Ο ρόλος των συστημάτων ασφάλειας σε περίπτωση πυρκαγιάς και άλλων έκτακτων αναγκών

Σε περίπτωση πυρκαγιάς ή άλλης έκτακτης ανάγκης εντός μιας κτιριακής εγκατάστασης, οι ομάδες διαχείρισης και διάσωσης αλλά και όλοι όσοι βρίσκονται εντός της εγκατάστασης, βασίζονται σε κάθε διαθέσιμο μέσο προκειμένου να εξασφαλιστεί μία ομαλή και ασφαλής εκκένωση. Σε κάθε σχέδιο αντιμετώπισης μιας έκτακτης ανάγκης γνωρίζουμε όλοι τη χρησιμότητα των συστημάτων πυρασφάλειας, αναγγελιών μηνυμάτων και άλλων υποδομών ασφαλούς εκκένωσης στις οποίες μπορούν επικουρικά να βοηθήσουν και τα παραδοσιακά ηλεκτρονικά συστήματα φυσικής ασφάλειας, όπως αυτά που έχουν σκοπό τον έλεγχο πρόσβασης, τη βιντεοεπιτήρηση, αλλά και την ανίχνευση παράνομων εισβολών και περιμετρική προστασία.

Του Νέστορα Πεχλιβανίδη

Πώς λοιπόν μπορούν τα ηλεκτρονικά συστήματα ασφάλειας να συμβάλουν στη βέλτιστη απόκριση των διαχειριστών ασφάλειας, αλλά και όλων όσων βρίσκονται μέσα σε μια κτιριακή εγκατάσταση μπροστά σε μία επικίνδυνη κατάσταση;  Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος και η λειτουργία  των παραδοσιακών συστημάτων ασφάλειας σε περίπτωση πυρκαγιάς ή άλλης έκτακτης ανάγκης;

Τα συστήματα πυρόσβεσης – πυρασφάλειας και τα ηλεκτρονικά συστήματα ασφάλειας για τη βιντεοεπιτήρηση, τον έλεγχο πρόσβασης, την ανίχνευση εισβολών συνήθως συνιστούσαν μέχρι πρόσφατα ξεχωριστές εγκαταστάσεις και η λειτουργία του ενός, ήταν ανεξάρτητη της λειτουργίας των άλλων. Όμως, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εκείνες, ειδικά τα τελευταία χρόνια που αυτές οι ξεχωριστές κατηγορίες υποδομών, έχουν φτάσει σε σημείο να συλλειτουργούν στο πλαίσιο της γενικότερης τάσης ενοποίησης των κτιριακών εγκαταστάσεων, ειδικά σε ότι αφορά τις κάμερες, τα συστήματα πυρανίχνευσης, ελέγχου πρόσβασης και υποδομές πυρόσβεσης.
Όλα αυτά φυσικά – που αποτυπώνουν τον πυρήνα της έννοιας του Integration – έγιναν εφικτά με την τεχνολογική εξέλιξη των λογισμικών κεντρικής διαχείρισης συστημάτων και ειδικότερα αυτών που ονομάζουμε Συστήματα Διαχείρισης Κτιρίου (Building Management System-BMS), όπου μέσω των κατάλληλων interfaces που τοποθετούνται στο σύστημα πυρόσβεσης και τις υπόλοιπες μονάδες, αλλά και ευρύτερα των αισθητήρων που τοποθετούνται σε κάθε σύστημα μπορούν επικοινωνούν μεταξύ τους.
Ας δούμε κάποιες πρακτικές εφαρμογές, όπου μετουσιώνεται σε πράξη αυτή η συλλειτουργία και αναδεικνύεται ο ρόλος των συστημάτων ασφάλειας στη διαχείριση έκτακτων καταστάσεων.

Η ενοποίηση των υποδομών στη πράξη με σκοπό την ασφαλή εκκένωση

Ας δούμε το παράδειγμα της ενεργοποίησης ενός συναγερμού μιας έκτακτης ανάγκης (σεισμός, πυρκαγιά, έκρηξη κ.α) όπου για να μπορέσει να γίνει με ασφάλεια η εκκένωση του κτιρίου, θα πρέπει όλες οι πόρτες ασφάλειας να ξεκλειδώσουν και να παραμείνουν ανοιχτές, τα σημεία όπου πραγματοποιείται ο έλεγχος πρόσβασης να παραμείνουν ανοιχτά για ελεύθερη διέλευση, ενώ οι ειδοποιήσεις για το επίπεδο κρισιμότητας της κατάστασης, θα πρέπει να σταλούν σε όλους υπευθύνους για την ασφάλεια, όπως είναι: οι φύλακες του κτιρίου και όσοι ελέγχουν από κάποιο control room τις κάμερες είτε είναι τοπικά, είτε απομακρυσμένα,  προκειμένου όλοι μαζί να βοηθήσουν στην ασφαλή εκκένωσή του κτιρίου.
Είναι εμφανές σε αυτή τη περίπτωση ότι όσοι έχουν υλοποιήσει ένα τέτοιο έργο και έχουν εγκαταστήσει αυτά τα συστήματα θα πρέπει να έχουν δώσει την πρέπουσα σημασία στην ενοποίηση των υποδομών για να διασφαλιστεί η συνεργασία των συστημάτων ασφάλειας προκειμένου να είναι εφικτή μια γρήγορη και όσο το δυνατόν ανεμπόδιστη εκκένωση.
Καθώς η απόδοση και η λειτουργικότητα των συστημάτων ασφάλειας και πυρόσβεσης μεμονωμένα, έχουν βελτιωθεί, το ίδιο ισχύει και για την ικανότητά τους να λειτουργούν από κοινού. Υπάρχει πλέον το κατάλληλο υπόβαθρο για μία ολοκληρωμένη λύση η οποία θα ενσωματώνει τον έλεγχο πρόσβασης, την βιντεοεπιτήρηση και την ανίχνευση εισβολής. Μία ολοκληρωμένη και ενοποιημένη εγκατάσταση ασφάλειας, παρέχει τη δυνατότητα παρακολούθησης και διαχείρισης του ίδιου του συστήματος από ένα κέντρο, ενώ παράλληλα διασφαλίζει και τον έλεγχο των υποσυστημάτων και των συσκευών τους. Παραδείγματος χάριν, εάν ενεργοποιηθεί συναγερμός για την εκκένωση, η καταγραφή βίντεο μπορεί να συμβάλει αρχικά στην επιβεβαίωση εάν πρόκειται για πραγματικά έκτακτη ανάγκη, εστιάζοντας στα σημεία που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Το σύστημα βίντεο-επιτήρησης με τα δεδομένα που συλλέγει μπορεί να επιβεβαιώσει την έκτακτη ανάγκη και το λογισμικό να δώσει αυτόματες εντολές ώστε οι ηλεκτρονικά ελεγχόμενες πόρτες και μπάρες ελέγχου, δίοδοι δηλαδή σε μία διαδρομή διαφυγής, να παραμείνουν ανοιχτές. Επίσης, σε μία περίπτωση εκκένωσης, τα δεδομένα από τον έλεγχο πρόσβασης και το σύστημα διαχείρισης επισκεπτών, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για ονομαστικές κλήσεις σε πραγματικό χρόνο, γνωστοποιώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στους ιθύνοντες, εάν όντως οι παρευρισκόμενοι εντός του κτιρίου έχουν απομακρυνθεί από αυτό και δεν διατρέχουν κάποιο κίνδυνο.

Η συνεργασία έξυπνων τεχνολογιών και ανθρώπων στο επίκεντρο

Κρίσιμα έκτακτα περιστατικά όπως μια πυρκαγιά απαιτούν καθολική συνεργασία μεταξύ των διαθέσιμων ανθρώπινων και τεχνικών πόρων. Οι ομάδες διαχείρισης του κτιρίου, θα πρέπει να συνεργαστούν στενά με τους υπεύθυνους υπαλλήλους της ασφάλειας των εγκαταστάσεων, αλλά φυσικά και με τα σώματα ασφάλειας: πυροσβεστική και αστυνομία καθώς και με τις υπηρεσίες άμεσης βοήθειας και υπηρεσιών υγείας, προκειμένου να επιτευχθεί σύντομη και ασφαλής διευθέτηση της κατάστασης.
Από μόνα τους τα παραδοσιακά συστήματα ασφάλειας δεν μπορούν να προσφέρουν πλήρη εικόνα μιας έκτακτης κατάστασης, ειδικά αν αυτή εξελίσσεται σε μεγάλη έκταση. Από την άλλη ο ανθρώπινος παράγοντας που πάντα επηρεάζεται από έντονα συναισθήματα, καταστάσεις άγχους ή ακόμα και κόπωση, είναι ευάλωτος και όχι πάντα έτοιμος να διαχειριστεί τέτοιες καταστάσεις.

Σε αυτές τις περιπτώσεις λοιπόν ένα σύστημα διαχείρισης αποφάσεων βασισμένο σε έξυπνο λογισμικό και ενσωματωμένο σε ένα ενοποιημένο σύστημα ασφάλειας, θα μπορούσε να διευκολύνει την απόκριση και τις σωστές αποφάσεις Τέτοια συστήματα είναι ικανά να δώσουν σαφέστερη εικόνα ενός συμβάντος, καθώς είναι σχεδιασμένα ώστε να εξαλείφουν τις όποιες αμφιβολίες θα μπορούσε να έχει ένας χειριστής, αφού το σύστημα τους καθοδηγεί αυτοματοποιημένα ώστε εντέλει, οι ομάδες έκτακτης ανάγκης να ανταποκρίνονται γρήγορα και σωστά.

Η χρήση των συστημάτων διαχείρισης εισόδου και βίντεο για την προστασία της ανθρώπινης ζωής

Μία εκκένωση σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης είναι σίγουρα μια δύσκολη κατάσταση, καθώς επικρατεί φόβος και έντονο άγχος. Προκειμένου λοιπόν να διασφαλιστεί η ζωή και η αρτιμέλεια των ανθρώπων που βρίσκονται εντός μιας εγκατάστασης, πρέπει να συνεργαστούν πολλά συστήματα μεταξύ τους. Αναφορικά με τις εισόδους, ο ρόλος τους σαφώς αντιστρέφεται, καθώς από σημεία ελέγχου της πρόσβασης και περιορισμού της ροής ανθρώπων, πρέπει άμεσα να ξεκλειδώσουν και να μετατραπούν σε πύλες απρόσκοπτης διαφυγής. Προκειμένου όμως να διασφαλιστεί ο σωστός τρόπος λειτουργίας των θυρών ασφάλειας, συστήνεται ο πάροχος υπηρεσιών ασφάλειας αλλά και οι εγκαταστάτες να γνωρίζουν τους κανονισμούς εκτάκτων αναγκών, καθώς διαφέρουν για περιστρεφόμενες πόρτες ή για εισόδους με μπάρα. Είναι εμφανές λοιπόν, πως σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, η σωστή λύση στις εισόδους ασφάλειας, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ασφαλή έξοδο όλων.

Σε ότι αφορά τη διασφάλιση του Safety, τα συστήματα βίντεο για τη λήψη και διαχείριση εικόνων μπορούν να έχουν ένα κρίσιμο ρόλο για την ενίσχυση δύο παραγόντων: την πλήρη επίγνωση μίας κατάστασης και την καθοδήγηση των ομάδων ασφαλούς διαχείρισης της έκτακτης ανάγκης.
Γεγονότα όπως είναι μια πυρκαγιά ή μία φυσική ή άλλη τεχνική καταστροφή συμβαίνουν χωρίς προειδοποίηση και κάθε δευτερόλεπτο είναι σημαντικό, ενώ πολύτιμος χρόνος μπορεί να χαθεί, όταν υπάρχει έλλειψη σωστής πληροφόρησης. Η ενσωμάτωση προηγμένης τεχνολογίας σε ένα οικοσύστημα ασφάλειας, μπορεί κυριολεκτικά να κάνει τη διαφορά. Μακράν η καλύτερη στρατηγική σε καταστάσεις διαχείρισης καταστροφών, είναι η κεντρική συγκέντρωση όλων των δεδομένων και πληροφοριών απ’ όλα τα σημεία ελέγχου. Αυτή η προσέγγιση γίνεται με επίκεντρο το υλικό που λαμβάνουν οι κάμερες ασφάλειας και άλλοι αισθητήρες όπου με χρήση έξυπνων λογισμικών, επιτυγχάνεται ο διαμοιρασμός πόρων και πληροφοριών με όλες τις υπεύθυνες ομάδες για τη διαχείριση της κατάστασης παρέχοντας τις πληροφορίες που χρειάζονται από κάθε σημείο σε πραγματικό χρόνο.

Διαχείριση περιστατικών με αποτελεσματικότητα

Αξίζει να τονίσουμε, πως η ενσωμάτωση συστημάτων ασφάλειας όπως: ο έλεγχος πρόσβασης, τα συστήματα επικοινωνίας και η βιντεοεπιτήρηση σε μια κεντρική πλατφόρμα διαχείρισης συμβάντων ασφάλειας, όχι μόνο μπορεί να συμβάλει θετικά σε μία διαδικασία εκκένωσης, αλλά μπορεί παράλληλα να προσφέρει θετικά αποτελέσματα στην έγκαιρη ανίχνευση πυρκαγιάς και στην επιβεβαίωση γενικότερων απειλών και συμβάντων ασφάλειας, προκειμένου να ενημερωθούν άμεσα οι υπεύθυνοι και να κινητοποιήσουν τις δυνάμεις που χρειάζεται για τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν.

Αν για παράδειγμα ενεργοποιηθεί ο συναγερμός σε ένα ευαίσθητο χώρο όπως είναι ένα σχολείο ή μια άλλη κρίσιμη υποδομή για μια οποιαδήποτε απειλή, τότε το σύστημα καμερών θα μπορούσε να στείλει οπτικό υλικό σε ένα κέντρο ελέγχου ιδιωτικής εταιρίας ή ακόμα και δημόσιας αρχής, προκειμένου η ανταπόκριση όλων των δυνάμεων και των σωμάτων ασφάλειας να είναι άμεση και αποτελεσματική. Ταυτόχρονα κάποια σημεία ελέγχου, θα μπορούσαν να κλειδώσουν προκειμένου να περιοριστεί ο κίνδυνος σε συγκεκριμένο χώρο, ενώ άλλα σημεία να παραμείνουν ανοιχτά ώστε οι παρευρισκόμενοι στο χώρο να αποχωρήσουν με ασφάλεια υπακούοντας σε φωνητικές η γραπτές οδηγίες του συστήματος ασφάλειας.

Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, ο ρόλος ενός συστήματος ασφάλειας ποικίλει, αλλά σαφώς ο  στόχος είναι ένας, δηλαδή η συμβολή του συστήματος στη γρήγορη και αποτελεσματική αντίδραση στο περιστατικό και η ελαχιστοποίηση του κινδύνου. Ο βαθμός αποτελεσματικότητας καθορίζεται πάντα και συνδυαστικά, από τις ικανότητες του προσωπικού και τις δυνατότητες των τεχνολογιών που υποστηρίζουν τα συστήματα βίντεο-επιτήρησης, ελέγχου πρόσβασης, πυρανίχνευσης κλπ.
Σε κάθε περίπτωση διαχείρισης μιας έκτακτης ανάγκης, αν το προσωπικό έχει τη σωστή πληροφόρηση από τις τεχνολογικές λύσεις που είναι εγκατεστημένες, θα μπορεί κάλλιστα να πάρει τις σωστές αποφάσεις, να ανοίξει εξ αποστάσεως τις πόρτες που πρέπει, να καθοδηγήσει σωστά τους ανθρώπους και να καθορίσει την ασφαλέστερη διαδρομή διαφυγής.
Πάντα όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το πιο σημαντικό στοιχείο κάθε συστήματος ασφάλειας, είναι ο άνθρωπος και σε μία έκτακτη κατάσταση όλοι θα πρέπει να συμβάλουν με το δικό τους τρόπου όσο πιο γρήγορα στην ομαλή διαχείριση της. Οπότε το προσωπικό οφείλει να γνωρίζει τι πρέπει να γίνει τη στιγμή που πρέπει να γίνει, κάτι που αποτελεί και την μεγαλύτερη πρόκληση. Μια πρόκληση που αντιμετωπίζεται με τη διαρκή εκπαίδευση, τη γνώση για τη βέλτιστη χρήση και διαχείριση της τεχνολογίας, την ορθή ψυχολογική προετοιμασία και φυσικά την τήρηση των πρωτοκόλλων ασφάλειας και πάντα την σωστή καθοδήγηση.

Μια νέα προσέγγιση διασυνδεδεμένης λογικής για ένα ασφαλέστερο κτίριο

Τα τελευταία χρόνια λοιπόν, τα οικοσυστήματα ασφάλειας έχουν εξελιχθεί σε σημαντικό βαθμό και πλέον έχουν μεγάλες δυνατότητες να ενσωματώνουν συστήματα που άλλοτε προορίζονταν για μία και μόνο εφαρμογή. Παράδειγμα όμως αναφέραμε και πριν είναι οι δυνατότητες για παράδειγμα των συστημάτων πυρασφάλειας να συνεργάζονται με τα συστήματα βιντεο-επιτήρησης και ελέγχου πρόσβασης, ώστε η έγκαιρη ανίχνευσης πυρκαγιάς, η άμεση προειδοποίηση των υπευθύνων και ο συντονισμός των ενεργειών να γίνουν με αποτελεσματικό τρόπο.  Σήμερα οι εφαρμογές πυρασφάλειας είναι ενσωματωμένες σε μεγαλύτερα συστήματα διαχείρισης κτιρίου, συνεργάζονται με συστήματα βιντεοεπιτήρησης αλλά και συστήματα αποστολής μαζικών μηνυμάτων ώστε πέρα από την ανίχνευση μιας εστίας φωτιάς, να συμβάλλουν στην προστασία της ανθρώπινης ζωής, αλλά και την πρόληψη επικείμενων καταστροφών με τις λιγότερες δυνατές απώλειες. Αν η τεχνολογία αξιοποιηθεί με ολοκληρωμένο τρόπο, ο ρόλος των συστημάτων επεκτείνεται και πέρα από την παραδοσιακή εφαρμογή, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει πολλές και διαφορετικές περιπτώσεις.
Πρωταρχικό μέλημα πάντα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, αποτελεί η ασφάλεια του προσωπικού και των επισκεπτών μιας εγκατάστασης, οι οποίοι θα πρέπει να μεταφερθούν σε ασφαλές σημείο το συντομότερο δυνατό. Τα συστήματα ελέγχου στις εισόδους μπορούν να διευκολύνουν μία εκκένωση, περιορίζοντας την είσοδο, διευκολύνοντας εκείνους που βιάζονται να εξέλθουν του κτιρίου. Οι έξοδοι κινδύνου από την άλλη θα πρέπει να συμμορφώνονται με τους εκάστοτε κανονισμούς. Όπου υπάρχουν μπάρες ασφάλειας θα πρέπει να παραμείνουν ξεκλείδωτες ώστε να επιτρέπεται ανεμπόδιστα η έξοδος ενώ παράλληλα θα παρέμεναν σε λειτουργία –ακόμα και σε περίπτωση διακοπής ρεύματος καθώς υπάρχει εσωτερική μπαταρία για μία τέτοια περίπτωση –  προκειμένου να είναι εφικτή η καταμέτρηση ατόμων κατά τη διάρκεια μιας εκκένωσης, ώστε οι ιθύνοντες της ασφάλειας να γνωρίζουν αν όλοι όσοι βρίσκονταν εντός κτιρίου διέφυγαν τον κίνδυνο.

Σήμερα τα συστήματα ασφάλειας μπορεί να είναι στενά συνδεδεμένα με τα συστήματα πυρασφάλειας και εν γένει έκτακτης ανάγκης, επειδή τα τελευταία παρέχουν πολύτιμα δεδομένα σχετικά με ένα συμβάν. Για παράδειγμα ένα σύστημα επιτήρησης μέσω βίντεο παρέχει οπτική επαλήθευση ενός συναγερμού, συμπεριλαμβανομένης της ακριβούς θέσης μιας πυρκαγιάς ή άλλης έκτακτης ανάγκης, της αιτίας της ή ακόμα αν πρόκειται για ψευδή συναγερμό. Η ασφάλεια είναι ανεκτίμητη σε μία τέτοια κατάσταση. Με τη χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης μαζί με τον έλεγχο πρόσβασης, είναι δυνατόν να περιοριστεί μία προβληματική κατάσταση, να διασφαλιστεί η προστασία των ανθρώπων των υποδομών και των περιουσιακών στοιχείων. Βέβαια το έργο των συστημάτων ασφάλειας εκτείνεται και πέρα από τα παραπάνω, καθώς μπορεί να παράσχει καθοδήγηση σε ομάδες διάσωσης αλλά και ιατρικές ομάδες ενώ παρέχει αρχείο του συμβάντος για περαιτέρω διερεύνηση και ανάλυση.

Τα συστήματα πυρόσβεσης και ασφάλειας, αναμένεται να συνεργάζονται όλο και περισσότερο στο μέλλον προκειμένου να διασφαλίζουν την προστασία ενός κτιρίου ή της ανθρώπινης ζωής. Σε κάθε περίπτωση κανένα σύστημα ασφάλειας δεν θα πρέπει να εμποδίζει την ταχεία και ομαλή εκκένωση ενός κτιρίου ή κάποιας εγκατάστασης. Πρέπει να συστήματα να σχεδιάζονται με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται πως όλες οι δίοδοι  είναι προσβάσιμες και ανοιχτές για εύκολη διαφυγή. Τέλος τα συστήματα θα μπορούσαν να παρέχουν πληροφορίες προκειμένου να δημιουργούνται λεπτομερείς αναφορές για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε ένα κτίριο προσφέροντας καλύτερη επίγνωση μιας κατάστασης.