Κώδικας ISPS: "Σημεία Ευρείας Ερμηνείας και Σημεία Θετικής Εντροπίας."

Θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και σαν τα "σκοτεινά σημεία" του ISPS. Σκοπός του άρθρου είναι να υποκινήσει προς τις καλύτερες πρακτικές, που αφορούν στα σημεία αυτά. 

Είναι γεγονός ότι ο ISPS (Διεθνής Κώδικας για την Ασφάλεια Πλοίου και Λιμενικής Εγκατάστασης) καινοτομεί. Η καινοτομία του αφορά στο μοίρασμα των ευθυνών στην πρόληψη εγκλημάτων κατά της ναυτιλίας. Στην αντιμετώπιση του εγκλήματος υπάρχουν δύο εταίροι. Αυτός πού προστατεύει (το κράτος με τις υπηρεσίες του και τις σχετικές δραστηριότητες) και αυτός που δέχεται την προστασία (Ναυτιλιακές δραστηριότητες εν προκειμένω).

Αυτός πού προστατεύει (το κράτος με τις υπηρεσίες του και τις σχετικές δραστηριότητες) και αυτός που δέχεται την προστασία (Ναυτιλιακές δραστηριότητες εν προκειμένω). Η σημαντικότητα του ISPS και η καινοτομία του, είναι το μοίρασμα του βάρους στην πρόληψη του εγκλήματος, ανάμεσα στο κράτος και στον προστατευόμενο. Κινητοποιεί δηλαδή το "δεύτερο" εταίρο, επιδιώκοντας την πρόληψη της εγκληματικότητας.

Σημεία Ευρείας Ερμηνείας (Ομάδα Α)
Είναι τα σημεία "εκτεταμένης" έννοιας και όχι ερμηνευμένα στενά σε συνέπεια, προς τους στόχους και τους σκοπούς του Β’ Μέρους του ISPS. Πρόκειται για τα σημεία Υποχρεωτικής Απαίτησης, σημεία 11.2.5 και 11.2.8. (Μέρος Α’, Παραρτήματος 2, Κεφαλαίου ΧΙ-2 της SOLAS).Τα σημεία αυτά διακρίνονται για την ασάφειά τους. Εμείς τα αναλύουμε και τα σχολιάζουμε ξεχωριστά, υποδηλώνοντας κατευθύνσεις για καλύτερες πρακτικές.
11.2.5. "Ό ΥΑΕ, προγραμματίζει εσωτερικούς ελέγχους και επανεξετάσεις των σχετικών με την ασφάλεια δραστηριοτήτων."
Ερμηνεία: Σύμφωνα με την κατεύθυνση 13 του Β’ Μέρους του ISPS, ή Εταιρεία έχει ευθύνη για την πολιτική ασφάλειας, το διορισμό των ΥΑΕ, ΑΑΠ και την υποστήριξή τους, όπως και του πλοιάρχου στα καθήκοντά του. Σύμφωνα με τη SOLAS και τον ISPS φροντίζει (η Εταιρεία) για τον εξοπλισμό ασφαλείας του πλοίου, την προετοιμασία ΣΑΠ, και όσα αφορούν στα ΔΠΑΠ και ΔΣΑ, καθώς και για τους περιοδικούς ελέγχους, τις εκπαιδεύσεις ασφαλείας και για την προετοιμασία για τυχόν κρίσεις, σε σχέση πάντα με το πλοίο. Στην Οργάνωση της Ασφάλειας Εταιρείας και Πλοίου, τα βασικά πρόσωπα είναι ο ΥΑΕ και ο ΑΑΠ. Ο ΥΑΕ υπάγεται στο Γενικό Διευθυντή και συνεργάζεται άμεσα με τον ΑΑΠ. Αυτός πάλι, με τη σειρά του, υπάγεται στον πλοίαρχο και συνεργάζεται και υποστηρίζεται στην ασφάλεια από αξιωματικούς και πλήρωμα καταστρώματος και μηχανής, δια μέσου των φυσικών τους προϊστάμενων, υποπλοιάρχου και Α’ μηχανικού, αντίστοιχα. Τι συμβαίνει όμως με το security των ιδίων των εγκαταστάσεων και των λοιπών πόρων της εταιρείας; Εδώ ο Κώδικας σιωπά, αφού εξαντλείται στην προστασία μόνο του πλοίου και της λιμενικής εγκατάστασης. Για αυτή καθεαυτή την ασφάλεια της Εταιρείας και των Πόρων της (ανθρώπους, εγκαταστάσεις, μέσα, πληροφορίες), ποιος έχει την ευθύνη security; Η "σιωπή" παραπέμπει στην πρακτική της ιδιωτικής ασφάλειας. Πρέπει λοιπόν να οριστεί ακόμη ένας ΥΑΕ, που θα έχει αυτήν την ευθύνη ως Security Manager. Αυτός θα εφαρμόσει την τέχνη της ασφάλειας (security managing) όπως αυτή υποστηρίζεται από την οργανωμένη γνώση του security management, με συνδρομή στους ΥΑΕ όσο και τον ΑΑΠ, π.χ. στις μεθόδους και στις τεχνικές της εκπαίδευσης και στην ευαισθητοποίηση στα θέματα ασφάλειας (security), προσωπικού εταιρείας και Πληρώματος ή Πληρωμάτων. Το τελευταίο, μας οδηγεί στη Διάταξη 11/σημείο 2.8, που αφορά την ευαισθητοποίηση και επαγρύπνηση ασφαλείας.
Πρακτικά: Η ευαισθητοποίηση επιτυγχάνεται με την κοινοποίηση των ιστορικών περιστατικών, που αφορούν στην ασφάλεια. ¶ρα, με τη δημιουργία σχετικού αρχείου, σύνταξη μελετών και τη διενέργεια ενημερωτικών σεμιναρίων. Το αρχείο όμως απαιτεί εμπλουτισμό, πράγμα, που σημαίνει ότι ο Security Manager θα πρέπει να δραστηριοποιηθεί στην κατεύθυνση OSINTA (Open Sources Intelligence Activities) και να ανατρέξει σε μεγάλο ιστορικό μήκος. Θα εστιαστεί στους τρόπους ενέργειας και τα συμπεράσματα από τις σχετικές αναλύσεις θα χρησιμοποιηθούν σε εκπαιδευτικές διεργασίες.

Κοινά σημεία Θετικής Εντροπίας(Ομάδα Β)
Χαρακτηρίστηκαν έτσι, λόγω της εγκληματικής δυναμικής που υποδηλώνουν και που αν εκδηλωθεί, μπορεί να προκαλέσει χαοτική κατάσταση. Πρόκειται για σημεία που αναφέρονται στις καθοδηγήσεις (ανά ζεύγη) 8, 15, 13 και 18, του Β’ Μέρους του ISPS.
Η 8 αφορά στην Αξιολόγηση Ασφάλειας Πλοίου, η 15 αφορά στην Αξιολόγηση Ασφάλειας Λιμενικής Εγκατάστασης, η 13 αφορά στην Εκπαίδευση, Γυμνάσια και Ασκήσεις σχετικά με την Ασφάλεια Πλοίου, η 18 αφορά στην Εκπαίδευση, Γυμνάσια και Ασκήσεις σχετικά με την Ασφάλεια Λιμενικής Εγκατάστασης. Εξετάζοντας τις παραπάνω καθοδηγήσεις, διαπιστώνεται η ύπαρξη κοινών σημείων. Ορισμένα σημεία είναι ξεκάθαρα. Ενδεικτικό παράδειγμα το κοινό σημείο 2 καθοδήγησης 13 και 18: Σύμφωνα με αυτά, ο ΥΑΕ και ο ΑΑΠ (13.2), καθώς και ο ΥΑΛΕ (18.2), πρέπει να έχουν λάβει εκπαίδευση και να έχουν γνώση για τις σχετικές διεθνείς συμβάσεις, κώδικες και συστάσεις (που αφορούν την καθ’ ύλη αρμοδιότητά τους). Το σημείο παραπέμπει ευθέως στη SOLAS και στις τροποποιήσεις της. Σε αυτές περιλαμβάνονται το Κεφ. ΧΙ-1 (Safety) και ΧΙ-2 (Security). Σχετικό και το Π.Δ. 56/2004, με το οποίο, σε νέες τροποποιήσεις της SOLAS γίνονται και αυτές Νόμος του Κράτους. Στις αποφάσεις του ΙΜΟ και τις σχετικές εγκυκλίους. Στη συμφωνία SUΑ του 1988, ("Καταστολή έκνομων ενεργειών ενάντια στην ασφάλεια των μόνιμων εξέδρων, που βρίσκονται σε ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα). Στη σύμβαση STCW (’78 και ’95), στον Κανονισμό (ΕΚ) αριθμό 725/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31 Μαρτίου 2004. Το Ν.3116/2003 "Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για την καταστολή τρομοκρατικών βομβιστικών επιθέσεων κ.ά.
Υφίστανται όμως και σημεία, όπου ή υφιστάμενη γνώση ασφαλείας (Security Management) δεν μπορεί να καλύψει τις απαιτήσεις των καθοδηγήσεων κατά τρόπο αποτελεσματικό (effective security managing). Τούτο, διότι έχει να κάνει με την ανθρώπινη επινοητικότητα και φαντασία. Είναι το πεδίο που δεν καλύπτεται από συστάσεις, οδηγίες, υπόδειξη καλύτερων πρακτικών κ.ά. Είναι το πεδίο όπου οι κανονισμοί ασφαλείας και τα εγχειρίδια μάνατζμεντ και διοίκησης, το αναφέρουν ως διακριτική ευχέρεια των υπευθύνων (ασφαλείας εν προκειμένω). Είναι το πεδίο, όπου ο φύλακας (με την έννοια του υπεύθυνου στελέχους) πρέπει να υπερακοντίσει τη φαντασία των οργανωτών της εγκληματικής δράσης κατά στόχου της ναυτιλίας. Είναι η κατάσταση του ότι δεν υπάρχει στον πλανήτη ασφάλεια 100%" (Rogers 1996, Αμερικανοί ειδικοί μετά τη δολοφονία του Προέδρου Kennedy το 1963 και Ειδικοί επί της ασφαλείας όλου του Κόσμου, μετά την 11-9-2001).
Πρόκειται επίσης για τα κοινά σημεία των καθοδηγήσεων 8, 15, 13 και 18 του Β’ Μέρους του ISPS, που έχουν καταταγεί σε δύο δέσμες, ως ακολούθως:
A’ Δέσμη, σημεία:
8.4.3
15.4.3
13.1.14
18.1.14.
Αναφέρονται στην αναγνώριση χωρίς διακρίσεις των χαρακτηριστικών και μοντέλων συμπεριφοράς προσώπων, τα οποία μπορούν να απειλήσουν την ασφάλεια και,
Β’ Δέσμη, σημεία:
8.4.4
15.4.4
13.1.15
18.1.15.  
Αναφέρονται στις τεχνικές, οι οποίες χρησιμοποιούνται από τα πρόσωπα των σημείων της Α’ Δέσμης, για να παρακάμψουν τα μέτρα ασφαλείας. Σχετικά και τα σημεία 8.4.5 και 15.4.5, που αφορούν τις μεθόδους πρόκλησης συμβάντων σε πλοίο και λιμενική εγκατάσταση. Με άλλα λόγια "modes operandi." Για μόνο αυτά τα σημεία θα μπορούσαν να οργανωθούν ειδικές εκπαιδεύσεις. Αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν γενικές και ειδικές γνώσεις. Οι πρώτες, θα πρέπει να επηρεάζουν το γνωστικό και το συναισθηματικό τομέα των εκπαιδευομένων και οι δεύτερες τον ψυχοκινητικό.
Αν κάποιος ενημερωθεί για τα τεχνάσματα της παράνομης δράσης που παραθέτει ο Βίκτωρ ΣΕΡΖ στο "τι θα πρέπει να ξέρει κάθε επαναστάτης", τη συμβουλή του Κάρλος ΜΑRIGELLA για τους αντάρτες πόλης, την πρακτική των τεχνασμάτων των ερυθρών ταξιαρχών και των ομάδων της "παλαιά" λεγόμενης ευρωτρομοκρατίας, τις τεχνικές που έχουν εφαρμοστεί στη Λατινική Αμερική, Αφρική, ¶πω και Μέση Ανατολή, Ινδία και υπόλοιπη Ασία, θα μείνει εμβρόντητος από τη μεγάλη ποικιλία των στρατηγημάτων, τεχνασμάτων, των πονηρών και των απατηλών τρόπων ενέργειας.(1)
Οι γενικές γνώσεις λοιπόν, μπορούν να αφορούν
α. Στην από εγκληματολογικής πλευράς εξέταση του πειράματος στην πράξη.
β. Τις εγκληματικές σταδιοδρομίες στις προσβολές ιδίως ναυτιλιακών στόχων.
γ. Την ανάλυση των μεθόδων παράκαμψης της ασφάλειας. Η παράκαμψη γίνεται: δυναμικά, με εξαπάτηση και αφανώς. Μόνο για τις δυναμικές μεθόδους απαιτείται σύμφωνα με τον Εισαγγελέα Εφετών κ. Ιωάννη ΑΓΓΕΛΗ, ιδιαίτερος κύκλος μαθημάτων, σχετικά με τη χρήση βίας και τα όριά της στην καταστολή και μόνο από τη δημόσια δύναμη. (2)
δ. Την ανάλυση των τακτικών και επιχειρησιακών ελιγμών των ατόμων που μπορούν να απειλήσουν την ασφάλεια και την αναγνώριση των ελιγμών αυτών, ως πρόδρομων σημείων της τελικής πράξης.
ζ. Την ψυχολογική προσέγγιση του κάθε μέλους της ομάδας, με τη γνώση του κάθε φορά πλαισίου, στο οποίο ρόλο παίζουν και τα στελέχη ασφαλείας (διαλεκτική σχέση).
Kαι όλα αυτά, μέσα στο πλαίσιο: της γενικής φύσης της ασφάλειας (security management), της ειδικής φύσης (security managing) και του διακριτής φύσης χειρισμού της κάθε απειλής (best security practices).
Βέβαια, υφίσταται και μία άλλη κατηγορία κοινών σημείων, που έχουν ευρύ περιεχόμενο και που αποτελούν το καθένα τους και μια ολόκληρη εκπαιδευτική ενότητα. Αυτά αφορούν: Στο Χειρισμό Κρίσιμων Πληροφοριών και την ασφάλεια επικοινωνιών (καθοδηγήσεις 13.1.11 και 18.1.11), σε συνδυασμό με τις καθοδηγήσεις 9.7.4 και 16.8.6 για την προστασία κρίσιμων πληροφοριών.        
Τέλος, απαιτείται εκπαίδευση για τις μεθόδους εκπαίδευσης, τα γυμνάσια και τις ασκήσεις του ΥΑΛΕ, του προσωπικού ασφαλείας της λιμενικής εγκατάστασης και των λοιπών μελών προσωπικού της Λιμενικής Εγκατάστασης, που εμπλέκονται σε ένα ΣΑΛΕ (Καθοδήγηση 18, Β Μέρους ISPS). Το ίδιο απαιτείται για τον ΥΑΕ και τον ΑΑΠ, καθώς και για τα μέλη πληρώματος που εμπλέκονται σε ένα ΣΑΠ. (Καθοδήγηση 13, Β’ Μέρους ISPS). Αυτό βέβαια είναι ένα μεγάλο θέμα που αφορά στην εκπαίδευση, στα είδη, τις μεθόδους, τεχνικές και αξιολογήσεις, στο εκπαιδευτικό υλικό, στην εκπαιδευτική συμβουλευτική έρευνα και organizational development, με μεθόδους συμπεριφοριστικών επιστημών.

Συμπεράσματα
Το γνωστικό αντικείμενο του ΥΑΕ, του ΑΑΠ και του ΥΑΛΕ με τις προεκτάσεις του, θα μπορούσε να αποτελέσει το περιεχόμενο ενός στρατηγικού χαρακτήρα ευρύτερου προγράμματος και μεταπτυχιακής ποιότητας. Το πρόγραμμα θα μπορούσε να είναι σύμφωνο με το ιδεώδες της ανοικτής εκπαίδευσης. Να μην τίθενται ακαδημαϊκά προαπαιτούμενα. Η εμπειρία θα αποτελούσε ένα προαπαιτούμενο – και μάλιστα εξαιρετικού επιπέδου. Ο καθένας από τους συμμετέχοντες θα μπορούσε να συνεισφέρει ουσιαστικά στην επέκταση των οριζόντων του προγράμματος, επιχειρώντας μία προσέγγιση 100% τής ασφάλειας. Η έμφαση στα σημεία ευρείας ερμηνείας και στα σημεία θετικής εντροπίας του ISPS, μαζί με τον τρόπο εκπαίδευσης εκπαιδευτών για γυμνάσια και ασκήσεις, θα συνέβαλε στην αύξηση της ναυτιλιακής ασφάλειας. Πάντοτε σε συμφωνία με τους σκοπούς της Διεθνούς Συνεργασίας για την ασφάλεια (security) στη ναυτιλία.

Αρκτικόλεξα – Συντομογραφίες και Διευκρινίσεις.
ΑΑΠ: Αξιωματικός Ασφάλειας Πλοίου.
ΑΟΑ: Αναγνωρισμένος Οργανισμός Ασφαλείας
ΔΠΑΠ: Διεθνές Πιστοποιητικό Ασφάλειας Πλοίου
ΔΣΑ: Διαρκές Συνοπτικό Αρχείο
ISPS code: Διεθνής Κώδικας για την Ασφάλεια Πλοίου και Λιμενικής Εγκατάστασης Πρόκειται για το Κεφάλαιο ΧΙ-2 (Ειδικά Μέτρα για την Ενίσχυση της Ναυτικής Ασφάλειας-Security) της Διεθνούς Σύμβασης SOLAS 1974, όπως έχει τροποποιηθεί
ΙΜΟ: Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός – Όργανο ΟΗΕ
Ν: Νόμος
Π.Δ.: Προεδρικό Διάταγμα
ΣΑΠ: Σχέδιο Ασφάλειας Πλοίου
ΣΑΛΕ: Σχέδιο Ασφάλειας Λιμενικής Εγκατάστασης
ΥΑΕ: Υπεύθυνος Ασφάλειας Εταιρείας (ναυτιλιακής)
ΥΑΛΕ: Υπεύθυνος Ασφάλειας Λιμενικής Εγκατάστασης