Η νέα Στρατηγική της Ένωσης Ασφάλειας της Ε.Ε

Η έννοια της Ένωσης Ασφάλειας εισήχθη για πρώτη φορά στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2016, ανοίγοντας  τον δρόμο προς μια αποτελεσματική χάραξη μιας ενιαίας στρατηγικής για τα θέματα ασφάλειας στην Ευρώπη.

Ιστορικό

Η έννοια αυτή βασίστηκε στο ευρωπαϊκό θεματολόγιο του 2015 για την ασφάλεια. Πρότεινε μια νέα προσέγγιση βασισμένη στην κοινή ευθύνη μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών της ΕΕ. Με σκοπό την καθοδήγηση της διαδικασίας, ορίστηκε επίτροπος αρμόδιος για την Ένωση Ασφάλειας επικουρούμενος από ειδική ομάδα η οποία αξιοποίησε την εμπειρογνωμοσύνη ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το 2019, το χαρτοφυλάκιο αυτό ανατέθηκε στον αντιπρόεδρο της Επιτροπής που έχει την αρμοδιότητα για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής.

Στόχοι

Η Ευρωπαϊκή Ένωση Ασφάλειας έχει ως στόχο:

• να διασφαλίσει ότι η πολιτική ασφάλειας της ΕΕ αντικατοπτρίζει το μεταβαλλόμενο τοπίο των απειλών
• να οικοδομήσει μακροπρόθεσμη, βιώσιμη ανθεκτικότητα
• να εξασφαλίσει τη συνεργασία των οργάνων και οργανισμών της ΕΕ, των κυβερνήσεων, του ιδιωτικού τομέα και των πολιτών σε μια προσέγγιση που καλύπτει το σύνολο της κοινωνίας
• να συνενώσει τους πολυάριθμους τομείς πολιτικής που έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ασφάλεια

Η στρατηγική της ΕΕ για την Ένωση Ασφάλειας

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει χαράξει μια νέα στρατηγική της ΕΕ για την Ένωση Ασφάλειας με σκοπό την προστασία όλων των πολιτών της ΕΕ και την προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής. Η στρατηγική καλύπτει την περίοδο έως το 2025 και επικεντρώνεται σε τομείς προτεραιότητας στους οποίους η ΕΕ μπορεί να βοηθήσει τα κράτη μέλη να ενισχύσουν την ασφάλεια για όλους όσοι ζουν στην Ευρώπη, σεβόμενη παράλληλα τις ευρωπαϊκές αξίες και αρχές μας.

H νέα στρατηγική για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, έχει επίκεντρο την ενίσχυση της επιβολής του νόμου και της δικαστικής συνεργασίας, την αντιμετώπιση των δομών του οργανωμένου εγκλήματος και των εγκλημάτων υψηλής προτεραιότητας, την εξάλειψη των εγκληματικών κερδών και τη διασφάλιση σύγχρονης απάντησης στις τεχνολογικές εξελίξεις. Οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος συνεχίζουν να αναπτύσσονται και να εξελίσσονται, όπως φαίνεται από την ταχεία προσαρμογή τους στην πανδημία του κορωνοϊού, για παράδειγμα μέσω της αύξησης των πλαστών ιατρικών προϊόντων και του διαδικτυακού εγκλήματος. Ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη εμπλέκονται σε ποικίλες εγκληματικές δραστηριότητες, με διαδεδομένη διακίνηση ναρκωτικών, οργανωμένο έγκλημα ιδιοκτησίας, απάτη, λαθρεμπόριο μεταναστών και εμπορία ανθρώπων. Το 2019, τα εγκληματικά έσοδα στις κύριες εγκληματικές αγορές ανήλθαν στο 1% του ΑΕΠ της ΕΕ, δηλαδή 139 δισεκατομμύρια ευρώ.

Η Στρατηγική καθορίζει τα εργαλεία και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν τα επόμενα 5 χρόνια για να διαταραχθούν τα επιχειρηματικά μοντέλα και οι δομές των εγκληματικών οργανώσεων διασυνοριακά, τόσο στο διαδίκτυο όσο και εκτός σύνδεσης.

Ο Αντιπρόεδρος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής, Μαργαρίτης Σχοινάς, δήλωσε: «Τα εγκληματικά συνδικάτα χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τις νέες τεχνολογίες και εκμεταλλεύονται κάθε ευκαιρία για να επεκτείνουν τις παράνομες δραστηριότητές τους, online ή offline. Οι πρόσφατες εμβληματικές περιπτώσεις όπως το EncroChat έχουν αποκαλύψει πόσο εξελιγμένα είναι αυτά τα δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος. Αυτό δείχνει πόσο σημαντικές είναι οι προσπάθειές μας για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος διασυνοριακά. Η σημερινή στρατηγική θα βοηθήσει να χτυπηθούν αυτοί οι εγκληματίες εκεί που πονάει περισσότερο, υπονομεύοντας το επιχειρηματικό τους μοντέλο που ευδοκιμεί λόγω έλλειψης συντονισμού μεταξύ των κρατών».

Η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ylva Johansson, δήλωσε: «Πρέπει ξεκάθαρα να εντείνουμε την προσπάθεια για την καταπολέμηση των ομάδων οργανωμένου εγκλήματος. Είναι από τις μεγαλύτερες απειλές για την ασφάλειά μας. Είναι άκρως επαγγελματίες και διακρατικοί: το 70% των εγκληματικών ομάδων δραστηριοποιούνται σε περισσότερα από 3 κράτη μέλη. Προσαρμόστηκαν γρήγορα στην πανδημία, κυκλοφορώντας στο διαδίκτυο και πουλώντας ψεύτικες ή ανύπαρκτες θεραπείες. Έχουμε ήδη εντοπίσει απόπειρες απάτης πωλήσεων άνω του 1 δισεκατομμυρίου δόσεων εμβολίων. Η στρατηγική μας είναι ένα 5ετές πρόγραμμα για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής επιβολής του νόμου στον φυσικό και ψηφιακό κόσμο. Με τα μέτρα που προτείνουμε σήμερα, θα περάσουμε από την περιστασιακή αστυνομική συνεργασία σε μόνιμες αστυνομικές συνεργασίες και θα ακολουθήσουμε τα χρήματα για να συλλάβουμε εγκληματίες σε οικονομικές έρευνες».

Οι 4 πυλώνες της στρατηγικής

Η στρατηγική καθορίζει τα εργαλεία και τα μέτρα που πρέπει να αναπτυχθούν την επόμενη πενταετία για την κατοχύρωση ασφάλειας στο φυσικό και ψηφιακό περιβάλλον μας. Αποτελείται από τέσσερις στρατηγικές προτεραιότητες δράσης σε επίπεδο ΕΕ και θα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο έργο των οργανισμών της ΕΕ.

Διαχρονικό περιβάλλον ασφάλειας – Στην καθημερινή μας ζωή, βασιζόμαστε σε κύριες διαδικτυακές και μη υποδομές για να ταξιδέψουμε, να εργαστούμε ή να κάνουμε χρήση ζωτικών δημόσιων υπηρεσιών. Η ΕΕ στηρίζει τα κράτη μέλη προκειμένου να επιτύχουν ισχυρότερη φυσική προστασία και επαρκή συστήματα ελέγχου.

Αντιμετώπιση εξελισσόμενων απειλών – Οι εγκληματίες εκμεταλλεύονται όλο και περισσότερο τις τεχνολογικές εξελίξεις για δικούς τους σκοπούς. Η ΕΕ βοηθά τα κράτη μέλη προκειμένου να εξοπλίσουν τις αρχές επιβολής του νόμου με τα κατάλληλα εργαλεία για τον εντοπισμό των εγκληματιών και την προσαγωγή τους στη δικαιοσύνη.

Προστασία των Ευρωπαίων από την τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα – Η απειλή της τρομοκρατίας παραμένει υψηλή στην ΕΕ. Το οργανωμένο έγκλημα συνεχίζει να εξαπλώνεται και δραστηριοποιείται όλο και περισσότερο σε διασυνοριακό επίπεδο. Η ΕΕ και οι οργανισμοί της βοηθούν τα κράτη μέλη προκειμένου να ενισχύσουν την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος, με την παροχή νέων εργαλείων για την αποτελεσματική επιβολή του νόμου.

Ισχυρό ευρωπαϊκό οικοσύστημα ασφάλειας – Μια πραγματική και αποτελεσματική Ένωση Ασφάλειας πρέπει να αποτελεί κοινό εγχείρημα. Η ΕΕ μπορεί να βοηθήσει προκειμένου οι αρχές επιβολής του νόμου, οι δικαστικές αρχές, οι κυβερνήσεις, οι πολίτες και ο ιδιωτικός τομέας να συνεργαστούν, σε μια κοινή προσπάθεια. Η ικανότητα της ΕΕ να καινοτομεί είναι επίσης ένα στρατηγικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων απειλών και την πρόβλεψη μελλοντικών κινδύνων αλλά και ευκαιριών.

Στόχοι της Στρατηγικής

Ενίσχυση της επιβολής του νόμου και της δικαστικής συνεργασίας: Με το 65% των εγκληματικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ να αποτελούνται από πολλές εθνικότητες, η αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου και των δικαστικών αρχών σε ολόκληρη την ΕΕ είναι το κλειδί για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος. Η Επιτροπή θα επεκτείνει, θα εκσυγχρονίσει και θα ενισχύσει τη χρηματοδότηση για την ευρωπαϊκή πολυεπιστημονική πλατφόρμα κατά των εγκληματικών απειλών (EMPACT), τη δομή που από το 2010 συγκεντρώνει όλες τις αρμόδιες ευρωπαϊκές και εθνικές αρχές για τον εντοπισμό εγκληματικών απειλών και την αντιμετώπισή τους συλλογικά. Η Επιτροπή θα προτείνει την αναβάθμιση του πλαισίου «Prüm» για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με το DNA, τα δακτυλικά αποτυπώματα και την ταξινόμηση οχημάτων. Για να διασφαλιστεί ότι η επιβολή του νόμου σε ολόκληρη την ΕΕ μπορεί να συνεργαστεί καλύτερα βάσει ενός σύγχρονου εγχειριδίου κανόνων, η Επιτροπή θα προτείνει έναν Κώδικα Αστυνομικής Συνεργασίας της ΕΕ που θα εξορθολογίσει το τρέχον συνονθύλευμα διαφόρων εργαλείων της ΕΕ και πολυμερών συμφωνιών συνεργασίας. Η επίτευξη του στόχου του 2023 για τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων πληροφοριών για την ασφάλεια, τα σύνορα και τη διαχείριση της μετανάστευσης θα βοηθήσει τις αρχές επιβολής του νόμου να εντοπίζουν και να καταπολεμούν καλύτερα την απάτη ταυτότητας που χρησιμοποιείται συχνά από εγκληματίες. Τέλος, για την καλύτερη αντιμετώπιση των εγκληματικών δικτύων που λειτουργούν διεθνώς, η Επιτροπή προτείνει επίσης σήμερα την έναρξη διαπραγματεύσεων συμφωνίας συνεργασίας με την Ιντερπόλ.

Υποστήριξη αποτελεσματικότερων ερευνών για την αντιμετώπιση των δομών του οργανωμένου εγκλήματος και εστίαση σε εγκλήματα υψηλής και ειδικής προτεραιότητας: Υπάρχει ανάγκη να ενισχυθεί η συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ για την εξάρθρωση των δομών του οργανωμένου εγκλήματος. Για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική αντιμετώπιση συγκεκριμένων μορφών εγκλήματος, η Επιτροπή θα προτείνει την αναθεώρηση των κανόνων της ΕΕ κατά του περιβαλλοντικού εγκλήματος και θα δημιουργήσει μια εργαλειοθήκη της ΕΕ κατά της παραποίησης/απομίμησης, ιδίως των ιατρικών προϊόντων. Θα παρουσιάσει μέτρα για την αντιμετώπιση του παράνομου εμπορίου πολιτιστικών αγαθών. Η Επιτροπή παρουσιάζει επίσης σήμερα μια στρατηγική αφιερωμένη στην καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων.

Αντιμετώπιση της οικονομικής δραστηριότητας του εγκλήματος: Πάνω από το 60% των εγκληματικών δικτύων που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ εμπλέκονται στη διαφθορά και περισσότερο από το 80% χρησιμοποιούν νόμιμες επιχειρήσεις ως μέτωπο για τις δραστηριότητές τους, ενώ μόνο το 1% των εγκληματικών περιουσιακών στοιχείων κατασχέθηκε. Η αντιμετώπιση των οικονομικών του εγκλήματος είναι το κλειδί για την αποκάλυψη, την τιμωρία και την αποτροπή του εγκλήματος. Η Επιτροπή θα προτείνει την αναθεώρηση των κανόνων της ΕΕ για τη δήμευση εγκληματικών κερδών, την ανάπτυξη των κανόνων της ΕΕ για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, την προώθηση της έγκαιρης έναρξης οικονομικών ερευνών και την αξιολόγηση των υφιστάμενων κανόνων της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Αυτό θα βοηθήσει επίσης να αποτραπεί η διείσδυση στη νόμιμη οικονομία.

Η επιβολή του νόμου και το δικαστικό σώμα στην νέα ψηφιακή εποχή: Οι εγκληματίες επικοινωνούν και διαπράττουν εγκλήματα στο διαδίκτυο και αφήνουν ψηφιακά ίχνη στο διαδίκτυο. Καθώς το 80% των εγκλημάτων έχουν ψηφιακό στοιχείο, οι αρχές επιβολής του νόμου και το δικαστικό σώμα χρειάζονται ταχεία πρόσβαση σε ψηφιακά στοιχεία και αποδεικτικά στοιχεία. Πρέπει επίσης να χρησιμοποιούν σύγχρονη τεχνολογία και να είναι εξοπλισμένοι με εργαλεία και δεξιότητες για να συμβαδίζουν με τους σύγχρονους τρόπους εγκληματικότητας. Η Επιτροπή θα αναλύσει και θα σκιαγραφήσει πιθανές προσεγγίσεις για τη διατήρηση δεδομένων, καθώς και θα προτείνει έναν τρόπο για την αντιμετώπιση μιας νόμιμης και στοχευμένης πρόσβασης σε κρυπτογραφημένες πληροφορίες στο πλαίσιο ποινικών ερευνών και διώξεων που θα προστατεύουν επίσης την ασφάλεια και το απόρρητο των επικοινωνιών. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί επίσης με τους σχετικούς οργανισμούς της ΕΕ για να παράσχει στις εθνικές αρχές τα εργαλεία, τις γνώσεις και την επιχειρησιακή τεχνογνωσία που απαιτούνται για τη διεξαγωγή ψηφιακών ερευνών.

Συμπεράσματα

Σε έναν κόσμο όλο και μεγαλύτερων αναταράξεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να θεωρείται ευρέως ένας από τους ασφαλέστερους και πιο προστατευμένους χώρους. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο.

Η νέα στρατηγική για την Ένωση Ασφάλειας θέτει τα θεμέλια για ένα οικοσύστημα ασφάλειας που εκτείνεται σε όλο το εύρος της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Βασίζεται στη γνώση ότι η ασφάλεια αποτελεί κοινή ευθύνη. Η ασφάλεια είναι ζήτημα που αφορά όλους. Όλα οι κρατικοί φορείς, οι επιχειρήσεις, οι κοινωνικές οργανώσεις, τα θεσμικά όργανα και οι πολίτες πρέπει να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, ώστε να καταστούν ασφαλέστερες οι κοινωνίες μας.

Τα ζητήματα ασφάλειας πρέπει πλέον να εξετάζονται από πολύ ευρύτερη προοπτική απ’ ό,τι στο παρελθόν. Πρέπει να ξεπεραστούν οι ψευδείς διακρίσεις μεταξύ φυσικού και ψηφιακού κόσμου. Η στρατηγική της ΕΕ για την Ένωση Ασφάλειας συνενώνει ολόκληρο το φάσμα των αναγκών ασφάλειας και επικεντρώνεται στους τομείς που θα είναι οι πλέον κρίσιμοι για την ασφάλεια της ΕΕ κατά τα επόμενα έτη. Αναγνωρίζει επίσης ότι οι απειλές για την ασφάλεια δεν σταματούν στα γεωγραφικά σύνορα, και λαμβάνει επίσης υπόψη τη συνεχώς αυξανόμενη διασύνδεση μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας. Στο πλαίσιο αυτό, θα είναι σημαντικό η ΕΕ να συνεργάζεται με τους διεθνείς εταίρους για την προστασία όλων των πολιτών της και να διατηρεί στενό συντονισμό με την εξωτερική δράση της ΕΕ κατά την υλοποίηση της εν λόγω στρατηγικής.

Η ασφάλειά μας συνδέεται με τις θεμελιώδεις αξίες μας. Όλες οι προτεινόμενες δράσεις και πρωτοβουλίες της εν λόγω στρατηγικής θα σέβονται πλήρως τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ευρωπαϊκές αξίες μας. Αυτά συνιστούν τα θεμέλια του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας και πρέπει να παραμείνουν στο επίκεντρο του έργου μας.

Τέλος, η Επιτροπή έχει πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι κάθε πολιτική ή δράση αποκτά νόημα μόνον όταν εφαρμόζεται και επιβάλλεται στην πράξη. Για τον λόγο αυτόν, είναι αναγκαίο να τονίζουμε συνεχώς τη σημασία της ορθής εφαρμογής και επιβολής της ισχύουσας και της μελλοντικής νομοθεσίας. Η πτυχή αυτή θα παρακολουθείται μέσω τακτικών εκθέσεων για την Ένωση Ασφάλειας, και η Επιτροπή θα ενημερώνει πλήρως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και τα ενδιαφερόμενα μέρη για όλες τις σχετικές δράσεις, ενώ θα ενθαρρύνει τη συμμετοχή τους σε αυτές. Επιπλέον, η Επιτροπή είναι έτοιμη να συμμετάσχει σε κοινές συζητήσεις με τα θεσμικά όργανα σχετικά με τη στρατηγική για την Ένωση Ασφάλειας, καθώς και να διοργανώσει τέτοιες συζητήσεις, ώστε να προβεί από κοινού με τα άλλα θεσμικά όργανα σε απολογισμό της επιτευχθείσας προόδου, εξετάζοντας συγχρόνως με αυτά τις μελλοντικές προκλήσεις.

Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εγκρίνουν την παρούσα στρατηγική για την Ένωση Ασφάλειας ως βάση για τη συνεργασία και την κοινή δράση στον τομέα της ασφάλειας κατά την επόμενη πενταετία.