Περί Δικαιωμάτων και της Προστασίας τους

Στη συνέχεια του προηγούμενου άρθρου της “εξατεύχου” θεματικής ενότητας, η εκπαίδευση των νέο- προσληφθέντων συνεχίζεται από τον Security Manager, για τα ατομικά δικαιώματα και την προστασία τους.

Σαν ένα έργο θεατρικό…
Η Σκηνή αυτή τη φορά παρουσιάζει ένα οργανωμένο διδακτήριο στα «κεντρικά» της εταιρείας. Οι εκπαιδευόμενοι στα έδρανα και ο εκπαιδευτής (Security Manager – S.M.) στην έδρα δίπλα στον πίνακα, με τον υπολογιστή και τον «προτζέκτορα» σε ετοιμότητα.
S.M.: Καλημέρα σας.
Απάντηση (Όλοι): Καλημέρα σας.
S.M.: Πώς είμαστε σήμερα; Τυχόν απορίες; Σχόλια; Πάνω σε αυτά που έχουμε ήδη συζητήσει;
Απαντήσεις/Σχόλια (όλοι): Καλά είμαστε… ας τα λέμε δηλαδή… Να… αναρωτιόμασταν όλοι μας… πάνω σε αυτά που είπαμε… για το Αστικό Δίκαιο, τον Αστικό Κώδικα, τις Γενικές Αρχές, το Ενοχικό, το Εμπράγματο, το Οικογενειακό αλλά και το Κληρονομικό Δίκαιο… την άμυνα, την αυτοδικία, τις καταστάσεις ανάγκης… την εύρεση απολωλότων… ξέρετε, μπήκαμε σε έναν άλλο χώρο και ακούμε πράγματα για πρώτη φορά… πώς θα τα μάθουμε αυτά;
S.M.: Μάλιστα… Καταρχάς, έχω να παρατηρήσω ότι έχετε αρχίσει και εκφράζεσθε νομικά. Απόδειξη, η ορολογία που χρησιμοποιήσατε!
Τάξη: Γέλια.

Κάποιες σταθερές αρχές στη ζωή
S.M.: Όσον αφορά στις αγωνίες και τη φοβία του «μανθάνειν», θα σας βοηθήσω να τις αποβάλλετε, διότι θα σας στέκονται εμπόδια στη δια βίου μάθηση.
Ξέρετε, η ζωή και η καθημερινότητά μας διέπονται από κάποιες αρχές. Αυτές δεν έχουν ακόμη προγραμματιστεί να διδάσκονται συγκροτημένα. Τις μαθαίνουμε είτε από την εμπειρία – και πολλές φορές το βίωμα είναι οδυνηρό – είτε αν μας τις πουν στο πλαίσιο της οικογένειας ή του σχολείου, αλλά θα μας τις αναφέρουν περιστασιακά. Ανά περίσταση που θα τύχει… Και αυτό, με τρόπο ενημερωτικό και όχι μαθησιακό.
Όλοι μαζί: Δηλαδή κύριε;
S.M.: Αρχή πρώτη. Ο κανόνας της δυσπραγίας και της απογοήτευσης των πρώτων ημερών. Είναι από τους κύριους λόγους που ορισμένοι νεοσύλλεκτοι νομίζουν ότι δεν θα προσαρμοσθούν ποτέ στην ομαδική ζωή του στρατού και φέρονται αυτοκαταστροφικά ή, άλλο παράδειγμα, ορισμένοι εισαχθέντες σε στρατιωτικές σχολές στεναχωριούνται υπέρμετρα από το πρόγραμμα, απογοητεύονται και το αποτέλεσμα είναι να γυρίσουν την πλάτη στο μέλλον τους. Ή ακόμη θα ακούσετε και από νέους φοιτητές να λένε ότι αλλιώς περίμεναν τα πράγματα – έστω και αν πέρασαν σε σχολή πρώτης επιλογής τους – ή ένας νέο – προσληφθείς σε εργασία να σχολιάζει στους δικούς του ότι το κλίμα της εργασίας δεν τον ενθουσιάζει κ.λπ.
Έπρεπε όλοι μας να έχουμε διδαχθεί να περιμένουμε την πραγματικότητα αυτή, της δυσκολίας και της απογοήτευσης και να μην παρασυρόμαστε από τη συναισθηματική φόρτιση που δημιουργεί το καινούριο. Όντας απροετοίμαστοι, μας καταλαμβάνει ένας πανικός και δρούμε σπασμωδικά, με πρώτη λύση τη φυγή.
Ένα δεύτερο που έπρεπε να διδάσκεται και αυτό, είναι το να προσπαθούμε να προσαρμοστούμε εμείς στην κατάσταση και όχι να «απαιτούμε» η κατάσταση και οι γύρω μας να προσαρμοστούν σε εμάς. Επίσης το ότι όλα τα πράγματα εξελίσσονται διαρκώς προς το πιο περίπλοκο (κανόνας) και ότι σε κατάσταση που βρισκόμαστε με την πλάτη στον τοίχο, όπως λέγεται, να αντιδράσουμε ελπίζοντας το ανέλπιστο, όπως μας δείχνει το σχετικό «δρόμο» ο Ηράκλειτος.
Εσείς τώρα είναι η στιγμή να αποφύγετε την παγίδα της «πρώτης δυσπραγίας». Επιλέξατε μία δουλειά που έχει μακρύ ιστορικό ίχνος και είσαστε στελέχη φορέα αντεγκληματικής πολιτικής, στοιχεία λίαν σημαντικά. Η αντεγκληματική πολιτική είναι κλάδος της επιστήμης της εγκληματολογίας και ένας από τους τομείς του κλάδου αυτού είναι η περιστασιακή πρόληψη του εγκλήματος. Αυτό επισημάνθηκε και στην οδηγία 19 του 1987, του Συμβουλίου της Ευρώπης, προς τις Χώρες Μέλη. Οι ΗΠΑ το είχαν κατανοήσει 100 χρόνια πιο μπροστά. Στοχαστείτε πάνω σε αυτά, μεταξύ καφέ και τσιγάρου που λέμε και όταν θα είσαστε μόνοι σας συζητήστε τα με τον εαυτό σας. Βρείτε χρόνο και κάντε το. Να στοχάζεσθε, με άλλα λόγια…
Όλοι μαζί: Μμμμ…Εντάξει… Μάλιστα…
S.M.: Μπορούμε να συνεχίσουμε ή να κάνουμε ένα διαλειμματάκι;
Όλοι μαζί: Ναι…ένα διάλειμμα.

Μετά το διάλειμμα. Δεν πρόλαβαν να καθίσουν και προσήλθαν υπάλληλοι του ΟΑΕΔ για έλεγχο. (Η εταιρεία είχε κάνει χρήση του ΛΑΕΚ 0.45%). Έγινε έλεγχος παρουσιών, ζητήθηκε ο σχετικός Αριθμός Μητρώου του εκπαιδευτή αλλά και η ταυτότητά του, για έλεγχο ταυτοπροσωπίας.
(Κατόπιν)

Περί Πολιτεύματος και Συντάγματος και σεβασμού των κατοχυρωμένων από το Σύνταγμα δικαιωμάτων
S.M.: Λοιπόν, στα θέματά μας τώρα. Είπαμε ότι στο βασικό μας Νόμο, άρθρο 4, παραγ.1, εδ. «δ» επιβάλλει ο Ν. όπως το ιδιωτικό προσωπικό παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, να μη θίγει κατά την άσκηση των δραστηριοτήτων του, τα κάθε είδους συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα των πολιτών… Εγώ το πάω λίγο παραπέρα και λέω να μη θίγουμε κατά την άσκηση των δραστηριοτήτων μας, τα κάθε είδους συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα των ευρισκομένων στη Χώρα, εάν και όταν το οποιοδήποτε άτομο βρεθεί εντός του κύκλου των ελέγχων των δικών μας στο πλαίσιο των καθηκόντων μας στη διεξαγωγή ελέγχων πρόσβασης και ασφάλειας.
Ερωτήσεις /Σχόλια: Δηλαδή η υποχρέωση για εμάς τους security, πού αναφέρεται;
S.M.: Όπως εννοείτε την αναφορά, αυτή γίνεται στο βασικό μας Νόμο. Η αναφορά αυτή αναπαράγεται και στην ΥΑ 4434.1/08, κ. ΥΕΝ, για τα καθήκοντα των ΙΕΠΥΑ, στις λιμενικές εγκαταστάσεις. Αλλά το θέμα είναι πιο βαθύ. Αναβλύζει από τις πανανθρώπινες αξίες όπως διαμορφώθηκαν στην πορεία της ανθρωπότητας, με την κυριάρχηση συναισθημάτων οίκτου και ανθρωπισμού. Η Ανθρωπότητα ύστερα από πολλά δεινά κατανόησε ότι ο άνθρωπος πρέπει να αποκτήσει μία υπερεθνική προστασία.
Βασικοί σταθμοί η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του ανθρώπου (από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, το 1948) και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που υπογράφηκε από τα Κράτη – Μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης στη Ρώμη το 1950. Η Χώρα μας κύρωσε τη Σύμβαση αλλά και το Πρόσθετο Πρωτόκολλο της Ρώμης (με λεπτομέρειες προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών) το 1953. Αλλά ας δούμε πρώτα κάποια βασικά θέματα που θα στηριχθούν τα στοιχεία περί δικαιωμάτων. Συνακόλουθα θα μιλήσουμε για την κρατική εξουσία και τον τρόπο, που ασκείται. Πώς ονομάζεται λοιπόν ο συστηματικός τρόπος με τον οποίο συγκροτείται και ασκείται η κρατική εξουσία;
Απάντηση: Μήπως Πολίτευμα;
S.M.: Μπράβο σας. Πολίτευμα. Πολίτευμα λοιπόν, είναι ο συστηματικός τρόπος με τον οποίο συγκροτείται και ασκείται η κρατική εξουσία. Τα σύγχρονα πολιτεύματα είναι φιλελεύθερα στο μέτρο κατά το οποίο διασφαλίζουν ατομικά δικαιώματα. Είναι επίσης δημοκρατικά, στο μέτρο που διασφαλίζουν πολιτικά δικαιώματα και κατοχυρώνουν την αρχή της καθολικής ψηφοφορίας. Το Πολίτευμα όμως εκφράζεται μέσω του Συντάγματος. Και τι είναι το Σύνταγμα;
Απάντηση: Ο στρατηγικός Χάρτης της Χώρας. Ο πιο ισχυρός Νόμος που δεν αλλάζει εύκολα.
S.M.: Συγχαρητήρια σε όλους. Και μετά μου κάνετε λόγο για φοβίες (γέλια)…
Το Σύνταγμα λοιπόν περιλαμβάνει κανόνες οι οποίοι ρυθμίζουν αφενός την οργάνωση και την άσκηση της κρατικής εξουσίας και αφετέρου τις σχέσεις μεταξύ πολιτείας και πολιτών. Οι κανόνες που προβλέπουν και ρυθμίζουν τις σχέσεις Πολιτείας και πολιτών και γενικότερα τις σχέσεις μεταξύ εξουσιαζόντων και εξουσιαζόμενων, χαρακτηρίζονται ως δημόσιες ελευθερίες ή θεμελιώδη δικαιώματα ή ανθρώπινα δικαιώματα.
Απαντήσεις/Σχόλια: Δηλαδή και με άλλα λόγια, τα θεμελιώδη δικαιώματα καθορίζουν το πόσο είναι ελεύθερα τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινωνίας σε σχέση με τη μεγάλη εξουσία του Κράτους ή της Πολιτείας που λέτε.
S.M.: Πάρα πολύ σωστά. Συγκροτούν το ποσοστό ελευθερίας που διαθέτουν τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινωνίας, σε σχέση με την κρατική δύναμη. Είναι επίσης σκόπιμο να διευκρινιστεί ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα, διατυπωμένα στο Σύνταγμα έχουν αυξημένη τυπική δύναμη. Αυτό σημαίνει ότι δεν καταργούνται ή μεταβάλλονται από νόμο ή από κανονιστική πράξη της εκτελεστικής λειτουργίας. Το Σύνταγμα θέτει τα όρια και το νομικό πλαίσιο εντός του οποίου οφείλουν να κινούνται τα συντεταγμένα όργανα της Πολιτείας στις σχέσεις τους με τους πολίτες. Με την οπτική αυτή, τα θεμελιώδη δικαιώματα θα λέγαμε ότι αγγίζουν όλους τους κλάδους του δικαίου.
Τώρα, μπορεί να μου πει κάποιος από πότε, ιστορικά, γίνεται λόγος για ατομικά δικαιώματα;
Απαντήσεις Από τη γαλλική επανάσταση (ένας). Από την Αρχαία Ελλάδα (άλλος).

S.M.: Σωστά. Ας τα δούμε από την αρχή. Ξεκινάμε από τους αγώνες εναντίον των τυράννων και της αυθαιρεσίας, από την εποχή του Πιττακού του Μυτιληναίου, τον 6ο π.Χ. αιώνα. Περνάμε στο Σωκράτη (469-399 π.Χ.) ο οποίος όρισε ως καθήκον του φιλοσόφου όχι μόνο να ασχοληθεί με την εικόνα του κόσμου, αλλά και να συνεισφέρει στην αλλαγή της κοινωνίας. Στην Πολιτεία του Πλάτωνα γίνεται λόγος για την επιστήμη και την τέχνη των φυλάκων και την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών. Ο δρόμος για τη νομική κατοχύρωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι μακρύς. Η αφετηρία του βρίσκεται στον ύστερο Μεσαίωνα. Κατά την περίοδο αυτή διαμορφώνονται τα οικονομικά και κοινωνικά στοιχεία, τα οποία θα οδηγήσουν στη διάκριση μεταξύ ιδιωτικής κοινωνίας και πολιτικής κοινωνίας. «Συν τω χρόνω» η ανάπτυξη του εμπορίου και των οικονομικών συναλλαγών διαμόρφωσαν την αστική τάξη.
Η τελευταία, ως κάτοχος συσσωρευμένου κεφαλαίου ήταν νομικά ανυπεράσπιστη απέναντι στην αυθαιρεσία της απολυταρχικής εξουσίας του μονάρχη. Τα αιτήματα που προέβαλε ήταν η κατοχύρωση της ελευθερίας και της ιδιοκτησίας. Τα αιτήματα της αστικής τάξης αποτέλεσαν πολιτικές αποφάσεις, καθώς αλλού επιβλήθηκαν (Γαλλία) και αλλού υιοθετήθηκαν (Αγγλία). Ακολούθως οι αποφάσεις αυτές για να διατηρήσουν την ισχύ τους, εντάχθηκαν στα Συντάγματα. Στο επίπεδο των θεμελιωδών δικαιωμάτων η ελευθερία καθιερώνεται καταρχάς με διττό τρόπο: Ως αυτονομία, με αποχή της κρατικής εξουσίας από τη σφαίρα της προσωπικότητας του ανθρώπου και ως συμμετοχή στη διαμόρφωση και την άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Ήταν το 1789 που ψηφίστηκε η «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη» στη γαλλική Εθνοσυνέλευση. Μάλιστα, δύο χρόνια ενωρίτερα ο διαφωτιστής φιλόσοφος Κοντορσέ δημοσίευσε μία διακήρυξη για τα δικαιώματα των γυναικών. Θα κάνουμε ένα διάλειμμα. Μετά θα αρχίσουμε να κάνουμε λόγο για το ποια είναι επιτέλους αυτά τα δικαιώματα.
Εκπαιδευόμενοι: Εντάξει.

Οι Διακρίσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων και η ενίσχυσή τους.
(Ξανά στο διδακτήριο, μετά το διάλειμμα. Οι εκπαιδευόμενοι βλέπουν στην οθόνη να προβάλλεται το ακόλουθο).

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
Ατομικά, Πολιτικά, Κοινωνικά.
Ατομικά = Εκείνα τα οποία θεμελιώνουν αξίωση για αποχή της κρατικής εξουσίας (διαθέτουν αρνητικό περιεχόμενο και διασφαλίζουν τη νομική κατάσταση, του υποκειμένου, αρνητικά. Το status που τα διέπει είναι αρνητικό (status negativus). Π.χ. Άσυλο κατοικίας.
Πολιτικά = Όσα θεμελιώνουν αξίωση για συμμετοχή του υποκειμένου του στην κρατική εξουσία. Διαθέτουν ενεργητικό περιεχόμενο (status activus). Π.χ. Δικαίωμα να εκλέγει κανείς άλλους ως αντιπροσώπους ή να εκλέγεται ο ίδιος ή η ίδια.
Κοινωνικά = Θεμελιώνουν αξίωση για παροχή ορισμένων υπηρεσιών και αξίωση οικονομικών παροχών. Το περιεχόμενό τους είναι θετικό (status positivus). Π.χ. Η εργασία είναι δικαίωμα, η προστασία της υγείας και της μητρότητας, αλλά και οι κοινωνικές ασφαλίσεις είναι κοινωνικά δικαιώματα.
Και τα 3 είδη επηρεάζουν αμοιβαία την κατοχύρωση και την άσκησή τους, συνεπώς είναι μεταξύ τους παραπληρωματικά.

(Με βάση την προβαλλόμενη διαφάνεια συνεχίζεται η εκπαίδευση).

S.M.: Μπορεί κάποιος να μου πει σε ποια κείμενα βρίσκονται καταγραμμένα τα δικαιώματα αυτά;
Απαντήσεις: Στους Νόμους, (δύο-τρεις μαζί), Στο Σύνταγμα (άλλοι).
S.M.: Σωστά. Είναι σαφές ότι η πρακτική αξία της κατοχύρωσης των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν εξαρτάται από τη συνταγματική εξαγγελία τους μόνο, αλλά και από την παντοειδή νομοθετική ρύθμισή τους.
Συνήθως τα θεμελιώδη δικαιώματα κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα υπό την επιφύλαξη νόμου. Οι νόμοι αυτοί λέγονται εκτελεστικοί νόμοι του Συντάγματος, καθώς τίθενται κατ’ επιταγή αυτού, προκειμένου να διασφαλίζουν την πληρέστερη εφαρμογή των σχετικών με τα θεμελιώδη δικαιώματα, διατάξεων του Συντάγματος.
Σημειώνεται ότι με τον όρο "νόμος", εννοείται ο τυπικός νόμος, δηλαδή ο νόμος που συζητείται και ψηφίζεται στη Βουλή και εκδίδεται και δημοσιεύεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Έχει επικρατήσει όμως η γνώμη ότι το Σύνταγμα εννοεί τον ουσιαστικό νόμο, δηλαδή κάθε κανόνα δικαίου, ανεξαρτήτως της διαδικασίας θέσπισής του και ανεξαρτήτως του οργάνου που το θέσπισε. Συνεπώς, τι λέμε ουσιαστικό νόμο;
Απαντήσεις: (Πολλοί μαζί). Ουσιαστικό νόμο λέμε το κυρωμένο ρυθμιστικό κείμενο, όπως είναι οι πράξεις των οργάνων της εκτελεστικής λειτουργίας του Κράτους, που περιέχουν κανόνα δικαίου.
S.M.: Πάρα πολύ ωραία. Στον εμπλουτισμό του καταλόγου των θεμελιωδών δικαιωμάτων αλλά και στην ανανοηματοδότησή τους, συμβάλλουν και οι κανόνες διεθνούς δικαίου. Αυτοί κυρώνονται σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 28 του Συντάγματός μας, 1975/1986/2001 και ισχύουν ως εσωτερικό δίκαιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ν.δ.53/1974, με το οποίο εντάχθηκε στην ελληνική έννομη τάξη η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Σύμβαση της Ρώμης 1950).

Προστασία Δικαιωμάτων και security
S.M.: Ας δούμε τώρα τα δικαιώματα που καλούμαστε να προστατέψουμε εμείς.
Ένας εκπαιδευόμενος: Με συγχωρείτε. Είπαμε κύριε ότι Πολίτευμα είναι ο συστηματικός τρόπος με τον οποίο συγκροτείται και ασκείται η κρατική εξουσία. Το Πολίτευμα εκφράζεται μέσω του Συντάγματος. Το Σύνταγμα περιλαμβάνει κανόνες που ρυθμίζουν την οργάνωση και την άσκηση της κρατικής εξουσίας, αλλά και τις σχέσεις Πολιτείας – Πολιτών. Οι κανόνες που προβλέπουν και ρυθμίζουν τις σχέσεις Πολιτείας – Πολιτών και γενικότερα τις σχέσεις μεταξύ εξουσιαζόντων και εξουσιαζομένων, χαρακτηρίζονται ως δημόσιες ελευθερίες ή θεμελιώδη δικαιώματα ή ανθρώπινα δικαιώματα.
S.M.: Μάλιστα.
Ο ίδιος εκπαιδευόμενος: Εμείς όμως οι security, πού κολλάμε; Θέλω να πω, αφού είμαστε Ιδιωτικό Προσωπικό Παροχής Υπηρεσιών Ασφαλείας. Δεν είμαστε όργανα κρατικής υπηρεσίας. Μπορεί ο Νόμος ο δικός μας να το επιτάσσει, αλλά ξαναλέω, πού κολλάει;
(Οι λοιποί εκπαιδευόμενοι συμφωνούν).
S.M.: Καίρια η ερώτησή σας. Θα το λέγαμε στο τέλος, διότι με αυτό σχεδίαζα να κλείσω τη σημερινή μας συνάντηση. Γνωρίζετε τον Ντεριντά;
Κάποιοι εκπαιδευόμενοι: Το φιλόσοφο;
S.M.: Μάλιστα το φιλόσοφο. Ο Ζακ Ντεριντά (1930 – 2004) συνήθιζε να λέει « Θα αρχίσω από το τέλος αντί από την αρχή, διότι αυτά συμπίπτουν…». Ιχνηλατώντας λοιπόν τον Ντεριντά, αλλάζω τη σειρά της παρουσίασης. Πριν σας αναφέρω το πλαίσιο της δικής μας εμπλοκής ως security, που αφορά στην προστασία των δικαιωμάτων, θα κάνω λόγο για τους φορείς των ατομικών δικαιωμάτων που είναι όλα τα φυσικά πρόσωπα, συνεπώς και οι αλλοδαποί. Αλλά και νομικά πρόσωπα. Οι ανήλικοι, τα παιδιά, οι γυναίκες και οι ηλικιωμένοι, είναι υποκείμενα πρόσθετων δικαιωμάτων. Αντίστροφα, κάποιες κατηγορίες, όπως οι στρατιωτικοί, οι δικαστικοί κ.ά., υπόκεινται σε ειδική σχέση. Απολαμβάνουν δικαιωμάτων, ορισμένα όμως με κάποιους περιορισμούς. Τώρα, στο σκληρό πυρήνα αυτού που ρωτήσατε, δηλαδή πώς οι security, ως ιδιώτες είναι υπόχρεοι προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως τα όργανα του κράτους.
Το άρθρο 25, παρ.1 του ισχύοντος Συντάγματος, ορίζει ότι "τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του κράτους. Όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκησή τους".
Με την αναθεώρηση όμως του Συντάγματος του 2001 επιλύθηκε ένα παλαιό ζήτημα, για την αντιμετώπιση του οποίου είχαν συνεισφέρει τόσο η θεωρία όσο και η νομολογία. Πρόκειται για το ερώτημα εάν τα ατομικά δικαιώματα έχουν μονομερή κατεύθυνση και διασφαλίζονται μόνο έναντι της δημόσιας εξουσίας ή και έναντι κάθε είδους εξουσίας, συμπεριλαμβανομένης και αυτής των ιδιωτών ως τρίτων. Το ερώτημα απαντήθηκε καταφατικά μέσω της θεωρίας της "τριτενέργειας". Σύμφωνα με αυτήν, τα ατομικά δικαιώματα έχουν εφαρμογή και στις σχέσεις ιδιωτικού δικαίου, αναπτύσσουν δηλαδή ενέργεια έναντι τρίτων. Ήδη το άρθρο 25, παρ.1, εδάφιο γ΄ του ισχύοντος
Συντάγματος ορίζει ότι "τα δικαιώματα αυτά ισχύουν και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν".
(Προβολή σχετικής διαφάνειας με «προτζέκτορα»).
Με τη ρητή κατοχύρωση της εν λόγω διάταξης, τα ατομικά δικαιώματα ιδρύουν δίκαιο "εξ υποκειμένου" και "εξ αντικειμένου". Δηλαδή αποτελούν κανόνες δικαίου που δεσμεύουν άμεσα και τους ιδιώτες, θεσπίζοντας αντικειμενικές αξίες που ισχύουν σε όλη την έννομη τάξη και που καλύπτουν όλο το φάσμα των εννόμων σχέσεων.
Κατανοητό; Ερωτήσεις;
Εκπαιδευόμενοι: Εντάξει… όλα!

Η κατοχύρωση των ατομικών δικαιωμάτων από το Ελληνικό Σύνταγμα 1975/1986/2001
S.M.: Ας μιλήσουμε τώρα για τα δικαιώματα. Πρώτα από όλα να αναφέρουμε ότι στο άρθρο 2 του Συντάγματος, τίνος Συντάγματος;
Εκπαιδευόμενοι: Του Ελληνικού Συντάγματος, 1975/1986/2001.
S.M.: Πολύ ωραία. Να ξέρετε ότι το Σύνταγμά μας είναι από τα προοδευτικότερα της Ευρώπης, αφού αναφέρεται και σε δικαιώματα τρίτης γενεάς (π.χ. περιβάλλον).
Ας δούμε αναλυτικά. Το άρθρο 2 αφορά στην αξία του ανθρώπου και στις διεθνείς σχέσεις. Εμάς μας ενδιαφέρει η πρώτη παράγραφος που διακηρύσσει «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας». Όμοια και για τα λοιπά άρθρα (4-25) θα «σταθούμε» στις διατάξεις εκείνες για τις οποίες η σημερινή εκπαιδευτική μας συνάντηση.
Συνεχίζουμε λοιπόν με το άρθρο 4, που κάνει λόγο για την ισότητα. Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου.
Προσέξτε. «Μιλά» για Έλληνες πολίτες, που είναι όσοι έχουν τα προσόντα που ορίζει ο νόμος. Στη συνέχεια ορίζει ότι μόνο Έλληνες πολίτες είναι δεκτοί σε όλες τις δημόσιες λειτουργίες, εκτός από τις εξαιρέσεις που εισάγονται µε ειδικούς νόμους. Επίσης ότι οι Έλληνες πολίτες έχουν κάποιες υποχρεώσεις προς την πατρίδα (συνεισφορά στα δημόσια βάρη, άμυνα) σύμφωνα µε τους ορισμούς των νόμων.
Στο επόμενο άρθρο 5, αναφέρεται ότι καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη. Επίσης στην παραγ. 2 του ίδιου άρθρου, επιβάλλεται όπως όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο. Απαγορεύεται η έκδοση αλλοδαπού που διώκεται για τη δράση του υπέρ της ελευθερίας.
(Προβολή σχετικής διαφάνειας με «προτζέκτορα»).
Η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη. Κανένας δεν καταδιώκεται ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε µε οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορίζεται, παρά µόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος. Απαγορεύονται επίσης ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ’ αυτήν. Τέτοιου περιεχομένου περιοριστικά μέτρα είναι δυνατό να επιβληθούν µόνο ως παρεπόμενη ποινή µε απόφαση ποινικού δικαστηρίου και σε εξαιρετικές περιπτώσεις και µόνο για την πρόληψη αξιόποινων πράξεων, όπως ο νόμος ορίζει. Δεν περιλαμβάνεται η απαγόρευση της εξόδου µε πράξη του εισαγγελέα εξαιτίας ποινικής δίωξης ούτε η λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών.
Καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας. Νόμος ορίζει τα σχετικά µε την προστασία κάθε προσώπου έναντι των βιοϊατρικών παρεμβάσεων.
Στα άρθρα 5Α, 6, 7, 8, 9 αναφέρονται τα δικαιώματα στην πληροφόρηση, τα περί συλλήψεως (με ένταλμα ή σε αυτόφωρο έγκλημα), η απαγόρευση βασανιστηρίων, τα περί φυσικού δικαστή και η προστασία της κατοικίας ή όποιου τόπου χρησιμοποιείται ως κατοικία, αφού θεωρείται άσυλο.
Στο άρθρο 9Α αναφέρεται ότι ο καθένας έχει δικαίωμα προστασίας από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση, ιδίως µε ηλεκτρονικά μέσα, των προσωπικών του δεδομένων, όπως ο νόμος ορίζει. (Η προστασία διασφαλίζεται από Ανεξάρτητη Αρχή).
Το άρθρο 10 αναφέρεται στα δικαιώματα αναφοράς και αιτήσεων πληροφοριών, (καθένας ή πολλοί μαζί να αναφέρονται εγγράφως στις Αρχές), τηρώντας τους νόμους του Κράτους. Οι Αρχές είναι υποχρεωμένες να ενεργούν κατά τις κείμενες διατάξεις και να απαντούν αιτιολογημένα σε εκείνον που υπέβαλε την αναφορά, σύμφωνα µε το νόμο.
Η αρμόδια υπηρεσία ή Αρχή υποχρεούται να απαντά στα αιτήματα για παροχή πληροφοριών και χορήγηση εγγράφων, ιδίως πιστοποιητικών, δικαιολογητικών και βεβαιώσεων, μέσα σε ορισμένη προθεσμία, όχι μεγαλύτερη των 60 ημερών. Σε περίπτωση παρόδου άπρακτης της προθεσμίας αυτής ή παράνομης άρνησης, πέραν των άλλων τυχόν κυρώσεων και έννομων συνεπειών, καταβάλλεται και ειδική χρηματική ικανοποίηση στον αιτούντα, σύμφωνα με το νόμο. Στο άρθρο 11 γίνεται λόγος για τα όσα αφορούν στην ελευθερία των συναθροίσεων, ενώ στο άρθρο 12 αναφέρεται το
δικαίωμα σύστασης ενώσεων και μη κερδοσκοπικών σωματείων σύμφωνα με τους νόμους του Κράτους και την ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων σε ενώσεις προσώπων που δεν συνιστούν σωματείο. Επίσης για την αυτοδιοίκηση, την προστασία και την εποπτεία από το Κράτος των γεωργικών και αστικών συνεταιρισμών και τα περί αναγκαστικών συνεταιρισμών που αποβλέπουν στην εκπλήρωση σκοπών κοινής ωφέλειας ή δημόσιου ενδιαφέροντος. Το άρθρο 13 προστατεύει τη θρησκευτική ελευθερία, το άρθρο 14 αναφέρεται στο δικαίωμα του καθενός να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας τους Νόμους του Κράτους. Το άρθρο 16…
Τάξη: Παραλείψαμε το 15.
S.M.: Μπράβο. Με παρακολουθείτε. Το άρθρο 15 αναφέρεται στην τηλεόραση, στη ραδιοφωνία και σε κάθε μέσο μετάδοσης λόγου ή παράστασης. Υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. Συνεχίζουμε… το άρθρο 16 αναφέρεται στο ότι η τέχνη, η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες και στην υποχρέωση του Κράτους να τις αναπτύσσει και να τις προάγει. Γίνεται επίσης λόγος για τη δωρεάν παιδεία στα κρατικά εκπαιδευτήρια, για τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης και την προστασία και εποπτεία από το Κράτος, του αθλητισμού. Το άρθρο 17 κάνει λόγο για τις εγγυήσεις προστασίας της ιδιοκτησίας. Παρακάμπτοντας το άρθρο 18, περί ιδιοκτησίας και διάθεσης μεταλλείων, ορυχείων και σπηλαίων, λιμνοθαλασσών, αναδασμό αγροτικών εκτάσεων κ.ά., περνάμε στο άρθρο 19 που αναφέρεται στο απόρρητο και στο απαραβίαστο των επικοινωνιών και της ανταπόκρισης, παραπέμποντας στη σχετική νομοθεσία για εγγυήσεις υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσμεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων. Επίσης καθοδηγεί για νομοθετική ρύθμιση σχετικά µε τη συγκρότηση, λειτουργία και αρμοδιότητες ανεξάρτητης αρχής, που διασφαλίζει το απόρρητο των επικοινωνιών. Το άρθρο 20 παρέχει το δικαίωμα του να βρίσκει κάποιος το δίκιο του στα δικαστήρια. Με το άρθρο 21 τίθενται τα εχέγγυα προστασίας της οικογένειας, του γάμου, της μητρότητας, της παιδικής ηλικίας, των πολύτεκνων οικογενειών, ανάπηρων πολέμου και ειρηνικής περιόδου, θυμάτων πολέμου και η προστασία επεκτείνεται στις χήρες και ορφανά εκείνων που έπεσαν στον πόλεμο, καθώς και σε όσους πάσχουν από ανίατη σωματική ή πνευματική νόσο (δικαίωμα ειδικής φροντίδας). Το Κράτος επίσης μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων. Επίσης για την απόκτηση κατοικίας από όσους τη στερούνται ή στεγάζονται ανεπαρκώς. Τα άτομα µε αναπηρίες έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν μέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας.
Το άρθρο 22 αφορά στο δικαίωμα της εργασίας, στην απαγόρευση αναγκαστικής εργασίας και στην κοινωνική ασφάλιση.
Το άρθρο 23 αναφέρεται στη συνδικαλιστική ελευθερία και στο δικαίωμα της απεργίας.
Παρακάμπτοντας το άρθρο 24, που κάνει λόγο για την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, «περνάμε» στο άρθρο 25 που αναφέρει ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως µέλους του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου, τελούν υπό την εγγύηση του Κράτους. Όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκησή τους. Τα δικαιώματα αυτά ισχύουν και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν (που προείπαμε). Περιλαμβάνει όμως και άλλα θέματα, όπως το ότι δεν επιτρέπεται η καταχρηστική άσκηση δικαιώματος κ.ά.

Δυνητικοί περιορισμοί κατά το Σύνταγμα και συσταλτική ερμηνεία
Οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα αυτά, πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού.
Τελειώνοντας, σας αναφέρω (προβάλλεται η αρχική διαφάνεια) ότι οι σχετικές συνταγματικές διατάξεις οι οποίες κατοχυρώνουν ατομικά δικαιώματα είναι νομικά ισότιμες και ισοδύναμες. Ορισμένες διατάξεις ωστόσο απολαμβάνουν ιδιαίτερης ισχύος, αφού σύμφωνα με το άρθρο 110, παρ.1, Συντ. 1975/1986/2001 δεν υπόκεινται σε αναθεώρηση. Κυριότερο για εμάς, το Άρθρο 2, παρ. 1, που αφορά στο σεβασμό και στην προστασία της αξίας του ανθρώπου, που αποτελεί και πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας.
Από το ίδιο το Σύνταγμα όμως, θεσμοθετείται και αναστολή των θεμελιωδών δικαιωμάτων με το άρθρο 48, διατυπωμένο με λακωνική σαφήνεια ώστε να μην παρερμηνευτεί και οδηγήσει σε καταχρηστική άσκησή του. Αποτελεί δηλαδή διάταξη «εξαιρετικού» δικαίου και ερμηνεύεται συσταλτικά επειδή ακριβώς πρόκειται για την ασφάλεια της Πολιτείας και τη διατήρηση του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Συμπερασματικά, να είμαστε σε ετοιμότητα όπως κατά την εκτέλεση των καθηκόντων μας να μην παραβιαστεί ο ορίζοντας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να επιδεικνύουμε αλτρουισμό προς τα μέλη των ευάλωτων κοινωνικά, ομάδων.
Στις επόμενες συναντήσεις μας θα διαπραγματευθούμε θέματα ποινικού δικαίου και ποινικής δικονομίας, καθώς και κάποια στοιχεία ειδικών ποινικών νόμων.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. Στην έδρα υπάρχουν σημειώσεις για εσάς. Καλημέρα σας.

ΠΗΓΕΣ
1. Δαγτόγλου Π. «Ατομικά Δικαιώματα», Β΄ Έκδοση, 2005
2. Κυριαζή-Γουβέλη. «Περί Δικαιωμάτων», 1974
3.Μάνεσης Αριστόβ. «Ατομικές Ελευθερίες», 1982
4. Ράϊκος Αθ. «Συνταγματικό Δίκαιο», 1984
5. Το Σύνταγμα της Ελλάδος, εκδόσεις «Το Ποντίκι»
6. Συνεργασία με τον Δικηγόρο Αθηνών κο Αντώνη. Π. Αλεξανδρή, (LL.M)

Από τον Σπύρο Μιχαήλ Κυριακάκη,
Επικεφαλής Σπουδών,
που οδηγoύν στην απόκτηση CERTIFICATE, στη
Στρατηγική Διεύθυνση Έργων Ιδιωτικής Ασφάλειας,
KE.M.E. NEW YORK COLLEGE.