Οργάνωση & Διαχείριση Ασφαλών Εκκενώσεων Κτιρίων

Χρει Προνοεί – Ού Μετανοεί !! ( Επίχαρμος ο Κώος 500 πχ) – Κάθε συνετός, υπεύθυνος και επαγγελματίας Security Manager (SM) “Δεν πρέπει να Μετανοεί, αλλά να Προνοεί” σε ότι αφορά την οργάνωση και διαχείριση ασφαλών εκκενώσεων κτιρίων.

Παρασκευάς Βερώνης

Σύμβουλος Ασφαλείας Safety/Security
Πιστοποιημένος Εκπαιδευτής
Επιθεωρητής Ασφάλειας – Πυρασφάλειας και Ποιοτικού Ελέγχου
Πρόεδρος Δ.Σ Συλλόγου Τεχνικών Ασφάλειας

* Το άρθρο το αφιερώνω στην μνήμη των τραπεζοϋπαλλήλων Αγγελική Παπαθανασοπούλου, Παρασκευή Ζούλια & Επαμεινώνδα Τσάκαλη που έχασαν άδικα  τη  ζωή τους στον εμπρησμό της Marfin τον Μάιο του 2010

Για την Οργάνωση και Διαχείριση Ασφαλών Εκκενώσεων κτιρίων από Φυσικές και Τεχνολογικές Καταστροφές, καθοριστικό  παράγοντα, αποτελεί η αγαστή και αδιάλειπτη συνεργασία του Security Manager (SM) με τον Τεχνικό Ασφάλειας (TA) και Υγιεινής της Επιχείρησης,  προκειμένου από κοινού να μελετήσουν, να συντάξουν και να εφαρμόσουν πλήρες & αναλυτικό  Σχέδιο Ασφαλούς Εκκένωσης όλων των Κτιρίων αρμοδιότητας τους (ΣΑΕ). Σε κάθε περίπτωση  το ( ΣΑΕ) θα πρέπει να εδράζεται στην εγκεκριμένη Μελέτη Πυροπροστασίας του κτιρίου, στα  εγκεκριμένα Πιστοποιητικά Ενεργητικής και Παθητικής Πυροπροστασίας που έχουν συμπεριλάβει και όλες τις τυχόν τροποποιήσεις και μεταβολές χρήσης. Θα πρέπει να  συμπεριλαμβάνει και να αναλύει με σαφή κωδικοποιημένα βήματα ενεργειών, όλες τις βασικές περιπτώσεις κινδύνων και συμβάντων Φυσικών και Τεχνολογικών Καταστροφών. Παράλληλα θα πρέπει να υφίσταται μέριμνα για την συνεχή ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση όλου του Προσωπικού του κτιρίου και όλων των εμπλεκομένων, να υφίσταται μέριμνα για σύσταση και συντήρηση Εθελοντικής Ομάδας Διαχείρισης Έκτακτων Καταστάσεων (σε εφαρμογή της 14/2014 ΠΔ), με Υποομάδες και κατανομή καθηκόντων ανά όροφο του κτιρίου και βέβαια τέλος  με την οργάνωση και  διενέργεια τακτικών Ασκήσεων Ετοιμότητας, με διαφορετικό σενάριο κινδύνου, κάθε φορά.

Γνώμονας και σκοπός, η συνεχή ευαισθητοποίηση ετοιμότητα όλων των εμπλεκομένων, ο εντοπισμός τυχόν αδυναμιών, προβλημάτων και ελλείψεων και οι ενέργειες για την εξάλειψη και βελτίωση τους και βέβαια η συνεχή επαναξιολόγηση και αναπροσαρμογή του Σχεδίου. Όλοι  εμείς που θέλουμε και οφείλουμε να υπηρετούμε Υπεύθυνα και  Επαγγελματικά  το Security,  δεν θα πρέπει να ξεχνάμε  ότι σε κάθε συμβάν κινδύνου, το μεγαλύτερο αγαθό που καλούμαστε να διαφυλάξουμε, πρωταρχικά και  πάνω από όλα,  είναι ο Α ν θ ρ ω π ο ς  και η διασφάλιση της   Α ν θ ρ ώ π ι ν η ς Ζ ω ή ς  και αυτό επιτυγχάνεται μόνο όταν  στην επαγγελματική μας κουλτούρα έχουμε  εμπεδώσει ότι “Security & Safety είναι Δύο κρίκοι της ίδιας Αλυσίδας” (σχετ. άρθρο μου στο τεύχος 53 του SM). 

Έκτακτες καταστάσεις φυσικών & τεχνολογικών καταστροφών

Θεωρούνται απρόοπτα γεγονότα, όχι συχνά και συνήθη, τα οποία είτε λόγω εντάσεως, είτε λόγω εκτάσεως, βάζουν σε κίνδυνο Ανθρώπινες Υπάρξεις, προκαλούν υλικές ζημιές και διαταράσσουν τον ομαλό ρυθμό ζωής, απαιτούν δε επείγουσες ειδικές ενέργειες για την διάσωση της ζωής την προστασία της Περιουσίας την προάσπιση της Υγείας ή και την απομάκρυνση ή περιορισμό της Απειλής.

Τι είναι Καταστροφή; Με ευρεία έννοια «καταστροφή», είναι ένα ξαφνικό και εξαιρετικά ατυχές γεγονός, το οποίο ανατρέπει τον κανονικό ρυθμό ζωής των ανθρώπων. Μπορεί επίσης να οριστεί συμφορά, που λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις.

Έκτακτες Καταστάσεις Κινδύνων που χρήζουν άμεσης Εκκένωσης  Κτιρίων:

• Φωτιά
• Σεισμός
• Βομβιστική Απειλή
• Πλημμύρα
• Τρομοκρατικές Ενέργειες
• Αναταραχές
• Διαρροή Τοξικών Αερίων
• Έκρηξη
• Ύποπτη Αλληλογραφία

Για όλες τις ανωτέρω καταστάσεις Κινδύνου οι λέξεις κλειδιά για τον Security Manager  είναι η αποφυγή Πανικού, η διατήρηση της Ψυχραιμίας που επιτυγχάνονται μόνο με τον  σωστό Σχεδιασμό, Οργάνωση, Προετοιμασία και εμπέδωση κουλτούρας Προληπτικής Ασφάλειας σε όλους τους εμπλεκομένους.

Πανικός. Πανικός είναι ένας ανεξέλεγκτος φόβος, που παραλύει Βασικές Νοητικές Λειτουργίες του ανθρώπου και τον αναγκάζει να αντιδρά παρορμητικά. Κάτω από την επίδραση του Πανικού, ο ¶νθρωπος κάνει πράξεις, που συχνά είναι Καταστροφικές.

Εάν πανικοβληθεί, είναι βέβαιο ότι θα κάνει λάθος κίνηση, γιατί σε παρόμοιες συνθήκες παραλύει, δεν μπορεί να σκεφθεί καμία σωστή ενέργεια και το πιθανότερο είναι, με μία παρόρμηση όπως π.χ σε Πυρκαγιά, να πηδήσει από το φλεγόμενο κτίριο στον δρόμο, με θανάσιμες συνέπειες!!

Ψυχραιμία.Η ψυχραιμία (που πρέπει να επιδιώκουμε) είναι η κατάσταση εκείνη, των ψυχικών και πνευματικών λειτουργιών, η οποία, επιτρέπει σ΄ αυτές να κάνουν σωστή εκτίμηση του κινδύνου να βγάλουν σωστά συμπεράσματα και να υποδεικνύουν στο άτομο τις σωστές ενέργειες.

Προετοιμασία. Όσο περισσότερη και σωστότερη προετοιμασία, σχεδιασμός & ασκήσεις  γίνουν εκ των προτέρων, τόσο πιο έτοιμα θα είναι τα άτομα για την αντιμετώπιση της κατάστασης που θα προκύψει. Σε κτίρια γραφείων ο Security Manager σε συνεργασία με τον Τεχνικό Ασφάλειας και Υγιεινής θα πρέπει να μεριμνά, να οργανώνει και να συντηρεί Εθελοντική Ομάδα Διαχείρισης Έκτακτων Καταστάσεων, επιλέγοντας ανά όροφο  τους πλέον ικανούς και πλέον ψύχραιμους από το υφιστάμενο Δυναμολόγιο Υπαλλήλους.

Στόχος βασικής εκπαίδευσης και ενεργειών της Εθελοντικής Ομάδας Έκτακτων καταστάσεων

Η βασική εκπαίδευση της εθελοντικής ομάδας έκτακτων καταστάσεων θα πρέπει να έχει στόχους όπως:

• Η εξασφάλιση αποφυγής πανικού, στους εργαζόμενους, σε συμβάν κινδύνου, με τις  κατάλληλες οδηγίες & ενέργειες, ανά περίπτωση.
• Η γνώση, όλων των οδεύσεων διαφυγής, του ορόφου & συνολικότερα του κτιρίου.
• Η μεριμνά ώστε, να μην τοποθετούνται αντικείμενα ή εξοπλισμοί, στα παράθυρα, στις  οδεύσεις  διαφυγής & θύρες κινδύνου, στους χώρους εργασίας εκάστου.
• Η χρήση & ο έλεγχος των φορητών πυροσβεστικών μέσων και κομβίων ενεργοποίησης συναγερμού φωτιάς.
• Η εκφώνηση παραγγέλματος, κατά την έναρξη σεισμικής δόνησης,  «καλυφτείτε κάτω από τα γραφεία σας».
• Η χρήση των πράσινων κομβίων απελευθέρωσης των θυρών που διαθέτουν access control, σε περίπτωση κινδύνου.
• Η οδηγία καθόδου από τα κλιμακοστάσια, εφ ενός ζυγού, με την συγκράτηση εκάστου, από την κουπαστή.
• Η οδηγία, μη χρήσης ανελκυστήρων, κατά την εκκένωση του κτηρίου.
• Η γνώση, των ενεργειών, σε περίπτωση ατυχήματος συναδέλφου.
• Η άμεση χρήση,  των αντανακλαστικών γιλέκων τους  σε κάθε περίπτωση εκκένωσης (άσκηση ή πραγματικό συμβάν).
• Ο έλεγχος παρουσίας όλων των συναδέλφων τους, στο τελικό σημείο συγκέντρωσης (απέναντι πάρκο).

Διαδικασία εκκένωσης απο φωτιά

Όλοι όσοι ασχολούνται υπεύθυνα και επαγγελματικά  με το Security και το Safety, για ότι αφορά την Πυροπροστασία  θα πρέπει να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν όλη τη σχετική Νομοθεσία. Για τα κτίρια γραφείων και χώρους Συνάθροισης Κοινού είναι σε ισχύ η Πυροσβεστική Διάταξη 14/2014 -ΦΕΚ 2434/12-09-2014.  Αφορά την Οργάνωση, εκπαίδευση και καθήκοντα  της Ομάδας Πυροπροστασίας και Ασφαλούς Εκκένωσης    Κεντρικών Κτιρίων και  επιχειρήσεων σε θέματα Πυροπροστασίας που περιλαμβάνει:

• Π.Δ. 14/2014–  Πεδίο Εφαρμογής και ισχύος
• Γενικές Ρυθμίσεις
• Συγκρότηση της Ομάδας Πυροπροστασίας
• Βασική εκπαίδευση και ενημέρωση της Ομάδας Πυρ
• Συμπληρωματικές και ειδικές εκπαιδεύσεις, ενημερώσεις και ασκήσεις της Ομάδας Πυροπροστασίας
• Υποχρεώσεις υπεύθυνου της Εγκατάστασης
• Καθήκοντα Αρχηγού της Ομάδας Πυροπροστασίας
• Καθήκοντα Υπαρχηγού της Ομάδας Πυροπροστασίας
• Καθήκοντα Μελών Ομάδας Πυροπροστασίας
• Υποχρεώσεις προσωπικού
• Βοηθητικά εργαλεία και μέσα επιχειρήσεων /εγκαταστάσεων
• Κυρώσεις

 Πυρκαγιά – Τρίγωνο της Φωτιάς. Για να μη δημιουργηθεί αλλά και για να σβήσει μια φωτιά πρέπει να εμποδιστεί η συνύπαρξη των στοιχείων του τριγώνου: Θερμοκρασία – Καύσιμη Ύλη – Οξυγόνο.

Ενέργειες Πρόληψης Πυρκαγιάς. Φροντίστε να μην συγκεντρώνετε άχρηστο ή προς αρχειοθέτηση έντυπο υλικό στους χώρους εργασίας και ιδιαίτερα πλησίον των οδεύσεων και θυρών διαφυγής. Καθαριότητα των χώρων εργασίας. Απαγόρευση γυμνών φλογών ή τσιγάρων πλησίον εύφλεκτων υλικών. Διακοπή λειτουργίας ηλεκτρικών συσκευών μετά το πέρας της εργασίας.

Ενέργειες κατάσβεσης πυρκαγιάς. Ενεργοποιήστε το  κόκκινο κομβίο αναγγελίας φωτιάς  και επικοινωνήστε με την Πυροσβεστική Υπηρεσία στο τηλ.199  καθώς και με το γραφείο Ασφαλείας. Σε περίπτωση εντοπισμού μικρής εστίας φωτιάς ενεργήστε άμεσα για την κατάσβεση της με τη χρήση των φορητών πυροσβεστήρων σύμφωνα με τις οδηγίες που σας έχουν δοθεί. Προσπαθούμε να κλείσουμε τον χώρο που έχει εκδηλωθεί η πυρκαγιά (πόρτες – παράθυρα)

Τι να κάνουμε αν παγιδευτούμε; Να κλείσουμε τις πόρτες προς την πυρκαγιά. Να καλέσουμε βοήθεια φωνάζοντας. Να δώσουμε προς τα έξω με οποιοδήποτε τρόπο την θέση που είμαστε. Να κινηθούμε κοντά στο έδαφος.

Χρήση βασικού εξοπλισμού πυρασφάλειας/ Φορητών  Πυροσβεστήρων. Τραβήξτε την περόνη (απασφαλίστε) – Κρατήστε απόσταση – Στοχεύστε στη βάση της εστίας – Πατήστε τη σκανδάλη – Σιγουρευτείτε ότι η εστία έχει σβήσει.

Όλο το Προσωπικό Ασφαλείας και τα μέλη της Εθελοντικής Ομάδας Διαχείρισης Έκτακτων Καταστάσεων του Κτιρίου, με μέριμνα και ενέργειες του Security Manager,  σε συνεργασία πάντα με τον αρμόδιο Τεχνικό Ασφάλειας και Υγιεινής, θα πρέπει να έχουν εκπαιδευτεί  και να γνωρίζουν τον έλεγχο και  την χρήση  του Πυροσβεστικού Εξοπλισμού του κτιρίου και όλων των μέσων πυροπροστασίας (πχ φορητοί πυροσβεστήρες, πυροσβεστικές φωλιές και σταθμοί κλπ). Επίσης θα πρέπει  να οργανώνονται  τακτικά  ασκήσεις Εκκένωσης με συμμετοχή όλου του προσωπικού,  με διαφορετικά Σενάρια κάθε φορά    ( πχ προσομοίωση εκκένωσης φωτιάς, σεισμού ,βομβιστικής απειλής κλπ ) με στόχο κάθε φορά την εξάλειψη όλων των αδυναμιών και προβλημάτων που εντοπίζονται και την βελτίωση των χρόνων εκκένωσης και λήψης παρουσιών στο Σημείο Συγκέντρωσης.

Διαδικασία Εκκένωσης από σεισμό

Προληπτικές Ενέργειες. Φροντίζουμε σε όλους τους χώρους να μην υπάρχουν αντικείμενα που μπορούν με την εκδήλωση σεισμικής δόνησης     να προκαλέσουν τραυματισμό.Για τον λόγο αυτό μεριμνούμε την στερέωση των υψηλών επίπλων (Βιβλιοθήκες – Ερμάρια κλπ) υαλοπινάκων κάδρων, διαφόρων αντικειμένων πάνω σε αυτά, ήτοι κλασέρ, PC, εργαλεία κ.λ.π. Φροντίζουμε για την ενημέρωση μας από διάφορα φυλλάδια      “ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ”.

Προστασία απο σεισμό. Κατά την σεισμική δόνηση προφυλασσόμαστε σε στάση εμβρύου κάτω από το γραφείο. Μετά το πέρας της σεισμικής δόνησης εκκενώνουμε.

Ενέργειες για μετά το σεισμό:

• Παραμείνετε ήρεμοι  & καθησυχάστε τους άλλους
• Να είστε  προετοιμασμένοι για μετασεισμούς.
• Ελέγξτε για πυρκαγιά και  πάρτε τις κατάλληλες προφυλάξεις. Σβήστε αμέσως τυχόν φωτιές.
• Ελέγξτε για τραυματίες και δώστε πρώτες βοήθειες  εάν αυτό είναι αναγκαίο.
• Μην αγγίζετε πεσμένα καλώδια και θέστε εκτός λειτουργίας τις παροχές φυσικού αερίου, νερού και ηλεκτρικού ρεύματος. Ανοίξτε τα παράθυρα.
• Τηρείστε την διαδικασία εκκένωσης κτιρίου όπως αυτή ισχύει και στην περίπτωση πυρκαγιάς.
• Μην κάνετε χρήση ανελκυστήρα.

Εκκένωση απο βομβιστική απειλή

Η προειδοποίηση /ενημέρωση για την τοποθέτηση βόμβας διενεργείται συνήθως με απειλητικό τηλεφώνημα σε Εφημερίδες, τηλεοπτικούς σταθμούς ή και στο κτίριο που έχει στοχοποιηθεί. Ο αποδέκτης της τηλεφωνικής απειλής θα πρέπει να διαχειριστεί το τηλεφώνημα με την δέουσα σοβαρότητα και ψυχραιμία και να προσπαθήσει να αντλήσει πληροφόρηση για το πότε θα εκραγεί η βόμβα, που βρίσκεται, με τι μοιάζει, γιατί τοποθετήθηκε. Καταγράφει όσα περισσότερα χαρακτηριστικά του καλούντα και συμπληρώνει και το ειδικό έντυπο καταγραφής απειλητικού τηλεφωνήματος που θα πρέπει να υφίσταται. Ο αποδέκτης του τηλεφωνήματος ενημερώνει αμέσως τον SecurityManager και εκείνος την Αστυνομία. Η Αστυνομία εκτιμά τα δεδομένα και δίδει τις δέουσες οδηγίες  για εκκένωση ή μη του χώρου ή και του κτιρίου. Εάν δεν υφίσταται διαθέσιμος χρόνος ενημερώσεων (σύμφωνα με την τηλεφωνική απειλή), δίδεται άμεσα η οδηγία εκκένωσης του κτιρίου και ταυτόχρονα ενημερώνεται οι Υπεύθυνοι της Εγκατάστασης και οι Αστυνομικές Αρχές. Δεν επιστέφουμε ποτέ στο κτίριο εάν δεν λάβουμε την σχετική εντολή από την Αστυνομία αφού διενεργήσει έλεγχο, συνήθως με εκπαιδευμένο σκύλο.

Σχέδιο οδεύσεων διαφυγής

Το Σχέδιο Οδεύσεων Διαφυγής πρέπει να είναι κατατοπιστικό και πλήρες και να αναρτάται σε κατάλληλες προεπιλεγμένες κομβικές θέσεις στους χώρους εργασίας όλων των ορόφων και χώρων των κτιρίων, για την ενημέρωση των εργαζομένων και των επισκεπτών .

Θα πρέπει να αποτυπώνονται με σαφήνεια όλες οι οδεύσεις, τα κλιμακοστάσια διαφυγής καθώς και τα μέσα Πυροπροστασίας (φορητοί πυροσβεστήρες, πυροσβεστικές φωλιές, κομβία αναγγελίας κλπ). Σύμφωνα με το άρθρο 30 του Νόμου 3850/2010 με θέμα «Κύρωση Κώδικα Νόμων για την Ασφάλεια και Υγεία των Εργαζομένων», ο εργοδότης οφείλει να καταρτίσει Σχέδιο Διαφυγής από τους χώρους εργασίας, εφόσον αυτό  απαιτείται από την θέση, της έκταση και το είδος της Επιχείρησης. Λόγω της  σημασίας και της διαβάθμισης των Σχεδίων Οδεύσεων Διαφυγής στις διαδικασίες Ασφαλούς Εκκένωσης Κτιρίων  θα επανέλθουμε και θα  αναλύσουμε διεξοδικά το θέμα στο επόμενο τεύχος του SM.

Οδοί Διαφυγής – Έξοδοι Κινδύνου

Οι οδοί διαφυγής και οι έξοδοι κινδύνου, θα πρέπει να φέρουν τη δέουσα σήμανση, πρέπει να διατηρούνται ελεύθερες από εμπόδια και να οδηγούν από τον συντομότερο δρόμο στο ύπαιθρο ή σε ασφαλή περιοχή.  Σε περίπτωση κινδύνου όλες οι θέσεις εργασίας πρέπει να μπορούν να εκκενώνονται από τους εργαζόμενους γρήγορα και με συνθήκες πλήρους ασφάλειας. Θα πρέπει να υφίσταται  σχεδιασμός και μέριμνα για την ασφαλή αποχώρηση  Προσωπικού ή Επισκεπτών με ειδικές ανάγκες(ΑΜΕΑ κλπ).

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η εκκένωση  πραγματοποιείται από τις σκάλες  και όχι με ασανσέρ.

Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η:  Τα άτομα μετά την προσπέλαση και έξοδο από την τελευταία εξωτερική θύρα κινδύνου, θα πρέπει να απομακρύνονται άμεσα και να μην συγκεντρώνονται μπροστά στη τελική θύρα εξόδου, με συνέπεια να εμποδίζουν την έξοδο των υπολοίπων και τον συνωστισμό τους στο κλιμακοστάσιο

Σημείο Συγκέντρωσης

Ο χώρος  Συγκέντρωσης παίζει πρωτεύοντα ρόλο σε μια Ασφαλή Εκκένωση και τούτο διότι πρέπει όλο το δυναμικό του κτιρίου  να συγκεντρωθεί το ταχύτερο δυνατόν στο προκαθορισμένο σημείο ώστε να ληφθούν οι απαραίτητες παρουσίες από τους εξουσιοδοτημένους Εθελοντές, που πάντα πρέπει να διαθέτουν σε άμεση πρόσβαση στα γραφεία τους  ενημερωμένο και επικαιροποιημένο Δυναμολόγιο για τον χώρο ευθύνης τους. Διότι αν πράγματι υπάρξει πρόβλημα με εγκλωβισμένο άτομο ή άτομα, αμέσως θα γίνει αντιληπτό  και αφού ενημερωθεί η Πυροσβεστική Υπηρεσία και η Υπηρεσία Ασφαλείας, θα προστρέξουν  για να παράσχουν  την δέουσα  βοήθεια.

Η Δημιουργία  & Διασφάλιση Ασφαλών Κτιρίων & Ασφαλών Πόλεων είναι υπόθεση όλων μας!