Μη φονικά όπλα LRAD: «Ηχητικά κανόνια» στην υπηρεσία Στρατού και Σωμάτων Ασφαλείας

Η χρήση των λεγόμενων «μη φονικών όπλων» και ειδικότερα των «ηχητικών κανονιών» LRAD φαίνεται να διευρύνεται συνεχώς, αποκτώντας διπλή εφαρμογή σε πολεμικούς σκοπούς αλλά και επιχειρήσεις δημόσιας ασφάλειας. Στην Ελλάδα τα «μη φονικά όπλα» αρχίζουν ήδη να μπαίνουν στη στρατιωτική ορολογία.

Μία από τις πιο συγκαλυμμένες πωλήσεις υλικών σ’ όλο τον κόσμο την τελευταία διετία ήταν από τις ΗΠΑ στην Κίνα, πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008. Σχεδόν μία 15ετία από την επιβολή εμπάργκο οπλικών συστημάτων από την Ουάσιγκτον στο Πεκίνο λόγω της σφαγής στην πλατεία Τιεν-αν-μεν το 1989, μία αμερικανική εταιρεία πούλησε στην Κίνα – με τον όσο πιο δυνατό «αθόρυβο» τρόπο – έναν ευαίσθητο εξοπλισμό ασφαλείας.

Ήταν, όπως αποκάλυψε το περιοδικό Foreign Policy, μία σειρά «Ηχητικών Συσκευών Μεγάλου Βεληνεκούς». Με απλά λόγια, συσκευών που μπορούν και παράγουν κατευθυνόμενα εκκωφαντικά ηχητικά κύματα εντάσεως έως και 150 ντεσιμπέλ, τόσα που μπορούν να προκαλέσουν στιγμιαία ή με λίγο περισσότερη διάρκεια, αίσθηση πανικού, αποσυντονισμού, σωματικό πόνο, μέχρι και απώλεια ακοής σ’ όσους βρεθούν στον «κώνο προσβολής». Με βάση τα χαρτιά που συνόδευαν την εξαγόμενη ποσότητα, οι συσκευές αυτές δεν χαρακτηρίζονται ως στρατιωτικό υλικό, αλλά ας το πούμε απλά, ως «υλικό ασφαλείας».
Το παιγνίδι με τις λέξεις δεν κράτησε πολύ: Το Νοέμβριο του 2008 η διοίκηση της κατασκευάστριας εταιρείας American Technology Corporation (ATC) αποκάλυψε ότι το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ έχει προμηθευτεί LARD (Long Range Acoustic Device), όπως ονομάζονται οι συσκευές αυτές, για την αντιμετώπιση τρομοκρατικών απειλών. Το «μόνο» χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τη συσκευή αυτή από ό,τι κατά τον κλασικό τρόπο αναφέρουμε ως «πολεμικό όπλο» είναι ότι δεν είναι (κατ’ ανάγκη…) φονικό.
Είναι συγκεκριμένα ένα από τα πάρα πολλά μη φονικά όπλα διπλής χρήσης: ΚΑΙ για τη δημόσια ασφάλεια ΚΑΙ για πολεμικούς σκοπούς.
Ιδού ένα μέρος από τη διπλή αυτή χρήση των όπλων αυτών, όπως φαίνεται από τη γενική (μέχρι ενός σημείου βέβαια) διαδρομή των Long Range Acoustic Device (LRAD) στα πεδία των μαχών:

• Χρησιμοποιήθηκε – και χρησιμοποιείται ακόμη – από τον αμερικανικό και βρετανικό στρατό στον πόλεμο στο Ιράκ (Καμπ Μπούκα, Βαγδάτη, Φαλούτζα κ.ά.).
• Χρησιμοποιείται ως εναλλακτικός εξοπλισμός σε πολεμικά πλοία των ΗΠΑ σε επιχειρήσεις κατά πειρατών ανοιχτά της Σομαλίας.
• Χρησιμοποιήθηκε εκτενώς από τη Γεωργιανή αστυνομία – που εκπαιδεύτηκε από Αμερικανούς – κατά διαδηλωτών της αντιπολίτευσης στην Τιφλίδα της Γεωργίας, το 2007. Ίσως ήταν η πρώτη φορά χρήσης των LRAD κατά διαδηλωτών, παγκοσμίως.
• Χρησιμοποιήθηκε από το πλήρωμα του πολυτελούς κρουαζιερόπλοιου Seabouth Spirit για να απωθήσει πειρατές που επιτέθηκαν στο σκάφος με ρουκέτες BPGs ανοιχτά της Σομαλίας, το 2005.
• Χρησιμοποιήθηκε – ανεπιτυχώς ωστόσο – σε επίθεση πειρατών κατά του πλοίου MV Biscaglia το Νοέμβριο του 2008.
• Στη Σάντα ¶ννα της Καλιφόρνια, 10 μέλη συμμορίας παραδόθηκαν μετά από 30 δευτερόλεπτα έκθεσης σε ήχο LRAD.
• To 2009 χρησιμοποιήθηκε από πληρώματα Ιαπωνικών φαλαινοθηρικών πλοίων για να αποτραπεί η δράση ακτιβιστών της Shepherd Conservation Society.
• Πριν 6 μήνες υπήρξε καταγραφή χρήσης έναντι LRAD στη Μπαγκόνγκ κατά απεργών.
• Λίγο μετά (22 Σεπτεμβρίου 2009) χρησιμοποιήθηκε από κυβερνητικές δυνάμεις της Ονδούρα κατά καταληψιών της Βραζιλιάνικης πρεσβείας. Και
• Δύο ημέρες μετά – στις 24 Σεπτεμβρίου 2009 – συσκευές LRAD χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στο έδαφος των ΗΠΑ – συγκεκριμένα στο Πίτσμπουργκ, κατά τη διάρκεια συγκεντρώσεων για τη Σύνοδο Κορυφής της G20. Η χρήση των «ηχητικών κανονιών» στο Πίτσμπουργκ των ΗΠΑ από αστυνομικές δυνάμεις, ήταν αυτή που έκανε ευρέως γνωστά τα νέα «μη φονικά» όπλα – διπλής χρήσης (ασφάλεια-στρατός).

Η ελληνική εκδοχή
Υπό τη διπλή αυτή έννοια μπορεί να καταγράψει κανείς και την ελληνική εμπειρία χρήσης μη φονικών όπλων από τον Ελληνικό Στρατό σε εν εξελίξει ειρηνευτικές αποστολές, όπως αυτής στο Κόσσοβο. Βέβαια το είδος, το εύρος και τα επιχειρησιακά σχέδια χρήσης των μη φονικών όπλων που έχει ο στρατός στο Κόσσοβο δεν φαίνεται να έχουν καμία σχέση με τις «HiTech» εφαρμογές άλλων προηγμένων στρατών. Ωστόσο, η φιλοσοφία εισαγωγής και χρήσης τέτοιων όπλων καταγράφεται καθαρά σε «Μνημόνιο Διμοιρίας Καταστολής Πλήθους» που αφορά στην Ελληνική Δύναμη Κoσσόβου (ΕΛΔΥΚΟ) όπου υπάρχει ενσωματωμένη σε εκτενές κεφάλαιο «Μελέτη Στρατιωτικής Χρήσης των μη Φονικών Όπλων» με όλα τα είδη αλλά και τους διεθνείς νομικούς περιορισμούς στη χρήση τους. Και εκεί, όπως θα δούμε παρακάτω, γίνεται αναφορά και σε κάποιας μορφής «ηχητικά συστήματα».
Τα είδη των μη φονικών όπλων της ΕΛΔΥΚΟ θα τα δούμε παρακάτω. Ας δούμε εδώ όμως λίγο πιο αναλυτικά την εισαγωγή των «ηχητικών κανονιών» στο εσωτερικό των ΗΠΑ: Για τη δημοσιοποίηση της χρήσης των LRAD στο Πίτσμπουργκ, ο εκπρόσωπος της αστυνομίας κος Λαβάνι Μπίκερσταφ χρησιμοποίησε την ήπια ορολογία «ενισχυτές ήχου» για να εξηγήσει τη λειτουργία και τους σκοπούς των νέων όπλων, σε μία προσπάθεια, όπως γράφτηκε τότε στον τύπο, να απαλύνει τις εντυπώσεις για τις ρήξεις τυμπάνων που προκάλεσαν σε δεκάδες διαδηλωτές. Όπως αναφέρθηκε, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά μέσα όπως χειροβομβίδες κρότου, σπρέι και σφαίρες από καουτσούκ, η ζημιά που προκαλείται στους διαδηλωτές από τα «ηχητικά κανόνια» είναι εσωτερική και όχι εξωτερική, όπως οι κακώσεις που συνήθως προκαλούνται από τις δυνάμεις καταστολής. Η αστυνομία θεωρεί τα όπλα αυτά «ενδεδειγμένα επικοινωνιακώς».

Χαρακτηριστικά της Τεχνολογίας των LRAD
Οι «Ηχητικές/Ακουστικές Συσκευές Μεγάλου Βεληνεκούς » είναι σύμφωνα με εξειδικευμένες αναφορές σε ΜΜΕ, σχεδιασμένες για μεγάλη ακτίνα δράσης και λειτουργούν ως «αλάνθαστη προειδοποίηση», σύμφωνα με την εταιρεία American Technology Corporation που κατασκευάζει τα συστήματα. Το LRAD έχει ακτίνα δράσης από 300 μέτρα μέχρι 3 χιλιόμετρα. Εστιάζει σε συγκεκριμένο στόχο και μπορεί να εκπέμπει ήχους από 145 μέχρι 151 ντεσιμπέλ. Το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας στις ΗΠΑ αναφέρει ότι μόνιμη απώλεια ακοής μπορεί να προέλθει από ήχους ισχύος από 110 έως 120 ντεσιμπέλ, σε εκπομπή βραχείας διάρκειας. Σε ρεπορτάζ του BBC αναφέρθηκε ότι «ο διαπεραστικός ήχος που βγάζει το LRAD ακούγεται όπως ένας προειδοποιητικός ήχος για πυρκαγιά, αλλά στα 150 ντεσιμπέλ μοιάζει σαν να στέκεσαι 30 μέτρα μακριά από μία μηχανή επιβατικού αεροσκάφους, κάτι που μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα ακοής αν γίνει κατάχρηση». Η συγκεκριμένη τεχνολογία αναπτύχθηκε για τον πόλεμο στο Ιράκ, ως ένα «όπλο ενάντια στο αντάρτικο» σημείωσε το BBC.
Απ’ όλες αυτές τις χρήσεις (που ίσως να είναι μόνο ένα μικρό μέρος όσων ήδη έχουν γίνει) καθίσταται φανερό ότι οι κυβερνήσεις έχουν αρχίσει και επίσημα να χρησιμοποιούν τον ήχο ως εργαλείο επιβολής της πολιτικής εξουσίας και δύναμης του «κράτους-χωροφύλακας» (afiniaio blogspot). Όπως φυσικά και στα πεδία των μαχών, αν και στον τομέα αυτό δεν έχει καταγραφεί ακριβώς πώς χρησιμοποιείται ως τακτικό όπλο από τις Ένοπλες Δυνάμεις. Ως αντίμετρο στα LRAD μπορούν να θεωρηθούν οι ωτοασπίδες, που όμως δεν είναι πολύ αποτελεσματικές.

«Περιβαλλοντική χρήση»
Πέραν των στρατιωτικών σκοπών και αυτών της «δημόσιας ασφάλειας» (κατά διαδηλωτών) τα «ηχητικά κανόνια» χρησιμοποιούνται ακόμα:

• Για ενημέρωση/ προειδοποίηση πληθυσμών σε περιόδους κρίσης ή ευρείας έκτασης καταστρεπτικών συμβάντων, όπως πυρκαγιές, σεισμοί κ.ο.κ.
• Για την προστασία και διάσωση της άγριας φύσης – π.χ. αποτρέπει την είσοδο πουλιών σε επικίνδυνες για αυτά περιοχές, όπως σε αιολικά πάρκα. Ανάλογες εφαρμογές δοκιμάζονται σε αεροδρόμια για την προφύλαξη των αεροσκαφών αυτή τη φορά, από εισρόφηση πουλιών από τους κινητήρες τους.

Ένα δημοφιλές μοντέλο
Με βάση σχετικά δημοσιεύματα, ένα από τα πλέον γνωστά συστήματα της A.T.C. είναι το LRAD 500X (εικόνα 1). Κατά τις περιγραφές, είναι μία ελαφριά και εύκολα μεταφερόμενη συσκευή «παραγωγής ήχου σε μεγάλες αποστάσεις. Ο ήχος κατευθύνεται και εστιάζει στο στόχο όπως ένας προβολέας και ακούγεται από εκείνους που βρίσκονται μπροστά και εντός του «κώνου» μέχρι 30 μοίρες πλάτος.
Το σύστημα LRAD 500Χ εκπέμπει μέχρι 146 ντεσιμπέλ σε απόσταση 1 μέτρου (ένταση που μπορεί να παρομοιαστεί με τον ήχου που παράγει ένα αεροσκάφος Jet σε απόσταση 15μ.) όπου η έκθεση σε ήχο μεγαλύτερη των 110 ντεσιμπέλ για πάνω από ένα λεπτό, μπορεί να προκαλέσει μόνιμη απώλεια ακοής. Η κατασκευάστρια εταιρεία ισχυρίζεται ότι το «ηχητικό κανόνι» της δεν είναι όπλο, αλλά σύστημα που επιτρέπει στην αστυνομία και τις ένοπλες δυνάμεις να μεταδώσουν πληροφορίες από αποστάσεις ασφαλείας και να δημιουργούν έτσι ζώνες ασφαλείας, αποτρέποντας με αυτόν τον τρόπο τη χρήση φονικών όπλων.

Εφαρμογές και πιθανές στρατιωτικές χρήσεις
Στις ΗΠΑ η χρήση ή η σχεδίαση χρήσης τέτοιων μη φονικών όπλων είναι διαδεδομένες. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί που επικρίνουν τις εφαρμογές αυτές, ενώ αρκετές χώρες είναι επιφυλακτικές. Για τη χρήση στη Γεωργία κατά διαδηλωτών, επισημάνθηκε από διάφορες πλευρές ότι η χρήση ηχητικών όπλων κατέστειλε το «τέλος της κλασικής ευρωπαϊκής δημοκρατίας». Η Καναδική κυβέρνηση – μέσα από το διάλογο με τους πολίτες της – εκχώρησε λίγο από την εξουσία της, αφού μετά από έντονη κριτική που ασκήθηκε στην αστυνομία του Βανκούβερ, η τελευταία απέσυρε την πρόθεση να χρησιμοποιήσει τέτοιες συσκευές ενάντια σε πλήθη και διαδηλωτές. Οι συσκευές αγοράστηκαν για να αποτραπούν διαδηλώσεις ενάντια στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2010. Όπως προείπαμε, η στρατιωτική χρήση των LRAD από τους Αμερικανούς (και Βρετανούς) δεν έχει καταγραφεί ακριβώς. Είναι σίγουρο ότι χρησιμοποιούνται στο Ιράκ και σε πολεμικά πλοία, αλλά αναλυτές θεωρούν βέβαιο ότι τέτοιες συσκευές υπάρχουν και στο Αφγανιστάν, παρόλο που δεν έχει υπάρξει ακόμα μαρτυρία για τη χρήση τους.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, έχουν χρησιμοποιηθεί κατά συγκεντρωμένων. Εκτιμάται επίσης ότι στο Ιράκ οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις χρησιμοποιούν περίπου 300-400 Ηχητικές/Ακουστικές Συσκευές Μεγάλου Βεληνεκούς. Σύμφωνα με τις διαρροές, τα «ηχητικά κανόνια» χρησιμοποιούνται για άσκηση πίεσης σε «ύποπτους» προκειμένου να εκκενώσουν σπίτια ή οχυρώσεις. Επίσης αναφέρεται ότι οι συσκευές χρησιμοποιούνται και σε διάφορα τσεκ-πόιντ ως «μεγάφωνο» για να προειδοποιούν και να «καθηλώνουν με δημιουργία πανικού, οδηγούς ή πεζούς σε απόσταση 300 μέτρων από το σημείο ελέγχου. Οι ειδικοί σημειώνουν ότι πέραν από τα κομψά και «πολιτικά ορθά» ενημερωτικά σημειώματα των κατασκευαστών (ή της κάθε είδους προπαγάνδας), αυτό που προσδιορίζει ένα όπλο είναι η χρήση του. Και για το συγκεκριμένο – όπως και για άλλα μη φονικά – έχει αναφερθεί ότι μπορούν να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες βλάβες στην υγεία του ανθρώπου. Από αρκετούς ειδικούς αναφέρεται ότι δεν υπάρχουν, ουσιαστικά, «μη φονικά όπλα» και πως ο πιο σωστός όρος είναι όπλα «λιγότερο φονικά» από κάποια άλλα.
Ειδικά για τις ΗΠΑ διατυπώνονται ανησυχίες ότι προχωρά ταχέως στον εξοπλισμό μονάδων δημόσιας ασφάλειας και ημιστρατιωτικών με τέτοια «όπλα», που θα έχουν ως αποστολή – μεταξύ άλλων – και την καταστολή κοινωνικών αναταραχών. Μία κατηγορία από τις μονάδες αυτές – που θα φέρουν και «φονικό» οπλισμό – θα απαρτίζεται από στρατιώτες που επιστρέφουν από Ιράκ – Αφγανιστάν, για όσο διάστημα χρειάζεται να περάσουν «ομαλά» στην κοινωνική δομή των ΗΠΑ.

Τα ελληνικά «όπλα»
Στην Ελλάδα έχουν δημιουργηθεί από το 2005 στο Στρατό Ξηράς Διμοιρίες Καταστολής Πλήθους, που λειτουργούν όμως μόνο στο πλαίσιο της Ελληνικής Δύναμης στο Κοσσυφοπέδιο για προστασία από διαδηλωτές.
Όπως φαίνεται από σχετικό μνημόνιο (που έδωσε στη δημοσιότητα πέρυσι η Επιτροπή Αλληλεγγύης Στρατευμένων – Δίκτυο Σπάρτακος), στον εξοπλισμό της Ομάδας)περιλαμβάνονται εκτός του κανονικού οπλισμού και «μη φονικά όπλα»: δακρυγόνα αέρια, σπρέι πιπεριού, τυφέκια εκτόξευσης δακρυγόνων φυσιγγίων και πλαστικών σφαιρών μετά εφοδίων, πλαστικές χειροβομβίδες, χειροβομβίδες κρότου-λάμψης, χειροβομβίδες-δακρυγόνα και – χωρίς άλλες διευκρινίσεις – ένα ειδικό όχημα «Χάμερ» με μεγαφωνικές συσκευές. Σε άλλο σημείο – επίσης χωρίς άλλες διευκρινίσεις – αναφέρεται ότι οι στρατιωτικοί εκπαιδεύονται και στη χρήση «μη φονικών όπλων» 1ου Σταδίου, 2ου Σταδίου και 3ου Σταδίου – όλα αυτά πριν την εκπαίδευση σε φονικά όπλα. Στο μνημόνιο αναφέρεται ρητά ότι και από τα μη φονικά όπλα, από υπερβολικές «δόσεις» υπάρχουν κίνδυνοι επιδείνωσης αν υπάρχουν ασθένειες όπως καρδιοπάθειες, άσθμα κ.λπ.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο επίπεδο τουλάχιστον του Ευρωκοινοβουλίου υπάρχει έντονος προβληματισμός ως προς τη χρήση των λεγόμενων μη φονικών ή «λιγότερο φονικών» όπλων και τις βλάβες που προκαλούν αυτά.
Ενδεικτικό του προβληματισμού, αποτελεί ένα απόσπασμα από κείμενο εργασίας της Διεύθυνσης Ερευνών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (1998) για τις «τεχνολογίες πολιτικού ελέγχου»:

• Θα πρέπει να ζητηθεί από την Επιτροπή – επισημαίνεται στην έκθεση – να αναφέρει τις υπάρχουσες συνεννοήσεις για την εισαγωγή στην Ευρωπαϊκή Ένωση από τις ΗΠΑ δεύτερης γενιάς μη φονικών όπλων και να ζητήσει μία ανεξάρτητη έκθεση σχετικά με την υποτιθέμενη ασφάλειά τους, καθώς και για τις σκοπούμενες και απρόβλεπτες κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις. Κατά την ενδιάμεση περίοδο, η ανάπτυξη από τις αστυνομικές, στρατιωτικές ή παραστρατιωτικές ειδικές δυνάμεις, όπλων χημικού ερεθισμού, κινητικών, ακουστικών, λέιζερ, ηλεκτρομαγνητικής συχνότητας, συλληπτικών, εμπλοκής, εγχυτήρα ή ηλεκτρικής απενεργοποίησης και παράλυσης, κατασκευής ή αδειοδότησης από τις ΗΠΑ, θα πρέπει να απαγορευτούν μέσα στην Ευρώπη.
• Το Ευρωκοινοβούλιο θα πρέπει (…) να απαγορεύσει την εγκατάσταση ή χρήση αερίου πιπεριού (Pepergas: OC) στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. μέχρι να αναληφθεί νέα ανεξάρτητη έρευνα σχετικά με το OC.
• Όλες οι έρευνες για ερεθιστικές χημικές ουσίες θα πρέπει να δημοσιεύονται σε ανοικτά επιστημονικά περιοδικά πριν δοθεί η άδεια οποιασδήποτε χρήσης και ότι τα κριτήρια ασφάλειας τέτοιων χημικών θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν να είναι ναρκωτικά μάλλον, παρά παράγοντες ελέγχου ταραχών.
• Έρευνα σχετικά με τους ισχυρισμούς περί ασφάλειας των υπαρχόντων όπλων ελέγχου του πλήθους και όλων των μελλοντικών καινοτομιών στα όπλα ελέγχου του πλήθους, θα πρέπει να δημοσιοποιηθούν πριν παρθεί οποιαδήποτε απόφαση προς την κατεύθυνση της ανάπτυξής τους.

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΔΗΜΑΚΑ