H Πρόληψη μιας Δυναμικής Εγκληματικής Ενέργειας: Ο σκληρός πυρήνας του Security Managing

Η συντριπτική παρατήρηση, η γρήγορη ανάλυση των «ευρημάτων», η σύνθεση και η χωρίς τριβές συνεργασία με τη δημόσια δύναμη, αποτελούν την πρώτη γραμμή άμυνας για το ιδιωτικό προσωπικό ασφαλείας. Με άλλα λόγια, όποιος αντιληφθεί πρώτος, κερδίζει.

Οι επιτυχίες σε διαφορετικά μεταξύ τους έργα, όπως συγχωνεύσεις επιχειρήσεων (και όχι απλά εξαγορές), μεγάλες αποδόσεις επενδύσεων σε έργα που ολοκληρώθηκαν με επιτυχία, οχυρωματικά έργα με τρόπο που το ένα να υποστηρίζει το άλλο, όπως αυτά του στρατάρχη Σεμπάστιαν ντε Βομπάν (1653-1707), μεγάλες νίκες σε τακτική παράταξη (Μιλτιάδης στο Μαραθώνα, 490 π.Χ.) ή σε επαναστατικό Πόλεμο (στρατηγός Βο Νγκουγιέν Γκιάπ, Ντιέν Μπιέν Φού 1954), δείχνουν ότι το επιτυχές αποτέλεσμα προσδιορίζεται από την καλή προετοιμασία.

Το ίδιο συμβαίνει και με το έγκλημα. Ο βαθμός της προετοιμασίας δίνει εν πολλοίς και το βαθμό του αποτελέσματος και αυτό έχει επισημανθεί από το Κεφ. 27 της Γενέσεως (η πράξη του Ιακώβ έναντι του πατέρα του Ισαάκ και του αδελφού του Ησαυ, είχε όλα τα στοιχεία της επιτυχημένης απάτης), μέχρι και τις ημέρες μας όπου τρομοκρατία, πειρατεία, βαρύ ένοπλο έγκλημα, δημιουργούν ανησυχία και προβληματισμό, ιδίως για τους security managers, αφού κατά κανόνα οι εκδηλώσεις και των τριών, στρέφονται κατά ιδιωτικών δικαιωμάτων (ζωής, υγείας, περιουσίας).
Ο ρόλος του Security Manager μέσα στην πολλαπλότητά του (Διαπροσωπικός, Πληροφοριακός, Λήψης Αποφάσεων), περιέχει και μια «καμπύλη» εκπαίδευσης. Ο security manager δηλαδή, ως εκπαιδευτής επιχειρησιακού προσωπικού, σύμφωνα με το αρ.4 παρ.1δ του Νόμου 3707/2008 και για τα κατά το άρθρο 1 του ίδιου Νόμου καθήκοντα.
Ο ρόλος της ιδιωτικής ασφάλειας είναι προληπτικός, λαμβανομένης σοβαρά υπόψη της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων (σύμφωνα και με την παρ.1 του άρθρου 25 του Συντάγματος της Χώρας), γεγονός που περιέχει και τη διάσταση της άμεσης και απόλυτης συνεργασίας με τη δημόσια δύναμη.
Η πρόληψη λοιπόν πρέπει να διδαχθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι όσο το δυνατόν πρωιμότερη. Δηλαδή, οι έχοντες την ευθύνη της προληπτικής ασφάλειας «να αντιληφθούν τα προσερχόμενα» (ότι δηλαδή θα εκδηλωθεί εγκληματική ενέργεια), από προδρομικά φαινόμενα. Ποια όμως μπορεί να είναι αυτά;
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Μία αποτελεσματική ένοπλη ενέργεια για παράδειγμα (και που μας ενδιαφέρει περισσότερο), βασίζεται στην καλή προετοιμασία. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Αυτό έχει αποδειχθεί τόσο ερευνητικά, όσο και από «αλληλογραφία» των διαφόρων ένοπλων ομάδων, μέσα από προκηρύξεις ή από «εξηγήσεις» («απολογητικές» προκηρύξεις) των ίδιων των οργανώσεων.
Ο security manager πρέπει να κατανοήσει και να αποδεχθεί ψυχολογικά την εξής αρχή: Κάθε πρόβλημα παρέχει και κατεύθυνση της λύσης του. Αν αναγνωρίσουμε βασικά στοιχεία του προβλήματος, δηλαδή δεδομένα (γνώσεις εκ των προτέρων, κατά Εμμάνουελ ΚΑΝΤ ) και τα αναλύσουμε (γνώσεις εκ των υστέρων της καντιανής φιλοσοφίας), τότε θα παρουσιαστεί η λύση μπροστά μας. Με άλλα λόγια, κάθε πρόβλημα περιέχει και το αντίθετό του, δηλαδή τη λύση του (Ηράκλειτος).
Τι απαιτείται να κάνουμε λοιπόν, όταν έχουμε ένα πρόβλημα; Ακριβώς αυτό που απαιτεί ένα γεωμετρικό πρόβλημα, δηλαδή πρώτα πρώτα χρειαζόμαστε «Μάτι». Συντριπτική παρατήρηση. Αυτό ακριβώς θα πρέπει o security manager να το «περάσει» στο επιχειρησιακό προσωπικό, ώστε να του γίνει δεύτερη φύση.
Όταν μιλάμε για ένοπλο οργανωμένο έγκλημα, μιλάμε για μέλη οργανωμένης ομάδας, με μη εμφανείς δυσαρμονίες εμφάνισης και λόγου, σημεία κινητικότητας τέτοια ή σημεία στη στάση τους, που θα παραπέμπουν σε επιθετικότητα, χαρακτηριστικά δηλαδή εμφανή, τα οποία θα αναγνωριστούν από το προσωπικό μας, ως δείκτες κινδύνου.
Για την περίπτωσή μας, πρέπει να έχουμε υπόψη μας τρία βασικά πράγματα, που τα αναφέρει και ο κώδικας ISPS. Δηλαδή, την αναγνώριση χωρίς προκαταλήψεις χαρακτηριστικών ατόμων που μπορούν να απειλήσουν την ασφάλεια, τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται για να παρακαμφθούν τα μέτρα ασφαλείας και τα τρία απαραίτητα στάδια μιας δυναμικής ενέργειας.
Η τελευταία μπορεί να είναι ληστεία, φυσική εξόντωση προσώπου, απαγωγή, προσβολή με εκρηκτικά μιας εγκατάστασης για λόγους ιδεολογικά υποκινούμενης βίας, θρησκευτικού φανατισμού, σαμποτάζ στο πλαίσιο βιομηχανικής κατασκοπείας, πειρατείας ή ένοπλης επιδρομής εναντίον πλοίου, αεροπειρατείας ή κατάληψης αεροσκάφους πριν την απογείωση ή αμέσως μετά την προσγείωση (commandeering). Ακόμη και για την περίπτωση οργάνωσης επιχείρησης εντοπισμού, ανεύρεσης και παράνομης ιδιοποίησης ενάλιων αρχαιοτήτων. Τα τρία στάδια που ακολουθούνται είναι το στάδιο προετοιμασίας – τελευταία φάση του οποίου είναι η γενική πρόβα – η πραγματοποίηση της ενέργειας και το στάδιο της απόκρυψης, κατά το οποίο λαμβάνει χώρα μια αυτοαξιολόγηση των μελών της ομάδας αλλά και η διαδικασία ενσωμάτωσης της εμπειρίας που αποκτήθηκε, στην ήδη υπάρχουσα εμπειρία-γνώση. Εκ των πραγμάτων, το στάδιο προετοιμασίας απαιτεί πολύ χρόνο και αυτό έχει να κάνει με την ασφάλεια των δραστών. Το θέμα αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο. Χρειάζεται προετοιμασία και όχι «μιλιταριστικός αυθορμητισμός».
Οι security managers θα πρέπει να δραστηριοποιηθούν ώστε να καταπολεμήσουν τις αρνητικές αξίες και το ρατσισμό του προσωπικού ασφαλείας, διότι οι αρνητικές αξίες οδηγούν σε αρνητικές στάσεις, που με τη σειρά τους φέρνουν την προκατάληψη που σέρνει το προσωπικό ασφαλείας σε λαθεμένες εκτιμήσεις και αντιδράσεις. Με επακόλουθο, κάθε μελαχρινός ή ένα άτομο χωρίς κοινά χαρακτηριστικά ή με τατουάζ, να θεωρείται ύποπτο και αυτό να οδηγεί σε επιχειρησιακές προσεγγίσεις, που εκθέτουν το προσωπικό ασφαλείας αλλά και υπονομεύουν καλή συνεργασία με τη δημόσια δύναμη. Στην περίπτωση αυτή, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι μια εγκληματική ομάδα είναι πιθανό να χρησιμοποιήσει ένα τέτοιο άτομο, ώστε να «συγκεντρωθεί» σε αυτό όλη η παρατηρητικότητα του προσωπικού ασφαλείας, ενώ τα άλλα μέλη θα παρατηρούν, θα φωτογραφίζουν και θα συλλέγουν λεπτομερείς πληροφορίες όψεως.
Έχουν υπάρξει περιπτώσεις με χρήση όλων των κανόνων της μυστικής δράσης όπου χρησιμοποιήθηκαν και τέτοια άτομα χωρίς τα ίδια να το γνωρίζουν. Για παράδειγμα, πληρώθηκαν χωρίς να καταλάβουν από ποιον, για να περιμένουν και στη συνέχεια να παρακολουθήσουν ένα πρόσωπο για το οποίο υποτίθεται ότι υπάρχει ερωτικό ενδιαφέρον από τον εντολέα. Πράγματι, στους νεόκοπους αυτούς «ντετέκτιβ» εστιάστηκε όλη η προσοχή του προσωπικού security. Όταν πολύ αργότερα η αστυνομία με τη βοήθεια του ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας, προσέγγισε και εξέτασε τα άτομα αυτά, «δεν έβγαινε άκρη».
Οι Security Managers λοιπόν, πρέπει να εκπαιδεύσουν το προσωπικό τους είτε αυτό ανήκει στους ίδιους είτε πρόκειται για προσωπικό ΙΕΠΥΑ με συμβόλαιο, ώστε το προσωπικό αυτό να έχει πρώτα πρώτα μία συντριπτική άποψη του περιβάλλοντα χώρου. Μέσα στο «χώρο» αυτό να προσέχουν άγνωστα άτομα με κοινά χαρακτηριστικά, που τα μάτια τους κινούνται αέναα (βέβαια τις περισσότερες φορές η κίνηση των ματιών καλύπτεται απο γυαλιά). Στην περίπτωση αυτή, η χρήση γυαλιών ηλίου σε ημέρα βαριάς συννεφιάς ή το βράδυ, βάζει υποψίες, ιδίως όταν το άτομο περιφέρεται για αρκετή ώρα γύρω από το χώρο μας. Επίσης, άτομα του ίδιου φύλου σε ομάδα που φωτογραφίζει ο ένας τον άλλον, επί αρκετή ώρα. Αν είναι δυάδα, απαιτείται προσοχή στο πλαίσιο αυτό (της δυάδας). Μήπως δηλαδή ο ένας φαίνεται έμπειρος και άνετος στις κινήσεις, έχει τον αέρα του αρχηγού ή του καθοδηγητή, ενώ ο άλλος βγάζει την αύρα «του μαθητευόμενου». Αυτός ο τελευταίος θα κάνει και νευρικές κινήσεις.
Πλέον τούτων απαιτείται και ένας εστιασμός σε ενέργειες προετοιμασίας του εδάφους. Π.χ., σε άτομα που κλαδεύουν δέντρα σε δασάκι, απέναντι από ζωτική εγκατάσταση του χώρου ευθύνης μας και μάλιστα το κλάδεμα να αφορά δέντρα σε βάθος, ώστε να δίνεται η εντύπωση διαδρόμου. Ίσως πρόκειται για προετοιμασία προσβολής με ρουκέτα. ¶γνωστα άτομα που φωτογραφίζουν ή βιντεοσκοπούν το γύρω χώρο ή που φαίνεται οτι «χαζεύουν» την περιοχή για μεγάλο διάστημα ή σε χρονικές περιόδους επαναλαμβανόμενες. Το ξαφνικό «στήσιμο μικρής επιχείρησης «κοντά στις ζωτικές μας εγκαταστάσεις, π.χ. άτομο με καρότσι διασκευασμένο που πουλά αναψυκτικά, τυρόπιτες κ.λπ. Καροτσάκι με ομπρέλα και κατασκευή ανάρτησης λαχείων προς πώληση, άτομα που παρουσιάζονται ως εργατικό προσωπικό για το δίκτυο νερού, φωταερίου, επίστρωση οδοστρώματος, χρωματισμό κτιρίων κ.λπ. Πέταγμα από διερχόμενο αυτοκίνητο πακέτου ή σακούλας σκουπιδιών σε κάποιο σημείο κρίσιμης εγκατάστασης ή οχήματα με επιβάτες που παρατηρούν, σταματούν να σημειώσουν ή να τραβήξουν φωτογραφία. Σε όλες τις περιπτώσεις απαιτείται ειδοποίηση της δημόσιας δύναμης και προσέγγιση με ευγένεια.
Απαιτείται επίσης ο συνεχής έλεγχος για εντοπισμό τυχόν αφαίρεσης αδειών εισόδου εργαζομένων ή οχημάτων, κλοπή εγγράφων ασφαλείας από γραφεία κ.ά. Στις περιπτώσεις αυτές οπωσδήποτε θα γίνει εσωτερική έρευνα.
Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για να παρακαμφθούν τα μέτρα ασφαλείας είναι οι εξής: Η χρήση βίας απροκάλυπτα, π.χ. από βομβιστή αυτοκτονίας, που δεν έχει σχεδιάσει «οδό διαφυγής». Αυτό είχε παρατηρηθεί παλαιότερα στις ομάδες δράσης του Αμπού Νιντάλ και τελευταία στους πυρήνες δράσης της Αλ Κάιντα. Η είσοδος υπό κάλυμμα (κρυφίως). Η χρήση βίας σε συνδυασμό με αιφνιδιασμό, π.χ. εξουδετέρωση φύλακα και αρπαγή σχεδίων, με την εξουδετέρωση να σκηνοθετηθεί ώστε να παραπέμπει σε ληστεία ή θα διασπαρθούν φήμες περί ερωτικής αντιζηλίας.
Η είσοδος με απάτη σε πολυάνθρωπους Οργανισμούς, π.χ. με τη χρήση κωδικού ή κάρτας εισόδου άλλου εργαζομένου ή σε περίπτωση επιχείρησης σοβαρότατης, από πλευράς επιπτώσεων με μακροχρόνια «καλλιέργεια του εδάφους» που εξελίσσεται σε τρεις φάσεις, ως εξής:

1. Έρευνα με συλλογή πληροφοριών από ανοικτές πηγές, όπως εφημερίδες, επαγγελματικά περιοδικά, ιστοσελίδες.
2. Δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης με απευθείας επαφή με το προσωπικό και συμπεριφορές εφησυχαστικές προς το προσωπικό ασφαλείας.
3. Εκμετάλλευση του κλίματος αυτού με πολλούς τρόπους. Η κατάσταση αυτή θα οδηγήσει μαθηματικά στην παραβίαση της ασφάλειας.

Πριν κάποια χρόνια σε λουτρόπολη του εξωτερικού εμφανίστηκε κάποιος με ιδιόρρυθμο ντύσιμο και ξεκινώντας από τα «καφέ» των πλατειών στην αρχή, έγινε συνηθισμένη φιγούρα. Συμμετείχε σε «πλάκες», τον πείραζαν, πείραζε, τον κερνούσαν και κερνούσε. Όταν τον ρωτούσαν με τι ασχολείται, ανέφερε πρώτα τις σπουδές που είχε κάνει και μετά ότι έγραφε ένα βιβλίο για τις ανθρώπινες σχέσεις. Μάλιστα επιδείκνυε και σελίδες. Δεν σταματούσε εκεί. Συγκέντρωνε ακροατήριο και τις διάβαζε και ζητούσε γνώμες και έκανε διορθώσεις μπροστά τους. Σε λίγο καιρό η είσοδός του «δεν γνώριζε φραγμούς». Έμπαινε και στα καλύτερα open-bars των ξενοδοχείων. Κατέγραφε τα πάντα. Αργότερα εξαφανίστηκε απροειδοποίητα. Σε λίγο καιρό μία οργάνωση άρχισε να κτυπά με βόμβες ξενοδοχεία και άλλες τουριστικές εγκαταστάσεις όχι μόνο στη συγκεκριμένη πόλη, αλλά και σε άλλες. Τα «κτυπήματα» παρέπεμπαν σε λεπτομερή πληροφόρηση των δραστών. Πάρα πολύ αργότερα συνδυάστηκε το γεγονός ότι ο «συγγραφέας» είχε περάσει αρκετό διάστημα και στις άλλες πόλεις που έγιναν στόχοι. Παραπέρα έρευνες οδήγησαν σε αδιέξοδο.
Αφού συλλέγουν πληροφορίες, οι δράστες πάλι για την ασφάλειά τους κάνουν και κάποιες αθέατες πρόβες που καταλήγουν στη γενική πρόβα, μετά την οποία και σε διάστημα όχι πέραν του 24ώρου, η ενέργεια θα εξελιχθεί κανονικά. Με αυτόν τον τρόπο τελειώνουν τα δύο πρώτα στάδια, για να ακολουθήσει η διαφυγή, η αξιολόγηση και ένα είδος knowledge και management, με ενσωμάτωση της εμπειρίας που αποκτήθηκε.

Σπύρου Μιχ. Κυριακάκη
Ακαδημαϊκού Διευθυντή
Κατεύθυνσης Σπουδών Organizational Security and Management
New York College