Ιστορική γνώση και συνεργασία

Κατά την ιεράρχηση των εννοιών που συμβάλλουν στη δημιουργία συνθηκών ασφαλείας, η ιστορική γνώση και η συνεργασία βρίσκονται σίγουρα σε υψηλή θέση, αποτελώντας δύο βασικούς άξονες για την ασφάλεια στην κοινωνία και τις Επιχειρήσεις.

Η γνώση των ευθυνών όλων των άλλων Οργανισμών Ασφαλείας και η συνεργασία μαζί τους, είναι ένα από τα κύρια καθήκοντα κάθε υπεύθυνου ασφαλείας. Όμως, η συνεργασία έχει πάντοτε  δυσκολίες, για αυτό και απαιτείται μία διαδικασία εξάλειψης τριβών, κάτι που επιτυγχάνεται μόνο με την κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων κάθε εφαρμογής, που συνεπάγεται τη γνώση του ιστορικού του κάθε Οργανισμού.

Οι πιλότοι των αεροσκαφών συνηθίζουν να λένε "Πρόβλημα; Κεφάλι μέσα και όργανα". Αυτό κάναμε και εμείς. Εμπρός στο πρόβλημα της κατανόησης, ξεκινήσαμε μία ιστορική προσέγγιση των θεμάτων της ασφάλειας, έχοντας ως εργαλεία διάφορα ιστορικά αρχεία. Εδώ παρουσιάζουμε το πιο δύσκολο τμήμα της, με βασικό πυλώνα την επιστημολογική τομή και την προσέγγιση της συνεργασίας, με μία φιλοσοφική και μία μαθηματική αλληγορία. Η επιστημολογική τομή είναι αυτή που μπορεί να υποκινήσει παραπέρα ιστορικές έρευνες, άρα κατανόηση, άρα συνεργασία. Στην ουσία, εμείς  βάζουμε την πρώτη πέτρα στα θεμέλια του οικοδομήματος της συνεργασίας.  

Κοινωνία: Μη αστυνομευόμενη και αστυνομευόμενη εποχή. Επιστημολογική τομή.
Η επιστημολογική τομή είναι η αφετηρία κάθε έρευνας. Οι ειδικοί προσπάθησαν να οριοθετήσουν την αφετηρία αυτή, χρησιμοποιώντας 2 κριτήρια:
α. Την οργάνωση, εξειδίκευση και τυποποίηση των αστυνομικών πρακτικών.
β. Το διαχωρισμό της αστυνομικής λειτουργίας από άλλες.
Σύμφωνα με το κριτήριο (α), η "μη αστυνομευόμενη περίοδος της κοινωνίας" φθάνει μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, οπότε ολοκληρώθηκε μία περίοδος ζύμωσης των αστυνομικών θεμάτων. Αποκρυσταλλώθηκε και εκφράστηκε από τον σερ Ρόμπερτ Πηλ, με τη δημιουργία οργανωμένου αστυνομικού σώματος στο Λονδίνο, το 1829. Υπέρ του συγκεκριμένου διαχωρισμού έχουν ταχθεί οι Ηewitt (1965), Εldefonso (1968), Folley (1973), Van Heerden (1976), Stead (1977) κ.ά., ενώ υπέρ του (β) κριτηρίου τάχθηκαν οι συγγραφείς όπως ο Κillinger (1975), Purpura (1990) κ.ά. Αυτοί θεωρούν ότι το ορόσημο πάει πολύ πιο πίσω, στο 27 π.Χ. όπου ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας αναγορεύτηκε "Αύγουστος" από τη Σύγκλητο. Το ίδιο έτος δημιούργησε το σώμα των πραιτοριανών, αναθέτοντάς του αποκλειστικά καθήκοντα ασφαλείας. Συνακόλουθα, θεωρήθηκε ότι το έτος αυτό διαχωρίστηκε η αστυνομική από τη στρατιωτική λειτουργία.

Μία επιστημονική έρευνα, των φοιτητών του New York College Ed-Group, στο Course in Security Management:
Των (αλφαβητικά): BugaisskiP., DangaA., Οικονόμου Π., Ελευθεριάδης Δ., HaxhirajI. Κατράνη N., Λεμάνης M., Λίλα D., Λίλα T., MitreS., Ρίγκος A., Ρόκα Ρ., Σερδάνης M., Σπυριδογιαννάκης Γ., Σταματάκου M., Στάμος Δ., Τασελλάρη A., Θεοδώρου Σ., Τσίοκου Φ. Με τη συνεργασία και ουσιαστική βοήθεια των σπουδαστών στο προηγμένο Security Management, Μοζορά Φ., Κολαϊτη Ν.,  Μαχαίρα  Δ., υπό την καθοδήγηση και το συντονισμό της Ισιδώρας Μακρινού, βοηθού του υπεύθυνου καθηγητή Σπ. Κυριακάκη, υπό την επίβλεψη του οποίου έγινε και η σχετική έρευνα

Ανάλογα λοιπόν με το κριτήριο (τη συστηματική οργάνωση για την πρώτη ομάδα και αυτό του διαχωρισμού της αστυνομικής λειτουργίας, για τη δεύτερη), όλοι οι συγγραφείς έχουν δίκιο. Εμείς χρησιμοποιήσαμε έναν πιο σύνθετο άξονα κριτηρίων, με επτά μεταβλητές.

• Το φαινόμενο της ώριμης αστικοποίησης, με τη μεγαλύτερη πυκνότητα κατοικιών και την ανάπτυξη του εμπορίου.
• Την ανάγκη της δημόσιας τάξης.
• Την κωδικοποίηση των συμπεριφορών, με τη δύναμη του καταναγκασμού (Νόμοι).
• Τη μεταβίβαση εξουσίας σε καθορισμένα όργανα, για την τήρηση των νόμων.
• Τη "δύναμη" των οργάνων αυτών, που αντιπροσωπεύουν την πολιτεία. Η "δύναμη" παράγεται από τη "μεταβίβαση" της εξουσίας. Και τα δύο, συντείνουν στη διατήρηση της τάξης, της ασφάλειας και της προστασίας.
• Το θέμα της "παιδείας" των οργάνων αυτών.
• Την ανταμοιβή με μισθό για τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους.

Η αστυνομευόμενη περίοδος της κοινωνίας (αν δεχθούμε τη διάκριση αυτή), αρχίζει για εμάς από τον 5ο π.Χ. αιώνα, διότι λάβαμε υπόψη τα παρακάτω:

• Τη Θεωρητική επεξεργασία του Πλάτωνα (1) στην Πολιτεία του (Βιβλία Β, Γ, Δ) όπου  και γίνεται λόγος για τη διατήρηση της τάξης και την "εσωτερική φύλαξη" της πόλης, καθώς και για αυτούς που θα έχουν τα καθήκοντα αυτά (375β, c και 376 β, c Πολιτεία Β’). Μάλιστα γίνεται λόγος ειδικά για τα όρια άσκησης της εξουσίας των οργάνων αυτών, ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΘΙΓΟΥΝ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ (375d, e και 376α). Στην "Πολιτεία Γ", ο Σωκράτης φέρεται να ολοκληρώνει τις προτάσεις του για την αγωγή των "μελλοντικών φυλάκων" (της τάξης) και στην "Πολιτεία Δ" γίνεται λόγος για την επιστήμη των φυλάκων (421α, 428d). Η προσέγγιση του Πλάτωνα καλύπτει τα κριτήρια (1), (2), (3), (4), (5) και (6).
• Τη συγκρότηση της Αθηναϊκής Πολιτείας, η οποία περιγράφεται αδρά από τον Αριστοτέλη (2). Ο τελευταίος αναφέρεται στον Αριστείδη τον Δίκαιο, ο οποίος έκανε λόγο για τη σημαντικότητα του ρόλου των φρουρών (φυλάκων ή ειδικών φρουρών θα λέγαμε σήμερα), οι οποίοι εξασφάλιζαν την προστασία των ναυστάθμων και της Ακρόπολης, σύμβολα της δύναμης και της αίγλης αντίστοιχα, της Αθηναϊκής Ηγεμονίας. Μαζί με αυτούς, αναφέρεται στους δεσμοφύλακες, στους τοξότες (που βοηθούσαν στα αστυνομικά καθήκοντα), στους δέκα αστυνόμους (5 για την Αθήνα και 5 για τον Πειραιά) και στους "Ένδεκα" (υπεύθυνους για την καταπολέμηση του εμπορίου ανθρώπων και τη δίωξη λωποδυτών). Όλοι οι αναφερόμενοι, μαζί με τους δικαστές, συντηρούνται από τους φόρους και τους δασμούς και χαρακτηρίζονται "δημόσιοι υπάλληλοι." Η "περιγραφή" του Αριστοτέλη καλύπτει με τη σειρά της το κριτήριο (7) και διασταυρώνει την "ανταπόκριση" των κριτηρίων (2), (3), (4), και (5). Καλύπτει ακόμη και τις απόψεις του διαχωρισμού της αστυνομικής λειτουργίας (KILLINGER, PURPURA κ.ά.) και της συγκρότησης και οργάνωσης ειδικών σωμάτων (HEWITT, ELDEFONSO, FOLLEY, van HEERDEN, STEAD κ.ά.).

Σύντομο Ιστορικό Απεικόνισμα
¶νθρωπος, ανασφάλεια και κοινωνική ζωή, έχουν κοινή αρχή εμφάνισης. Στις προ Ομήρου εποχές, η ληστεία, η εξαπάτηση και η πειρατεία θεωρούνται ως κάτι το φυσικό. Στην Οδύσσεια (Γ’), ο Νέστορας υποδέχεται τον Τηλέμαχο με τους συντρόφους του και αφού έφαγαν μαζί, τον ρώτησε με φυσικό τρόπο αν ταξιδεύουν για δουλειές ή αν είναι πειρατές. Τις εποχές εκείνες, η αντίδραση της κοινωνίας είναι ασθενής, έτσι, τα πρώτα μέτρα ασφαλείας ήσαν ιδιωτικά. Ακόμη και μετά τον 5ο π.Χ. αιώνα και ενώ έχουν ανατεθεί αστυνομικές αρμοδιότητες σε διάφορα όργανα, τα ιδιωτικά μέτρα συνεχίζουν να υπάρχουν εντατικά (Ασκληπιεία, Μαντείο Δελφών). Το ίδιο συνεχίστηκε και μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα. Μάλιστα, μέχρι το 1189 απαιτούνταν άδειες και ένα είδος παράβολου, για την ανέγερση ιδιωτικών πύργων ασφαλείας (επί Ερρίκου του Α’). Με τη βιομηχανική επανάσταση και την ανάπτυξη των αστικών κέντρων, πρώτοι οι έμποροι κατέφυγαν στα ιδιωτικά μέτρα ασφάλειας. Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι τον 20ο αιώνα, δημιούργησαν πολλές ανάγκες, που έδωσαν ώθηση στον τομέα της βιομηχανικής ασφάλειας.
Οι  αναφορές Ραντ και Χόλκρεστ, δείχνουν την άνοδο της ιδιωτικής ασφάλειας στις ΗΠΑ, όπως και οι αναφορές των Van Οutrive, Ocqueteau, Poltier και Αντώνη Μαγγανά(3) δείχνουν τη μεγάλη ανάπτυξη στην Ευρώπη. Με την οδηγία 19 του 1987, το Συμβούλίο της Ευρώπης κάλεσε τα Κράτη να ρυθμίσουν τη δράση των φορέων της ιδιωτικής ασφάλειας. Επίσης, την περίοδο των δεκαετιών ’70, ’80 και ’90, η δράση των λεγόμενων ομάδων ιδεολογικής βίας παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Μόνο μεταξύ 1976-1979 ανακαλύπτονται 96 κρησφύγετα των Ερυθρών Ταξιαρχιών. Η δράση των τελευταίων, όπως και των ΄Ένοπλων Επαναστατικών Πυρήνων (έκρηξη με 81 νεκρούς στο σιδηροδρομικό σταθμό της Μπολώνια), της Action Direct στη Γαλλία, των Ένοπλων Λιβανικών Επαναστατικών Φατριών και η δράση από και μεταξύ ομάδων μεσανατολικής προέλευσης, του ΕΛΑ και της "17 Νοέμβρη" στη χώρα μας, αυξάνουν τη ζήτηση εξατομικευμένων μέτρων προστασίας. Ιδιωτικά μέτρα ασφάλειας, μέτρα της τοπικής κοινωνίας (Δημοτικές Αστυνομίες, Τοπικά Συμβούλια Πρόληψης Εγκληματικότητας) και μέτρα της Δημόσιας Δύναμης, (Αστυνομία, Λιμενικό Σώμα) αποτελούν δράσεις προστασίας για ένα κοινό σκοπό, με έναν από τους κεντρικούς άξονες να αποτελεί η προστασία από το έγκλημα.
Είναι γεγονός ότι μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, άλλαξε ο τρόπος σκέψης για την ασφάλεια. Εμπρός σε μια νέα τάση που άρχισε να εμφανίζεται για πρόκληση μεγάλης καταστροφής έστω και με αυτοκαταστροφή των δραστών, το μόνο σίγουρο είναι ότι απαιτείται συνεργασία όλων των φορέων και των Οργανισμών που είναι επιφορτισμένοι με τη διασφάλιση κρίσιμων υποδομών.

Συνεργασία. Το κυριότερο μέλημα.
Η συνεργασίας στο επίπεδο λήψης μέτρων για την ασφάλεια μπορεί να αποτυπωθεί μέσα από δύο αλληγορίες, που αναδεικνύουν τη σημαντικότητά της. Πρόκειται για μια φιλοσοφική αλληγορία, που περιγράφει το πώς λειτουργεί το αμυντικό σύστημα ενός οργανισμού και μία μαθηματική που παραπέμπει στην αποτελεσματικότητα του μοντέλου "Ηomeland Security" και μπορεί να εφαρμοσθεί στα όρια ενός οργανισμού, σε μικρογραφία.
Η φιλοσοφική αλληγορία
Είναι γνωστό, ότι το δέρμα και οι βλεννογόνοι των ανοικτών (εξωτερικών) κοιλοτήτων αποτελούν το πρώτο φράγμα του ανθρώπινου σώματος, ως προς το περιβάλλον. Μάλιστα διαθέτουν πολλούς αισθητήρες, τους οποίους θα μπορούσαμε να συσχετίσουμε με τους αισθητήρες σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα συναγερμού. Η πυκνότητα των αισθητήρων αυτών αυξάνεται ανάλογα με τη σπουδαιότητα των οργάνων που προστατεύουν και που βρίσκονται ακριβώς "από κάτω". (Πρόκειται για την περιμετρική ασφάλεια). Σε περίπτωση τώρα εισβολής του μικροβίου, εκδηλώνεται η τοπική αντίδραση του οργανισμού και ο ιστός που πλήγηκε , περιχαρακώνει την περιοχή με ισταμίνη. Η ολοκλήρωση της άμυνας του οργανισμού γίνεται με το λεμφικό σύστημα, που είναι παράλληλο με το κυκλοφορικό του αίματος. Η λέμφος "παρακολουθεί" το φλεβικό αίμα ("φορτωμένο" με τοξίνες κ.λπ.) και ανιχνεύει, εντοπίζει, αναγνωρίζει και επεμβαίνει
(π.χ. συλλαμβάνει τον "εισβολέα" και το φυλακίζει στους λεμφαδένες), κάτι το οποίο θα μπορούσαμε να συσχετίσουμε με τη δράση της Δημόσιας Δύναμης.
Σε έναν υγιή οργανισμό, τα πάντα βρίσκονται σε αρμονία. Στο πεδίο το δικό μας, η αρμονία τροφοδοτείται από την άριστη συνεργασία. Όλοι οι φορείς να ενεργούν σε "σύναμμα", σαν ένα σώμα. Χωρίς δηλαδή "ασθενείς" κρίκους συνεργασίας. Ο ασθενής κρίκος συνεργασίας αποτελεί τρωτότητα και μια οργανωμένη εγκληματική πράξη θα "κτυπήσει" πρώτα το σημείο αυτό (π.χ. δίδυμοι πύργοι Νέας Υόρκης – 2001, βομβιστικές επιθέσεις σε Σαουδική Αραβία και Κωνσταντινούπολη – 2003, σιδηροδρομικοί σταθμοί και τρένα στη Μαδρίτη, 2004.)  
Η προσπάθεια των συνεργαζομένων, έγκειται στο να κρατήσουν σταθερή την ανισότητα που αναφέρεται στην παρακάτω μαθηματική αλληγορία, κάτι που θα ελαχιστοποιήσει τις απώλειες και που θα συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας Επιχείρησης με όχι μοναδική επιδίωξη την αύξηση τους  κέρδους.
Η μαθηματική αλληγορία
Η αποτελεσματικότητα ενός μοντέλου ασφαλείας με επίκεντρο τη συνεργασία, αποδίδεται από την ανισότητα:

(2Σ + Ε + 2Π) Σν + ΣΜΜΕ + ΠΑλ > Τ + ΑΠ + Συν
όπου:
2Σ: Συνεργασία και των τριών τομέων και Συντονισμός Συνεργασίας. Εμπλέκονται και η Πολιτική Προστασία και η ΠΣΕΑ – που έχουν θεσμική αυτοτέλεια.
Ε: Επικοινωνία
2Π: Πληροφορίες – Συλλογή και Πληροφόρηση προσωπικού ασφαλείας βάσης. Ο ρόλος των Security managers πρώτης γραμμής είναι καίριος.
Σν: Σύναμμα (Πλήρης συνεργασία με συμφιλίωση και δυναμικά προς τα μπροστά, με κοινό σκοπό την Πρόληψη).
ΣΜΜΕ: Συνεργασία με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
ΠΑλ: (Παλινδρομική Αλληλορύθμιση, δηλαδή, συνεχής συνεργασία όλων των προηγούμενων και έλεγχος για να εξασθενούν οι τριβές συνεργασίας και ο καταλυτικός ρόλος της ρουτίνας. Επίσης, η συνεχής προσαρμογή στο μεταβαλλόμενο πεδίο των απειλών).
Τ: Τριβές που παράγουν βλάβες, πηγάζουν από το ίδιο το σύστημα.
Απ: Δυναμικότητα της Απειλής (Μέθοδος για τον προσδιορισμό της: Η ανάλυση).
Συν: Συνεργία (1) απο πλευράς των παραγόντων εναντίωσης (άρα έχουμε δυναμική τάση θετικής εντροπίας). Η συνεργασία πρέπει να αποδίδει σταθερά την ανισότητα αυτή. Με αυτόν τον τρόπο θα παράγουμε αρνητική εντροπία, δηλαδή τάξη. Η μαθηματική αλληγορία, εφαρμοζόμενη σε μία επιχείρηση θα αποτελέσει ένα δόγμα Homeland Security σε μικρογραφία. Εμείς το ονομάζουμε Organizational Overall Security and Development (OOSED). 

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

(1) 428-347 π.Χ.
(2) 384-322 π.Χ. "Αθηναίων Πολιτεία" XXIV, LI:1-4, L11:1-3
(3) Καθηγητής Εγκληματολογίας Πάντειο Πανεπιστήμιο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: "Αθηναίων Πολιτεία" εκδ. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, Αθήνα.
• BOTHA, C. COETZEE,M. van VUURN 3, "Police Science" Πανεπιστήμιο UNISA, 1989
• Αντώνη ΜΑΓΓΑΝΑ: Ποινική Δικαιοσύνη 2-3/2001.
• ΠΛΑΤΩΝ: "Πολιτεία" (ή "Περί Δικαίου") Α, Β, Γ, Δ. Εκδ. ΚΑΚΤΟΣ, Αθήνα.

PURPURA Ph.- ΚΥΡΙΑΚΑΚΗΣ Σπύρος: "Security, Το Βασικό Βοήθημα των Στελεχών Εγγύτατης Ασφάλειας και των Ιδιωτικών Ερευνητών", Εκδόσεις ΙΩΝ, Αθήνα 2005.