Οι ενέργειες τρίτων ως απειλή για την ασφάλεια εγκαταστάσεων αγωγού φυσικού αερίου (‘A Μέρος)

 Η υψηλή ζήτηση και κατανάλωση προϊόντων πετρελαίου και φυσικού αερίου αποκαλύπτει τη σημαντική θέση των προϊόντων αυτών τόσο στην ευρωπαϊκή ένωση όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο, θέτοντας την ενεργειακή ασφάλεια ψηλά στην ατζέντα όλων των κρατών.

Βασίλειος Χαλβατζής

Σύμβουλος Φυσικής Ασφαλείας

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, τεράστιες ποσότητες προϊόντων πετρελαίου και φυσικού αερίου μεταφέρονται σε αγωγούς παγκοσμίως, γεγονός που δημιουργεί μια αυξημένη απαίτηση για τον εντοπισμό και την αξιολόγηση των σχετικών κινδύνων. Οι κίνδυνοι για αυτού του τύπου τις εγκαταστάσεις είναι αρκετοί, αλλά θα προσπαθήσουμε να εστιάσουμε στους κινδύνους που προέρχονται από τις δραστηριότητες τρίτων σε εγκαταστάσεις αγωγών πετρελαίου και κυρίως φυσικού αερίου και τις επιπτώσεις στην λειτουργία τους. Έτσι, η διατήρηση αυτής της βιομηχανίας στην τρέχουσα διαμόρφωση γίνεται ζωτικό ζήτημα για πολλά κράτη.

Περιστατικά εναντίον αγωγών φυσικού αερίου από ενέργειες τρίτων.

Αρκετά είναι τα περιστατικά που αναφέρονται και έχουν καταγραφεί στην συγκεκριμένη βιβλιογραφία σε αγωγούς φυσικού αερίου προκαλούμενα από τις ενέργειες τρίτων, και έχουν οδηγήσει στην δημιουργία φθορών /ζημιών ή ακόμη και σε ανθρώπινες απώλειες. Ενδεικτικά στις Η.Π.Α:

• Στις 08 Σεπτεμβρίου 2000 στο Τολέδο του Οχάιο για δεύτερη φορά μέσα σε 24 ώρες, ένας εργολάβος κατά την διάρκεια κατασκευής ενός τοίχου για την προστασία από τον θόρυβο κατά μήκος του αυτοκινητοδρόμου I-475 χτύπησε έναν υπόγειο αγωγό κατηγορώντας ο εργολάβος την εταιρεία για ελαττωματική χαρτογράφηση των σωληνώσεων. Σε αυτό το περιστατικό, ο σωλήνας ήταν αγωγός αερίου 6 ιντσών. Το συνεργείο έσκαψε μια τρύπα με ένα τρυπάνι για στήριξη του τοίχου, όταν χτύπησε τον υπόγειο σωλήνα λιγότερο από 500 μέτρα από το συμβάν της προηγούμενης ημέρας.
• Στις 8 Φεβρουαρίου 2002, ένα μηχάνημα εκσκαφής με ένα νέο τρυπάνι κατά την διάρκεια δοκιμής χτύπησε έναν αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου 20 ιντσών στο Noble County, της Οκλαχόμα, προκαλώντας μια έκρηξη που σκότωσε τον χειριστή της τάφρου.
• Ένα συνεργείο έσπασε μια γραμμή φυσικού αερίου υψηλής πίεσης στο Little Rock του Αρκάνσας την 1η Νοεμβρίου 2004, κοντά σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους κόμβους της πολιτείας, πυροδοτώντας πυρκαγιά που έλιωσε τα φώτα κυκλοφορίας που κρέμονταν από πάνω. Κανείς δεν τραυματίστηκε.
• Ένα συνεργείο κατασκευής αγωγού κατά την διάρκεια της εκσκαφής χτύπησε μια υπάρχουσα γραμμή φυσικού αερίου 4 ιντσών στο McKinney, Τέξας στις 16 Μαΐου 2008. 3 άτομα υπέστησαν εγκαύματα 3ου βαθμού από την φωτιά που δημιουργήθηκε.
• Το 2010 στις 09 Σεπτεμβρίου 2010 στην περιοχή San Bruno, California, προάστιο της California, αγωγός φυσικού αερίου διαμέτρου 30 ιντσών της εταιρείας Pacific Gas & Electric εξερράγη και τυλίχτηκε στις φλόγες. Θλιβερός απολογισμός 8 νεκροί. Η έκρηξη που προκλήθηκε ισοδυναμούσε με σεισμό ισχύος 1.1 της κλίμακος Ρίχτερ.
• Το 2015 μια γραμμή μεταφοράς υψηλής πίεσης της εταιρείας Pacific Gas and Electric Company (PG&E) έσπασε όταν ένας εκσκαφέας απέτυχε να εγκαταστήσει μια κατάσταση αναμονής για αγροτικές εργασίες κοντά στο Bakersfield της Καλιφόρνια. Ο εκσκαφέας επιχείρησε να σκάψει πάνω από την εγκατάσταση μεταφοράς φυσικού αερίου και χτύπησε τον σωλήνα του αγωγού, προκαλώντας μια έκρηξη που σκότωσε τον χειριστή του εκσκαφέα, διέλυσε τον εξοπλισμό εκσκαφής και κατέστρεψε κτήρια μίλια μακριά.
• Τον Οκτ του 2016 στη πόλη Shelby της Alabama συνεργείο 8 ατόμων ενώ εκτελούσαν εργασίες διάνοιξης αναχώματος πάνω από τον αγωγό φυσικού αερίου της εταιρείας Colonial προκάλεσαν διάρρηξη και στην συνέχεια έκρηξη του αγωγού.
• Τον Δεκ 2017 στο Illinois συνεργείο τοποθέτησης πλακιδίων αποστράγγισης υδάτων διέρρηξε αγωγό φυσικού αερίου με αποτέλεσμα την δημιουργία έκρηξης και την απώλεια 4 ατόμων του συνεργείου. Η έρευνα κατέδειξε ότι ο ιδιοκτήτης του συγκεκριμένου τεμαχίου δεν ενημέρωση την εταιρεία του αγωγού για τις εργασίες που προγραμμάτιζε να εκτελέσει.

Κίνδυνοι που απειλούν έναν αγωγό φυσικού αερίου

Με βάση τα στοιχεία μελέτης που πραγματοποιήθηκε από την υπηρεσία Hazardous Materials Safety Administration (PHMSA) οι κύριες αιτίες δημιουργίας ατυχημάτων σε αγωγούς φυσικού αερίου που μπορεί να επηρεάσουν την ασφάλεια αλλά και την λειτουργία των εγκαταστάσεων, συνοψίζονται στις παρακάτω:

• την εσωτερική ή εξωτερική διάβρωση υλικών (corrosion)
• τις ρωγμές στις σωληνώσεις
• την αστοχία υλικών κατασκευής και συγκόλλησης
• τη μη σωστή λειτουργία του αγωγού
• τις ενέργειες τρίτων (καθαρισμός ρεμάτων, χωματουργικές εργασίες, εξορύξεις επιφανειακών ορυκτών, εργασίες συντήρησης αποχετευτικών και αρδευτικών συστημάτων κ.α),
• την αστοχία του εξοπλισμού και των μηχανημάτων,
• τις κλοπές μηχανολογικού εξοπλισμού και μηχανημάτων από τις υπέργειες εγκαταστάσεις,
• τη μη εξουσιοδοτημένη είσοδο στις εγκαταστάσεις για την εσκεμμένη (τρομοκρατική ενέργεια) ή όχι πρόκληση ζημιών, η καταστροφή τμημάτων μιας εγκατάστασης,
• τους γεωκινδύνους και τις φυσικές καταστροφές,
• τις τρομοκρατικές ενέργειες,
• τις παράνομες ανασκαφικές δραστηριότητες σε σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος από τα οποία διέρχεται ένας αγωγός και
• άλλες αιτίες (προγραμματισμένες τεχνικές εκρήξεις).

Όπως είναι φυσικό αυτές οι απειλές μπορεί να διαφοροποιηθούν κατά την διάρκεια μιας ασταθούς πολιτικής ή ακόμη και μιας εμπόλεμης κατάστασης. Στατιστικές μελέτες από την ανωτέρω αμερικανική υπηρεσία υπό την αιγίδα της Αμερικανικής Υπηρεσίας Μεταφορών καταδεικνύουν ότι οι ενέργειες τρίτων σε αγωγούς φυσικού αερίου είναι από τις τρείς κύριες αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν βλάβη σε ένα αγωγό. Το 15% με 18% των ατυχημάτων σε αγωγούς στις ΗΠΑ είχε άμεση σχέση με τις ενέργειες τρίτων ενώ το 50% των ατυχημάτων αγωγών φυσικού αερίου στην Δυτική Ευρώπη οφείλεται στο ίδιο παράγοντα.

Ενώ η διάβρωση και η αστοχία υλικών ήταν οι παράγοντες ατυχημάτων όπου η αντίστοιχη βιομηχανία είχε δώσει ιδιαίτερη έμφαση και προσοχή, οι ενέργειες τρίτων σε αγωγούς φυσικού αερίου δεν είχαν τύχει της αντίστοιχης προσοχής και μελέτης κατά την ανάλυση της επικινδυνότητας. Η εισβολή τρίτων είναι συνήθως ένας από τους λιγότερους παράγοντες που λαμβάνονταν υπόψη κατά τη διάρκεια του σταδίου αξιολόγησης κινδύνων των αγωγών των μεγάλο αριθμό αντίστοιχων περιστατικών σε τέτοιου είδους εγκαταστάσεις.

Ενέργειες τρίτων σε αγωγούς φυσικού αερίου

Η ακεραιότητα του αγωγού είναι βασική προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία του και την συνεχή παροχή αερίου στους εκάστοτε καταναλωτές. Ερχόμενοι τώρα στον παράγοντα ενέργειες τρίτων (third party activities) αναφερόμαστε στην καταστροφή τμήματος του αγωγού προκληθείσα από μη εσκεμμένες ενέργειες τρίτων  προσώπων/ οργανισμών, οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση με την εταιρεία του αγωγού. Το αποτέλεσμα των ενεργειών τρίτων στην λειτουργία ενός αγωγού μπορεί να είναι από μικρές γρατζουνιές ή βαθουλώματα έως ρήξεις, διανοίξεις οπών, δημιουργία διαρροών με ανεξέλεγκτη απελευθέρωση φυσικού αερίου και τελικό αποτέλεσμα την πρόκληση εκρήξεων και πυρκαγιών και τον πιθανό κίνδυνο τραυματισμών αλλά και την πρόκληση ανθρώπινων απωλειών. Μελέτη στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Μεγάλη Βρετανία καταδεικνύει ότι η κύρια αιτία προκληθείσας διαρροής φυσικού αερίου κατά την μεταφορά του αερίου σε υψηλή πίεση είναι οι μη εσκεμμένες ενέργειες και επεμβάσεις τρίτων.

Όταν αναφερόμαστε σε εγκαταστάσεις μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου οι εμπλεκόμενοι στην συνολική λειτουργία και διαχείριση τέτοιων εγκαταστάσεων κατανέμονται σε τρείς κατηγορίες:

• Η 1^η κατηγορία (first party) αφορά στο προσωπικό λειτουργίας του αγωγού
• Η 2^η κατηγορία (second party) αφορά στο προσωπικό των εργολάβων και υπεργολάβων που εκτελούν εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης φθορών, ζημιών ή βλαβών και
• Η 3^η κατηγορία (third party) που αφορά σε ιδιοκτήτες γης, καλλιεργητές, συνεργεία αποκατάστασης οδοστρωμάτων, συνεργεία των δήμων και των περιφερειών, συνεργεία των τοπικών υπηρεσιών ύδρευσης, κ.α.

Σαν “τρίτο μέρος” δηλαδή θεωρούνται αυτοί (προσωπικό/συνεργείο) που προφανώς δεν είναι ούτε ο διαχειριστής του αγωγού ούτε ένας εργολάβος που εξυπηρετεί άμεσα τον αγωγό και ο όρος “ζημία από τρίτους’’ αναφέρεται στην παρέμβαση σε εγκαταστάσεις αγωγού από δραστηριότητες προσωπικού που δεν σχετίζεται με τον αγωγό. Από την άλλη πλευρά, κάποια βιβλιογραφία κατέληξε στον όρο “ζημιές τρίτων’’ με την περιγραφή εξωτερικών παρεμβολών ή εξωτερικών δυνάμεων που κάλυπταν την πτυχή των φυσικών δυνάμεων όπως οι κινήσεις της γης και τα σεισμικά γεγονότα.

Η “ζημιά από τρίτους’’ μπορεί να είναι είτε μια τυχαία διαταραχή που μπορεί να προκληθεί από μια εκσκαφή κοντά σε υπόγειες εγκαταστάσεις κοινής ωφελείας χωρίς την συνειδητοποίηση ύπαρξης του αγωγού πετρελαίου ή φυσικού αερίου ή κακόβουλες παρεμβολές που προκαλούνται από σαμποτάζ ή απειλές. Η ζημιά και στις δύο περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες, θέτοντας άμεσα σε κίνδυνο τη ζωή ανθρώπων και την καταστροφή περιουσίας. Ακόμη και παρεμβολές που φαίνεται να είναι μικρές μπορούν να υπονομεύσουν την ακεραιότητα του αγωγού κάτω από μια σωρευτική χρονική περίοδο, και τελικά να προκαλέσουν αστοχία του αγωγού.

Η πρόκληση ζημιών από ενέργειες τρίτων είτε απευθείας στο αγωγό είτε σε υπέργειες εγκαταστάσεις κατά μήκος της διαδρομής που ακολουθεί (Right-Of-Way) ο αγωγός μπορεί να προέλθει από:

• Την λειτουργία και τοποθέτηση μεγάλων / βαρέων μηχανημάτων και γερανών πάνω από τον αγωγό,
• Την μείωση του επιχώματος που καλύπτει τον αγωγό με αποτέλεσμα την έκθεση του σε κοινή θέα,
• Την καλλιέργεια βαθύρριζων δέντρων ή φυτών,
• Την μείωση του επιπέδου του εδάφους πέριξ του αγωγού,
• Την εγκατάσταση νέου ή την επιδιόρθωση/συντήρηση του ήδη υφιστάμενου συστήματος ύδρευσης ή αποχέτευσης,
• Την απευθείας διάνοιξη οπών για την τοποθέτηση στήλων, τηλεφωνικών γραμμών, περιφράξεων και τις εργασίες εξωραϊσμού της περιοχής πέριξ του αγωγού,
• Τις εργασίες εξόρυξης επιφανειακών ορυκτών,
• Τις σεισμολογικές έρευνες και τις ελεγχόμενες ή μη εκρήξεις,
• Τις εργασίες για την αποκατάσταση ρεμάτων ή τις εργασίες των τεχνικών υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης,
• Την τοποθέτηση ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών πάρκων,
• Τον καθαρισμό από φερτά υλικά και χόρτα περιοχών από τις οποίες διέρχεται ένας αγωγός, αλλά και
• Την πρόκληση δασικών ή αστικών πυρκαγιών.

Οι παραπάνω ενέργειες μπορεί να προκαλέσουν τρύπες στα τοιχώματα του αγωγού, χτυπήματα, ρωγμές, διάνοιξη και διάρρηξη του αγωγού.

Με βάση τις δεδομένες κατηγορίες κύριων αιτίων, τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τον αριθμό και το ποσοστό των συμβάντων αγωγών φυσικού αερίου (2011-2015) παρατίθενται στους παρακάτω πίνακες.

Όπως παρατηρήθηκε από τα αναλυθέντα δεδομένα το 2015 σε 708 συνολικά καταχωρημένα περιστατικά τα 121 αφορούσαν περιπτώσεις διάβρωσης, τα 212 σε αστοχία υλικών, τα 79 σε μη σωστή λειτουργία και διαχείριση, τα 100 σε ενέργειες τρίτων, τα 99 σε περιπτώσεις αποτυχίας συγκολλήσεων και εξοπλισμού, τα 47 σε φυσικές δυνάμεις ενώ τα 50 αφορούσαν σε άλλες αιτίες. Δηλαδή η βλάβη του εξοπλισμού, η διάβρωση και η ζημιές από τρίτους γίνονται τώρα οι τρεις κύριες αιτίες με ποσοστά 32%, 18% και 15% στον αριθμό των περιστατικών αγωγών φυσικού αερίου τα τελευταία πέντε

Στο επόμενο τεύχος θα αναλύσουμε τα μέτρα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση ενεργειών τρίτων σε αγωγό φυσικού αερίου.

Βιβλιογραφία

1. Risk assessment of pipeline on third -party damage in oil and gas industry with Bayesian Network and game theory. A Thesis, by YAN CUI May 2017, Major Subject: Safety Engineering, Copyright 2017 Yan Cui
2. Working safely near high pressure gas pipelines and associated installations. Third party requirements, Northern Gas Networks Limited, Doxford International Business Park, Sunderland
3. Risk Mitigation Plan Catastrophic Damage Involving Third Party Dig-Ins (Chapter SDG&E-2), November 30, 2016, Sembra Energy

Ιστότοποι

https://www.phmsa.dot.gov/

https://call811.com/Before-You-Dig

https://www.npms.phmsa.dot.gov/