H εξέλιξη των IEΠΥΑ και σε Ι.Ε.Π.Σ.Υ.Α.: Η αναγκαιότητα και οι μεταβολές στη Διεθνή Σκηνή

Η είσοδος των ΙΕΠΥΑ σε καταστάσεις και συνθήκες από όπου σημειώνεται σταδιακή θα λέγαμε υποχώρηση δραστηριοτήτων των κρατών, είναι πλέον γεγονός. Οι προκλήσεις για διεθνή επιχειρηματική δραστηριότητα και επακόλουθα κέρδη είναι μεγάλες, όπως μεγάλοι είναι και οι κίνδυνοι μη ηθικών πρακτικών. Σε αυτά τα πλαίσια παρατηρούμε και μια εξέλιξη ορισμένων Ι.Π.Ε.Υ.Α. και σε Ι.Ε.Π.Σ.Υ.Α., δηλαδή σε Ιδιωτικές Εταιρείες Παροχής Στρατιωτικών Υπηρεσιών και Ασφαλείας.

Στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Security Managers, "Security Project 2012", που οργανώθηκε από το περιοδικό μας στο συνεδριακό χώρο της «Εθνικής Ασφαλιστικής», στις 25 και 26 Μαΐου 2012 και σε ένα σημείο της ομιλίας-παρουσίασης του συντάκτη του παρόντος, αναφέρθηκε από τον ίδιο ότι με την εξέλιξη των πραγμάτων στη διεθνή σκηνή, διαρκώς προς το συνθετότερο και προς το πιο πολύπλοκο, εκτιμάται βάσιμα ότι οι ασχολούμενοι με την παροχή ιδιωτικών υπηρεσιών ασφαλείας με τη σημερινή μορφή, θα βρεθούν σε αδιέξοδο, λόγω αδυναμίας ανταπόκρισης. Διότι θα προκύψουν νέες απαιτήσεις, που οι υφιστάμενες γνώσεις δεν θα επαρκούν για την προσφορά υπηρεσιών που θα ζητηθούν.

Με άλλα λόγια, θα τους προσφέρεται εργασία και θα νοιώθουν ανεπαρκείς να την αναλάβουν. Μάλιστα, είχε τονισθεί ότι γίνεται πλέον ορατή η επαλήθευση των προβλέψεων του Χάγιεκ1 . Δηλαδή, σταδιακή υποχώρηση του Κράτους από βασικούς τομείς, αύξηση των δικαιωμάτων της ιδιοκτησίας αλλά και νέων αναγκών της, που για τις τελευταίες, το ίδιο το κράτος δεν έχει ευελιξία να τις καλύψει. Διότι, προσθέτει ο υπογράφων, οι έχοντες την αποφασιστική αρμοδιότητα, αδυνατούν να ΄΄προδούν τα προσερχόμενα΄΄, κατά την έκφραση του Καβάφη και να υιοθετήσουν την αρχή "out of step" του Jim Meisenheimer ("GM Associates", a Sales Training Company, Illinois-Η.Π.Α.). Να αναγνωρίσουν δηλαδή τα πραγματικά προβλήματα οχυρωμένοι πίσω από μία άκαμπτη τάξη που δεν αντιλαμβάνεται αυτά που έρχονται, εξαιτίας της ανθρώπινης και κοινωνικής αλληλοδράσης και την εξέλιξη της κοινωνίας διαρκώς προς το πιο πολύπλοκο.

Ένα χαρακτηριστικό "case study" που «δείχνει» το δρόμο
Πρόσφατα λοιπόν, ιεραπόστολοι κατάφεραν να εξασφαλίσουν μία λωρίδα γης σε αμφισβητούμενη περιοχή στην Αφρική – και αυτό προκειμένου να κατασκευαστεί διάδρομος προσγείωσης – απογείωσης αεροσκαφών για μεταφορές εφοδίων και ιατροφαρμακευτικού υλικού για το έργο τους. Οι κατασκευαστικές εταιρείες στις οποίες αποτάθηκε το «τάγμα της ιεραποστολής», έθεσαν το σοβαρό θέμα της ασφάλειας στην επικίνδυνη περιοχή. Οι ίδιες οι εταιρείες δεν ήσαν διατεθειμένες να το αναλάβουν, παρόλο που εξέτασαν τη διαδικασία να μετακυλήσουν τα κόστη στην ιεραποστολή. Μία σκέψη να καταφύγουν σε επίσημη προστασία του κράτους της περιοχής, έθετε σε αμφιβολία την αποτελεσματικότητα, όταν οι ίδιες οι εθνικές δυνάμεις του (άμυνας και ασφάλειας), δεν μπορούσαν «να τα βγάλουν πέρα» με τους τοπικούς πολέμαρχους. Οι τελευταίοι, έβλεπαν τις προσπάθειες του ιεραποστολικού τάγματος ως μελλοντική πηγή πλουτισμού και την ίδια την ιεραποστολή ως θήραμα διαιωνιζόμενης εκμετάλλευσης. Η ιδέα της λύσης βρέθηκε από ιερωμένο του τάγματος που είχε την ιστορική εμπειρία λυτρωμού συγγενούς του, επίσης ιεραπόστολου- ιατρού, στο Κογκό το 1967. Ήταν τότε που ο τοπικός αρχηγός των Σίμπας, Κριστόφ Γκμπενγί, απειλούσε να ψήσει ζωντανούς όλους τους ιεραπόστολους στην κεντρική πλατεία της Στάνλεϋβιλλ. Μάλιστα καλούσε με κήρυκες κόσμο από την περιφέρεια να προσέλθει και να παρακολουθήσει το ανοσιούργημα που ετοίμαζε. Οι δρώντες μισθοφόροι στην περιοχή αδυνατούσαν να επέμβουν και ειδοποίησαν το Βελγικό Υπουργείο Εξωτερικών. Οι ιεραπόστολοι αλλά και άλλοι Ευρωπαίοι διασώθηκαν και φυγαδεύτηκαν με την επέμβαση του Βέλγου συνταγματάρχη Λωράν, που με 500 αλεξιπτωτιστές έπεσε μέσα στη Στάνλεϋβιλλ.
Η ιδέα του Ιεραπόστολου έγινε αποδεκτή και ύστερα από συνεννοήσεις βρέθηκε ΙΕΠΥΑ η οποία είχε προδεί τις εξελίξεις και είχε τη δυνατότητα να αναλάβει το σχετικό συμβόλαιο.

Και άλλα "ιστορικά"
Παρόμοιες ανάγκες όμως προκύπτουν με διαρκώς αυξανόμενο ρυθμό και για την ασφάλεια προσώπων, ευπαθών ιδιωτικών υποδομών εγκαταστάσεων και διευκολύνσεων σε ξηρά και θάλασσα, γεωτρήσεων, μονάδων γεώτρησης ανοικτής θάλασσας, αγωγών και εργοταξίων, που οι εξελίξεις τις έκαναν να βρεθούν σε θερμές ζώνες επικείμενης σύρραξης ή σε περιοχές βαρείας εγκληματικότητας οργανωμένων ένοπλων ομάδων.
Επίσης ανάγκες προστασίας εμπορικών πλοίων – ιδίως όταν πλέουν σε περιοχές επικίνδυνες στο να εκδηλωθούν πράξεις πειρατείας – προστασία παλατιών σε ηγεμόνες κρατιδίων, που κατά την έκφραση γνωστού μου «έχουν μπουχτίσει από τους δυτικούς κρατικούς ειδικούς και τις αποστολές τους», συμβουλές οργάνωσης σε χώρους εκπαίδευσης security (θερινά σχολεία τα λένε στις αραβικές χώρες), συνοδείες αποστολών, συνοδείες ειρηνευτικών αποστολών αποκατάστασης της σταθερότητας, υποστήριξης επιμελητείας, αλλά και υποστήριξης σε «αδύναμα κράτη», που τα ίδια την επιζητούν. Παραδείγματα για την τελευταία περίπτωση, ο Γάλλος αξιωματικός ε.α., Λε Μπρα, που υπηρετούσε στην αφρόκρεμα της αφρόκρεμας των ειδικών δυνάμεων, στην 1η Στρατιά Ξένων Αλεξιπτωτιστών της Λεγεώνας των Ξένων. Ο Λε Μπρα ανέλαβε στην αρχή σύμβουλος και κατόπιν διοικητής της Garde Republicain της Γκαμπόν, κρατώντας ασφαλή την πλούσια σε ουράνιο χώρα. Ο συνταγματάρχης Ροζέ Φωλκ, της ίδιας στρατιωτικής μονάδας, ανέλαβε μετά την αποστρατεία του την προστασία επιχειρήσεων στην Υεμένη και ο Ρομπέρ Ντενάρ (απεβίωσε το 2007) ήταν σύμβουλος της Χωροφυλακής την περίοδο του σχίσματος της Κατάγκα, μαζί με μία άλλη μορφή των ειδικών ιδιωτών του πολέμου, τον Μάϊκ Χόαρ, στενού φίλου του Τσόμπε (Moise Tshombe.) το1961-1962.
Και το θέμα δεν είναι νέο. Οι ίδιες προϋποθέσεις, ανά εποχές παράγουν τα ίδια ή παρόμοια αποτελέσματα. Πρόκειται για «μία κίνηση σπιράλ» της ιστορίας ή ίσως και για μία τυχαία προκύπτουσα τάξη όπου η μεταβολή της περικλείει εν δυνάμει καταστάσεις από το παρελθόν και προσανατολίζει σε μονοπάτια ήδη γνωστά, για ευκολία (οικονομική διάσταση). Τις ρίζες οργανωμένης προσπάθειας ασφάλειας και άμυνας προς κρατική ή μεγάλου μεγέθους οντότητα, την ανιχνεύουμε στην αρχαία Ελλάδα. Ο Ξενοφών πείθεται το 401 π.Χ. από το φίλο του Πρόξενο το Βοιωτό, να τον ακολουθήσει – όπως σχετικά αναφέρεται στο γνωστό ιστορικό έργο του Ξενοφώντος «Κύρου Ανάβασις». Η αιτιολογία ήταν η ασφάλεια του παλατιού, η εκπαίδευση της σωματοφυλακής του Κύρου και η αντιμετώπιση των Πισίδων πειρατών, λαού πολεμοχαρούς, άγριου και ατίθασου, που δεν υποτάχθηκε ούτε στους Χετταίους ούτε στους Λυδούς, αλλά ούτε και στους Πέρσες και λυμαίνονταν τα παράλια από την Παμφυλία μέχρι την Κιλικία. (Σχετικά Βιβλίο 5ο Κεφ. Α΄σελ. 314,
315, «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, εκδ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ).
Στη σύγχρονη εποχή, ήδη από τις αρχές του 1960, στο Λονδίνο ευημερούσε η «Watch guard International», που ειδικότητά της ήταν η ασφάλεια των επενδύσεων και αναπτυξιακών έργων σε πρώην αποικίες. Επίσης η σταθερότητα των καθεστώτων, με πρώτο καθήκον την ασφάλεια του Προέδρου της κάθε καινούριας από την ανεξαρτητοποίηση της αποικιοκρατίας, δημοκρατίας ή την ασφάλεια του παλατιού του ηγεμόνα σε μικρά σουλτανάτα, σεϊχάτα κ.λπ. Ιδρύθηκε από τον Συνταγματάρχη Σερ Ντέϊβιντ ΄Αρτσιμπαλντ Στίρλινγκ, ο οποίος στη συνέχεια και τη δεκαετία του ’70 δημιούργησε την ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία (συμβούλων) «ΚΑΣ Ιντερνάσιοναλ», που το αντίστοιχό της αλλά στην πιο επιχειρησιακή μορφή στη Νότια Αφρική και από το 1989, είναι η « Executive Outcomes» του Αντισυνταγματάρχη ΄Eημπεν Μπάρλοου, η γνωστή Blackwater, η ΚΒR που ασχολείται και με εξοπλισμούς, η εταιρεία Vinnell, που δραστηριοποιείται στις αραβικές χώρες, η DynCorp International LLC που προσφέρει τα πιο ολοκληρωμένα «πακέτα», ασφαλείας.
Από το 2000 και μετά – και ιδιαίτερα από το 2002, η δραστηριότητα συμβούλων θεμάτων ασφαλείας που «στο πίσω μέρος του επισκεπτηρίου» εννοείται το «παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών αλλά και ασφαλείας», γνωρίζει πολύ μεγάλη άνθηση. Οι εταιρείες αυτές καλύπτουν μία ευρεία γκάμα υπηρεσιών. Στη Χώρα μας έχουν γίνει δημοσιεύσεις δημοσιογραφικής έρευνας και αναφέρονται ενδεικτικά, αυτές του κου Γιώργου Τσιάρα και της κας Ειρήνης Ψυχάρη («Το Βήμα», 30-1-2011), καθώς και της κας Λένας Χουρμούζη (BBC Greek).

Κανονιστικά πλαίσια και Κώδικας Δεοντολογίας
Οι ανάγκες και οι μεταβολές της αγοράς, οι τάσεις και οι εξελίξεις σχετικά με όσα έχουν αναφερθεί, οδήγησαν σε μία απόπειρα «τακτοποίησης» των πραγμάτων με στόχο την επιβολή επίσημου έλεγχου. Συνακόλουθα, την 9η Νοεμβρίου 2010 υπογράφηκε στη Γενεύη «Ο Διεθνής Κώδικας Δεοντολογίας για τους Παρόχους Ιδιωτικών Υπηρεσιών Ασφαλείας», (International Code of Conduct for Private Security Services Providers – ICOC). Μέχρι και την 1η Φεβρουαρίου 2013 είχαν προσυπογράψει τον ICOC 592 εταιρείες σε όλον τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και 21 με έδρα στην Ελλάδα, δραστηριοποιούμενες οι τελευταίες κυρίως στην ασφαλή συνοδεία εμπορικών πλοίων.
Ο Κώδικας αυτός υπήρξε ένα προϊόν του «Εγγράφου Μοντρέ» (The Montreux Document), μιας πρωτοβουλίας της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού και του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Εξωτερικών της Ελβετίας.
Οι σχετικές εργασίες ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 2006 και περατώθηκαν με τη δημοσίευση του εγγράφου, την 17 Σεπτεμβρίου 2008. Ο πλήρης τίτλος είναι: Έγγραφο Montreux για τις διεθνείς νομικές υποχρεώσεις και τις ορθές πρακτικές των κρατών, που σχετίζονται με λειτουργίες Ιδιωτικών Εταιρειών Παροχής Στρατιωτικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Ασφαλείας, κατά τις ένοπλες συγκρούσεις. Κώδικας και «Έγγραφο Μοντρέ» – επειδή η ένοπλη συνοδεία ή ασφάλεια είναι κυρίαρχο ζήτημα – παραπέμπουν στις «Βασικές Αρχές για τη Χρήση Βίας και Πυροβόλων Όπλων από Μέλη των Σωμάτων Ασφαλείας», όπως εγκρίθηκαν από την Όγδοη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Πρόληψη του Εγκλήματος και τη Μεταχείριση των Παραβατών, στην Αβάνα, Κούβα, 27 Αυγούστου έως 7 Σεπτεμβρίου, 1990. Το πνεύμα των αρχών αυτών ανιχνεύεται και στο δικό μας Νόμο 3169/2003 περί Χρήσεως Όπλων από Αστυνομικούς (και Λιμενικούς), αν και κάθε περίσταση κρίνεται πάντα σύμφωνα με τις διατάξεις «περί Αμύνης» όπως έχει αποδειχθεί από την πρακτική.

Οι απαιτήσεις σήμερα
Παρά ταύτα όμως εγείρονται μεγάλα ηθικά και πολιτικά ζητήματα. Διότι τα πάντα διαπνέονται από την αρχή της «εν δυνάμει εξέλιξης». Μία τέτοια εξέλιξη, που μπορεί να είναι η «επανα-ανακάλυψη ή επανα-κατασκευή» του φαινομένου των μισθοφόρων – όπως συνέβαινε παλιότερα σε περιόδους παρακμής – με ό,τι άλλο συνέλκεται. Αλλά μέχρι εκεί, ο δρόμος είναι μεγάλος.
Στο ενδιάμεσο όμως, αναβλύζονται ανάγκες στα όρια της ασφάλειας και της παροχής στρατιωτικών υπηρεσιών και η σχετική αγορά είναι σε ανθοφορία, όπως:

• Παροχή υπηρεσιών φροντίδας ασφαλείας σε πλοία, κατά το διάπλου τους σε περιοχές εκτεθειμένες στον κίνδυνο πειρατείας.
• Security σε παραδείσιους πολυτελείς τουριστικούς προορισμούς (για κάτι που δεν έχει συμβεί ακόμη, αλλά εκτιμώ μετά βεβαιότητας ότι θα συμβεί, δηλαδή αποβατική ληστρική επιδρομή και αρπαγή προσώπων για λύτρα).
• Προστασία εργοταξιακών χώρων, εγκαταστάσεων και διευκολύνσεων σε «θερμές» περιοχές.
• Καλύψεις θέσεων σε κατασκευές δικτύων και βοηθητικών υπηρεσιών διαφόρων αποστολών (νοσηλευτών, μαγείρων, οδηγών κ.λπ.) και προστασία προσώπων.
• Εκπαιδεύσεις τοπικών δυνάμεων ασφάλειας και προστασίας, στις ίδιες περιοχές.

Σημειώνεται επίσης ότι σήμερα τα κέρδη των ιδιωτικών εταιρειών ασφαλείας που αναλαμβάνουν τέτοιες υπηρεσίες σε «αδύναμες» χώρες, είναι εξόχως μεγάλα, αφού η πληρωμή των παρεχομένων υπηρεσιών γίνεται και με μετοχές σε εξορυκτικά προϊόντα.
Μία τέτοια εξέλιξη διεθνώς, κάνει τις εκπαιδεύσεις τις δικές μας στα θέματα Security Managing να είναι επαρκείς μόνο σε προσφορά υπηρεσιών χαμηλού ρίσκου. Εξαιρούνται οι εταιρείες εκείνες που ιδίως στο θέμα συνοδείας εμπορικών πλοίων υπό ελληνική σημαία, αντιμετωπίζουν το θέμα και από πλευράς δικαίου αλλά και διαδικασιών και εκπαίδευσης, με επαγγελματισμό και σοβαρότητα. Προς μία τέτοια συμβολή προς το «έξτρα χιλιόμετρο» των εκπαιδεύσεων, σύμφωνα με την έκφραση πάλι του Jim Meisenheimer ("Five ways to beat the competition"), προσπαθεί να συνεισφέρει και η αναπτυσσόμενη ιστοσελίδα του υπογράφοντος www.roiforroi.com . Σύμφωνα πάντα με τις αρχές της διεθνούς έννομης τάξης και με ορίζοντα που δεν πρέπει να ξεπεραστεί, αυτόν της προστασίας της αξίας του ανθρώπου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με κάθε δράση έστω και μικρής κλίμακας ή διαδικασιών της καθημερινότητας, να βρίσκεται σε σχέση Secundum Legem και όχι Ante Legem.

1.Ο Αυστριακός-Βρετανός Φρίντριχ A. Χάγιεκ, (1899 – 1992) κατατάσσεται στους σημαντικότερους οικονομολόγους και πολιτικούς φιλοσόφους του 20ού αιώνα. Κεντρική θέση στη σκέψη του, έχει η ιδέα της ακουσίως προκύπτουσας τάξης (spontaneous order), δηλαδή πολλές καταστάσεις που διαμορφώνονται δεν είναι αποτέλεσμα εκ των προτέρων σχεδιασμού, αλλά το εξελικτικό αποτέλεσμα της ανθρώπινης αλληλοδράσης και των αναγκών που γεννώνται. Τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Οικονομίας το 1974.

Από τον Σπύρο Μιχαήλ Κυριακάκη,
Επικεφαλής Σπουδών
που οδηγούν στην απόκτηση CERTIFICATE
στη Στρατηγική Διεύθυνση Έργων Ιδιωτικής Ασφάλειας, KE.M.E. NEW YORK COLLEGE.