ΟΔΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ: Ζήτημα ζωής και θανάτο

Η οδική ασφάλεια στην Ελλάδα αποτελεί πλέον θέμα εθνικής σημασίας, καθώς οι συνεχώς αυξανόμενοι αριθμοί των ατυχημάτων, τονίζουν την επιτακτική ανάγκη για την εφαρμογή ενός αποτελεσματικού προγράμματος δράσης, με στόχο την ενίσχυση των οδικών ελέγχων, την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών οδικής ασφάλειας, τη βελτίωση της οδικής υποδομής και την καλλιέργεια της κυκλοφοριακής αγωγής.

Η οδική ασφάλεια στην Ελλάδα, έχει πλέον μετατραπεί σε οδική αμέλεια, καθώς η χώρα μας καταλαμβάνει, εδώ και 20 χρόνια, τη θλιβερή πρωτιά σε θανάτους  από τροχαία δυστυχήματα στην Ευρώπη.

Με τουλάχιστον 1.600 νεκρούς και περίπου 20.000 τραυματίες ετησίως, η έλλειψη της οδικής ασφάλειας αποτελεί ένα μελανό σημείο της ελληνικής πραγματικότητας, στο οποίο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα από την πολιτεία, όπως και τον ίδιο τον πολίτη, για την εφαρμογή μακροπρόθεσμων, συντονισμένων και ολοκληρωμένων δράσεων, που θα συντελέσουν στην καλλιέργεια της κυκλοφοριακής συνείδησης και, συνεπώς, στη μείωση των ατυχημάτων.

Στατιστικές μελέτες δείχνουν ότι τα τροχαία ατυχήματα που γίνονται στη χώρα μας, οφείλονται – κατά προσέγγιση σε ποσοστά – στις παρακάτω αιτίες:

α) 80% σε παραβάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας που κάνει ο οδηγός
β) 11% σε παραβάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας που κάνει ο πεζός
γ) 0,6% στο οδικό δίκτυο ή τις καιρικές συνθήκες
δ) 0,3% στην ελαττωματική λειτουργία των οχημάτων

Τα θανατηφόρα δυστυχήματα στην Ελλάδα, παρουσιάζουν δραματική αύξηση κατά τη διάρκεια των διακοπών, των εορτών και του Σαββατοκύριακου και η πλειονότητα  των θυμάτων είναι κάτω των 25 χρόνων. Η υπ’ αριθμόν ένα αιτία θανατηφόρων δυστυχημάτων, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 40%, οφείλεται στην υπερβολική ταχύτητα, καθώς το 80% των οδηγών υπερβαίνουν τα όρια. ¶λλες βασικές αιτίες τροχαίων ατυχημάτων, πέραν της ταχύτητας, είναι οι εξής:
– Οδήγηση σε κατάσταση μέθης                                                                               
-Αντικανονικό προσπέρασμα και είσοδος στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας

– Παράβαση σημάτων τροχαίας                                                                                 

– Επικίνδυνοι ελιγμοί                                                                                                 
– Απόσπαση της προσοχής του οδηγού (κινητό τηλέφωνο)                                      

– Μη τήρηση κανονικής απόστασης μεταξύ οχημάτων
– Κούραση του οδηγού
Η αδυναμία στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των οδικών ατυχημάτων στην Ελλάδα, οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες, που συνοψίζονται κυρίως στην απουσία ολοκληρωμένης πολιτικής οδικής ασφάλειας, την αποσπασματική εφαρμογή μέτρων, την παθητική μεταενεργητική προσέγγιση, την ανεπαρκή ενημέρωση του πολίτη, την ελλιπή εκπαίδευση των οδηγών, τη μη συστηματική αστυνόμευση, την ακαταλληλότητα του οδικού περιβάλλοντος κ.ά. Πιο ενδεικτικά, σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε η ΚΑΠΑ Research πάνω σε θέματα οδικής ασφάλειας και παρουσιάστηκε στην Exposec 2006, το 23% των Ελλήνων θεωρούν την κατάσταση των εθνικών οδών μέτρια έως κακή και με άριστα το 10 βάζουν 5. Όσον αφορά τις κάμερες που έχουν τοποθετηθεί στους ελληνικούς δρόμους, το 33, 4%  των ερωτηθέντων απάντησαν ότι είναι κατάλοιπο των Ολυμπιακών Αγώνων και ότι ο ρόλος τους είναι απλά διακοσμητικός.
Επιπλέον, το 43% των Ελλήνων θεωρούν ότι τα περισσότερα ατυχήματα στο οδικό δίκτυο οφείλονται στους οδηγούς, σε αντίθεση με το 24,5% που προσάπτουν την ευθύνη στο κακό οδόστρωμα. Τέλος, το 56,1% θεωρεί ότι οι Έλληνες είναι μέτριοι οδηγοί, ενώ το 34,1% θα χαρακτήριζε τον εαυτό του ως επίσης μέτριο οδηγό.
Τα συμπεράσματα της παραπάνω έρευνας ενισχύουν την άποψη, ότι η Ελλάδα υστερεί σε σημαντικά θέματα οδικής ασφάλειας, η αντιμετώπιση των οποίων απαιτεί άμεσες και ριζικές αλλαγές σε όλους τους παράγοντες, που συνθέτουν τον τομέα αυτό. Επομένως, για τη βελτίωση του κοινωνικού αυτού προβλήματος, απαιτείται ο έλεγχος και ο συντονισμός των παρακάτω βασικών παραγόντων:
– Όχημα
Το όχημα του κάθε χρήστη οφείλει να πληροί όλους τους κανονισμούς ασφαλείας και να διαθέτει τουλάχιστον το βασικό εξοπλισμό, που θα το καθιστά αξιόπιστο σε περίπτωση σύγκρουσης ή ατυχήματος. Επιπλέον, πρέπει να γίνεται συστηματικός έλεγχος στα μέσα του οχήματος (ζώνες ασφαλείας, φρένα, ελαστικά, ζυγοστάθμιση τροχών, αναρτήσεις κ.ά.), για τη διαπίστωση τυχόν προβλημάτων, που πιθανόν να μειώσουν την απόδοση του οχήματος και να οδηγήσουν σε δυσλειτουργία. Επομένως, με την τακτική συντήρηση του αυτοκινήτου (σέρβις) εξασφαλίζεται η σωστή λειτουργία όλων των συστημάτων του και προλαμβάνεται οποιαδήποτε πιθανή βλάβη. Επίσης, είναι υποχρεωτικός ο Τεχνικός έλεγχος των διαφόρων κατηγοριών οχημάτων στη χώρα μας, ο οποίος διενεργείται από Δημόσια και Ιδιωτικά Κ.Τ.Ε.Ο. (Κέντρα Τεχνικού Ελέγχου Οχημάτων), όπου και διαπιστώνεται αν βρίσκονται σε καλή κατάσταση για ασφαλή κυκλοφορία. 
– Οδικό περιβάλλον
Το οδικό περιβάλλον της Ελλάδας, είναι ένα θέμα που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από την πολιτεία, καθώς η ιδιαιτερότητα των ελληνικών δρόμων εγκυμονεί κινδύνους στους οδηγούς, που το χρησιμοποιούν. Είναι γεγονός, ότι η κακή υποδομή του οδικού οδοστρώματος, σε συνδυασμό με την κακή οδική συμπεριφορά, που παρεκκλίνει σαφώς του Κ.Ο.Κ, αποτελεί αιτία πολλών ατυχημάτων. Στη σχεδίαση, υλοποίηση και επισκευή των δρόμων, οι αρμόδιοι φορείς (π.χ. ΥΠΕΧΩΔΕ) πρέπει να επιμελούνται για τη σωστή σχεδίαση των δρόμων, ώστε να έχουν σωστές κλίσεις και σωστά οδοστρώματα, χωρίς λακκούβες και παράνομα σαμαράκια. Επιπλέον, πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και η ασφάλεια άλλων χρηστών του οδικού δικτύου, όπως των δικυκλιστών. Τα προστατευτικά κιγκλιδώματα πρέπει να προστατεύουν και τους αναβάτες μοτοσικλετών και όχι μόνον τους οδηγούς αυτοκινήτων.
– Οδική συμπεριφορά
Οδική συμπεριφορά σημαίνει το φάσμα των δράσεων και αντιδράσεων, ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες κυκλοφορίας. Δίκαια θεωρείται ο πιο σημαντικός συντελεστής της οδικής ασφάλειας, καθώς καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το ζήτημα της ευθύνης απέναντι στον ίδιο τον οδηγό και τους συνανθρώπους του. Σε γενικές γραμμές, ο άνθρωπος πρέπει να καταλάβει ότι η οδήγηση είναι μία διαδικασία που απαιτεί γνώση, υπευθυνότητα και σεβασμό στους άλλους. Ο χρήστης του οχήματος οφείλει να βρίσκεται σε άριστη πνευματική και φυσική κατάσταση όταν οδηγεί, να μην έχει κάνει χρήση φαρμάκων, οινοπνευματωδών ποτών ή ουσιών που επιδρούν στα αντανακλαστικά, να χρησιμοποιεί πάντα τα μέσα παθητικής ασφάλειας του οχήματος (ζώνες ασφαλείας ή κράνος) και, φυσικά, να τηρεί απόλυτα τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας.    

– Πολιτεία
Η πολιτεία αποτελεί το συνδετικό κρίκο των προαναφερθέντων παραγόντων, καθώς με Νομοθετικό πλαίσιο καθορίζει τους όρους και τις συνθήκες εισαγωγής – προδιαγραφών και ελέγχου των οχημάτων, τον τρόπο κυκλοφορίας (Κ.Ο.Κ.), τους όρους εκπαίδευσης και εξέτασης των υποψηφίων οδηγών και αναβατών, την κατασκευή και συντήρηση των οδών, όπως και την ορθή διαγράμμιση και σήμανση.  Επομένως, η βελτίωση του επιπέδου της οδικής ασφάλειας στη χώρα μας, οφείλεται κατά κύριο λόγο στην κινητοποίηση της πολιτείας και στην εφαρμογή μίας ολοκληρωμένης πολιτικής οδικής ασφάλειας, η οποία θα βασίζεται στην αξιοποίηση των επιτυχημένων εμπειριών από τα υπόλοιπα Ευρωπαϊκά κράτη και την προσαρμογή τους στην ελληνική πραγματικότητα.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε σε πρόσφατη αναφορά του ο Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων για την οδική ασφάλεια στην Ελλάδα και διεθνώς, παρατηρείται ότι ο αριθμός των οδικών ατυχημάτων κατά την εικοσαετία 1980-2000 παρουσίασε θεαματική πτώση της τάξης του 30% (1980: 61.800 νεκροί, 2000: 38.200 νεκροί), ως αποτέλεσμα συντονισμένων πολυετών προσπαθειών. Η μοναδική χώρα από τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που παρουσίασε αύξηση έως και 50%, την ίδια περίοδο, ήταν η Ελλάδα. Παρόλα αυτά, αξίζει να αναφερθεί ότι η Ελλάδα την τελευταία τετραετία έχει παρουσιάσει αξιοσημείωτη μείωση στον αριθμό των ατυχημάτων, των νεκρών και των τραυματιών, γεγονός που οφείλεται στην εφαρμογή νέων δράσεων και μέτρων που έχει λάβει η πολιτεία, όπως η εντατικοποίηση της αστυνόμευσης.
Την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην Ελλάδα στον τομέα της Οδικής Ασφάλειας, παρουσίασε ο Έλληνας Υπουργός Μεταφορών & Επικοινωνιών, κος Μιχάλης Λιάπης, σε συνέντευξη τύπου, ως αποτέλεσμα  της εφαρμογής του πρώτου πενταετούς Στρατηγικού Προγράμματος την περίοδο 2001- 2005. Τα στοιχεία ήταν αρκετά ενθαρρυντικά, όπως τόνισε ο κ. Λιάπης, καθώς υπήρξε μείωση των θυμάτων τροχαίων ατυχημάτων κατά 27%, ποσοστό το οποίο φιλοδοξεί να αυξήσει η πολιτεία  σε 50% έως το 2010, μέσα από την εφαρμογή του δεύτερου πενταετούς Στρατηγικού Προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα, το νέο ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Δράσης για την Οδική Ασφάλεια, θα περιλαμβάνει την εφαρμογή των εξής μέτρων:
– Εγκατάσταση ηλεκτρονικών μέσων στο οδικό δίκτυο
Η αστυνόμευση θα γίνεται πλέον με την τοποθέτηση ηλεκτρονικών μηχανισμών ελέγχου της ταχύτητας (ραντάρ) σε 400 επικίνδυνες θέσεις στο οδικό δίκτυο, από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη. Ήδη έχουν εγκατασταθεί κάμερες σε 10 σημεία στο Πέταλο του Μαλιακού, μέσα από τις οποίες η Τροχαία ελέγχει την ταχύτητα των οχημάτων και καταγράφει τα στοιχεία τους (αριθμό κυκλοφορίας κ.τ.λ.).
– Καθορισμός νέων ορίων ταχυτήτων
Έχει ήδη ξεκινήσει η εκπόνηση μελέτης για τον προσδιορισμό προδιαγραφών και κριτηρίων για τον καθορισμό νέων αξιόπιστων ορίων ταχύτητας στο Εθνικό Οδικό Δίκτυο, τα οποία θα μπορούν να μεταβάλλονται κάθε φορά, ανάλογα με την κίνηση, τις μετεωρολογικές συνθήκες, ακόμη και με την παρουσία ή μη πεζών ή την ύπαρξη ατυχήματος.
– Τοποθέτηση τηλεχειριζόμενου ηλεκτροφωτισμού σε όλα τα επικίνδυνα σημεία του ΠΑΘΕ
Η δράση αυτή στοχεύει στη βελτίωση του μέχρι πρότινος ελλιπή ηλεκτροφωτισμού, με την εφαρμογή ενός νέου συστήματος τηλεδιαχείρισης και τηλεελέγχου του δικτύου ηλεκτροφωτισμού, στον αυτοκινητόδρομο Κατερίνης – Θεσσαλονίκης -Ευζώνων και στην περιφερειακή οδό Θεσσαλονίκης.
– Εφαρμογή νέας χιλιομέτρησης του Εθνικού Οδικού Δικτύου
Στόχος αυτής της δράσης είναι να αντιμετωπιστούν σημαντικά σφάλματα στη χιλιομέτρηση του Εθνικού Οδικού Δικτύου της χώρας, επί χάρτου και στο δρόμο, καθώς και σφάλματα στην κωδικοποίηση οδών του Εθνικού Οδικού Δικτύου.
– Δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου οδών
Στο συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, θα περιλαμβάνεται επίσης η δημιουργία της κατάλληλης υποδομής για την υλοποίηση και λειτουργία του μητρώου οδών (ψηφιακά υπόβαθρα, καταγραφή οδικού δικτύου κ.ά.), όπως και η ανάπτυξη Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών.
– Υλοποίηση παρεμβάσεων άμεσης απόδοσης σε έξι οδικούς άξονες και σε άλλα τμήματα του οδικού δικτύου
Σκοπός του έργου αυτού είναι η βελτίωση του επιπέδου οδικής ασφάλειας σε επικίνδυνες θέσεις του οδικού δικτύου. Οι επικίνδυνοι άξονες στους οποίους  προβλέπονται οι παρεμβάσεις, είναι: το «Πέταλο» του Μαλιακού, ο άξονας Αντίρριο-Ιωάννινα, ο άξονας Πάτρα-Κόρινθος, ο άξονας Πάτρα – Πύργος – Ολυμπία, ο άξονας Θεσσαλονίκη-Στρυμόνας, ο Βόρειος Οδικός άξονας Κρήτης, αλλά και άλλοι άξονες του οδικού δικτύου, όπως Ρόδος – Λίνδος, Καρδίτσα – Τρίκαλα κ.ά.
– Βελτίωση συνθηκών ασφάλειας στα μεγάλα αστικά κέντρα
Στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και στις ευρύτερες περιοχές τους, έχουν εκπονηθεί συγκοινωνιακές μελέτες, που έχουν ως στόχο τον εντοπισμό των πλέον επικινδύνων θέσεων και την προβολή συγκεκριμένων προτάσεων, για την άρση της επικινδυνότητας σε κάθε μία από αυτές τις θέσεις.
Τέλος, το υπουργείο Μεταφορών προωθεί αρκετές αλλαγές και στον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (Κ.Ο.Κ.), μεταξύ των οποίων είναι ο διπλασιασμός των προστίμων για τους παραβάτες του ΚΟΚ, η εντατικοποίηση της λειτουργίας του point system – που εδώ και τέσσερα χρόνια υπολειτουργεί, με αποτέλεσμα να μην καταγράφονται οι παραβάσεις των οδηγών – και ο αυστηρότερος τρόπος εξέτασης των υποψηφίων οδηγών, με σκοπό να περιοριστεί και τελικά να εξαλειφθεί το ΄΄λάδωμα΄΄.