Οι Μαύροι Κύκνοι στον Κόσμο της Ασφάλειας

O σχεδιασμός για την αντιμετώπιση του απροσδόκητου

Η θεωρία του ‘’Μαύρου Κύκνου’’ διατυπώθηκε από τον Αμερικανολιβανέζο οικονομολόγο και φιλόσοφο Nassim Nicholas Taleb και δημοσιεύθηκε το 2007. Πως όμως συνδέεται με τον κόσμο της ασφάλειας;

Γιώργος Παπάζογλου
Επιχειρησιακός Διευθυντής

ESA Security Solutions www.esasecurity.gr

Πριν από την ανακάλυψη της Αυστραλίας, οι άνθρωποι στον δυτικό κόσμο ήταν πεπεισμένοι ότι όλοι οι κύκνοι ήταν λευκοί, μια ακλόνητη πεποίθηση, απόλυτα επιβεβαιωμένη από εμπειρικά στοιχεία. Ωστόσο, το 1697 ο δυτικός κόσμος έμεινε έκπληκτος με την ανακάλυψη των μαύρων κύκνων στην μακρινή Αυστραλία!

Η θεωρία του Taleb αποτυπώνει ακριβώς αυτούς τους σοβαρούς περιορισμούς στη γνώση μας μέσω της παρατήρησης ή της εμπειρίας, αλλά και το πόσο επισφαλής ή εύθραυστη είναι η γνώση μας αυτή. Μια απλή παρατήρηση μπορεί να ακυρώσει μια ασφαλή γνώση που προέρχεται από χιλιετίες επιβεβαιωτικών παρατηρήσεων, εκατομμυρίων λευκών κύκνων. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένα μαύρο πουλί.

Ασυνήθιστο συμβάν …με τεράστιο αντίκτυπο!

Ένας μαύρος κύκνος είναι ένα συμβάν χαμηλής συχνότητας – υψηλού αντίκτυπου, δηλαδή, οι συνέπειες τέτοιων γεγονότων είναι ακραίες, αλλά εμφανίζονται με χαμηλή συχνότητα -σε κάθε δραστηριότητα της κοινωνίας- και ανατρέπουν δραματικά τη δομή της.

Ένας μικρός αριθμός μαύρων κύκνων εξηγεί σχεδόν όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο μας από την επιτυχία των ιδεών, την άνθηση των θρησκειών και της έκρηξης των πολέμων, μέχρι άνοδο και την πτώση των μεγάλων δυνάμεων, των χωρών και των οικονομιών.

Επιχειρώντας να εντάξουμε τη θεωρία του μαύρου κύκνου στο πλαίσιο της Ασφάλειας, ένα παράδειγμα, και ίσως το πιο διάσημο που απεικονίζει το μαύρο κύκνο, είναι αυτό που συνέβη τον Σεπτέμβριο του 2001 στις Η.Π.Α., η επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου και το Πεντάγωνο.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ήταν ένα εξαιρετικά ασυνήθιστο συμβάν με τεράστιο αντίκτυπο σε όλον τον κόσμο. Τα αποτελέσματά του τα βλέπουμε και γίνονται παραπάνω από αισθητά σε κάθε αεροδρόμιο του κόσμου. Τα μέτρα ασφάλειας αυξήθηκαν δραματικά και αυτό είχε τεράστια επίδραση σε όλες τις δραστηριότητες της παγκόσμιας αεροπορικής βιομηχανίας και στους πόρους που διατέθηκαν για την υλοποίησή τους στο σύνολό τους.

Εκ των υστέρων δε, όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις αυτές, ανακαλύφθηκαν αδιαμφισβήτητα αποδεικτικά στοιχεία και μαρτυρίες για την αυξανόμενη δύναμη του κινήματος της Αλ Κάιντα, της πρόθεσή της αλλά και των δυνατοτήτων της να υλοποιήσει μια τέτοια επίθεση.

Όταν μια οργάνωση ή άτομα μεμονωμένα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν έναν μαύρο κύκνο, σκοπός τους είναι να σπείρουν τον τρόμο, να σοκάρουν, να καταστρέψουν αλλά και να καταφέρουν ένα αποτελεσματικό πλήγμα στη συνείδηση ​​αυτών προς τους οποίους στρέφεται αυτή η επίθεση.  Τα “τρία μπλοκ”Αυτός ο συνδυασμός χαμηλής προβλεψιμότητας και μεγάλου αντίκτυπου κάνει το μαύρο κύκνο ένα μεγάλο παζλ. Ιδιαίτερα αν προσθέσουμε σε αυτό το φαινόμενο το γεγονός ότι έχουμε την τάση να ενεργούμε σαν να μην υπάρχει!Ο Nassim Taleb αναλύει τις τρεις βασικές αυταπάτες που εμποδίζουν τον άνθρωπο να ανακαλύψει τους σωστούς συσχετισμούς. Ο συγγραφέας τους αποκαλεί τα “τρία μπλοκ”:Η ψευδαίσθηση της κατανόησης – Όλοι πιστεύουν ότι ξέρουν τον κόσμο γύρω τους. Ο κόσμος όμως είναι πιο περίπλοκος από ό, τι φαίνεται και η πλειονότητα των συνθηκών και των συσχετισμών χάνεται.Η παραμορφωμένη ανασκόπηση των γεγονότων που οδήγησαν στο συμβάν – Μπορούμε μόνο να αξιολογήσουμε τις καταστάσεις μετά το γεγονός. Τότε, όλα φαίνονται προφανή και προβλέψιμα.Η επικύρωση των πραγματικών πληροφοριών και των περιορισμών των δυνατοτήτων των εμπειρογνωμόνων – Αν εξετάσουμε ένα μεγάλο μέρος αυτών των “μαύρων κύκνων”, αποτελούν αναμφίβολα δημιουργίες του ανθρώπινου σχεδιασμού και είναι δυνατόν να προβλεφθεί η εμφάνισή τους. Παρ’ όλα αυτά αποτυγχάνουμε να αξιολογήσουμε την πραγματική τους διάσταση. Έγκαιρος και ακριβής σχεδιασμόςΥπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αποτραπούν οι μαύροι κύκνοι (είτε πρόκειται για τρομοκρατικές πράξεις είτε για φυσικές καταστροφές) που οφείλονται στην αδράνεια ή στην έλλειψη ετοιμότητας, αλλά μόνο αν ακολουθήσουμε μια προ-δραστική προσέγγιση στον προγραμματισμό του ακραίου σεναρίου. Ο έγκαιρος και ακριβής σχεδιασμός μας επιτρέπει να εντοπίσουμε όλες αυτές τις αδυναμίες και τα ευάλωτα σημεία που ο αντίπαλος θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί και να τα ενισχύσει, αποτρέποντας έτσι δραματικές επιπτώσεις. Στο πλαίσιο της ασφάλειας, η υπολογισμένη διαχείριση κινδύνων μας επιτρέπει να αντιμετωπίζουμε ακραίες καταστάσεις.Η αναγνώριση ότι είναι βέβαιο ότι θα συμβεί μια καταστροφή πρέπει να είναι στη βάση της σκέψης όλου του σχεδιασμού και των ανθρώπων που σχεδιάζουν και υλοποιούν τα μέτρα ασφαλείας.

Στο αιώνα που ζούμε έχουμε ήδη βιώσει σημαντικά περιστατικά τρομοκρατίας, πολέμους αλλά και σοβαρές αναταράξεις στην οικονομία και γι ‘αυτό πρέπει όλοι να στοχεύσουμε στην προετοιμασία μας για το απροσδόκητο.

 Βιβλιογραφία:

The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable, Nasim Nicholas Taleb, Penguin Editions, 2007

Learning to expect the unexpected: Nassim Taleb, The New York Times, April 8, 2004