Λανθασμένοι Συναγερμοί στην Πυρανίχνευση

Αριστοτέλης Λυμπερόπουλος
Μηχανολόγος Μηχανικός

Μια τεχνολογική προσέγγιση για την αντιμετώπιση και μείωση της συχνότητας εμφάνισης λανθασμένων συναγερμών στα συστήματα πυρανίχνευσης.

Τα τελευταία χρόνια το ποσοστό των λανθασμένων συναγερμών που δίνουν συστήματα πυρανίχνευσης μέσα σε βιομηχανικά περιβάλλοντα έχει μειωθεί. Η βελτίωση των συστημάτων πυρανίχνευσης, έχει επιτρέψει τόσο στην έγκαιρη αναγνώριση πιθανών εστιών πυρκαγιάς, ενώ παράλληλα έχει συμβάλλει στην μείωση του ενοχλητικού και επικίνδυνου αρκετές φορές φαινομένου των λανθασμένων συναγερμών.
Για την βελτίωση της συμπεριφοράς των συστημάτων πυρανίχνευσης νέες έννοιες έχουν εμφανισθεί στο προσκήνιο. Θα τις συναντήσουμε με τις ονομασίες Early Fire Detection και Very Early Fire Detection (EFD και VEFD). Έχουμε αναφερθεί και σε άλλα τεύχη για το πόσο σημαντικό είναι να διαγνωστεί μια πυρκαγιά σε πολύ πρώιμο στάδιο. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε ακόμα και σήμερα είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συστημάτων πυρανίχνευσης που χρησιμοποιούνται και βασίζουν την λειτουργία τους σε ατομικούς πυρανιχνευτές που βρίσκονται διασκορπισμένοι στον χώρο, παρουσιάζουν μια αντιφατική συμπεριφορά. Η αιτία αυτής της αντίφασης προέρχεται κυρίως από την τεχνολογία ανίχνευσης του εκάστοτε ανιχνευτή. Δηλαδή, στην περίπτωση που χρησιμοποιούμε ανιχνευτές καπνού τότε η διάγνωση της πυρκαγιάς είναι σχετικά έγκαιρη καθώς ο καπνός είναι από τα πρώτα προϊόντα μιας καύσης. Όμως, ταυτόχρονα αυτοί οι ανιχνευτές είναι επιρρεπείς σε λανθασμένους συναγερμούς καθώς είναι ευάλωτοι και σε άλλους φυσικούς παράγοντες όπως παραδείγματος χάρη στην εμφάνιση σκόνης. Επιλέγοντας πυρανιχνευτές ορατής φλόγας ή θερμοδιαφορικούς αντιμετωπίζουμε μεν καλύτερα το πρόβλημα των λανθασμένων συναγερμών αλλά τόσο η αύξηση της θερμοκρασίας όσο και η εμφάνιση της φλόγας πραγματοποιούνται σε στάδια στα οποία πλέον η πυρκαγιά είναι πολύ πιο δύσκολο να αντιμετωπισθεί. Το Security Manager έχει αναφερθεί πολλές φορές στα κριτήρια επιλογής των πυρανιχνευτών, ενώ στο τεύχος 42 υπάρχει και ένα συνοπτικό διάγραμμα επιλογής ανάλογα με την εφαρμογή για την οποία προορίζονται.
Όσον αφορά τους λανθασμένους συναγερμούς οι κατασκευαστές των συστημάτων πυρανίχνευσης δεν έχουν μείνει αδρανείς. Έχουν ενεργοποιηθεί προκειμένου να ενσωματώσουν στα προϊόντα τους τεχνολογίες με σκοπό την εξάλειψη των false alarms στο βαθμό φυσικά που αυτό είναι δυνατό.

Ενεργοποίηση συναγερμού
Πολλές από τις προσπάθειες των κατασκευαστριών εταιρειών εστιάζονται στον τρόπο με τον οποίο ενεργοποιούνται τα συστήματα πυρανίχνευσης. Δηλαδή προσπαθούν να ενσωματώσουν στην διαδικασία ενεργοποίησης αυξημένες δικλείδες ασφάλειας ώστε έτσι το σύστημα να μην ενεργοποιείται χωρίς βάσιμη αιτία. Φυσικά αυτό, δεν είναι εύκολο και υπάρχουν αρκετές προσεγγίσεις για το πώς θα επιτευχθεί στην πράξη:

• Παράλληλη ανίχνευση: Πρόκειται για μια μέθοδο που βασίζεται στην ενεργοποίηση του συναγερμού μόνο όταν δοθεί σήμα από δύο ή και παράλληλους ανιχνευτές της ίδιας κατηγορίας. Προφανώς πρόκειται για μια πρακτική που βοηθάει στην μείωση των λανθασμένων συναγερμών αλλά παραμένει ακόμα το μειονέκτημα ότι ακόμα η ανίχνευση βασίζεται σε μια μοναδική τεχνολογία ανίχνευσης
• Χρήση διαφορετικών τεχνολογιών ανίχνευσης: Εδώ πρόκειται ουσιαστικά για μια βελτιωμένη έκδοση της προηγούμενης πρακτικής καθώς χρησιμοποιούνται περισσότεροι ανιχνευτές αλλά και διαφορετικής τεχνολογίας. Με αυτόν τον τρόπο εξαλείφονται και τα μειονεκτήματα της χρήσης μιας τεχνολογίας ανίχνευσης. Υπάρχει και μια εναλλακτική προσέγγιση σε αυτήν την πρακτική με την χρήση ενός ή περισσότερων υβριδικών ανιχνευτών οι οποίοι σε ένα ενιαίο περίβλημα ενσωματώνουν περισσότερες τεχνολογίες ανίχνευσης. Παραδείγματος χάρη μπορεί να είναι ανιχνευτής καπνού & φωτοηλεκτρικός ή ανιχνευτής καπνού και θερμοδιαφορικός παράλληλα.

Εκτός όμως από τις βελτιώσεις στον τρόπο με τον οποίο ενεργοποιείται ο συναγερμός ενός συστήματος πυρανίχνευσης οι εταιρείες έχουν αναπτύξει και άλλες πιο προηγμένες τεχνολογίες όσον αφορά τη λειτουργία αυτών καθαυτών των πυρανιχνευτών.

• Αντιστάθμιση αστάθειας: Η αντιστάθμιση αστάθειας ή αλλιώς drift compensation όπως πολύ συχνά θα το συναντήσετε ανάμεσα στα υπόλοιπα χαρακτηριστικά των πυρανιχνευτών αποτελεί μια από τις σημαντικές προσθήκες που έγινε τα τελευταία χρόνια στην προσπάθεια για μείωση του φαινομένου των false alarms. Με τον όρο αντιστάθμιση εννοούμε την συνεχή ρύθμιση της ευαισθησίας του ανιχνευτή ανάλογα με την ποσότητα σκόνης που βρίσκεται μέσα στον χώρο που αυτός ελέγχει. Ουσιαστικά με την ενσωμάτωση της αντιστάθμισης προκύπτει ένας καινούριος όρος σε ότι αφορά τις δυνατότητες ανίχνευσης. Πρόκειται για τον όρο της σχετικής ευαισθησίας. Δηλαδή ενώ οι ανιχνευτές παλιότερης γενιάς είχαν μια προκαθορισμένη απόλυτη τιμή όσον αφορά την ευαισθησία τους, οι καινούριοι ανιχνευτές έχουν την δυνατότητα να ρυθμίζουν την ευαισθησία τους ανάλογα με τις εξωτερικές συνθήκες. Αλλά η σχετική ευαισθησία τους, δηλαδή η ικανότητα τους να δίνουν σήμα συναγερμού στην ίδια ποσότητα καπνού, παραμένει σταθερή και δεν επηρεάζεται από τις εξωτερικές συνθήκες.
• Βελτιωμένο SNR: Οι ανιχνευτές υψηλής ποιότητας διαθέτουν πολύ πιο προηγμένους αλγόριθμους οι οποίοι επιτρέπουν την βελτίωση του λόγου σήματος προς τον ηλεκτρομαγνητικό θόρυβο, το περίφημο SNR. Διότι όπως κάθε ηλεκτρονική συσκευή έτσι και οι ανιχνευτές επηρεάζονται από τους διάφορους ηλεκτρομαγνητικούς θορύβους. Όταν λοιπόν πετυχαίνουμε με την χρήση αυτών των αλγόριθμων την ενίσχυση του σήματος σε σχέση με τον θόρυβο κάνουμε ένα ουσιαστικό βήμα για την μείωση των λανθασμένων συναγερμών.

Ενέργειες & δράσεις των χρηστών
Εκτός όμως από ότι πράττουν οι κατασκευαστές υπάρχουν και εκείνες οι ενέργειες που μπορούν να γίνουν από την πλευρά των χρηστών (εγκαταστάτες και τελικοί χρήστες) ώστε να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το φαινόμενο των λανθασμένων συναγερμών πυρανίχνευσης. Πρώτα όμως οφείλουμε να αποτυπώσουμε τις αιτίες που κρύβονται πίσω από την εμφάνιση των false alarms:

• Πλημμελής συντήρηση και ελλιπής καθαρισμός των πυρανιχνευτών
• Σκόνη στο χώρο
• Ηλεκτρολογικά προβλήματα & χαλαρές συνδέσεις καλωδίων
• Εργασίες από μη εξουσιοδοτημένα άτομα
• Εργασίες συντήρησης χωρίς έγκαιρη ενημέρωση των υπευθύνων
• Θερμές εργασίες (κοπή και συγκόλληση υλικών)
• Ανθρωπογενείς δραστηριότητες (μαγείρεμα, κάπνισμα)
• Διαρροή ατμού (κυρίως για βιομηχανικούς χώρους)
• Εσκεμμένος ή και απρόσεχτος χειρισμός σε κάποιο κομβίο συναγερμού

Όλοι αυτοί είναι οι κυριότεροι λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν σε ενεργοποίηση της σειρήνας του συστήματος πυρανίχνευσης χωρίς να υπάρχει πραγματικός λόγος. Τα αποτελέσματα των λανθασμένων συναγερμών είναι πολλά: Χαμένες εργατοώρες του τεχνικού προσωπικού που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, εκνευρισμός των εργαζομένων και όσων παρευρίσκονται ή είναι κοντά στον χώρο που ηχεί η σειρήνα, διατάραξη της ησυχίας σε περίπτωση που το συμβάν λαμβάνει χώρα σε μια κατοικημένη περιοχή, άσκοπη κλήτευση των υπηρεσιών της πυροσβεστικής. Αν τώρα αυτοί οι λανθασμένοι συναγερμοί έχουν μεγάλη συχνότητα εμφάνισης τότε οι επιπτώσεις πολλαπλασιάζονται ενώ δημιουργείται και μια περιρρέουσα αρνητική φήμη για τον κάτοχο του συστήματος πυρανίχνευσης. Αλλά το χειρότερο είναι ότι σε μια πραγματική κατάσταση πυρκαγιάς δεν θα υπάρχει η βέλτιστη αντίδραση καθώς όλοι οι εμπλεκόμενοι θα νομίζουν ότι πρόκειται για άλλον ένα εσφαλμένο συναγερμό. 

Υπάρχουν όμως ενέργειες που μπορούν να γίνουν από τους χρήστες: Πάνω από όλα έρχεται η ετήσια προληπτική συντήρηση του συστήματος της πυρανίχνευσης που αποτελεί άλλωστε και νομοθετική απαίτηση. Η ενέργεια αυτή επικυρώνεται με την συμπλήρωση και υπογραφή από τον συντηρητή στο Βιβλίο Συντήρησης Ενεργητικών Μέσων Πυροπροστασίας που κάθε επιχείρηση είναι υποχρεωμένη να έχει στην κατοχή της. Αλλά δεν είναι μόνο η ετήσια προληπτική συντήρηση που γίνεται από ειδικευμένο συνεργείο. Ο χρήστης στην καθημερινότητα μπορεί να παρακολουθεί βάσει ενός προγράμματος παρακολούθησης τους ανιχνευτές και το σύστημα πυρανίχνευσης και αν διαπιστώνει κάποια περίεργη ένδειξη να ενημερώνει τον συντηρητή. Όπως προαναφέραμε μια συχνή αιτία πρόκλησης false alarms είναι η πίεση ενός κομβίου πυρανίχνευσης. Οπότε για να αποτρέψουμε αυτό το φαινόμενο μπορούμε να επιλέγουμε θέσεις οι οποίες να μην μπορούν να χτυπηθούν εύκολα χωρίς να υπάρχει η ανάλογη πρόθεση. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να φτάσουμε στο άλλο άκρο και να τοποθετούμε τα κομβία πυρανίχνευσης σε σημεία που δεν θα είναι προσβάσιμα γιατί έτσι ουσιαστικά ακυρώνουμε τον ρόλο τους.

Αποκονίωση
Σε χώρους με μεγάλη συγκέντρωσης σκόνης όπου υπάρχει ούτως ή άλλως μεγάλος κίνδυνος ανάφλεξης λόγω του επικίνδυνου συνδυασμού στατικού ηλεκτρισμού και σκόνης είναι πολύ χρήσιμο συλλέγουμε την αιωρούμενη σκόνη με ειδικά συστήματα αποκονίωσης. Τα συστήματα αυτά λειτουργούν με την χρήση ειδικών φίλτρων και ενός ή περισσότερων ανεμιστήρων και μέσω ενός δικτύου αεραγωγών συλλέγουν την σκόνη από τα σημεία τα οποία παράγεται. Μια πιο οικονομική λύση είναι η χρήση τοπικών φίλτρων στα σημεία στα οποία εκπέμπεται σκόνη αλλά αυτή η λύση προϋποθέτει περισσότερη συντήρηση όσον αφορά τον καθαρισμό των φίλτρων.

Συστήματα δειγματοληψίας αέρα
Μια κατηγορία συστημάτων που έφεραν μια νέα διάσταση στην ανίχνευση πυρκαγιών είναι τα συστήματα πυρανίχνευσης με δειγματοληψία αέρα. Τα συστήματα αποτελούν από ένα δίκτυο πλαστικών σωληνώσεων μέσω των οποίων λαμβάνεται αέρας από διάφορα σημεία του χώρου και στέλνονται σε ένα κεντρικό αισθητήριο laser. Το στοιχείο που διαφοροποιεί αυτά τα συστήματα από τα συμβατικά συστήματα πυρανίχνευσης με τους διεσπαρμένους πυρανιχνευτές είναι ότι έχουν πολύ μεγαλύτερη ευαισθησία στον καπνό χωρίς να επηρεάζονται από τυχαία συσσώρευσης σκόνης. Ως εκ τούτου εμφανίζουν σε πολύ μικρότερο ποσοστό το φαινόμενο των λανθασμένων συναγερμών. Σε αυτά τα συστήματα πρέπει να εκμεταλλευόμαστε το φαινόμενο της αθροιστικής ή συσσωρευτικής δειγματοληψίας (accumulating ή cumulating sampling) το οποίο αναδεικνύει την σημασία της ύπαρξης όσο των περισσότερων σημείων για την λήψη του αέρα που θα διοχετευτεί στον κεντρικό ανιχνευτή. Όσο περισσότερα σημεία υπάρχουν τόσο αυξάνεται η δυνατότητα του συστήματος να διαπιστώσει πιο έγκαιρα πιθανή ανάφλεξη στον χώρο. Επιπλέον, επειδή αναφερόμαστε σε ένα κεντρικοποιημένο σύστημα πυρανίχνευσης είναι πιο εύκολο να πετύχουμε την υλοποίηση όλων αυτών των τεχνολογιών και πρακτικών σε σχέση με τους διεσπαρμένους πυρανιχνευτές που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα κατά κόρον. Με την χρήση των συστημάτων πυρανίχνευσης με δειγματοληψία αέρα είναι εφικτή η υιοθέτηση όλων των δικλείδων ασφαλείας σε ένα κεντρικό σύστημα ανίχνευσης χωρίς το κόστος να ανεβαίνει σε μεγάλα επίπεδα

Ουσιαστική πυρανίχνευση
Από τις εποχές που η έννοια της πυρανίχνευσης ήταν μια άγνωστη έννοια έχουμε φτάσει σε ένα πολύ καλύτερο επίπεδο όπου πλέον τουλάχιστον η αναγκαιότητα της έχει μετατραπεί σε νομοθετική απαίτηση. Μένει πλέον να προσεγγίσουμε και το επόμενο στάδιο. Δηλαδή να αντιληφθούμε και τον πραγματικό και πολυδιάστατο ρόλο της ουσιαστικής και αποτελεσματικής πυρανίχνευσης. Οι λανθασμένοι συναγερμοί αποτελούν ένα σημαντικό εμπόδιο σε αυτήν την μετάβαση. Για αυτό το λόγο οφείλουν όλες οι πλευρές να εργαστούν προς την κατεύθυνση εξάλειψης αυτών. Έτσι τα εγκατεστημένα συστήματα πυρανίχνευσης θα αποτελούν έναν ουσιαστικό βοηθό στην πρόληψη των πυρκαγιών και όχι έναν περιττό εξοπλισμό που τοποθετείται απλώς για την εναρμόνιση με το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο.