Η έλευση των robots

Απαγορεύεται στο ρομπότ να βλάψει άνθρωπο ή με την απραξία του να αφήσει άνθρωπο να πάθει κακό.»

 Ισαάκ Ασίμωφ, 1ος νόμος της Ρομποτικής

Ο διάσημος συγγραφέας ήταν ένας από τους πρώτους που αντιλήφθηκε τις δυνατότητες των robots και πολύ παραστατικά τις είχε περιγράψει μέσα από τις σελίδες των βιβλίων του. Σήμερα, αρκετές δεκαετίες αργότερα, τα οράματά του αρχίζουν να υλοποιούνται.

Καθώς το αίτημα της κοινωνίας για περισσότερη ασφάλεια εμφανίζεται όλο και πιο έντονο ενώ οι διαθέσιμοι  ανθρώπινοι πόροι που μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτήν την ανάγκη συχνά δεν επαρκούν, είναι ευνόητο  ότι – σταδιακά, αλλά σταθερά – θα στραφούμε και προς άλλες λύσεις. Λύσεις που ίσως σήμερα ακούγονται τεχνολογικά καινοτομικές και δύσκολα υλοποιήσιμες, αλλά στο μέλλον θα αποκτήσουν ένα σημαντικό μερίδιο στη βιομηχανία των συστημάτων ασφαλείας. Πρόκειται για τα robots, που όλο και πιο συχνά κάνουν την εμφάνισή τους σε εφαρμογές επιτήρησης και επίβλεψης χώρων.

Πού όμως μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα robots σήμερα και ποιες ανάγκες καλύπτουν; Η παράθεση ορισμένων παραδειγμάτων ίσως βοηθήσει να αντιληφθούμε  τις δυνατότητές τους, καθώς και τις λύσεις που μπορούν να δώσουν. Πολλοί είναι οι υπεύθυνοι ασφαλείας πολύ μεγάλων χώρων, οι οποίοι δεν έχουν  το ανάλογο προσωπικό για να τον καλύψουν αποτελεσματικά. Η χρήση robots θα έδινε μια αποτελεσματική λύση και παράλληλα θα απάλλασσε τον υπεύθυνο από θέματα όπως τη σύνταξη του προγράμματος των βαρδιών ή της αντικατάστασης των φυλάκων σε καιρούς αδειών, καθώς τα robots έχουν τη δυνατότητα συνεχούς εργασίας για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστηκα από ότι οι άνθρωποι. Επίσης, τα robots μπορούν να αναλάβουν εργασίες μεγαλύτερου κινδύνου, όπως την περιπολία σε επικίνδυνες ζώνες (παραδείγματος χάρη σε ένα πυρηνικό εργαστήριο ή σε μια χημική βιομηχανία). Αντιλαμβανόμενοι τις δυνατότητες που δίνουν τα robots-φύλακες, όλο και περισσότεροι security managers στρέφονται προς αυτήν τη λύση προκειμένου να τα χρησιμοποιήσουν.
Χωρίς να είναι ιδιαίτερα γνωστό, αυτήν τη στιγμή robots χρησιμοποιούνται σε όλον τον κόσμο για τη φύλαξη εγκαταστάσεων και υποδομών. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές εκδοχές τους, ανάλογα και με την εφαρμογή στην οποία χρησιμοποιούνται. Σε αντίθεση με ότι έχουμε συνηθίσει από τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας, στις οποίες τα περισσότερα robots έχουν ανθρωποειδή μορφή και κινούνται με τη χρήση ποδιών, σήμερα τα robots-φύλακες χρησιμοποιούν ως επί το πλείστον ειδικούς τροχούς, που τους δίνουν πρόσβαση ακόμα σε μια δύσβατη περιοχή. Η κίνηση και η πλοήγησή τους γίνεται με τη χρήση ειδικών ψηφιακών χαρτών που είναι αποθηκευμένοι στη μνήμη τους και με την ύπαρξη GPS. Επίσης, είναι εφοδιασμένα με συσκευές επικοινωνίας, με τις οποίες εξασφαλίζεται συνεχής επικοινωνία με τον κεντρικό σταθμό ελέγχου.

Είδη robots
Τα robots που χρησιμοποιούνται σήμερα σε εφαρμογές ασφαλείας, χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες. Εκείνα που ελέγχονται εξ αποστάσεως και τα αυτόνομης λειτουργίας, τα οποία λειτουργούν βάσει προγραμματισμού. Στις στρατιωτικές εφαρμογές μεγαλύτερη ζήτηση έχουν τα robots της πρώτης κατηγορίας, καθώς ουσιαστικά αποτελούν την προέκταση ενός στρατιώτη, ο οποίος και ελέγχει το robot και μπορεί να το στείλει σε μια επικίνδυνη αποστολή, όπως ο αφοπλισμός ενός πυροδοτικού μηχανισμού.
Η Jeanne Dietsch, CEO, συνιδρύτρια της MobileRobots Inc και μία από τις ειδήμονες του χώρου, παρομοιάζει τα συγκεκριμένα robots με τα τηλεκατευθυνόμενα αυτοκίνητα, με τα οποία όλοι κάποια στιγμή έχουμε ασχοληθεί. Και συνεχίζει ότι εφαρμογές εκτός των στρατιωτικών χρήσεων έχουν πλέον και στον εμπορικό τομέα: Σε επικίνδυνους και ανθυγιεινούς χώρους και σε έκτακτες περιπτώσεις, με μόνη αναγκαία συνθήκη την ύπαρξη επικοινωνίας – είτε ασύρματης είτε ενσύρματης.

Ιστορική αναδρομή
Όπως λοιπόν όλα τα μεγάλα τεχνολογικά επιτεύγματα που πλέον χρησιμοποιούμε και στην καθημερινή μας ζωή, έτσι και τα robots ξεκίνησαν καταρχήν να εμφανίζονται στα στρατιωτικά εργαστήρια, με σκοπό την κάλυψη ορισμένων ειδικών αναγκών που εμφανίζονται σε συνθήκες μάχης. Η πολιτική τους χρήση και η μετέπειτα διάδοση τους, επακολούθησε.
Όμως, όσο και να έχουν προχωρήσει οι εφαρμογές για τα τηλεκατευθυνόμενα robots, σκοπός όλων όσοι ασχολούνται με την έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα, είναι η δημιουργία ενός πλήρως αυτονομούμενου robot. Οι πρώτες προσπάθειες για τη δημιουργία του ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1970, στο Πανεπιστήμιο του Monterey, στο πλαίσιο ενός μεταπτυχιακού προγράμματος για τη Ναυπηγική. Από τότε, η NASA, ο Αμερικανικός στρατός και άλλες κυβερνητικές υπηρεσίες των ΗΠΑ εργάστηκαν με ζήλο πάνω στο σχέδιο αυτό και ανέπτυξαν ειδικά λογισμικά τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία δίνουν στα robots τη δυνατότητα της μερικής αυτονομίας και ειδικότερα την ικανότητα να ανιχνεύουν εμπόδια στο περιβάλλον και να αποφεύγουν τη σύγκρουση με αυτά. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών, με την πάροδο του χρόνου μεταφέρονταν και στον ιδιωτικό τομέα, μέσω ειδικών προγραμμάτων διάχυσης τεχνογνωσίας, υπό την έγκριση των Αμερικανικών Κυβερνήσεων.

Οι χρήσεις τους
Σήμερα πλέον, διάφοροι τύποι robots χρησιμοποιούνται παντού. Ξεπερνώντας τα στεγανά της βιομηχανίας των συστημάτων ασφαλείας, θα διαπιστώσουμε ότι σε μονάδες παραγωγής, σε χημικά εργαστήρια, σε εργοτάξια, υπάρχουν «εκπρόσωποι» των robots. Οι συνθήκες στις οποίες εργάζονται, διαφέρουν. Μπορούμε να τα συναντήσουμε στο αποστειρωμένο περιβάλλον ενός εργαστηρίου (clean room) ή στο εσωτερικό ενός δεξαμενόπλοιου, για τον καθαρισμό των επικίνδυνων αερίων και από το απόλυτο ψύχος μιας εγκατάστασης στην Αλάσκα, έως τις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στις χώρες της Κεντρικής Αφρικής. Βέβαια, είναι λογικό ότι δεν μπορούν όλα τα robots να ανταποκριθούν σε όλες τις προαναφερθείσες συνθήκες, καθώς αναφερόμαστε σε μηχανήματα τα οποία είναι κατασκευασμένα να λειτουργούν σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον. Αλλά, γνωρίζοντας τις συνθήκες στις οποίες θα εργαστεί ένα robot, οι εταιρείες κατασκευής το εξοπλίζουν με τα ανάλογα υλικά και τα κατάλληλα όργανα προστασίας.
Και η βιομηχανία συστημάτων ασφαλείας εργάζεται πλέον πυρετωδώς, στην προσπάθειά της να παρουσιάσει robots που θα μπορούν να ενσωματωθούν με πλήρη αποτελεσματικότητα στο ενιαίο σύστημα ασφαλείας μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού. Η διαφαινόμενη διάδοση των ασυρμάτων δικτύων (Wi-Fi) βοηθάει σημαντικά την προσπάθεια αυτή. Ουσιαστικά, τα robots σε ένα σύστημα ασφαλείας θα παίζουν το ρόλο μιας ομάδας αισθητήρων (sensors), με πολύ περισσότερες δυνατότητες όμως. Το μεγάλο τους πλεονέκτημα είναι ότι ένα robot θα μπορεί να φέρει μια ομάδα ανιχνευτών με διαφορετικές δυνατότητες (αισθητήρες διείσδυσης, ανιχνευτές καπνού και φωτιάς, συσκευές ανίχνευσης υγρασίας). Επίσης θα είναι εξοπλισμένο με κάμερες που θα μεταδίδουν στο σύστημα CCTV εικόνες από το περιβάλλον στο οποίο κινούνται. Επιπροσθέτως, όλα αυτά θα είναι φορητά, αφού θα μεταφέρονται από το robot στα σημεία εκείνα που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι η ύπαρξη αυτών των φορητών πολυμηχανημάτων θα διευκόλυνε αφάνταστα τους υπεύθυνους ασφάλειας ενός χώρου και θα βελτίωνε σε σημαντικό βαθμό την ευελιξία και ευχρηστία του συστήματος.
Επίσης, σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, αντί ο υπεύθυνος ασφαλείας να καλέσει πρόσθετο προσωπικό με ό,τι τούτο συνεπάγεται (δυσκολία γρήγορης εύρεσης και μεγαλύτερο κόστος από τις υπερωρίες) θα μπορεί να χρησιμοποιεί τα διαθέσιμα robots παίρνοντάς  τα από ένα σημείο, στο οποίο τη συγκεκριμένη στιγμή δεν απαιτείται η χρήση τους.

Robots σε περιπολία
Δεν είναι μικρός ο αριθμός των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον τομέα των robots ασφαλείας. Τα παραδείγματα που ακολουθούν είναι ενδεικτικά μεν, αλλά αρκετά χαρακτηριστικά των προσπαθειών που γίνονται για την εμφάνιση μοντέλων με όλο και περισσότερες δυνατότητες.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, η Cybermotion Roanoke Va παρουσίασε ένα robot – φύλακα με το όνομα SR2. Το συγκεκριμένο μοντέλο ήταν εξοπλισμένο με ειδικούς αισθητήρες για την ανίχνευση του περιβάλλοντος, καθώς και μια κάμερα CCD που μετέδιδε εικόνα σε πραγματικό χρόνο μέσω αναλογικού σήματος, με τη χρήση ραδιοσυχνοτήτων σε έναν κεντρικό σταθμό, στον οποίο βρισκόταν ο χειριστής και ο οποίος μπορούσε να ελέγχει την κάμερα σε διάφορες κατευθύνσεις. Επίσης, οι εικόνες που κατέγραφε η κάμερα αποθηκεύονταν σε ένα σκληρό δίσκο, που βρισκόταν πάνω στο robot για αρχειακούς λόγους. Πρόσφατα, το SR2 αναβαθμίσθηκε με την προσθήκη ενός ειδικού αισθητήρα ανίχνευσης σύγκρουσης και με το αντίστοιχο λογισμικό που έχει την ονομασία Security Patrol Instrumentation (SPI). Οι νέες δυνατότητες, του δίνουν την ευχέρεια μεγαλύτερου εύρους κινήσεων και επιτρέπουν στους χειριστές του να το στέλνουν σε επικίνδυνα σημεία που δεν είναι εύκολα προσβάσιμα. Το robot μπορεί είτε να περιπολήσει σε ένα προγραμματιζόμενο δρομολόγιο, του οποίου ο προγραμματισμός των συντεταγμένων πορείας γίνεται στην αρχή της περιπολίας από το χειριστή είτε να ελέγχεται συνεχώς από το χειριστή με τη χρήση ενός joystick, το οποίο είναι συνδεδεμένο στον κεντρικό υπολογιστή. Μέσω του ειδικού λογισμικού ο χειριστής μπορεί εύκολα να αλλάξει την πορεία του robot, ενώ παράλληλα μπορεί να βλέπει το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινείται το robot, μέσω της τηλεκατευθυνόμενης κάμερας. Επίσης, το robot είναι εξοπλισμένο με ειδικούς αισθητήρες για τον εντοπισμό και την ανίχνευση επικίνδυνων παραγόντων, όπως υπερβολική αύξηση θερμοκρασίας ή ύπαρξη αερίων.
Μια άλλη εταιρεία που έχει αναπτύξει μια ολοκληρωμένη πρόταση στην κατηγορία των robots-φυλάκων είναι η Robowatch. Η πρότασή της ακούει στο όνομα MOSRO (Mobile Surveillance Robot) και είναι εξοπλισμένο με πληθώρα δυνατοτήτων, όπως σύστημα λήψης εικόνας του περιβάλλοντος χώρου, ασύρματη μετάδοση δεδομένων, αισθητήρες ανίχνευσης κίνησης, επικίνδυνων αερίων και ένα ολοκληρωμένο σύστημα συναγερμού.
Αναμφισβήτητα, η χρήση των robots για εφαρμογές ασφαλείας βρίσκεται ακόμα στο αρχικό της στάδιο. Πρόκειται άλλωστε για ένα καινοτομικό εγχείρημα και όπως όλες οι προηγμένες τεχνολογίες που βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, έχει υψηλό κόστος και περιορισμένη ακόμα διάδοση. Όμως, κανείς δεν είπε ότι η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και η εμπορική τους χρήση είναι εύκολη ή φθηνή. Αντιθέτως, απαιτείται χρόνος, κόπος και το ανάλογο κόστος, ώστε να μεταπηδήσουν από το εργαστηριακό στάδιο στην καθημερινή χρήση. Αλλά, με το πέρασμα του χρόνου και καθώς όλο και περισσότεροι κυβερνητικοί οργανισμοί και επιχειρήσεις θα προκρίνουν τη λύση των robots φυλάκων, τόσο το κόστος θα μειώνεται. Εκείνο βεβαίως που πρέπει να αντιληφθούμε, είναι ότι δεν αποτελούν και την πανάκεια, αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ως ένα πολυδιάστατο εξάρτημα, το οποίο όμως θα εντάσσεται μέσα στο γενικό σχέδιο ενός αυτοματοποιημένου συστήματος ασφαλείας και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσουν τον ανθρώπινο παράγοντα.