Μια ανατομία στην προσωπικότητα και στα κίνητρα των βομβιστών αυτοκτονίας.: Έχει η Ελλάδα ανοσία στο φαινόμενο;
Η προσπάθεια για την κατανόηση, με την παράλληλη προσπάθεια για την αποτροπή της αυτοκτονικής συμπεριφοράς, συνυπάρχουν στις επιστήμες της ψυχικής έρευνας τουλάχιστον εδώ και εκατό χρόνια. Η αυτοκτονία πολλές φορές υπάρχει ως συνώνυμο του πολέμου, με κάποιες μάχες να χαρακτηρίζονται «επιχειρήσεις αυτοκτονίας» λόγω του ιδιαίτερου τακτικού περιβάλλοντος που λαβαίνουν μέρος και της απαραίτητης αυτοθυσίας που πρέπει να επιδειχθεί.
¶λλοτε η αυτοκτονία είναι βεβαιότητα γιατί περιλαμβάνεται στο στόχο της αποστολής, όπως για παράδειγμα οι Καμικάζι πιλότοι του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου οι οποίοι και «πάντρεψαν» την αυτοκτονία με την ανθρωποκτονία, προκαλώντας πάνω από δεκαπέντε χιλιάδες ανθρώπινες απώλειες στα συμμαχικά στρατεύματα. Αυτοί ήταν και οι πρώτοι που μέσω της αυτοκτονικής – ανθρωποκτόνου συμπεριφοράς τους, έγιναν ήρωες και πρότυπα για τη γενιά τους, χαρακτηριζόμενοι παράλληλα δολοφόνοι και τρομοκράτες από τη μεριά των θυμάτων.
Σήμερα παρακολουθούμε την αναζωπύρωση του φαινόμενου αυτής της συμπεριφοράς ως τρομοκρατικής τακτικής μέσα από τους βομβιστές αυτοκτονίας, από ομάδες όπως οι Τσετσένες Μαύρες Χήρες, οι Τίγρεις των Ταμίλ, η Αλ Κάιντα και φίλιες υποστηρικτικές ομάδες της, η Χαμάς, η Χεσμπολά, αλλά και διάφοροι ανώνυμοι (μέχρι την έκρηξη) ανεξάρτητοι αυτονομιστές. Σύμφωνα με το Δρ. Φιλίπ Ζιμπάρντο, επιστημονική κορυφή στην Ψυχολογία και γνωστό από το Πείραμα του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ όπου είναι καθηγητής, «οι απαντήσεις βρίσκονται όχι στο άτομο αλλά στην κοινωνία», είπε κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του για το Κακό, το Μίσος και τον Τρόμο. «Το Κακό είναι δελεαστικό και σαγηνευτικό και απλώνεται στην κοινωνία σαν επιδημία», είπε. Αναρωτιέται όμως σε μία ρητορικής φύσης ερώτηση για αυτόν, «ποιος δημιουργεί τις καταστάσεις που σπρώχνουν τον άνθρωπο στο να γίνει συμμέτοχος στο κακό;» Απαντώντας ο ίδιος, λέει πως αν θέλουμε να κατανοήσουμε τη βία και να την προλάβουμε, πρέπει να αναλύσουμε τρεις παράγοντες:
- Τι ωθεί το άτομο σε τέτοιες καταστάσεις;
- Ποιες είναι οι περιβαλλοντικές δυνάμεις που επενεργούν στο άτομο αυτό;
- Ποιος ή ποιοι δημιούργησαν και απελευθέρωσαν αυτές τις περιβαλλοντικές δυνάμεις;
Σε όσες επιτροπές έχουν συσταθεί μετά την 11η Σεπτέμβρη με τη συμμετοχή όλων των υπηρεσιών ανάλυσης πληροφοριών και εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ αλλά και της American Psychological Association, είναι σχεδόν κοινός τόπος ότι στην προσωπικότητα των βομβιστών αυτοκτονίας ανιχνεύτηκαν ελάχιστα στοιχεία πως οι άνθρωποι αυτοί ήταν πνευματικά ασταθείς ή άρρωστοι. Εμείς θεωρώντας πως όλοι αυτοί οι ειδικοί έχουν κάνει επαρκώς τη δουλειά τους και πως τα συμπεράσματά τους είναι αρκετά ασφαλή και εμπεριστατωμένα, θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε την πραγματικότητα με τη μορφή απαντήσεων στα τρία παραπάνω ερωτήματα, προσεγγίζοντας τις κοινωνικές, πολιτικές και – τελικά – οικονομικές πιέσεις που γεννούν και προάγουν το φαινόμενο.
Ποιος ή ποιοι δημιούργησαν και απελευθέρωσαν αυτές τις περιβαλλοντικές δυνάμεις;
Αναστρέφοντας τη σειρά των ερωτήσεων του Ζιμπάρντο και με δεδομένο πως ο άνθρωπος ως μονάδα επηρεάζει λιγότερο την κοινωνία και επηρεάζεται περισσότερο από αυτήν, θα δούμε ποιοι δημιούργησαν τις κοινωνικές καταστάσεις που οδηγούν τόσους ανθρώπους στο «όπλο της επιλογής» όπως λένε τους βομβιστές αυτοκτονίας οι Ισραηλινοί. Και όταν θέλουμε να εντοπίσουμε μία εστία κοινωνικής αναταραχής, ψάχνουμε δύο πράγματα: τη ροή του χρήματος και τις κοινωνικές ελευθερίες. Λόγω της ανάγκης να επιλέξουμε ένα παράδειγμα, θα χρησιμοποιήσουμε το Ισραήλ και την κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας, αφού τα πρωτογενή γενεσιουργά αίτια του φαινομένου αφενός είναι ίδια σε όλες τις χώρες που εκδηλώνεται, αφετέρου εμφανίζονται σε πρωταρχικά στάδια – αν και ακούγεται παράδοξο – ομοιότητες με την κατάσταση στη Θράκη.
88% των ανθρώπων στη Γάζα ζουν κάτω από τα όρια της φτώχιας, με την επίσημη ανεργία στο 35%, σε μια περιοχή που οι στατιστικές είναι μάλλον πολυτέλεια. Το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι κάτω του τριτοκοσμικού, ενώ ο περιορισμός των μετακινήσεων δεν επιτρέπει ημερησίως την κίνηση πάνω από 1000 ανθρώπων προς το Ισραήλ, όταν πέρυσι επιτρέπονταν αντίστοιχα 6000 άνθρωποι. Οι αδιαμφισβήτητες ανάγκες ασφάλειας του Ισραήλ γέννησαν το Φράκτη, αλλά οι ζωτικές δομές όπως δρόμοι, κτήρια και καταστήματα της Γάζας έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα. Η ανάγκη ελέγχου των πολιτών και της κοινωνικής δυναμικής, έχει περιστείλει κοινωνικές και ατομικές ελευθερίες που είναι αναγκαίες για την υγιή εξέλιξη μιας προσωπικότητας, με αποτέλεσμα και αυτή η απλή ανάγκη της συναναστροφής να αποκτά άλλο χαρακτήρα, κρινόμενη μέσα από το παραμορφωτικό πρίσμα της κατάχρησης εξουσίας.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον αυτοπαρουσιάζεται η Χαμάς και η Χεσμπολά, οι οποίες κατά τους Δυτικούς λειτουργούν με εξτρεμιστική και τρομοκρατική μεθοδολογία, ενώ την ίδια στιγμή για τους ντόπιους έχουν χαρακτήρα τοπικού Ερυθρού Σταυρού, εθνοφρουράς, κράτους και δικαστικής εξουσίας.
Ποιες είναι οι περιβαλλοντικές δυνάμεις που επενεργούν στα άτομα αυτά;
Οι παραπάνω ομάδες κινούνται στους δρόμους της Γάζας με τον αέρα In-house δυνάμεων ασφαλείας, οι οποίες πέρα από τις εσωτερικές τους διαμάχες για την κατάληψη και νομή της εξουσίας, αναζητούν τη λαϊκή νομιμοποίηση και αποδοχή, ενώ δεν ξεχνούν πως η κοινωνία της Γάζας αποτελεί και το δοχείο ανατροφοδότησης των μονάδων τους με προσωπικό. Έτσι, λειτουργούν κάποιες φορές προς όφελος της οικονομικά υποφέρουσας κοινότητας, επιτυγχάνοντας με αυτόν τον τρόπο δύο πράγματα:
- Επιδεικνύουν τη δύναμή τους, κινούμενοι με τα οχήματά τους σε πομπώδεις σχηματισμούς, φορώντας τις στολές τους και κραδαίνοντας τον οπλισμό τους στα χέρια, με διάφορα τοπικά χαϊμαλιά, αναθήματα και φυλακτά αναρτημένα πάνω τους, γινόμενοι οι ίδιοι Τοτέμ και δημιουργώντας στη νεολαία και κυρίως στα παιδιά, πρότυπα προς μίμηση αλλά και αστικούς μύθους υπερμαχητών, των οποίων τα κατορθώματα ανατρέφουν και αποτελούν το σκαλί ανάδειξης της επόμενης γενιάς μαχητών. Σε μια κοινωνία όπου τα πρότυπα και οι αξίες εκλείπουν, η άκριτη δαιμονοποίηση του αντίπαλου γίνεται ένα ακόμα εργαλείο στα χέρια τους, με το φανατισμό να εξαφανίζει κάθε ορθολογισμό και σωστή κρίση, ορίζοντας μόνο ένα: την ολοκληρωτική εξαφάνισή του. Συλλαμβάνουν, δικάζουν και φυλακίζουν ή εξαφανίζουν ανθρώπους αβίαστα, επιβάλλοντας ένα Νόμο που δεν έχει γραφτεί ποτέ, ευτελίζοντας στα μάτια των νέων την αξία του Κοινοβουλευτισμού, της Δημοκρατίας και όποιας άλλης μορφής έκφρασης της βούλησης του Λαού. Παράλληλα, η καθημερινή βίαιη ζωή τους, αναδεικνύει το ότι η βία είναι ο ευκολότερος τρόπος να προσποριστεί κάποιος κοινωνική δύναμη και να έχει δυνατότητα να κερδίζει τα προς το ζην, παρά η δουλειά και η προσπάθεια να επιβιώνει κανείς τίμια.
- Σε πρακτικότερο επίπεδο οι ομάδες αυτές συντηρούν και «προστατεύουν» τις τοπικές μικρο-οικονομίες αλλά και τα νοικοκυριά, προσφέροντας οικονομική στήριξη, συσσίτια, δουλειές με καλές για το χωρόχρονο αποδοχές, φάρμακα αλλά και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, σε ανθρώπους που η ικανότητα να απολαμβάνουν τη ζωή τους έχει διασαλευτεί παθολογικά και ίσως για πάντα. Αποτελώντας «αποκούμπι» για την τοπική κοινωνία όμως, προσμένουν κάτι από αυτήν.
Τι ωθεί το άτομο σε τέτοιες καταστάσεις;
Πέρα από το φανατισμό και την εξτρεμιστική άποψη πως το Ισλάμ πρέπει να επιβληθεί στους άπιστους με το σπαθί – μια υπεραπλουστευμένη άποψη όμως, που χρησιμοποιούν οι εξτρεμιστές και αιρετικοί Ισλαμιστές και η οποία διαστρεβλώνει τον πραγματικό Μωαμεθανισμό, ο οποίος σέβεται και ενίοτε ασπάζεται τη θρησκευτική διαφορετικότητα – υπάρχει και μία πιο εμπράγματη ανάγκη που καλύπτεται με τη συμμετοχή κάποιου στην προετοιμασία του ως βομβιστής αυτοκτονίας: Αυτή της οικονομικής εξασφάλισης της οικογένειας του αυτόχειρα. Πέρα και πάνω από τις παρθένες και τα ποτάμια μέλιτος στον παράδεισο, ο βομβιστής αυτοκτονίας λαμβάνει ένα εφάπαξ ποσό, συνήθως σε συνάλλαγμα, μεγάλο για τα δεδομένα εκείνα και αντίστοιχο της κοινωνικής θέσης της οικογένειάς του κατά τον προσηλυτισμό του. Παράλληλα εξασφαλίζεται η εφ’ όρου ζωής σίτιση και οικονομική στήριξη της οικογένειάς του, καθώς και η πρόσβαση των παιδιών του σε ανώτατα θρησκευτικά σχολεία, από τα οποία αποφοιτά η θρησκευτική νομενκλατούρα του εξτρεμιστικού Ισλάμ, η οποία κυβερνά το κοσμικό κράτος με φετβά (θρησκευτικά διατάγματα). Ένας κατατρεγμένος άνθρωπος που δεν μπορεί να εξασφαλίσει τα απολύτως απαραίτητα για την οικογένειά του και τον εαυτό του, με πιθανή λόγω συνθηκών τη θεώρηση της ζωής του μέσα από το πρίσμα μιας καταθλιπτικής διαταραχής, μάλλον θα αντιμετώπιζε την εξίσωση «ο θάνατός μου = η ζωή της οικογένειάς μου» θετικά.
Δούρειος ίππος σε οπτικές ίνες
Η τελευταία απογραφή θα μας δείξει πόσοι Έλληνες έχουμε πρόσβαση στο Internet. Στην παγκόσμια όμως πραγματικότητα, συζητείται ήδη η ημερομηνία λήξης του με τη σημερινή μορφή, αφού το μέγεθός του πλέον δεν αρκεί να εξυπηρετήσει την επισκεψιμότητά του. Αυτό είναι ένα στοιχείο που δημιουργεί στους αναλυτές ανησυχία για το ρόλο του ως νέο όχημα στρατολόγησης υποψήφιων αυτόχειρων βομβιστών, αλλά παράλληλα αποτελεί και την ελπίδα πως αφού έχουμε την ίδια δυνατότητα παρακολούθησης των ίδιων chat rooms με τους εξτρεμιστές, θα μπορέσουμε να αποκωδικοποιήσουμε τον τρόπο με τον οποίο εμπλέκουν στη στρατολόγησή τους οι τρομοκράτες τα social networks. Σε κάθε περίπτωση, με βάση στοιχεία που κυκλοφόρησε η Scotland Yard πριν κάποιους μήνες, μετά την επίθεση στη Μαδρίτη πάνω από 5600 Ισλαμιστές ανά την Ευρώπη είναι έτοιμοι να «συνδράμουν» ώστε να επιβληθεί στη «βλάσφημη» Δύση ο Νόμος της Σαρία. Και όλα αυτά αποκτούν ενοχλητικές για την ασφάλεια της Ευρώπης διαστάσεις, όταν εκδηλώνονται σε χώρες που έχουν μεταναστευτική πολιτική δεκαετιών με απαράμιλλη κοινωνική μέριμνα, ιδιαίτερα για μειονοτικές κοινωνικές ομάδες όπως το Ισλάμ μέχρι πριν λίγα χρόνια.
Στην Ελλάδα;
Αν το θέμα έχει αυτές τις διαστάσεις στην Ευρώπη της μέριμνας και των δομών, πόσο μπορεί να επηρεαστεί η Ελλάδα από το φαινόμενο και την ενδυνάμωσή του;
Παρουσιάσαμε παραπάνω πως η έλλειψη ανάπτυξης σε μια κοινότητα – σε συνδυασμό με μεγάλη και αυξανόμενη ανεργία και την έλλειψη κοινωνικής πολιτικής, συνεπικουρούμενης από το θρησκευτικό φανατισμό που εμποτίζεται ως υποκατάστατο της θεμελιώδους ανάγκης του ανθρώπου να ανήκει κάπου – δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες γέννεσης και ωρίμανσης του φαινόμενου των βομβιστών αυτοκτονίας. Στην πατρίδα μας, υπάρχει μία προσομοιάζουσα κοινωνική «κατάσταση» με της οποίας τις λεπτομέρειες αρνούνται να καταπιαστούν οι κατά καιρούς κυβερνώντες τον τόπο, αφήνοντάς τη να εξελίσσεται αργά μεν, σταθερά αρνητικά όμως για τα Εθνικά μας συμφέροντα. Η Θράκη μας, με την απέραντη καμπίσια ομορφιά της και τις λαμπρές σελίδες μιας Μακεδονικής ιστορίας που ποτέ δεν συνέγραψε επίσημα η Ελλάδα, χάνεται αργά και σταθερά, όχι εδαφικά αλλά συνειδησιακά και στη βάση του πληθυσμού της. Οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Θράκης, εκτός από όλα τα παραπάνω προβλήματα επιβίωσης, αφελληνίζονται από τη διαδικασία μιας όχι και τόσο σιωπηρής προσπάθειας ανάρτησης μιας αλλότριας εθνικής ταυτότητας από το Τουρκικό Προξενείο και τους εντεταλμένους του. Όπως επίσης και από αυτούς που οι Κυβερνώντες τον τόπο προσπάθησαν να προσεταιριστούν και τους χάρισαν Δημόσια αξιώματα, ελπίζοντας να κοπάσουν τη μπόρα. Αυτά που μάλλον κατάφεραν οι εκάστοτε κυβερνήσεις και τα πειράματά τους, είναι να διχάζουν τον Ελληνικό πληθυσμό (χριστιανούς και μουσουλμάνους) με την ασαφή τους θέση στο υπαρκτό πρόβλημα να θέσουν υπό μονομερή αμφισβήτηση τη Συνθήκη της Λωζάνης και να χαράξουν μια εξωτερική πολιτική, η οποία δεν αναρωτήθηκε ποτέ επίσημα για τους Έλληνες κάτοικους της Κωνσταντινούπολης (125.000 μόνιμοι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης, των Πριγκηπονήσων και των περιχώρων, οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι πριν από τις 30 Οκτωβρίου 1918) και τους κάτοικους της Ίμβρου και της Τενέδου (6.000 κάτοικοι).
Αφήνοντας όμως την εξωτερική πολιτική μας στα χέρια αυτών που ξέρουν καλύτερα (;) ας γυρίσουμε στην ψηλάφηση των κοινωνικών συνθηκών στη Θράκη, οι οποίες κάτι προσπαθούν να μας ψιθυρίσουν. Εκτός λοιπόν από όλες τις συνθήκες που είδαμε παραπάνω στη λωρίδα της Γάζας, στη Θράκη παρατηρείται και
- ένα υφέρπον, δοτό «εθνικό» μίσος μεταξύ γειτόνων Ελλήνων και «Τούρκων», εξελισσόμενο στην ίδια γειτονιά,
- μία διαρκής ελεύθερη περιήγηση αλλοδαπών Ισλαμιστών παραγόντων, χέρι χέρι με θεσμικά Ελληνοποιημένους αυτοπροσδιορισμένους «Τούρκους», οι οποίοι μοιράζουν επιδοτήσεις σε μη έχοντες, θέσεις σε Πανεπιστήμια της γείτονος, δορυφορικές κεραίες σε ψηλές μάντρες κ.ά.,
- έλλειψη οποιασδήποτε οργανωμένης και δημοσιοποιημένης κρατικής μέριμνας για την αντιμετώπιση αυτών των – τουλάχιστον – αντεθνικών πρακτικών από οποιονδήποτε,
- ύπαρξη μόνο σχεδίων καταστολής πιθανών καταστάσεων και ανυπαρξία σχεδίων κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης αυτής της περιφέρειας, με παράλληλη ενδυνάμωση της μόνης νόμιμης και ηθικής Ελληνικής Εθνικής ταυτότητας του πληθυσμού.
Σε ερώτηση του γράφοντος προς τον Dror Itzaki – πρώην αρχηγό των Ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων και νυν ελεύθερο επαγγελματία στη βιομηχανία της ασφάλειας – σχετικά με το αν κινδυνεύει η Θράκη να γίνει δεξαμενή άντλησης υποψήφιων βομβιστών αυτοκτονίας, απάντησε πως «έχετε τις ιδανικές συνθήκες εκκόλαψης του αυγού του φιδιού και κάτι ακόμα που την κάνει ευκολότερη: ένα κράτος που είναι απόν» (!).
Όταν τα τρένα δεν έφτασαν στη Μαδρίτη, η Ευρώπη κοιτάχτηκε στον καθρέφτη και αναρωτήθηκε «τι έκανα για μένα;», επανεξετάζοντας ακρότητες τύπου Μπέρμιγχαμ Αγγλίας, όπου οι αρχές απαγόρευσαν το στολισμό και τις εκδηλώσεις για τα χριστιανικά Χριστούγεννα, φοβούμενες την προσβολή των ηθών των λοιπών αλλόθρησκων – κυρίως Μουσουλμάνων πολιτών του Δήμου.
Ο παγκοσμίως διακεκριμένος καθηγητής sir Μαρκεζίνης, σε συνέντευξη που έδωσε στο MEGA και στον Παύλο Τσίμα το Μάιο, ρωτήθηκε γιατί χρησιμοποίησε πληθυντικό στο τελευταίο του βιβλίο, όταν έγραψε για «κρίσεις» στην Ελλάδα και όχι για «κρίση». Μίλησε για τουλάχιστον πέντε κρίσεις και ήταν πολύ σαφής όταν ανέφερε τη μειονοτική κρίση που εξελίσσεται στη Θράκη, απαντώντας παράλληλα πως «κάθε μία κρίση μπορεί να μας σκοτώσει. Εμείς έχουμε πέντε».
Η Θράκη είναι μία Κερκόπορτα που κάποιοι εσκεμμένα διατηρούν ανοιχτή. Όχι μόνο για την Ελλάδα μας, αλλά και για όλη τη σύγχρονη Ευρώπη. Με τις άμυνές μας να είναι μηδενισμένες, η λέξη ανοσία μόνο σχήμα οξύμωρο αποτελεί…
Δημοσθένης Κ. Παναγιώτου
Ψυχολόγος Ba,
MA in Organizational Psychology
cand. MSc in Forensic Psychology
Υπεύθυνος Ασφαλείας ΙΚΕΑ Θεσσαλίας
dimosthenis.panagiotou@gmail.com