Μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης ενεργειών τρίτων σε αγωγό φυσικού αερίου

Στο προηγούμενο τεύχος και στο Α μέρος του άρθρου, αναλύσαμε τους κινδύνους  που απειλούν έναν αγωγό φυσικού αερίου. Στο Β μέρος του άρθρου θα αναδείξουμε τα μέτρα αντιμετώπισης των απειλών. 

Βασίλειος Χαλβατζής

Σύμβουλος Φυσικής Ασφαλείας

Υφίστανται διάφοροι μέθοδοι για την παρακολούθηση και την αναφορά περιστατικών κατά της λειτουργίας των αγωγών φυσικού αερίου. Αυτές είναι η τοποθέτηση ακουστικών αισθητήρων, η τοποθέτηση αισθητήρων με τη χρήση οπτικών ινών (Σύστημα Τηλεελέγχου και Τηλεχειρισμού SCADA – Supervisory Control and Data Acquisition), η δορυφορική παρακολούθηση, η τοποθέτηση συστημάτων καθοδικής προστασίας που εφαρμόζεται σε όλο το μήκος του και το οποίο εγγυάται την αδιάλειπτη και ασφαλή λειτουργία σε όλο το χρόνο ζωής του, περί τα πενήντα έτη.

Ας δούμε λοιπόν αναλυτικότερα ποια είναι τα πιθανά μέτρα που είναι δυνατόν να ληφθούν από τους διαχειριστές αυτού του τύπου των εγκαταστάσεων για την πρόληψη και την αποφυγή ζημιών από τις ενέργειες εξωτερικών παραγόντων. Η ενημέρωση των τοπικών αρχών, η συντήρηση και η βελτίωση της σήμανσης, τα μέτρα ελέγχου και επιτήρησης και η διαδικασία ενημέρωσης και αναφορών αποτελούν τα βασικά αντίμετρα για την αντιμετώπιση των ενεργειών τρίτων και την αποφυγή ατυχημάτων.

Ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση δημοτικών και περιφερειακών αρχών και κοινού

 Για να εξαλειφθούν οι πιθανοί κίνδυνοι και να μετριαστεί μια ενδεχόμενη κρίση από ατύχημα σε αγωγό φυσικού αερίου η ενημέρωση του κοινού, της τοπικής αυτοδιοίκησης και των αρχών αλλά και η εκπόνηση προγραμμάτων εκπαίδευσης είναι επιβεβλημένα σε ετήσια ή ακόμη και σε εξαμηνιαία βάση. Με την εκπαίδευση η τοπική κοινωνία  ενημερώνεται σχετικά με τη θέση του αγωγού πετρελαίου ή φυσικού αερίου, την υφιστάμενη κατάσταση, τις ενδεικτικές πινακίδες σήμανσης που είναι τοποθετημένες κατά μήκος του αγωγού, τα χαρακτηριστικά λειτουργίας του αγωγού αλλά και τους περιορισμούς σχετικά με την δόμηση και την καλλιέργεια κατά μήκος του διάδρομου του αγωγού. Με τη σειρά της η τοπική αυτοδιοίκηση θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη να οργανώσει συναντήσεις πριν από οποιαδήποτε ανασκαφικά ή κατασκευαστικά έργα και να λάβει αποφάσεις σχετικά με την έκδοση αδειών μετά από αυτές.

Βελτίωση του ήδη υφιστάμενου συστήματος σηματοδοσίας και σήμανσης (Signage Improvement)

Τα δέντρα και γενικά η βλάστηση συχνά κρύβουν τους δείκτες σήμανσης των αγωγών αλλά και τον διάδρομο κατά μήκος του οποίου είναι τοποθετημένος ο αγωγός. Η βελτίωση της ορατότητας της διαδρομής του αγωγού (RoW) επιτυγχάνεται με τον καθαρισμό, όπου αυτό είναι εφικτό, αλλά και την κατάλληλη και απαιτούμενη σηματοδοσία από την νομοθεσία. Οι εύκολα αναγνωρισμένοι δείκτες και τα προειδοποιητικά σήματα πάνω από το έδαφος διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στο να βοηθήσουν τους υπευθύνους εργασιών να εντοπίσουν τη θέση του διαδρόμου αγωγού, ώστε να αποτρέπεται επιτυχώς η εισβολή τρίτων για την δημιουργία ατυχημάτων.

Οι δείκτες αγωγών θα πρέπει να εγκαθίστανται στα όρια αγροτεμαχίων και ιδιοκτησιών, στις δύο πλευρές των οδικών, σιδηροδρομικών και μεγάλων υδάτων κωλυμάτων αλλά και στα σημεία στα οποία ο αγωγός αλλάζει κατεύθυνση. Επίσης οι δείκτες και η θέση των οργάνων καθοδικής προστασίας (Cathodic Protection) για τις εγκαταστάσεις πρέπει να τοποθετούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να μην καλύπτονται από τη βλάστηση και να επιτρέπουν την κανονική πρόσβαση για τις καλλιεργητικές ή άλλες εργασίες. Οι δείκτες αγωγών με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία θα πρέπει να δηλώνουν τον κάτοχο του αγωγού, τον αριθμό τηλεφώνου σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, το προϊόν που μεταφέρεται, το μέγεθος του αγωγού, την κατεύθυνση της ροής και την απόσταση σε χιλιόμετρα από το σταθμό ελέγχου. Με αυτό τον τρόπο τόσο οι τοπικές αρχές, οι εργολάβοι όσο και οι κάτοικοι των περιοχών έχουν την δυνατότητα να γνωρίζουν την ακριβή τοποθεσία και χάραξη του αγωγού. Η διατήρηση της σήμανσης σε καλή κατάσταση θα μειώσει τους κινδύνους πρόκλησης ζημιών από τρίτους και θα συνεισφέρει στην αύξηση της ασφάλειας όλων.

Αύξηση των μέτρων επιτήρησης και ελέγχου του αγωγού με την τοποθέτηση και την ενεργοποίηση περιπολιών (Pipeline surveillance)

Οι περιπολίες κατά μήκος των αγωγών αποδεικνύεται ένας αποτελεσματικός τρόπος άμεσης καταπολέμησης των ενεργειών και των ζημιών που πιθανόν να δημιουργηθούν από τρίτους, η αξία των οποίων εκτιμάται από τη συχνότητα που πραγματοποιείται και την πληρότητα. Η συχνότητα των περιπολιών εδάφους και από αέρα ανά τακτά χρονικά διαστήματα αυξάνει την ευκαιρία ανίχνευσης και τη δυνατότητα εντοπισμού πιθανών κινδύνων.

Οι τύποι των περιπολιών μπορεί να είναι πεζή, εποχούμενες με οχήματα ή μηχανές αλλά και περιπολίες από αέρος με ελικόπτερα ή ακόμη και με μη επανδρωμένα ιπτάμενα οχήματα drones.

Η τακτικές περιπολίες αγωγών φυσικού αερίου αποσκοπούν βασικά στην διαπίστωση της ακεραιότητας τους και στην ανίχνευση μιας ανώμαλης ή μη φυσιολογικής κατάστασης του που κυμαίνεται από ένα εμφανές περιστατικό όπως η διάνοιξη ενός φρεατίου ή η ρήξη της επιφάνειάς του, κατασκευαστικές δραστηριότητες κοντά στη διαδρομή χάραξης του αγωγού (RοW), έως λεπτές ενδείξεις, όπως νεκρή βλάστηση. Αυτή η ορατή μέθοδος επιθεώρησης είναι σε θέση να εντοπίσει προληπτικά επικείμενες απειλές και να τερματίσει τις εισβολές τρίτων με περιοδικές παρατηρήσεις και να γίνει το μόνο μέσο για την εξέταση μη αναφερόμενης εκσκαφής ή άλλης παράνομης ενδεχομένως δραστηριότητας.

Όσον αφορά στην πληρότητα της περιπολίας, η λίστα ελέγχου χρησιμοποιείται συχνά από τεχνικό περιπολίας ή παρατηρητή για να διασφαλιστεί ότι έχουν ελεγχθεί διάφορες πτυχές και λειτουργίες. Εκτός από την τακτική ανίχνευση αστοχίας, οι εμπλεκόμενες πτυχές σε σχέση με τις εισβολές τρίτων περιλαμβάνουν χαμένους δείκτες ή προειδοποιητικά σήματα, κατασκευαστικές δραστηριότητες κοντά στον αγωγό, ένδειξη μεγάλης κυκλοφορίας μέσω της διαδρομής του αγωγού (RoW), καταπατήσεις εδαφών του RoW, μη εξουσιοδοτημένες ενέργειες και αλλαγές σε κλίση ή αποστράγγιση.

Σύστημα ενημέρωσης και αναφορών (on call centers)

Η υλοποίηση ενός συστήματος άμεσης ενημέρωσης είναι κομβικής σημασίας για την ασφάλεια τέτοιων εγκαταστάσεων. Αφενός μεν ενημερώνεται η υπεύθυνη εταιρεία για μελλοντικές ενέργειες πλησίον του αγωγού και αποφεύγονται ενέργειες τρίτων που μπορεί να προκαλέσουν ζημιά, αφετέρου υπάρχει άμεση ενημέρωση στην περίπτωση προκληθείσας ζημιάς. H ενημέρωση του κοινού, των τοπικών δημοτικών και περιφερειακών αρχών για την ύπαρξη αυτού του συστήματος τηλεφωνικής ενημέρωσης και η ευρεία διαφήμιση αυτού μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι πολύ σημαντική. Αυτή η επίσημη υπηρεσία απαιτεί από τον ιδιοκτήτη γης ή τον εργολάβο εκσκαφής να καλέσει για να εντοπίσει τον ακριβή χώρο ενός αγωγού πριν την έναρξη κάποιων εργασιών καθώς και να ειδοποιήσει άμεσα για οποιαδήποτε διαταραχή που εντόπισε στον αγωγό. Η συγκεκριμένη διαδικασία βοήθησε με επιτυχία στην αποφυγή ενεργειών τρίτων εναντίον αγωγών και μείωσε τα σχετικά περιστατικά κατά 20% – 70% στα δεκαέξι κέντρα one-call που διερευνήθηκαν στις ΗΠΑ. Η υπηρεσία καλύπτεται από τον αριθμό 811. Έρευνα έχει αποκαλύψει ότι εάν κάποιος καλέσει την συγκεκριμένη υπηρεσία πριν σκάψει, έχει 99% πιθανότητες να αποφύγει ένα συμβάν, τραυματισμό, βλάβη στο περιβάλλον και ακόμη και ανθρώπινη απώλεια.

Ενέργειες της εταιρίας διαχείρισης

Ποιες είναι όμως οι ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν με την αναγνώριση και τον εντοπισμό κάποιου κινδύνου για την λειτουργία και την ασφάλεια ενός αγωγού φυσικού αερίου, όπως πρόκληση φθοράς ή ζημιάς από ενέργειες τρίτων και όχι της ιδιοκτήτριας εταιρείας κατά την λειτουργία του αγωγού ;
Η εταιρία λοιπόν θα πρέπει να προβεί στα παρακάτω μέτρα μείωσης του κινδύνου:

• Άμεσος εντοπισμός της περιοχής και του σημείου
• Άμεση επικάλυψη του τμήματος του αγωγού με την προσθήκη χώματος, αφού διαπιστωθεί ότι δεν υπάρχει διαρροή ή οποιαδήποτε άλλη βλάβη, (increase the depth of burial)
• Λήψη επιπρόσθετων μέτρων ασφαλείας και επιτήρησης
• Έλεγχος του συστήματος επιτήρησης του αγωγού για πιθανή δυσλειτουργία και ύπαρξη κενών
• Έλεγχος και βελτίωση του σύστημα ενημέρωσης και υποβολής αναφορών από τους πολίτες για τυχόν κενά ή δυσλειτουργίες του αγωγού, και να
• Βελτίωση του σύστημα διαχείρισης της προστασίας του αγωγού (Safety management)
• Ενημέρωση του τοπικού πληθυσμού και αρχών σχετικά με την ύπαρξη και την λειτουργία του αγωγού

 Ενέργειες από τρίτους όταν πρόκειται να εκτελέσουν εργασίες πλησίον ενός αγωγού φυσικού αερίου

Ο εκάστοτε εργολάβος πριν την έναρξη των εργασιών πλησίον ενός αγωγού φυσικού αερίου θα πρέπει να λάβει συγκεκριμένη έγκριση για τις εργασίες που θα εκτελέσει έχοντας γνώση της ακριβής θέσης του αγωγού και το κατά πόσο οι εργασίες αυτές ενδέχεται να επηρεάσουν την λειτουργία ή αυτόν καθαυτό τον αγωγό. Όπως επίσης θα πρέπει να ενημερώσει για τα μηχανήματα που θα χρησιμοποιήσει αλλά και την μέθοδο εργασίας που προτίθεται να υλοποιήσει. Επιπρόσθετα ίσως απαιτηθεί ειδική εκπαίδευση στο προσωπικό του συνεργείου σχετικά με την θέση και την λειτουργία του αγωγού. Οι αρμόδιες τοπικές δημοτικές αρχές ή οι υπηρεσίες της περιφέρειας θα πρέπει να είναι ενήμερες για τις σχετικές εργασίες. Με την έναρξη των εργασιών ο εργολάβος θα πρέπει να ενημερώσει σχετικά και να έχει εντοπίσει επακριβώς την σήμανση και την θέση του αγωγού. Επίσης κλιμάκιο των αρμοδίων τοπικών αρχών αλλά και της εταιρείας του αγωγού θα πρέπει να παρευρίσκονται στην τοποθεσία και να επιβλέπουν τις εργασίες. Οι κατασκευαστικές εργασίες πλησίον ενός αγωγού θα πρέπει να διεξάγονται με εγκεκριμένες διαδικασίες ασφάλειας και με βάση τα εθνικά και διεθνή πρότυπα υγιεινής και ασφάλειας, ώστε να αποφευχθεί τυχόν ζημιά στον αγωγό με επικίνδυνες συνέπειες για το προσωπικό αλλά και την τοπική κοινωνία.

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε ενδεχόμενες και προγραμματισμένες εκρήξεις. Η απόσταση των 500 μέτρων είναι η ελάχιστη δυνατή επιτρεπόμενη που θα πρέπει να λαμβάνεται πριν την υλοποίηση ελεγχόμενων εκρήξεων. Αντίστοιχα ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί από τον εκάστοτε εργολάβο στην τοποθέτηση και την στάθμευση βαρέων μηχανημάτων πάνω από ένα αγωγό φυσικού αερίου.

 Επίλογος

Η διατήρηση της ακεραιότητας και της λειτουργίας ενός αγωγού φυσικού αερίου και η εξάλειψη ή η μείωση των πιθανών κινδύνων είναι μια εκτεταμένη και με προκλήσεις διαδικασία. Είναι ζωτικής σημασίας για τις εταιρείες αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου η αποτροπή ατυχημάτων και η μείωση των επιπτώσεων τόσο από τεχνική όσο και από διαχειριστική άποψη.

Βιβλιογραφία

1. Risk assessment of pipeline on third -party damage in oil and gas industry with Bayesian Network and game theory. A Thesis, by YAN CUI May 2017, Major Subject: Safety Engineering, Copyright 2017 Yan Cui
2. Working safely near high pressure gas pipelines and associated installations. Third party requirements, Northern Gas Networks Limited, Doxford International Business Park, Sunderland
3. Risk Mitigation Plan Catastrophic Damage Involving Third Party Dig-Ins (Chapter SDG&E-2), November 30, 2016, Sembra Energy

Ιστότοποι

https://www.phmsa.dot.gov/

https://call811.com/Before-You-Dig

https://www.npms.phmsa.dot.gov/