Παροχή Υπηρεσιών Ιδιωτικής Ασφάλειας: Επιχειρηματική Ηθική και Κοινωνική ευθύνη

Η Επιχειρηματική Ηθική και Κοινωνική ευθύνη αποτελούν δύο πολύ βασικές πτυχές του security management σε όλες τους τις εκφάνσεις και καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη φήμη μιας εταιρείας.

Μία έρευνα που έγινε από ειδικούς για την ιδιωτική ασφάλεια στη Νέα Υόρκη και αφορούσε τις εκεί ΙΕΠΥΑ και ΤΙΦΠΕ (1999), κατέληξε στο εξής συμπέρασμα: ”Ο κλάδος ιδιωτικής ασφάλειας παρουσιάζει εξαιρετική άνοδο και θα συνεχίσει να παρουσιάζει. Πρόκειται όμως για ένα επαγγελματικό πεδίο, που προσφέρει ενθαρρυντικές προοπτικές να εξελιχθεί σε αντικείμενο εκμετάλλευσης” αλλά και να παραβιάσει τα ανθρώπινα δικαιώματα (1).

Διαβάστε σήμερα οποιαδήποτε οικονομική εφημερίδα ή οικονομικό περιοδικό και θα εξακριβώσετε ότι περιέχει τουλάχιστον μία αναφορά είτε για την επιχειρηματική ηθική είτε για την κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων. Επιχειρηματική ηθική και κοινωνική ευθύνη, δεν είναι συνώνυμα. Συνδέονται, επειδή οι αποφάσεις για τη δεύτερη απαιτούν ηθική κρίση, που πολλές φορές δεν προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία. Και τα δύο αποτελούν όμως πτυχές του σύγχρονου management και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πτυχές αυτές αφορούν σοβαρά και διαπνέουν όλο το security management και security managing.

Επιχειρηματική Ηθική: Η επιχείρηση είναι ένα ανοικτό σύστημα αρχών και αξιών, που θέτουν κάποια «στάνταρτ» στο τι είναι καλό και τι κακό στη συμπεριφορά και στη λήψη αποφάσεων. Αυτά μπορούν να γίνουν καλύτερα κατανοητά σε σύγκριση με τη συμπεριφορά ελεύθερης επιλογής, όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα:

Καταρχήν, υπάρχουν τρεις προσεγγίσεις για την επιχειρηματική ηθική (2):

• Η Υλιστική: Εστιάζεται στο όφελος των πιο πολλών.
• Των Ηθικών Δικαιωμάτων: Οι αποφάσεις βασίζονται στην ισότητα, δικαιοσύνη και αμεροληψία.
• Χρυσός Κανόνας: Κάνε για τους άλλους αυτό που θα ήθελες οι άλλοι να κάνουν για σένα.

Κοινωνική Ευθύνη: Η επιχείρηση είναι ένα ανοικτό σύστημα και βρίσκεται σε σχέσεις αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον. Συνακόλουθα, οι αποφάσεις δεν μπορούν να βασίζονται αποκλειστικά σε οικονομικές θεωρήσεις. Η επιχείρηση διασυνδέεται στενά με το όλο κοινωνικό σύστημα, άρα, εξυπηρετώντας τα ενδιαφέροντά της είναι υποχρεωμένη να προστατεύσει τα κοινωνικά συμφέροντα (3).

Ιδιαιτερότητες των ΙΕΠΥΑ, ΓΙΕ και ΤΙΦΠΕ
Τομέας Κοινωνικής Ευθύνης
Οι ΙΕΠΥΑ και ΓΙΕ χαρακτηρίζονται από μια οικονομία της δυσφορίας. Οι υπηρεσίες που προσφέρουν και τα προϊόντα (μηχανήματα και συστήματα ασφαλείας προκειμένου για την ΙΕΠΥΑ, αρ.1θ,ι,ια και αρ.3 παρ.3 Ν.3707/08) απευθύνονται σε όσους έχουν τη σχετική οικονομική δυνατότητα (4). Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για τα ΤΙΦΠΕ. Δημιουργούνται από Επιχειρήσεις που έχουν το οικονομικό υπόβαθρο να δημιουργήσουν τέτοιο τμήμα ή να προσλάβουν ένα security manager. Όταν δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα, όλα τα βάρη πέφτουν στο διευθυντή της επιχείρησης. Συνεπώς, ανιχνεύεται μία αχνή κοινωνική ευθύνη προς όφελος ενός ευρύτερου συνόλου, ως απόρροια συνεργασίας με τη δημόσια δύναμη. Ο απόηχος αυτής της συνεργασίας μπορεί να ωφελήσει το ευρύτερο χωροταξικό περιβάλλον όπου επιχειρούν οι ΙΕΠΥΑ, ΓΙΕ και ΤΙΦΠΕ, υπό τον όρο η συνεργασία αυτή να είναι ισχυρή .
Τομέας Επιχειρηματικής Ηθικής
Πρόκειται για πολύ «ευαίσθητο έδαφος». Αφορά τους εργαζόμενους στις δραστηριότητες αυτές (ΠΙΑ), αυτούς που δέχονται τις υπηρεσίες τους, αλλά και κάθε τρίτο που θα εισέλθει στη σφαίρα άσκησης των καθηκόντων του ΠΙΑ και σχετίζεται με περιπτώσεις όπως οι παρακάτω :
Σωστή συμπεριφορά managers οποιουδήποτε επιπέδου (μέχρι και αρχιφυλάκων) προς το προσωπικό βάσης. Προσβολές αξιοπρέπειας, απειλές απόλυσης, διασπορά φημών απόλυσης με αποτέλεσμα να τους κυριεύει όλους ανασφάλεια, διασπορά φημών που υπονομεύουν την αξιοπρέπεια, αυστηρός έλεγχος σε διατύπωση επαγγελματικής γνώμης και απαγόρευση έκφρασης, έλεγχος για έκφραση «πιστεύω», ανάθεση εργασιών εκτός καθηκόντων, καταπάτηση εργασιακών δικαιωμάτων, εκβιασμοί σε σχέση με την εργασία, απαγόρευση συμμετοχής σε ενώσεις ή σωματεία, παραβίαση ιδιωτικού βίου, όχι καθαρό περιβάλλον χώρου εκτέλεσης της εργασίας (π.χ. ρυπαρό φυλάκιο και χώρος γύρω από αυτό), γραφείο σε ανήλιαγο υπόγειο και πίσω από πεταμένα αντικείμενα κ.ά.
Αυτοί που δέχονται τις υπηρεσίες (προστατευόμενοι-πελάτες), βρίσκονται συνεχώς στο όριο παραβίασης δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών. Αυτό, για παράδειγμα, μπορεί να γίνεται όταν οι άνθρωποι ασφαλείας ή οι ιδιωτικοί ερευνητές αναλαμβάνουν να παρακολουθήσουν ή να ζητούν πληροφορίες για τη συμπεριφορά νεαρών μελών της οικογένειας που προστατεύουν ή της οποίας έχουν αναλάβει μία υπόθεση, χωρίς να το γνωρίζουν οι εντολείς. Επίσης, ένα άλλο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι κάποια σχόλια και ενέργειες κατά την έρευνα προσερχόμενων φιλάθλων (5) σε αθλητική εγκατάσταση εν όψει κάποιου αγώνα, έστω και αν οι ερευνούμενοι συναίνεσαν (όπως απαιτείται από παρ.12 και 13 του αρ. 41Δ’ του Ν.3708/1999, που προστέθηκαν με το αρ.4 του Ν.3708/8-10-2008, για την Καταπολέμηση της Bίας σε αθλητικές εκδηλώσεις). Επίσης είναι πιθανό μία μεγάλη επιχείρηση να χρησιμοποιήσει το δικό της ΤΙΦΠΕ ως όργανο καταπίεσης μέσα στην εταιρεία.
Σε ακόμη πιο ευαίσθητο έδαφος είναι και όσοι εμπίπτουν στη σφαίρα καθηκόντων του ΠΙΑ. Για παράδειγμα, ένας επιχειρησιακός security συλλαμβάνει δράστη αυτόφωρης κλοπής (όχι ευτελούς αξίας) στο χώρο όπου είναι υπεύθυνος φύλαξης και προστασίας. Αντί να ειδοποιήσει αστραπιαία την αστυνομία, οδηγεί το δράστη στο γραφείο και μαζί με τον προϊστάμενό του, τον ρωτούν γιατί έκανε την πράξη, του συμπεριφέρονται άσχημα και στο τέλος, μετά απο παρέλευση ώρας, ειδοποιούν την αστυνομία.
Συγκλίνοντας
Για λόγους ανάγλυφης απεικόνισης, η σύγκλισή μας γίνεται χωριστά για την επιχειρηματική ηθική στην ιδιωτική ασφάλεια και χωριστά για την κοινωνική ευθύνη.

Ιδιωτική Ασφάλεια και Επιχειρηματική Ηθική
Μια γενική ιδέα παίρνουμε από το άρ. 4στ και ζ του Ν.3707/08, για τον τρόπο δράσης του ΠΙΑ: «Να μη θιγούν κατά την άσκηση των δραστηριοτήτων τους, τα κάθε είδους συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα των πολιτών” (4στ) και να μη χρησιμοποιούν μέσα και μεθόδους (η υπογράμμιση δική μας), που μπορούν να προκαλέσουν ζημιά, βλάβη ή ενόχληση σε τρίτους ή να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των πολιτών (4ζ). Όπως δηλαδή το Σύνταγμα κάθε Χώρας είναι ο θεμελιώδης νόμος που προστατεύει με στρατηγικές κατευθύνσεις τις κατακτήσεις του ανθρώπου (6), έτσι και ο θεμελιώδης νόμος για τις επιχειρήσεις πρέπει να είναι το σύστημα κατευθύνσεων που συγκροτούν την επιχειρηματική ηθική προς εργαζόμενους, πελάτες, κάθε τρίτο και για κάθε δραστηριότητα. Έχουμε δηλαδή δύο ομόκεντρους κύκλους. Ο πρώτος (μεγαλύτερος) αφορά τη Χώρα, ο δεύτερος (μικρότερος) την κάθε επιχείρηση ή Οργανισμό. ¶λλωστε, το άρθρο 25 παρ.1 του Συντάγματος (7) ενεργοποιεί την προστασία των δικαιωμάτων που αναφέρονται παρακάτω και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών.
Σημειώνεται ότι στο Νομικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών υφίσταται η κατηγορία των αδικημάτων «torts», που είναι ιδιωτικά αδικήματα, τα οποία θίγουν όμως τα δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες των προσώπων. Έννοιες όπως: Ισότητα, Αξιοπρέπεια, Ζωή, Δικαίωμα σε καθαρό περιβάλλον, Ελευθερία και Ασφάλεια των Προσώπων, Απαραβίαστη Ιδιωτική Σφαίρα, Ελευθερία Έκφρασης – Θρησκείας – Γνώμης, Ελεύθερη Συμμετοχή σε Ενώσεις και Σωματεία, Εργασία και όχι καταχρηστική εργασιακή εκμετάλλευση, πρέπει να αποτελούν τμήμα του «ατομικού συντάγματος» των ΙΕΠΥΑ, ΓΙΕ, ΤΙΦΠΕ, πάνω στο οποίο θα βασίζονται οι ηθικοί κώδικες για επιχειρησιακούς και προϊστάμενους.
Ιδιωτική ασφάλεια και κοινωνική ευθύνη
Διακρίνεται σε τρία επίπεδα, ως εξής:

1. Κοινωνική Υποχρέωση – Τήρηση νόμων, οικονομικών, εργασιακών, ασφαλιστικών και φορολογικών κανόνων
2. Κοινωνική Απόκριση
3. Κοινωνική Αντίδραση

Το πρώτο επίπεδο δεν χρήζει περαιτέρω ανάλυσης. Το δεύτερο επίπεδο υπερβαίνει τα όρια προσφοράς υπηρεσιών και περνά στην υποβοήθηση των κοινωνικών φορέων στο να λύσουν προβλήματα της κοινωνίας. Το τρίτο επίπεδο υπερβαίνει τα προηγούμενα δύο.
Παράδειγμα για 2ο επίπεδο: Προκειμένου να ξεφύγουμε απο την οικονομία της δυσφορίας, θα μπορούσαν ΙΕΠΥΑ, ΓΙΕ και ΤΙΦΠΑ να στέλνουν έμπειρα στελέχη σε προγράμματα «ημερών προβληματισμού» των Συμβουλίων Πρόληψης της Εγκληματικότητας των ΟΤΑ, για να ενημερώσουν με πρακτικές συμβουλές, ομάδες υψηλού κινδύνου θυματοποίησης. Επίσης, μεγάλου μεγέθους ΙΕΠΥΑ θα μπορούσαν να ιδρύσουν και να συντηρήσουν είτε μόνες τους είτε σε συνεργασία με άλλους Οργανισμούς, ένα θεσμό Κοινωνικής Επένδυσης σε τακτική βάση, π.χ. υλοποίηση προγραμμάτων πολυπολιτισμικών βασικών εργασιακών δεξιοτήτων για την αποφυγή ατυχημάτων και την ασφάλεια στην εργασία.
Απαιτείται λοιπόν ένα είδος ελέγχου, που τα αποτελέσματά του θα αναγράφονται στην ετήσια αναφορά της κάθε επιχείρησης. Με τον έλεγχο θα μετράται – ίσως με τη χρήση ερωτηματολογίων (ποσοτικά στοιχεία), η τήρηση της επιχειρηματικής ηθικής και της κοινωνικής ευθύνης του Οργανισμού. Με τον τρόπο αυτό θα γίνονται αξιολογήσεις και με βάση αυτές θα ακολουθούν διορθώσεις πορείας καθώς και προσπάθεια ανοδικής πορείας στους ευαίσθητους τομείς της επιχειρηματικής ηθικής και της κοινωνικής ευθύνης.

Παραπομπές και Βιβλιογραφικές Αναφορές

(1) Πουρπούρα – Κυριακάκης: ”Security” σελ. 701 και 714, εκδ. ΙΩΝ, Αθήνα 2005. Επίσης, Κυριακάκης – Κανάλης, ”Εγκυκλοπαιδικό Εγχειρίδιο του Security Manager” σελ. 28 και 217, εκδ. Press Line, Αθήνα 2008.
(2) ”Σύγχρονο Management” των SMIT και CRONJE 2η έκδ. ΙΜΜ, σελ. 484 επόμ, Cape Town, N.Αφρική.
(3) Όπως προηγ. σημείωση (op-cit, idem), σελ. 501 επόμ.
(4) Επισήμανση ΛΗΤΖΕΝΣ, σελ. 52 ”Ανακριτική, Δικαιώματα του Ανθρώπου και Εγκληματογένεση” καθηγητή Ιακώβου ΦΑΡΣΕΔΑΚΗ, εκδ. ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, Αθήνα 1984.
(5) Ο φίλαθλος έχει και την ιδιότητα του πελάτη.
(6) Για τη χώρα μας, σχετ. τα άρθρα 4 έως 25 του Συντάγματος 1975/1984/2001.
(7) Όπως προηγ. σημείωση.