγράμματα ανάλυσης κλήσεων, ανταλλαγής ηλεκτρονικών μηνυμάτων, πρόσβασης σε sites στο Internet κ.ο.κ. διαθέτει η ΕΥΠ, η οποία έχει  ήδη εγκαταστήσει το ογκώδες σύστημα παγίδευσης παρακολούθησης σταθερών και κινητών τηλεφώνων. Το λογισμικό ανάλυσης πληροφοριών μπορεί να ταξινομεί το εκμεταλλεύσιμο υλικό, να εντοπίζει τις ύποπτες κλήσεις, τις τυχόν συνθηματικές αναφορές των παρακολουθούμενων, τους συνεργούς του, κ.ο.κ.
Τέλος, τα συστήματα πληροφοριών μπορεί να προχωρούν σε αυτόματους συνδυασμούς από ογκώδεις Τράπεζες Δεδομένων, που μπορεί να αφορούν δείγματα DNA, ηλεκτρονικές φωτογραφίες υπόπτων, σωματομετρικά χαρακτηριστικά, ηλεκτρονικούς χάρτες περιοχών, βιομηχανικά στοιχεία παραγωγής ενδυμάτων, κλωστών, πώλησης ρούχων, δειγμάτων χημικών ουσιών κ.λπ., για να συνδυαστούν με ευρήματα σε διάφορους τόπους εγκλημάτων. Ακόμη, αυτομάτως, όλα αυτά μπορεί να συνδυαστούν με δεδομένα από δικαστικά έγγραφα παλαιών δικογραφιών, από ανάλυση τηλεφωνικών κλήσεων, από καταγραφές πρόσβασης στο Internet, από αναζητήσεις σε ανοικτές πηγές (εφημερίδες, βίντεο τηλεοπτικών σταθμών κ.ο.κ.). Όμως, όπως έλεγαν αξιωματικοί της ΕΛ.ΑΣ., «το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι οι Έλληνες αστυνομικοί θεωρούν αυτά τα ηλεκτρονικά εργαλεία διερεύνησης εγκληματικών ενεργειών άσκοπα και δυσνόητα. Θεωρούν ότι υπεράνω όλων είναι το μυαλό τους».
Για αυτόν το λόγο υπάρχει πρόβλεψη, ώστε να διδάσκεται πλέον η ανάλυση πληροφοριών στις σχολές της αστυνομίας, ώστε να επιτευχθεί ο εκσυγχρονισμός των ελληνικών σωμάτων ασφαλείας.