Ποινική Δικονομία και Ποινικός Κώδικας: ΑΆ Μέρος – Εισαγωγικά στοιχεία ποινικής δικονομίας

Ένας Security Manager εκπαιδεύει το προσωπικό του στις νομικές πτυχές της παροχής ιδιωτικών υπηρεσιών ασφαλείας.

Στη συνέχεια της προηγούμενης ενότητας της «εξατεύχου», η Σκηνή παρουσιάζει μία  οργανωμένη αίθουσα στα κεντρικά της εταιρείας. Ο Security Manager (S.M.) κατευθύνεται στην έδρα και αφήνει σε αυτήν τα στερεότυπα των Κωδίκων Ποινικής Δικονομίας και Ποινικού Νόμου.
S.M.: Καλημέρα σας.
Εκπαιδευόμενοι: Καλημέρα σας.
S.M.: Διακρίνω μία δυσθυμία; Ή κάνω λάθος;
Εκπαιδευόμενοι: Έχετε δίκιο.
S.M.: Μπορούμε να το συζητήσουμε; Διότι υποψιάζομαι ότι έχει σχέση με την εκπαίδευση.
Εκπαιδευόμενοι: .μμμ. να μελετήσαμε. πρέπει να απομνημονεύσουμε καινούργια πράγματα .δύσκολα!
S.M.: Ό,τι είναι περιγράψτε τό μου. Διότι αν συνεχίσουμε σαν να μη συμβαίνει τίποτα, θα προκύψουν εμπόδια στη διαδικασία της μάθησης.
Εκπαιδευόμενοι (ξέσπασμα): Γιατί να μη μπορούμε να τα μάθουμε με δικά μας λόγια, αντί να λέμε νομικούς όρους, δόλος, αμέλεια, κώδικας, δικαίωμα άμυνας, αυτόφωρο, κατάσταση ανάγκης, δικαιώματα και όλα αυτά; Η ορολογία μας δυσκολεύει, από εμάς θα ζητήσουν νομικές συμβουλές;
S.M.: Ωραία, άλλο;
Εκπαιδευόμενοι: Αυτό είναι το πρόβλημα όλων μας. Το συζητάμε μεταξύ μας. να τα καινούρια πράγματα που δεν τα ξανακούσαμε ούτε στο σχολείο!!!
S.M.: Ούτε στις παρέες.
Εκπαιδευόμενοι: Ακριβώς. μας καταλαβαίνετε.(γέλια).
S.M.: Βεβαίως. (Ο S.M. φεύγει από την έδρα και στέκεται ανάμεσα στα έδρανα των εκπαιδευομένων). Ακούστε με τώρα.  «έχω Σ/Αν 20 KTS Left Crosswind.», διαβιβάζει πιλότος μικρού αεροσκάφους προς τον Πύργο Ελέγχου. Δηλαδή, ο πιλότος του συγκεκριμένου αεροσκάφους αναφέρει ότι έχει στοιχεία ανέμου έντασης 14 Κνότς (14 ναυτικά μίλια την ώρα, δηλ. βαθμό 4 της κλίμακας Beaufort) και ο άνεμος είναι πλάγιος αριστερός. Ο ναυπηγοξυλουργός κάνει  λόγο για κατασκευή βάρκας με «λεία αρμολογία». Ο οικοδόμος κάνει λόγο για «εμφανή μπετά». Ο παθολόγος ακροόμενος ασθενή με το στηθοσκόπιο, εντοπίζει και σημειώνει «stridor» (εισπνευστικό συριγμό). Τι παρατηρούμε από τα παραδείγματα που μόλις ακούσατε;
Εκπαιδευόμενοι: Ο καθένας τους, χρησιμοποιεί μία ορολογία του επαγγέλματός του; Αυτό είναι;
S.M.: Πολύ σωστά. Και η ορολογία αυτή είναι παρμένη από τη θεωρία του γνωστικού  αντικειμένου του καθενός. Ακόμη και το πρακτικό επάγγελμα που μαθαίνεται με μαθητεία δίπλα στο μάστορα, π.χ. του οικοδόμου και του καραβομαραγκού, είναι ντυμένο με μία θεωρία που προήλθε από χρόνια στη συγκεκριμένη δουλειά για να μπορούν να συνεννοηθούν οι ειδικοί σε κοινή γλώσσα. Και εσείς είστε ειδικοί. Κατανοητό;
Εκπαιδευόμενοι: Μάλιστα.
S.M.: Εμείς λοιπόν στην παροχή ιδιωτικών υπηρεσιών ασφαλείας, γιατί να μην έχουμε/μάθουμε την ορολογία που αρμόζει στο επάγγελμά μας;
Εκπαιδευόμενοι: Ναι . σωστά. αλλά η ορολογία που πάμε να μάθουμε ανήκει σε άλλα επαγγέλματα, π.χ. σε αυτό του δικηγόρου. ή του εγκληματολόγου όταν κάνουμε λόγο για αντεγκληματική πολιτική και άλλα.
S.M.: Μάλιστα. φταίω εγώ που δεν διευκρίνισα από την αρχή τα πράγματα. Να ξεκαθαρίσω δηλαδή κάποια πράγματα, που μεταξύ άλλων θα σας ενίσχυαν και την αυτοεκτίμησή σας ως επαγγελματιών στο Security. Λοιπόν, ο δικηγόρος που είπατε, σε ποιο πεδίο υπάρχει και δραστηριοποιείται;
Εκπαιδευόμενοι: Στο νομικό πεδίο. σε αυτό της απονομής της δικαιοσύνης.
S.M.: Πολύ σωστά το θέσατε. Εμείς, σε ποιο;
Εκπαιδευόμενοι: Στης ασφάλειας; (διστακτικά).
S.M.: Στης ασφάλειας ως λειτουργίας, που όμως εξυπηρετεί άλλα πεδία. Προσέξτε λοιπόν – και αυτό είναι το σφάλμα μου, που έπρεπε δηλαδή να οριοθετήσω τα πράγματα από την αρχή. Αυτό λοιπόν που ονομάζουμε Security είναι το πρώτο επίπεδο απονομής της δικαιοσύνης. Για οποιοδήποτε συμβάν στο οποίο ήσασταν μάρτυρες, ως πρώτοι ανταποκριτές θα κληθείτε να δώσετε κατάθεση. Δεν πρέπει λοιπόν να έχετε «κοινή γλώσσα» με τον ανακριτικό υπάλληλο ας πούμε; Να κατανοήσετε τι σας λέει και γιατί και για τον τρόπο που θα εξετασθείτε ως μάρτυρες; Από την άλλη πλευρά να γνωρίζετε ότι το Security έχει μία διακριτή φύση. Την πρόληψη του εγκλήματος. Η εταιρεία μας λοιπόν, ως ΙΕΠΥΑ, είναι φορέας αντεγκληματικής πολιτικής. Για να το κατανοήσουμε αυτό, αλλά και την αποστολή μας, κρίνονται απαραίτητες οι γνώσεις εγκληματολογίας, ιδίως στο να κατανοήσουμε τον «έτερο παίκτη» στο σκάκι της ασφάλειας, δηλαδή το δράστη ή τους δράστες, αλλά αυτό θα αποτελέσει αντικείμενο ενός άλλου κύκλου παρουσιάσεων από το Νέο Έτος. Πέραν όμως αυτών που μόλις αναφέραμε, έχουμε να πούμε και το εξής. Το Security ασχολείται με την πρόληψη των κινδύνων. Έτσι;
Εκπαιδευόμενοι: Μάλιστα, έτσι.
S.M.: Αν τώρα οι κίνδυνοι επισυμβούν από οπουδήποτε και αν προέρχονται, δηλ. είτε από το εξωτερικό περιβάλλον όπως φυσικός κίνδυνος ή εγκληματική ενέργεια ή από το εσωτερικό περιβάλλον, ας πούμε λάθη ή μη ηθική πρακτική όπως της διαρροής πληροφοριών, από δόλο σε ανταγωνιστή, (βιομηχανική ή εμπορική κατασκοπεία δηλαδή), ποιο θα είναι το αποτέλεσμα;
Εκπαιδευόμενοι: Απώλειες.
S.M.: ¶ριστα. Και τι είπε ο Πήτερ Ντράκερ, ο «γκουρού» του Μάνατζμεντ; Είπε ότι πρώτιστο καθήκον μιας επιχείρησης δεν είναι η μεγιστοποίηση του Κέρδους, αλλά η αποφυγή των απωλειών. Διότι οι απώλειες από οπουδήποτε και αν προέρχονται – εσωτερικά δηλαδή ή εξωτερικά, αποτελούν «internal» ή «external» diseconomy, αντίστοιχα. Δηλαδή οικονομική επιβάρυνση, εσωτερική ή εξωτερική.  Προβλέποντας, προλαμβάνοντας ή μειώνοντας τα αποτελέσματα των κινδύνων, αν αυτοί προκύψουν στην επιχείρηση ή στον Όμιλο του πελάτη στον οποίο παρέχουμε τις υπηρεσίες μας, τι κάνουμε εμείς;
Εκπαιδευόμενοι: Προφυλάσσουμε την επιχείρηση του πελάτη από απώλειες.
S.M.: Μπράβο σας. Συνεπώς συμβάλουμε στην οικονομική θωράκισή του. ¶ρα λοιπόν αποτελούμε ένα παράγοντα όχι μόνο προστασίας της οικονομικής  ανάπτυξης των επιχειρήσεων, αλλά και αυτής της ίδιας της ανάπτυξης. Συνεπώς, πέραν του ότι αποτελούμε το πρώτο επίπεδο απονομής της δικαιοσύνης και συγκροτούμε και παράγοντα αντεγκληματικής πολιτικής, είμαστε και ένας παράγοντας προστασίας και ανάπτυξης  των οικονομικών μιας επιχείρησης ή ενός Οργανισμού, λαμβανομένης και υπόψη της θετικής συμμετοχής μας στη δημόσια εικόνα μιας επιχείρησης, αφού αποτελούμε την πρώτη γραμμή δημοσίων σχέσεων με πελάτες, συνεργάτες και γενικό  κοινό. Είμαστε δηλαδή και ένας παράγοντας της μικροοικονομίας. Ίσως τα δούμε πιο αναλυτικά σε άλλο κύκλο παρουσιάσεων σχετικά με τη συμβολή του Security στα οικονομικά των επιχειρήσεων.
Εξυπηρετώντας αυτούς τους τρεις τομείς ως πρώτο επίπεδο απονομής της δικαιοσύνης, την αντεγκληματική πολιτική στην οποία συμβάλλουμε με την περιστασιακή πρόληψη αλλά και την μικροοικονομία, μπορείτε τώρα που τα γνωρίζετε να νοιώθετε υπερήφανοι.
Εκπαιδευόμενοι: Γέλια (επιδοκιμασίας).
S.M.:  Έτσι είναι και δεν είναι μακριά ο καιρός που θα αλλάξουν πολλά πράγματα στο επάγγελμα, προς το καλύτερο, με όλα τα συνεπαγόμενα οφέλη για τον καθένα από εσάς ξεχωριστά. Τώρα στο θέμα μας. Τι είναι ο Ποινικός Κώδικας και τι η Ποινική δικονομία. Βασικά το Σύνολο των κανόνων Δικαίου εντάσσεται σε δύο κατηγορίες, στο λεγόμενο Εσωτερικό Δίκαιο και στο Διεθνές. Το Εσωτερικό πάλι Δίκαιο, για να τα επαναλάβουμε, διακρίνεται σε Δημόσιο και Ιδιωτικό. Ένας Κλάδος του Εσωτερικού Δημόσιου Δικαίου είναι και το Ποινικό Δίκαιο. Αυτό διακρίνεται στο Ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο και στην Ποινική Δικονομία. Το ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο αποτελεί το σύνολο των κανόνων του δικαίου που καθορίζουν τις πράξεις εκείνες (και τις παραλείψεις) που τελούνται και χαρακτηρίζονται ως εγκλήματα (κακουργήματα και πλημμελήματα, που τελούνται από δόλο, αν και ο νόμος ορίζει και ποια από τα πλημμελήματα τιμωρούνται από αμέλεια), καθώς και την απειλουμένη κύρωση (τιμωρία) που θα πρέπει να επιβληθεί (είτε ως ποινή είτε ως μέτρο  ασφαλείας) στο δράστη ή στους δράστες των εγκληματικών πράξεων που αναφέραμε. Η συλλογή των κανόνων του ουσιαστικού ποινικού Δικαίου που τιμωρεί πράξεις που προσβάλλουν βασικά στοιχεία της ύπαρξης και συνοχής της ελεύθερης και δημοκρατικής κοινωνίας μας, σε ένα νομοθέτημα, ονομάζεται Ποινικός Κώδικας. Μόνος του όμως ο Ποινικός Κώδικας «δεν μπορεί να κάνει κάτι» αν δεν υπήρχε ένα άλλο νομοθέτημα, που να ορίζει τα όργανα αλλά και τις διαδικασίες δράσης τους, προκειμένου να βεβαιώσουν την ενοχή ή την αθωότητα αυτών που κατηγορούνται για τις πράξεις ή παραλείψεις που είπαμε, για να επιβληθούν οι προβλεπόμενες ποινικές κυρώσεις στους ενόχους. Οι κανόνες αυτοί κωδικοποιήθηκαν επίσης σε ένα άλλο νομοθέτημα, στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Δηλαδή, ο τελευταίος δίνει ζωή στον Ποινικό Κώδικα και τον κάνει να λειτουργήσει. Κατανοητό;
Εκπαιδευόμενοι: Δηλαδή πρώτα ορίστηκαν οι πράξεις και μετά οι διαδικασίες ας πούμε, του χειρισμού τους;
S.M.: Ακριβώς. Ο Ποινικός Κώδικας καταρτίσθηκε από Επιτροπή. Για ενημέρωσή σας, η Επιτροπή αυτή ορίσθηκε με το Νομοθετικό Διάταγμα 222 του 1947. Χώρισε τον Κώδικα σε δύο Μέρη. Το Γενικό και το Ειδικό.
Εκπαιδευόμενοι: Μας το εξηγείτε.
 S.M.: Αμέσως. Το Γενικό Μέρος λοιπόν, ρυθμίζει θέματα όπως τον άδικο χαρακτήρα της πράξεως, την απόπειρα, τη συμμετοχή, τον καταλογισμό, εισάγει τα μέτρα ασφαλείας για αναπλήρωση ή συμπλήρωση της ποινής ως «εργαλείου» για τη γενική ή ειδική πρόληψη του εγκλήματος, αλλά και χαράσσει τις κατευθυντήριες οδηγίες προς το Δικαστή, για να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος σκοπός της ποινής. Τώρα.στο Ειδικό Μέρος κατατάχθηκαν όλες οι πράξεις εκείνες που προσβάλλουν, όπως είπαμε, τα έννομα αγαθά που αναφέρονται στο ειδικό αυτό μέρος σε ομάδες και κάθε ομάδα ταξινομημένη κατά σειρά βαρύτητας, θα λέγαμε. Δηλαδή προηγούνται οι πράξεις που συνιστούν προσβολές του Πολιτεύματος, ακολουθεί η ομάδα των πράξεων εκείνων που συνιστούν προδοσία της Χώρας, στη συνέχεια τα εγκλήματα κατά ξένων κρατών, για να καταλήξουμε κλιμακωτά στα εγκλήματα κατά περιουσιακών δικαιωμάτων και στα αδικήματα της επαιτείας και της παραμέλησης αποτροπής από επαιτεία και αλητεία, για να περάσουμε στο τέλος στα πταίσματα, δηλαδή άδικες πράξεις που τιμωρούνται με κράτηση ή πρόστιμο.
Εκπαιδευόμενοι: Ένα παράδειγμα για τα πταίσματα;
S.M.: Μάλιστα. Η ευθύνη για τα πταίσματα άλλων. Που σας αφορά, αφού είσαστε Managers πρώτης γραμμής. Είσαστε λοιπόν υπεύθυνοι σε πταισματικό βαθμό για τα πταίσματα των υφισταμένων σας κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των καθηκόντων τους και σε σχέση με τα καθήκοντά τους, αν έκαναν πράξεις ή παραλείψεις, που είναι απαγορευμένες. Π.χ. φύλακες σε περιπολία αδιαμόρφωτων χώρων ιδιοκτησίας επιχείρησης την οποία φυλάμε και την οποία εποπτεύετε από πλευράς ασφαλείας, βρίσκουν νεκρό και δεν το αναγγέλλουν αμέσως στις Αρχές.
Το Εδικό Μέρος λοιπόν, περιλαμβάνει την προστασία των εννόμων αγαθών εκείνων, είτε της κοινωνικής ολότητας είτε του ατόμου, για να μη διαταραχθεί η συνοχή της ελεύθερης και δημοκρατικής κοινωνίας μας, αλλά και η ύπαρξή της. ¶λλωστε, από τις πρωτόγονες ακόμα κοινότητες, απαγορεύονταν οι πράξεις εκείνες που θεωρούνταν βλαπτικές της συνοχής της ομάδας. Σημειώστε ότι περιλαμβάνει τις πράξεις εκείνες που θεωρούνται εγκληματικές, αλλά παρουσιάζουν πάγιο χαρακτήρα. Π.χ. η ανθρωποκτονία, από την εποχή του Κάιν που λέει ο λόγος, μέχρι σήμερα, έχει τα ίδια στοιχεία. Επομένως δεν περιλαμβάνει πράξεις που η διενέργεια ή η παράλειψή τους θεωρούνται εγκλήματα, αλλά δεν διαθέτουν αυτόν τον πάγιο χαρακτήρα όπως π.χ. η παράνομη αλιεία, που προβλέπονται όμως από τους Ειδικούς Ποινικούς Νόμους όπως τους λέμε. Το ολοκληρωμένο σχέδιο λοιπόν του Ποινικού Κώδικα,  κυρώθηκε με το Ν.1492/17-8-1950. Και το δέον ήταν όπως είπαμε να καθορισθούν οι πράξεις που η διενέργειά τους ή η παράλειψή τους συνιστούν εγκλήματα και μετά να καθορισθούν οι κανόνες που θα ενεργοποιούσαν την εφαρμογή τους. Για να τηρηθεί αυτή η δεοντολογία, αμέσως μετά την ψήφιση του Νόμου που κύρωσε τον Ποινικό Κώδικα, ο αμέσως επόμενος αριθμητικά Νόμος ήταν ο Ν.1493, πάλι της 17 Αυγούστου 1950, που κύρωσε τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, που συντάχθηκε πάλι από την Επιτροπή του Ν.Δ. 222/1947.
Εκπαιδευόμενοι: Μάλιστα.
S.M.: Μετά το διάλλειμα θα ξεκινήσουμε από τη λιγότερη για εμάς ύλη. Από την   Ποινική Δικονομία. Και λέω λιγότερη, διότι θα εστιάσω σε εκείνες τις βασικές γνώσεις που προσιδιάζουν στην  εργασία μας.

Συνεχίζεται.

Του  Σπύρου Μ. Κυριακάκη
Συγγραφέας – Εκπαιδευτής Ασφάλειας