O Ιδιωτικός Ερευνητής στην Ελλάδα

Η θεμελιακή αρχή του έργου του Ιδιωτικού Ερευνητή είναι ότι οι συνθήκες του επαγγέλματος επιβάλλουν στο ίδιο άτομο να λειτουργεί ταυτόχρονα ως ‘επιτελικός’ και ως ‘επιχειρησιακός’.
Παρά το σχετικά μακρύ ιστορικό των Ιδιωτικών Ερευνητών στην Ελλάδα.(το πρώτο γραφείο λειτούργησε τη διετία 1912 – 1914), οι επίσημες αναφορές αρχίζουν να γίνονται τα έτη 1982, 1984 και 1985. Συγκεκριμένα, ο Ν. 1291/82 με το άρθρο 1, προσθέτει στον Ποινικό Κώδικα το άρθρο 37ΟΑ, που αφορά στην παραβίαση του απορρήτου των τηλεφωνημάτων και της προφορικής συνομιλίας. Μαζί με τα άρθρα 37ΟΒ, 37ΟΓ (αθέμιτη επεξεργασία και χρήση στοιχείων IT) και τα προϋπάρχοντα 370 (παραβίαση του απορρήτου των επιστολών) και 371 (παραβίαση επαγγελματικής εχεμύθειας), συγκροτούν το 22ο Κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα περί «Παραβίασης Απορρήτων».

Η παράγραφος 6 του 37ΟΑ προβλέπει αυστηρότερη ποινική μεταχείριση όταν ο δράστης αθέμιτης παγίδευσης/ παρέμβασης με ειδικά τεχνικά μέσα σε τηλεφωνική σύνδεση ή παρακολούθησης συνομιλιών και πράξεων τρίτων που δεν είναι δημόσιες ή ο χρήστης τέτοιων πληροφοριών ή μαγνητοταινιών ή μαγνητοσκοπήσεων, είναι ιδιωτικός αστυνομικός ή τελεί τις πράξεις αυτές κατ’ επάγγελμα.
Το 1984 και το 1985 ξεκίνησε μία ρύθμιση των θεμάτων που αφορούσαν σε άδειες, προσόντα και υποχρεώσεις όσων θα εργάζονταν στις ιδιωτικές έρευνες. (Σχετικά, οι Νόμοι 1481/1984 αρ.12 § 1β και 1590/1986 αρ.1 §3). Επιχειρήθηκε λοιπόν η ρύθμιση των θεμάτων με εξουσιοδότηση του Νόμου που προέβλεπε την έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος. Όμως το Συμβούλιο της Επικρατείας επεξεργάστηκε νομοτεχνικά την εξουσιοδότηση και έκρινε ότι οι ιδιωτικές έρευνες έχουν να κάνουν με τις ατομικές ελευθερίες των προσώπων. Συνακόλουθα έπρεπε να παρέχεται ειδική εξουσιοδότηση με τη θέσπιση τυπικού νόμου, ο οποίος θα έθετε και ένα πλαίσιο αρχών και κανόνων. Επί υπουργίας των κ.κ. Φίλιππου ΠΕΤΣΑΛΝΙΚΟΥ (Δικαιοσύνης) και Γιώργου ΦΛΩΡΙΔΗ (Δημόσιας Τάξης), κατατέθηκε στη Βουλή Σχέδιο Νόμου για τα γραφεία ιδιωτικών ερευνών και το προσωπικό τους. Με βάση αυτό ψηφίστηκε ο Ν.3206/2003. Με το αρ.2 πρόσθεσε το άρθρο 11 στο Ν. 2518/97 (ΙΕΠΥΑ) λόγω συνάφειας του αντικειμένου.
Με την παράγραφο 7, εδάφιο Β. του άρθρου, απαγορεύεται ρητά πλέον η χρήση του τίτλου ‘αστυνομικός’ ή ‘ντετέκτιβ’.

Βέβαια, η διατύπωση του άρθρου 370Α κάνει λόγο πλέον για Ιδιωτικό Ερευνητή. Αν δούμε όμως την Εθνική Ονοματολογία των Οικονομικών Δραστηριοτήτων, ο τίτλος του σχετικού τμήματος, δηλαδή του 74.6, περιγράφει τις σχετικές οικονομικές δραστηριότητες, ως δραστηριότητες Ιδιωτικού Αστυνομικού και παροχής προστασίας. Μία από τις υποκατηγορίες που διαιρείται είναι η 74.60.11.01, η οποία περιγράφεται ως «Υπηρεσίες Διεκπεραίωσης Εμπιστευτικών Υποθέσεων» (ντετέκτιβ). Επίσης στο τετραψήφιο Σύστημα Κατάταξης Επαγγελματικών Κατηγοριών (ΣΤΕΠ-92) περιλαμβάνεται η κατηγορία 3450 που αφορά στους «αξιωματικούς Σωμάτων Ασφαλείας και τους Ιδιωτικούς Αστυνομικούς» (ντετέκτιβ).
Παρατηρείται λοιπόν μία δυσαρμονία διατυπώσεων. Εμείς δεν παίρνουμε θέση. Απλά το φέρνουμε στην επιφάνεια ως ερευνητές. Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις ιδιωτικές έρευνες, επιτρέπεται να λειτουργούν αποκλειστικά ως ατομικές επιχειρήσεις ή με τη μορφή προσωπικών εταιρειών (ομόρρυθμες, ετερόρρυθμες, αφανείς). (¶ρθρο 11§1 του Ν. 2518/97).
Οι υπηρεσίες που παρέχουν τα Γραφεία Ιδιωτικών Ερευνητών περιορίζονται αποκλειστικά στα ακόλουθα αντικείμενα:

• Αναζητήσεις προσώπων που εξαφανίστηκαν.
• Αναζητήσεις αντικειμένων και ζώων που κλάπηκαν ή απωλέσθηκαν (σύμφωνα και με το πνεύμα του άρθρου 1038 του Αστικού Κώδικα «περί κλοπιμαίων και απολωλότων»).
• Συλλογή πληροφοριών που συμβάλλουν στην αποκάλυψη εγκλημάτων, οι οποίες όμως θα παραδοθούν στις αρμόδιες αρχές που θα επιληφθούν από εκεί και μετά.
• . Παροχή υπηρεσιών προς τρίτους, ώστε να θεραπεύεται η προστασία δικαιωμάτων ή έννομων συμφερόντων τους, που αφορούν σε αστικές ή εμπορικές υποθέσεις.

Οι υποχρεώσεις τους θα πρέπει να αφορούν:

• Στην τήρηση εχεμύθειας (σχετικό μάλιστα είναι το άρθρο 371 Π.Κ. που αφορά στην παραβίαση επαγγελματικής εχεμύθειας).
• Στο σεβασμό των ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων των προσώπων και την τήρηση του Νόμου όσον αφορά σε πληροφορίες και δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα.
• Στη μη ανάληψη έργων που αποτελούν αρμοδιότητες των εταιρειών security και απαιτούν ειδική άδεια. (Η άδεια Ιδιωτικού Ερευνητή δεν αντικαθιστά την άδεια προσωπικού ασφαλείας και αντίστροφα – παράγραφος 11 αρ. 11, που προστίθεται με το άρθρο 2 του Ν.3206/03, στο Ν.2518/17 ως άρθρο 11).
• Στη μη παρακώλυση του έργου των αρμόδιων αρχών, με οποιονδήποτε τρόπο.
• Στην αναφορά αμέσως και αρμοδίως, οποιασδήποτε πληροφορίας για εγκληματικές πράξεις που διώκονται αυτεπάγγελτα.
• Στην εξαίρεση των εαυτών τους ως προς τους λοιπούς πελάτες, αν έχουν ήδη δεχθεί ένα πελάτη με τον οποίο υπάρχουν αντιτιθέμενα συμφέροντα.
• Στην αποχή από αθέμιτες συναλλαγές.

Όλα τα παραπάνω θα είναι καλό να περιλαμβάνονται ως όροι σε ένα ιδιωτικό συμφωνητικό του Γραφείου Ιδιωτικών Ερευνών με τον κάθε πελάτη.
Η θεμελιακή αρχή του έργου του Ιδιωτικού Ερευνητή είναι ότι οι ίδιες οι συνθήκες του επαγγέλματος επιβάλλουν στο ίδιο άτομο να λειτουργεί ταυτόχρονα ως «επιτελικός» και ως «επιχειρησιακός». Δηλαδή:

• Να σχεδιάζει και να υλοποιεί.
• Να εργάζεται όπως ένας που κάνει διδακτορική έρευνα.
• Να βάζει δηλαδή το σκοπό και τους επιμέρους στόχους που θα οδηγήσουν στο σκοπό (αντικειμενικό σκοπό).
• Να επιλέγει μεθόδους.
• Να κάνει υποθέσεις εργασίας.
• Να ερευνά επί του πεδίου και να κάνει ανάλυση των στοιχείων της έρευνας.
• Να υπολογίζει τις συνέπειες και να συνεργάζεται αρμονικά, να προστατεύει τα συμφέροντα του πελάτη του και να μη θίγει τις ατομικές ελευθερίες και τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα των προσώπων.

Όλη η τέχνη θα είναι να κινηθεί αποτελεσματικά, χωρίς να παραβιάσει τα όρια του Νόμου και τον ορίζοντα των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Ο Αντικειμενικός Σκοπός πρέπει να είναι πάντοτε παρών. ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΕΙ Η ΤΑΣΗ που έχουμε όλοι κατά την έρευνα, ΝΑ ΑΓΝΟΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΥΜΕ ΚΑΘΕ ΤΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΤΑΙΡΙΑΖΕΙ. Η βασική αρχή πρέπει να είναι η προσπάθεια αναπαράστασης της όλης υπόθεσης που θα επιτυγχάνει τον αντικειμενικό σκοπό. Για το λόγο αυτό, κάθε στοιχείο θα πρέπει να εξετάζεται λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη το αντίθετό του (και προσέξτε) και μαζί με την παρανόησή του, δηλαδή την παρερμηνεία που (μπορεί να) έγινε.
Για όλα όμως όσα αναφέραμε και σε στενή σχέση πάντα με την κοινωνική πραγματικότητα, αυτό που απαιτείται πρώτα από όλα για τον Ιδιωτικό Ερευνητή είναι βαθιά κατανόηση του ρόλου του. Ο ρόλος δεν είναι αυτός που αναβλύζει από τα αστυνομικά μυθιστορήματα και τις ταινίες, αλλά αυτός του πολλαπλασιαστή των δικαιωμάτων του πολίτη και η επισήμανση ότι ο Ιδιωτικός Ερευνητής είναι μία επαγγελματική ιδιότητα, που μαζί με ορισμένες άλλες, προσφέρουν ενθαρρυντικές προοπτικές να μεταλλαχθούν σε δραστηριότητες εκμετάλλευσης. Κρίνεται λοιπόν ότι ήταν αναγκαίες οι ρυθμίσεις της § 1 του άρθρου 10 του Ν. 3707/08 και η προσθήκη του νέου εδαφίου, που γίνεται με την § 2 του ίδιου άρθρου, μετά το εδάφιο 3 της § 10 του άρθρου 11, του αρ.2518/97, δηλαδή «Αφαιρείται οριστικά με την πρώτη παράβαση η άδεια λειτουργίας Γραφείου Ιδιωτικών Ερευνών που απασχολεί πρόσωπα τα οποία υπηρετούν στις Ένοπλες Δυνάμεις ή στα Σώματα Ασφαλείας ή σε άλλους φορείς του Δημοσίου». Ο Νόμος δηλαδή προβλέπει μόνο την έρευνα πρόληψης και την «αντιδραστική έρευνα» (όταν έχει τελεστεί άδικη πράξη εναντίον του πελάτη και δεν «έχει βρεθεί άκρη») και όχι δραστηριότητες υποκατάστασης της Ελληνικής Αστυνομίας ή του Λιμενικού Σώματος.

Βιβλιογραφία – Πηγές

– Ph.PURPURA- Σπ. Κυριακάκης ‘Security’, σελ. 525 – 532, εκδ. ΙΩΝ, Αθήνα, 2005
– ‘Ποινική Δικαιοσύνη’ Φεβρ. 2004, σελ. 134-136
– Νόμοι: 2518/97, 3206/2003, 3707/2008
– Τα μαθήματα του κου Κυριακάκη στο New York College. ‘Επιμόρφωση Ιδιωτικών Ερευνητών ή Κοινωνικών Managers 1ης Γραμμής'( 26-29/4/2010)
– Έρευνα επί του πεδίου, για την οποία είχαμε συνδρομή και συμβουλές παρά το φόρτο του έργου τους, από τον κο Σπύρο Πετρόπουλο, ειδικό της Ιδιωτικής Ασφάλειας, τον Διοικητή του Τ.Α. Ακροπόλεως, Αστυνόμο Α΄, κο ΔΑΒΑΛΟ Δημήτριο, τους Δικηγόρους Αθηνών κο Αντώνη ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ (M.LL ) και την κα ΤΕΤΡΙΜΕΛΗ Ανίτα (M.LL και PhD cand.), τους οποίους ευγνώμονες ευχαριστούμε για την ευγενή εποικοδομητική προσφορά τους.