Η Τεχνητή Νοημοσύνη στην Ασφάλεια των Κατασκευών

Η τεχνητή νοημοσύνη στις μέρες μας επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό πολλές εκφάνσεις της καθημερινής και επαγγελματικής μας ζωής. Σε αυτό το άρθρο θα αποτυπώσουμε τους τρόπους με του οποίους μπορεί να αξιοποιηθεί η Τεχνητή Νοημοσύνη στην ασφάλεια και προστασία των κατασκευών τεχνικών έργων προσφέροντας επιτήρηση σε πραγματικό χρόνο, προγνωστική ανάλυση και προηγμένη εκπαίδευση μέσα από τα νέα εργαλεία AI

Tου Αριστοτέλη Λυμπερόπουλου

Ανέκαθεν, ο κατασκευαστικός κλάδος θεωρούνταν ένας από τους πιο ευάλωτους σε θέματα ασφάλειας και υγείας της εργασίας. Η φύση της εργασίας, οι μεταβαλλόμενες συνθήκες, το δυσμενές περιβάλλον αλλά και το προφίλ των εργαζομένων δημιουργούσαν και δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα σε ότι αφορά την ασφαλή εργασία εντός των χώρων των εργοταξίων.

Οι υψηλές απαιτήσεις και η υφιστάμενη κατάσταση

Στις προηγμένες δυτικές χώρες αυτό έχει γίνει κατανοητό εδώ και αρκετές δεκαετίες και η κουλτούρα της ασφάλειας έχει διεισδύσει σημαντικά στις διαδικασίες που απαρτίζουν ένα κατασκευαστικό έργο. Επενδύονται σημαντικοί πόροι τόσο στο προσωπικό που ασχολείται με θέματα ασφάλειας όσο και σε μέτρα που λαμβάνονται για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων.

Στην Ελλάδα υστερούμε σημαντικά ακόμα στην ενσωμάτωση αυτών των πρακτικών. Μόνο σε κάποια πολύ μεγάλα έργα γίνεται μια σημαντική προσπάθεια σε θέματα ασφάλειας, ενώ στη μεγάλη πλειοψηφία των έργων βλέπουμε ένα τεράστιο έλλειμα σε θέματα ασφάλειας. Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε ένα μεγάλο αριθμό ατυχημάτων που πολλές φορές έχουν και μοιραία κατάληξη, ενώ υπάρχει και ένας μεγάλος αριθμός ατυχημάτων που δεν δηλώνεται. Εντούτοις, η αυστηριοποίηση του θεσμικού πλαισίου, αλλά και η όλο και μεγαλύτερη συνειδητοποίηση των εμπλεκόμενων στη διαχείριση των έργων ότι εξίσου σημαντική με την ποιοτική και οικονομική υλοποίηση ενός έργου είναι και η ασφαλής ολοκλήρωση του έχει οδηγήσει σε μια πολύ αργή μεν αλλά σταδιακή βελτίωση της κατάστασης.

Η εμπειρία από τις πιο προηγμένες σε αυτά τα θέματα χώρες είναι ότι ο μοναδικός τρόπος για τη βελτίωση της εργασιακής ασφάλειας στον κατασκευαστικό τρόπο είναι η ενίσχυση των πόρων που διατίθενται για αυτή. Αυτό άλλωστε ισχύει και σε όλους τους τομείς που επιζητούμε βελτίωση. Γιατί βελτίωση του επιπέδου χωρίς ενίσχυση του προϋπολογισμού είναι μάλλον ένας ευκταίος πόθος που παραμένει πάντα στα όρια του μη εφικτού.

Τι σημαίνει όμως αύξηση των πόρων; Η απάντηση είναι απλή. Καταρχάς, χρειάζονται περισσότεροι άνθρωποι που θα είναι εξολοκλήρου αφιερωμένοι στο έργο της επίβλεψης και εναρμόνισης με θέματα ασφάλειας. Είναι μάλλον ανέφικτο να περιμένει κάποιος από έναν μηχανικό που είναι επιφορτισμένος με την πρόοδο της κατασκευής και το συντονισμό όλων των απαραίτητων εργασιών να ασχολείται και με τα θέματα της ασφάλειας. Για αυτό το λόγο και στο εξωτερικό, ειδικά στα μεγάλα εργοτάξια, υπάρχουν τα “πράσινα κράνη “ (green helmets) όπως τους αποκαλούν που είναι οι μηχανικοί και οι officers που ασχολούνται αποκλειστικά με την τήρηση των μέτρων ασφάλειας και την σύνταξη και διαχείριση όλων των σχετικών διαδικασιών.

Επίσης, σε ότι αφορά τα θέματα του αυξημένου προϋπολογισμού θα χρειαστεί και ενίσχυση σε ότι αφορά την απόκτηση όλων των απαραίτητων μέσων προστασίας ή την εναρμόνιση του εξοπλισμού με τις απαραίτητες προδιαγραφές. Δηλαδή, αυτό σε ατομικό επίπεδο σημαίνει ότι θα πρέπει να παρέχονται οπωσδήποτε σε όλους τους εργαζόμενους τα βασικά μέτρα προστασίας (υποδήματα, κράνος, ένδυση) αλλά κυρίως θα πρέπει ο εξοπλισμός (σκαλωσιές, γερανοί, αναβατόρια) που χρησιμοποιείται να είναι πλήρως πιστοποιημένος και συντηρημένος.

Η ενίσχυση του προσωπικού που ασχολείται με θέματα ασφάλειας και η αναβάθμιση του εξοπλισμού σημαίνει ότι προφανώς υπάρχει και μια αύξηση του συνολικού κόστους κατασκευής καθώς θα αυξηθούν τα συγκεκριμένα επιμέρους κονδύλια.

Ο ενισχυτικός ρόλος της Τεχνητής Νοημοσύνης

Εδώ έρχεται η εμφάνιση των εργαλείων που σχετίζονται με τη τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence -AI) που μεταξύ άλλων μπορεί να δώσει μια σημαντική ενίσχυση σε θέματα ασφάλειας, αντισταθμίζοντας εν μέρει τα κονδύλια που πρέπει να δοθούν στην ενίσχυση των πόρων. Για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, προφανώς και δεν μπορεί να γίνει κάποια έκπτωση στα μέσα ατομικής προστασίας που πρέπει να δοθούν. Εκεί όμως που μπορούν να υπάρξουν σημαντικά αποτελέσματα χωρίς να χρειάζεται πλέον να επενδυθούν τόσο μεγάλοι πόροι είναι στην επίβλεψη και στη διαχείριση των μέτρων ασφαλείας. Δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η επιτήρηση των εργαζομένων, ο έλεγχος των διαδικασιών ασφάλειας και η έγκαιρη πρόγνωση κινδύνων. Εδώ τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να παίξουν έναν καταλυτικό ρόλο, όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια.

Η τεχνητή νοημοσύνη, με τις δυνατότητές της να κυμαίνονται από τη μηχανική μάθηση έως την ανάλυση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, γίνεται όλο και περισσότερο ακρογωνιαίος λίθος των σύγχρονων στρατηγικών ασφάλειας των κατασκευών. Οι παραδοσιακές μέθοδοι διασφάλισης της ασφάλειας, αν και αποτελεσματικές σε κάποιο βαθμό, συχνά υπολείπονται ενόψει της δυναμικής και απρόβλεπτης φύσης του κλάδου. Η τεχνητή νοημοσύνη παρεμβαίνει για να καλύψει αυτά τα κενά, προσφέροντας λύσεις που μπορούν να προσαρμοστούν και να μάθουν από το περιβάλλον στο οποίο εφαρμόζονται. Το αποτέλεσμα; Σημαντική μείωση των εργατικών ατυχημάτων και ασφαλέστερο εργασιακό περιβάλλον για το προσωπικό των κατασκευών.

Για τους μηχανικούς και τους επαγγελματίες ασφάλειας που επιθυμούν να αξιοποιήσουν τη δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης, η πορεία προς τα εμπρός περιλαμβάνει ένα μείγμα εκπαίδευσης, στρατηγικού σχεδιασμού και τεχνολογικών επενδύσεων. Ξεκινώντας με μια διεξοδική αξιολόγηση των συγκεκριμένων προκλήσεων ασφάλειας που αντιμετωπίζουν τα έργα τους, οι επαγγελματίες μπορούν στη συνέχεια να διερευνήσουν λύσεις AI προσαρμοσμένες σε αυτές τις ανάγκες

Τρεις είναι οι βασικοί άξονες πάνω στους οποίους μπορεί να υλοποιηθεί μια πολιτική ασφάλειας της εργασίας εντός του χώρου των εργοταξίων.

1. Έλεγχος και συμμόρφωση
2. Πρόγνωση επικίνδυνων καταστάσεων
3. Εκπαίδευση

Η χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να βοηθήσει και στους τρεις αυτούς άξονες.

Αποτελεσματικότερος έλεγχος

Το πολύ μεγάλο πρόβλημα στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες είναι η άρνηση ή αδιαφορία του εργατοτεχνικού προσωπικού να συμμορφωθεί με τη χρήση των βασικών μέσων προστασίας και την τήρηση των απαραίτητων διαδικασιών. Για όσους έχουν εμπλακεί από οποιαδήποτε θέση στην υλοποίηση ενός έργου γνωρίζουν πόσο δύσκολο και πολλές φορές ατελέσφορο είναι το εγχείρημα να πείσουν τους εργαζομένους ότι πρώτον πρέπει σε κάθε περίπτωση να φορούν τα μέσα ατομικής προστασίας και δεύτερον να πραγματοποιούν τις εργασίες με τον προβλεπόμενο τρόπο (π.χ. στις εργασίες με ύψος να είναι δεμένη με ζώνη ασφαλείας)

Είναι σύνηθες λοιπόν το φαινόμενο ένας εξαντλημένος τεχνικός ασφαλείας να βρίσκεται πίσω από τους εργαζόμενους προσπαθώντας να τους πείσει είτε με καλό τρόπο είτε χρησιμοποιώντας κάποιου είδους πιο επίσημη επίπληξη να εργάζονται με ασφαλή τρόπο. Και μόλις αυτός απομακρυνθεί από το σημείο αυτό να επανέρχονται στην προηγούμενη κατάσταση. Μέχρι τώρα, η μόνη λύση σε αυτό το συνεχώς επαναλαμβανόμενο πρόβλημα ήταν η πρόσληψη ακόμα περισσότερων στελεχών επιφορτισμένων με τον έλεγχο σε θέματα ασφάλειας. Όπως όμως αντιλαμβανόμαστε η λύση αυτή είναι γόνιμη μόνο σε πολύ μεγάλα έργα με τον ανάλογο προϋπολογισμό

Η χρήση ενός εξοπλισμού με ενσωματωμένα στοιχεία τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να δώσει μια αποτελεσματική λύση σε αυτό πρόβλημα. Κάμερες τοποθετημένες σε σημεία που μπορούν να καλύπτουν μεγάλους χώρους αλλά και η χρήση μικρών αυτόνομων οχημάτων εξοπλισμένες με κάμερες όπως και drones μπορούν να επιτηρούν συνεχώς τους χώρους εργασίας και εισόδου στα εργοτάξια και όταν διαπιστώνεται κάποια παραβίαση μπορεί να εντοπίζεται σε πραγματικό χρόνο και να ενημερώνεται άμεσα ο υπεύθυνος για να προχωράει στις απαραίτητες ενέργειες. Όλα αυτά τα συστήματα θα είναι φυσικά εφοδιασμένα με τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης οπότε και δεν θα χρειάζεται να επιτηρεί κάποιος συνεχώς όλες τις οθόνες. Μόλις εντοπίζεται αυτόματα από τους αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης κάποια παραβίαση θα αναδύεται ένα σχετικό παράθυρο ενημέρωσης στο σημείο ελέγχου ενώ θα μπορεί να στέλνονται και σχετικά sms στους εμπλεκόμενους.

Υπό από αυτό το πλαίσιο του συνεχούς και καθολικού ελέγχου θα είναι δύσκολο για κάποιον να αμελεί τους κανόνες ασφάλειας καθώς θα γνωρίζει ότι θα εντοπίζεται άμεσα και θα υφίσταται τις σχετικές κυρώσεις. Επίσης, μειώνεται και η ανάγκη για αυξημένη ομάδα ανθρώπων που θα παρακολουθούν τα θέματα ασφάλειας καθώς αυτοί σε μεγάλο ποσοστό μπορούν να αντικατασταθούν από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.

Έγκαιρη πρόγνωση

Σε όλα τα στελέχη που ασχολούνται με θέματα ασφάλειας είναι πολύ σημαντικό να μπορούν να έχουν τη δυνατότητα έγκαιρης πρόγνωσης ώστε να προλαμβάνεται έγκαιρα μια επικίνδυνη κατάσταση. Τέτοιες εστίες κινδύνου είναι ένας μικρός σπινθήρας που μπορεί να δημιουργηθεί από μια εργασία ή από οποιονδήποτε άλλο παράγοντα, μια μεταφορά φορτίου από γερανού ενώ κάτω από το σημείο μετακίνησης βρίσκονται εργαζόμενοι, άνεμοι αυξημένης έντασης ενώ την ίδια στιγμή πραγματοποιούνται εργασίες σε μεγάλο ύψος. Όλα αυτά τα περιστατικά μπορούν να προληφθούν εγκαίρως με τη χρήση καμερών εξοπλισμένων με τεχνολογίες AI.

 Οι προγνωστικές αναλύσεις που βασίζονται σε AI, μπορούν να αναλύσουν ιστορικά δεδομένα σχετικά με ατυχήματα, παρ’ ολίγον ατυχήματα, καιρικές συνθήκες και δυσλειτουργίες εξοπλισμού. Εντοπίζοντας μοτίβα και συσχετισμούς, μπορεί να προβλέψει καταστάσεις με υψηλό κίνδυνο ατυχημάτων. Αυτό επιτρέπει στις κατασκευαστικές εταιρείες να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα, όπως πρόσθετη εκπαίδευση για συγκεκριμένες εργασίες, προσαρμογή των χρονοδιαγραμμάτων εργασίας με βάση τις μετεωρολογικές προβλέψεις ή εφαρμογή αυστηρότερων πρωτοκόλλων ασφαλείας σε περιοχές υψηλού κινδύνου.

Το  Internet of Things (IoT) επιτρέπει την απρόσκοπτη ενσωμάτωση αισθητήρων στο περιβάλλον κατασκευής. Αυτοί οι αισθητήρες μπορούν να παρακολουθούν ενεργά ένα ευρύ φάσμα περιβαλλοντικών παραμέτρων, συμπεριλαμβανομένων των επιπέδων σκόνης, των επιπέδων θορύβου και των ακραίων θερμοκρασιών. Το AI μπορεί να αναλύσει δεδομένα αισθητήρων σε πραγματικό χρόνο και να ενεργοποιήσει αυτοματοποιημένα πρωτόκολλα ασφαλείας όταν είναι απαραίτητο. Για παράδειγμα, εάν τα επίπεδα σκόνης υπερβαίνουν τα ασφαλή όρια, το σύστημα μπορεί να ενεργοποιήσει τα συστήματα εξαερισμού. Ομοίως, εάν οι θερμοκρασίες γίνουν επικίνδυνα υψηλές, η εργασία μπορεί να σταματήσει αυτόματα για να διασφαλιστεί η ασφάλεια των εργαζομένων.

Η έγκαιρη πρόληψη αυτών των καταστάσεων μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση των εργατικών συμβάντων τα οποία οδηγούν σε ανθρώπινες απώλειες, τραυματισμούς και διαταράσσουν ανεπανόρθωτα την οικογενειακή ζωή των θυμάτων. Επιπρόσθετα, συχνά και σύμφωνα με το νομοθετικό πλαίσιο εμπλέκουν και τους μηχανικούς των έργων σε μακροχρόνιες δικαστικές υποθέσεις ενώ πολλές φορές δεν ευθύνονται. Διότι εκ της φύσεως των συγκεκριμένων εργασιών δεν μπορούν να είναι παντού και να παρακολουθούν με αποτελεσματικά όλο το φάσμα των εργασιών.

Εκπαίδευση

Το τρίτο σημείο στο οποίο μπορούν να συμβάλλουν αποτελεσματικά τα συστήματα τεχνητής ευφυίας είναι η εκπαίδευση σε θέματα ασφάλειας. Στα εργοτάξια υπάρχουν πολλοί εξοπλισμοί που συνήθως οι χειριστές τους έχουν μεν μια τυπική άδεια για τη χρήση τους όταν αυτή απαιτείται από το νόμο αλλά είναι εμπειρικοί γνώστες της λειτουργίας του συγκεκριμένου εξοπλισμού. Παραδείγματος χάρη υπάρχουν ανυψωτικά μέσα και πλατφόρμες ή γερανοί που με τη χρήση συστημάτων εκμάθησης θα μπορούσε να γίνει εξομοίωση επικίνδυνων καταστάσεων και πως αντιμετωπίζονται αυτές. Επίσης, υπάρχουν και άλλες επικίνδυνες εργασίες που μπορούν να δημιουργήσουν κινδύνους όπως εργασίες συγκολλήσεων ή άλλες εργασίες που μπορούν να προκαλέσουν εστίες ανάφλεξης. Με τη χρήση εξομοιωτών τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να γίνει εκπαίδευση πάνω σε αυτές τις εργασίες και στους κινδύνους που μπορεί να προκληθούν κατά τη διάρκεια εκτέλεσης αυτών των εργασιών.

Το επόμενο στάδιο είναι με τη χρήση ειδικού εξοπλισμού να πραγματοποιούνται δύσκολες και επικίνδυνες εργασίες χωρίς να χρειάζεται η επέμβαση ανθρώπου. Παραδείγματος χάρη, μια πολύ επικίνδυνη εργασία στα εργοτάξια η οποία και στην Ελλάδα έχει προκαλέσει μεγάλο αριθμό ατυχημάτων είναι η εργασία εντός υπόγειων φρεατίων. Οι αναθυμιάσεις που δημιουργούνται εντός αυτών των κλειστών χώρων μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και σε θάνατο αυτών που εργάζονται εκεί χωρίς να έχουν λάβει τις απαραίτητες προφυλάξεις. Η χρήση αυτόνομων έξυπνων συστημάτων μπορεί να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο για τους εργαζόμενους καθώς θα μπορούν να επεμβαίνουν σε παρόμοιους δύσκολους χώρους χωρίς να χρειάζεται η παρουσία τους στο συγκεκριμένο σημείο.

Πέρα από τους αριθμούς: Ο ανθρώπινος αντίκτυπος !

Τα οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης στην ασφάλεια των κατασκευών εκτείνονται πολύ πέρα από τη μείωση των ποσοστών ατυχημάτων και τη βελτίωση της συμμόρφωσης. Η τεχνητή νοημοσύνη ενδυναμώνει την απόδοση του εργατικού δυναμικού  παρέχοντας:

• Ειδοποιήσεις ασφαλείας σε πραγματικό χρόνο: Οι εργαζόμενοι στις κατασκευές λαμβάνουν άμεσες ειδοποιήσεις όταν εισέρχονται σε επικίνδυνες περιοχές ή παραβιάζουν τα πρωτόκολλα ασφαλείας. Αυτό μπορεί να είναι μια σωτήρια πτυχή, ενθαρρύνοντας τους εργαζόμενους να δώσουν προτεραιότητα στην ασφάλεια και την επίγνωση της κατάστασης.
• Βελτιωμένη επίγνωση της κατάστασης: Τα συστήματα που λειτουργούν με τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να αναλύουν επιτόπια δεδομένα και να παρέχουν στους εργαζόμενους πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο σχετικά με πιθανούς κινδύνους. Αυτές οι πληροφορίες επιτρέπουν στους εργαζόμενους να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις και να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους για να διασφαλίσουν την ασφάλειά τους και την ασφάλεια των άλλων.

• Κουλτούρα ασφάλειας: Με την πρόληψη ατυχημάτων, η τεχνητή νοημοσύνη καλλιεργεί μια κουλτούρα ασφάλειας στα εργοτάξια. Όταν οι εργαζόμενοι βλέπουν την προληπτική προσέγγιση της ασφάλειας, είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν ασφαλείς εργασιακές πρακτικές και να συμβάλουν σε ένα θετικό κλίμα ασφάλειας

Συμπερασματικά

Η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στον κλάδο των κατασκευών και ειδικότερα σε θέματα ασφάλειας και υγείας δεν αποτελεί απλώς μια επιθυμητή βελτίωση. Είναι μια απαραίτητη εξέλιξη. Καθώς ο κλάδος των κατασκευών συνεχίζει να αναπτύσσεται και να υλοποιούνται πιο περίπλοκα έργα, η ανάγκη για προηγμένα μέτρα ασφαλείας γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρη. Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί ένα εργαλείο όχι μόνο για την απλή εναρμόνιση σε αυτή την απαίτηση αλλά για τη μετάβαση του κατασκευαστικού κλάδου σε μια νέα εποχή ασφάλειας και αποτελεσματικότητας.

Η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στην ασφάλεια των κατασκευών δεν προορίζεται να αντικαταστήσει την ανθρώπινη εμπειρογνωμοσύνη. Αντ ‘αυτού, έχει σχεδιαστεί για να συνεργάζεται με επαγγελματίες ασφαλείας. Η τεχνητή νοημοσύνη υπερέχει στην ανάλυση δεδομένων και την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο, ενώ η ανθρώπινη εμπειρογνωμοσύνη παραμένει ζωτικής σημασίας για την κρίσιμη λήψη αποφάσεων, την επίλυση σύνθετων προβλημάτων και την προώθηση μιας θετικής κουλτούρας ασφάλειας επί τόπου.

Χρησιμοποιώντας τα εργαλεία ΑΙ, τα στελέχη του κατασκευαστικού κλάδου δεν προστατεύουν μόνο το ανθρώπινο δυναμικό τους. Ανοίγουν νέους δρόμους όπου η ασφάλεια την τεχνητή νοημοσύνη, οι επαγγελματίες του κατασκευαστικού κλάδου δεν προστατεύουν μόνο το εργατικό δυναμικό τους. Ανοίγουν το δρόμο για ένα μέλλον όπου η ασφάλεια ενσωματώνεται σε κάθε πτυχή της διαδικασίας κατασκευής.

Με την ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης, τα εργοτάξια γίνονται εξυπνότερα και ασφαλέστερα, μειώνοντας ενεργά τον κίνδυνο ατυχημάτων και ενισχύοντας την ευημερία των εργαζομένων.

Αντιλαμβανόμενοι όσο το δυνατό συντομότερα τα οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης σε ότι αφορά την ασφάλεια των κατασκευών, μπορούμε να συμβάλλουμε στη δημιουργία ενός ασφαλέστερου εργασιακού περιβάλλοντος με πολύ λιγότερα ατυχήματα. Διότι βελτιώνοντας το επίπεδο ασφάλειας των κατασκευών θα πετύχουμε αυτό που όλοι θέλουμε: ότι κάθε εργαζόμενος θα επιστρέφει στο σπίτι του με ασφάλεια στο τέλος της ημέρας.