Ο ρόλος ενός Αναγνωρισμένου Οργανισμού Ασφαλείας (Α.Ο.Α.) στην ασφάλεια Λιμένων σύμφωνα με τον ISPS

Ο Κώδικας ISPS που ως Ευρωπαϊκός Κανονισμός, ορίζει τα όσα προβλέπονται για την ασφάλεια λιμένων και λιμενικών εγκαταστάσεων αναδεικνύει τον κομβικό ρόλο ενός Αναγνωρισμένου Οργανισμού Ασφαλείας (Α.Ο.Α.) που ως έννοια αξίζει να αποτυπώσουμε .

Γράφει ο Δημήτρης Σταματόπουλος, PMP® (PMI-RMP)®_ Maritime Security
Expert, Project Manager A.O.A.
G4S Aviation & Ports Secure Solutions S.A.

 Το άρθρο αυτό (θα έπρεπε να) είναι το δεύτερο σε μια σειρά άρθρων με κύριο θέμα τον Κώδικα ISPS^[1], όπως είναι ευρύτερα γνωστός – ή, Ευρωπαϊκός Κανονισμός (ΕΚ) 725/2004, όπως μνημονεύεται μεταξύ των περισσότερο ειδικών – και στόχο την έναρξη μιας συζήτησης και την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με την ασφάλεια των λιμένων / λιμενικών εγκαταστάσεων στη χώρα μας, είκοσι περίπου χρόνια μετά επίσημη εφαρμογή του.

Ας δούμε, όμως, ξεκινώντας τι είναι ο “αναγνωρισμένος οργανισμός ασφάλειας” ή “Α.Ο.Α”. Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει ο Κώδικας “… είναι ένας οργανισμός ο οποίος διαθέτει την απαραίτητη εμπειρογνωμοσύνη σε θέματα ασφάλειας και την απαραίτητη γνώση των λειτουργιών πλοίου και λιμένα και είναι εξουσιοδοτημένος να διενεργεί τις δραστηριότητες αξιολόγησης ή διαπίστωσης ή έγκρισης ή πιστοποίησης …” που απαιτούνται από τα αντίστοιχα κεφάλαια του Κώδικα ISPS.

Η λέξη κλειδί είναι η λέξη “εξουσιοδοτημένος”. Ο οργανισμός αυτός θα πρέπει να έχει ελεγχθεί από το Αρμόδιο Υπουργείο^[2], ότι πληροί συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που έχει θέσει το Κράτος^[3] και να έχει λάβει “ειδική” άδεια για να εκτελέσει το έργο του.

Τα κράτη, λοιπόν, που έχουν δεσμευθεί διεθνώς στην εφαρμογή του Κώδικα, μπορούν να αναθέτουν σε αναγνωρισμένο οργανισμό ασφάλειας, ορισμένα από τα σχετικά µε την ασφάλεια καθήκοντά τους – πάντα σε σχέση με την ασφάλεια πλοίων και Λιμένων / Λιμενικών Εγκαταστάσεων, αλλά η τελική απόφαση σχετικά µε την αποδοχή και έγκριση των εργασιών πρέπει να δίδεται από το συμβαλλόμενο κράτος ή την αρμόδια αρχή, δηλαδή την υπηρεσία^[4] του Κράτους που έχει αναλάβει την παρακολούθηση των σχετικών με την εφαρμογή του Κώδικα ISPS, θεμάτων.

“Not to do” list

Συνεχίζοντας λίγο ανορθόδοξα, θα εξετάσουμε τι ΔΕΝ μπορεί να κάνει ένας Α.Ο.Α. κι αυτά είναι:

• Να ορίσει το επίπεδο ασφάλειας – για το οποίο θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο – που θα πρέπει να εφαρμόζεται από τα πλοία που φέρουν την σημαία του Κράτους και τους, υπόχρεους για την εφαρμογή του Κώδικα, Λιμένες / Λιμενικές Εγκαταστάσεις που βρίσκονται στην επικράτεια του Κράτους,
• Να εγκρίνει την αξιολόγηση της ασφάλειας λιμενικής εγκατάστασης και των τροποποιήσεών της
• Να προσδιορίσει τις λιμενικές εγκαταστάσεις για τις οποίες απαιτείται ο διορισμός υπευθύνου ασφάλειας λιμενικής εγκατάστασης (ΥΑΛΕ),
• Να εγκρίνει το σχέδιο ασφάλειας λιμενικής εγκατάστασης και των τυχόν τροποποιήσεων του,
• Να επιβάλλει μέτρα ελέγχου και συµµόρφωσης και, τέλος,
• Να θεσπίσει τις απαιτήσεις για τη Δήλωση Ασφάλειας^[5].

“To do” list

Για ποιον σκοπό, όμως, δημιουργήθηκε η έννοια του Α.Ο.Α.;

Οι “σοφοί” στον τομέα της ασφάλειας, από όλο τον κόσμο, που συνεργάσθηκαν για την δημιουργία του Κώδικα ISPS, γνωρίζουν πολύ καλά, ότι ένα Κράτος που έχει δεσμευθεί στην εφαρμογή του Κώδικα δεν διαθέτει ανεξάντλητους πόρους (resources). Έτσι, έδωσαν το δικαίωμα σε ένα Κράτος που δεσμεύεται να εφαρμόσει τον Κώδικα ISPS, να μπορεί να αναθέτει σε άλλους οργανισμούς του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα, ορισμένες σχετικές µε την ασφάλεια δραστηριότητες – που, κανονικά, είναι αρμοδιότητα του Κράτους – συµπεριλαµβανοµένων:

• Την έγκριση σχεδίων ασφάλειας πλοίων, ή των τροποποιήσεων αυτών
• Την επιθεώρηση και πιστοποίηση της συµµόρφωσης των πλοίων µε τις απαιτήσεις των σχετικών κεφαλαίων του κώδικα και
• Της διενέργειας αξιολογήσεων ασφάλειας λιμενικών εγκαταστάσεων^[6]. Προσοχή όμως, µόνο το αρμόδιο συμβαλλόμενο κράτος δύναται να εγκρίνει µια περατωθείσα αξιολόγηση ασφάλειας λιμενικής εγκατάστασης ενώ, όπως είδαμε παραπάνω, το σχέδιο ασφαλείας πλοίων μπορεί να εγκριθεί από Α.Ο.Α.

Ένας Α.Ο.Α. µπορεί, επιπλέον, να παρέχει συμβουλές ή στήριξη σε εταιρείες ή λιμενικές εγκαταστάσεις σχετικά µε ζητήματα ασφάλειας, στις οποίες περιλαμβάνονται αξιολογήσεις ασφάλειας πλοίων, σχεδίων ασφάλειας πλοίων, αξιολογήσεων ασφάλειας λιµενικών εγκαταστάσεων και σχεδίων ασφάλειας λιµενικών εγκαταστάσεων.

Επίσης, η συμμετοχή ενός Α.Ο.Α. στην επανεξέταση των ΑΑΛΕ κάθε πέντε έτη από την αρχική έγκριση ή από την τελευταία επανεξέταση από Α.Ο.Α. είναι υποχρεωτική σύμφωνα με σχετική εγκύκλιο της Αρμόδιας Αρχής.

Εκείνο που οφείλουμε να συγκρατήσουμε είναι ότι οι παραπάνω δραστηριότητες είναι αρμοδιότητα του Κράτους. Δηλαδή, ο Α.Ο.Α. εμπλεκόμενος με τις παραπάνω δραστηριότητες, εκτελεί Κυβερνητικό έργο για το οποίο υπογράφει κάθε φορά – ασχέτως της αναγνώρισής του ως Ο.Α. – σχετική Σύμβαση Εξουσιοδότησης με την υπηρεσία του Κράτους που έχει αναλάβει τον ρόλο αυτό.

Qualification του Α.Ο.Α.

Τι χρειάζεται, όμως, ένας οργανισμός για να χαρακτηρισθεί (εξουσιοδοτηθεί) ως Α.Ο.Α.;

Κατά την εξουσιοδότηση του Α.Ο.Α. από το Κράτος, θα πρέπει να εξετάζεται η ικανότητα του οργανισμού αυτού, ο οποίος θα πρέπει να μπορεί να επιδεικνύει (και να αποδεικνύει μέσω κατάλληλων αποδεικτικών στοιχείων που πρέπει να υποβάλλει με την αίτηση της αναγνώρισής του που προβλέπεται στο άρθρο 4 του ΦΕΚ 479/20-4-2010) τα εξής:

• Εμπειρογνωμοσύνη σε σχετικές πτυχές της ασφάλειας πλοίων και λιμένων / Λ.Ε.
• Ικανή γνώση των λειτουργιών του πλοίου και του λιμένα, καθώς και γνώση του σχεδιασμού και της κατασκευής του πλοίου, εάν παρέχει υπηρεσίες που αφορούν πλοία, ή του σχεδιασμού και της κατασκευής του λιµένα, εάν παρέχει υπηρεσίες που αφορούν λιμενικές εγκαταστάσεις.
• Ικανότητα αξιολόγησης των πιθανών κινδύνων για την ασφάλεια οι οποίοι μπορεί να λάβουν χώρα κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του πλοίου και της λιµενικής εγκατάστασης, όπως της διασύνδεσης πλοίου/λιµένα, και ελαχιστοποίησης των κινδύνων αυτών.
• Ικανότητα διατήρησης και βελτίωσης της εµπειρογνωµοσύνης του προσωπικού του και παρακολούθησης της διαρκούς αξιοπιστίας του.
• Ικανότητα διατήρησης ενδεδειγμένων μέτρων για την αποφυγή µη εξουσιοδοτημένης^[7]κοινοποίησης υλικού κρίσιμου για την ασφάλεια ή µη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης σε αυτό.
• Γνώση των απαιτήσεων του κεφαλαίου XI-2 και του µέρους A του κώδικα (σχετικά με τις υποχρεωτικές διατάξεις) και της σχετικής εθνικής και διεθνούς νομοθεσίας και απαιτήσεων ασφάλειας.
• Γνώση των υφιστάμενων απειλών για την ασφάλεια.
• Γνώση της αναγνώρισης και του εντοπισμού όπλων, επικίνδυνων ουσιών και διατάξεων.
• Γνώση της αναγνώρισης, χωρίς διακρίσεις, των χαρακτηριστικών και μοντέλων συμπεριφοράς των προσώπων που µπορεί να απειλήσουν την ασφάλεια,
• Γνώση των τεχνικών που χρησιμοποιούνται για την παράκαμψη των μέτρων ασφάλειας, και
• Γνώση εξοπλισμού και συστημάτων ασφάλειας και επιτήρησης, καθώς και των περιορισμών όσον αφορά τη λειτουργία τους.

Με λίγα λόγια χρειάζεται να έχει στη διάθεσή του μια ομάδα ανθρώπων που να έχουν την απαραίτητη εκπαίδευση, αλλά και εμπειρία να φέρουν σε πέρας όλες τις παραπάνω ενέργειες που πρέπει να εκτελούνται κατά τη φάση του σχεδιασμού της ασφάλειας ενός πλοίου ή ενός λιμένα / λιμενικής εγκατάστασης. Δηλαδή επαγγελματίες της ασφάλειας που μπορεί να είναι πρώην στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, πρώην στελέχη του Λιμενικού Σώματος, αξιωματικοί του Εμπορικού Ναυτικού, πιστοποιημένοι γνώστες των ηλεκτρονικών συστημάτων ασφαλείας, πτυχιούχοι επαγγελματίες της κατασκευής λιμενικών έργων κ.λ.π. Οι απαιτήσεις αυτές εξειδικεύονται περαιτέρω, στο Παράρτημα Ι του ΦΕΚ 479/20-04-2010

Βασικές Προϋποθέσεις Αναγνώρισης Οργανισμών Ασφαλείας

Πριν όμως φθάσει στο σημείο να αποδείξει ότι διαθέτει τις παραπάνω ικανότητες, θα πρέπει να παρουσιάσει, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία^[8] αποδεικτικά στοιχεία ότι καλύπτει τις παρακάτω βασικές προϋποθέσεις, δηλαδή ότι:

α. έχει έδρα σε κράτος−μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ)

β. διατηρεί νόμιμο γραφείο εκπροσώπησης του στην Ελλάδα για τη λειτουργία του

γ. δεν έχει κηρυχθεί σε κατάσταση πτώχευσης ή εκκαθάρισης

δ. έχει νόμιμο εκπρόσωπο στην Ελλάδα, στο πρόσωπο του οποίου συντρέχουν οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

αα) να είναι πολίτης του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ)

ββ) να μην ασκεί δραστηριότητες προμηθευτή, κατασκευαστή, ή εκμισθωτή ή πωλητή εξοπλισμού ασφαλείας κα να μη συμμετέχει στη μετοχική δομή ή στη διοίκηση νομικού προσώπου που ασκεί τέτοιες ή συναφείς προς αυτές δραστηριότητες.

Τέλος, ο υποψήφιος Α.Ο.Α. υποχρεούται να κατέχει ειδική άδεια λειτουργίας σε ισχύ όπως προβλέπεται στο άρθρο 2 του Ν.2518/97.

Ως Α.Ο.Α. µπορεί να ορισθεί και μια λιμενική αρχή ή ένας φορέας εκμετάλλευσης λιµενικής εγκατάστασης, υπό την προϋπόθεση ότι διαθέτει την απαραίτητη εμπειρογνωμοσύνη σχετικά µε την ασφάλεια που αναφέρεται παραπάνω κάτι που, όμως, στην χώρα μας δεν είναι εφικτό σύμφωνα με την προαναφερόμενη ισχύουσα νομοθεσία.

Εκτός από τον αρχικό έλεγχο του υποψηφίου για τη διαπίστωση της συμμόρφωσης αυτού με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας και την αναγνώριση του ως Α.Ο.Α., προβλέπεται^[9] και ο τακτικός, ανά διετία, έλεγχος o οποίος διενεργείται προς επιβεβαίωση της ισχύος των προϋποθέσεων και των απαιτήσεων της αναγνώρισης και μπορεί να διεξαχθεί εντός χρονικού διαστήματος τριών (03) μηνών πριν από την επετειακή ημερομηνία έκδοσης της απόφασης αναγνώρισης και μέχρι τρεις (03) μήνες μετά από αυτή. Για τον τακτικό έλεγχο, πρέπει να προηγηθεί αίτηση του ενδιαφερομένου Α.Ο.Α. Υπάρχει, όμως και έκτακτος έλεγχος ο οποίος διενεργείται από την αρμόδια Αρχή όταν αυτή κρίνει τούτο απαραίτητο.

Η διαδικασία αναγνώρισης ενός Οργανισμού Ασφαλείας, ολοκληρώνεται μόνο εφόσον κατά τον αρχικό έλεγχο που αναφέρεται παραπάνω διαπιστωθεί ότι πληρούνται οι απαιτήσεις της νομοθεσίας. Η αναγνώριση γίνεται με απόφαση της αρμόδιας υπηρεσίας (Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για την χώρα μας) και πλέον, ο Οργανισμός μπορεί να εκτελέσει τα καθήκοντα που αναφέρονται παραπάνω υπογράφοντας κάθε φορά ξεχωριστή Σύμβαση Εξουσιοδότησης με την Αρμόδια Αρχή.

Κλείνοντας, υπενθυμίζεται ότι ο άρθρο είχε ως σκοπό μια αρχική ενημέρωση γύρω από την έννοια του Αναγνωρισμένου Οργανισμού Ασφαλείας και τον ρόλο του στην ασφάλεια των πλοίων και των λιμενικών εγκαταστάσεων και ευελπιστεί να ξεκινήσει μια συζήτηση πάνω στο θέμα της ασφάλειας λιμένων και λιμενικών εγκαταστάσεων γενικότερα. Περισσότερα στοιχεία για την δράση ενός Α.Ο.Α. και τον τρόπο λειτουργίας του θα παρουσιασθούν σε επόμενο άρθρο.

Η G4S (μια εταιρεία του πολυεθνικού Ομίλου εταιρειών ALLIED UNIVERSAL) έχει πιστοποιηθεί από τις πρώτες ως Αναγνωρισμένος Οργανισμός Ασφάλειας (Α.Ο.Α.) από το πάλαι ποτέ Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Για να ανταπεξέλθει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις υποχρεώσεις που προέρχονται από την αναγνώριση αυτή και οι οποίες, στην ουσία, είναι η παροχή κυβερνητικού έργου, έχει δημιουργήσει από μακρού τμήμα με εξειδικευμένο προσωπικό και με αποκλειστική ενασχόληση την μελέτη της ασφάλειας λιμενικών εγκαταστάσεων.

Στην Ελλάδα έχει ήδη εκτελέσει και έχουν εγκριθεί από την Αρμόδια Αρχή μελέτες αξιολόγησης ασφάλειας και έχει εκπονήσει σχέδια ασφαλείας για δημόσιες και ιδιωτικές λιμενικές εγκαταστάσεις διαφόρων τύπων. Πλέον των μελετών η G4S έχει αναλάβει και πραγματοποιεί επανεξετάσεις των ΑΑΛΕ και ΣΑΛΕ και, επιπλέον, παρέχει υπηρεσίες ως σύμβουλος ασφαλείας για την εξασφάλιση συνεχούς ορθής εφαρμογής των προβλέψεων της ευρωπαϊκής κι εθνικής νομοθεσίας. Τέλος, αξιοποιώντας την πολυετή πείρα της στον τομέα της ασφάλειας έχει αναλάβει και την υλοποίηση των Σχεδίων Ασφαλείας παρέχοντας εκπαιδευμένο προσωπικό σε λιμενικές εγκαταστάσεις υψίστης σπουδαιότητας για την χώρα.

^[1] International Ships & Ports Security Code

^[2] Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής

^[3] Την περίπτωσή μας το Ελληνικό Κράτος, με αντιπρόσωπό του το Υπουργείο Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής που έχει συμφωνήσει μαζί με άλλα Κράτη και Διεθνείς οργανισμούς στην εφαρμογή του Κώδικα ISPS

^[4] Στην χώρα μας, ως Αρμόδα Αρχή έχει οριστεί η Διεύθυνση Ελέγχου Διαχείρισης της Ασφάλειας πλοίων και Λιμενικών Εγκαταστάσεων του Κλάδου Ελέγχου Πλοίων του Αρχηγείου Λιμενικού Σώματος -Ελληνικής Ακτοφυλακής

^[5] Declaration of Security: περισσότερα σε επόμενο τεύχος

^[6] ΑΑΛΕ

^[7] Αφορά την εξουσιοδότηση σύμφωνα με τον ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ (γνωστό και ως ΕΚΒΑ) από τα αρχικά των λέξεων), για την οποία θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο

^[8] ΦΕΚ 479/20-04-2010 “ … Καθορισμός απαιτήσεων, διαδικασιών και τρόπου ελέγχου για την αναγνώριση Οργανισμών Ασφάλει− ας και την εξουσιοδότηση αυτών από …”

^[9] ΦΕΚ 479/20-04-2010, Άρθρο 5