Φιλοσοφία και διαδικασίες ασφαλείας στο σχολικό περιβάλλον

Οι διαδικασίες και οι βέλτιστες πρακτικές για την ασφάλεια σε έναν σύγχρονο εκπαιδευτικό οργανισμό απαιτούν σωστή καθοδήγηση από τον υπεύθυνος ασφάλειας αλλά και τη συμμετοχή όλων όσων συμμετέχουν και συνθέτουν το σχολικό περιβάλλον.

Παναγιώτης Κωστάκης

Υπεύθυνος Ασφαλείας Εκπαιδευτηρίων Δούκα

Co-Owner P&S LAB

Στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον, ο θεσμός της ασφάλειας, είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που θα διασφαλίσουν το business continuity. Ο αρμόδιος για την κάλυψη αυτού του θεσμού, αλλά και την ευρεία διάχυση ιδεών που αποσκοπούν στην επιχειρηματική συνέχεια είναι ο Security Manager/Director of Security/Head of Security, ο οποίος αναλαμβάνει μία από τις προαναφερθείσες θέσεις, ανάλογα το οργανόγραμμα της εκάστοτε εταιρείας. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται λόγος για ευρεία διάχυση ιδεών, καθώς ο ολοκληρωμένος επαγγελματίας της ασφάλειας συνεισφέρει διατμηματικά, όπως διατμηματική είναι επίσης και η συμβολή όλων των εργαζομένων και συμμετεχόντων, για την επίτευξη ενός ασφαλούς περιβάλλοντος.

Με αυτή τη λογική, στα Εκπαιδευτήρια Δούκα, όπως επίσης στο Δαΐς Αθλητικό και Πολιτιστικό κέντρο, αξιοποιείται πλήρως αυτός ο ρόλος, εστιάζοντας σε μία βασική «λεπτομέρεια» (και ίσως την πιο σημαντική): τα παιδιά-μαθητές. Σε ένα σύγχρονο, πλέον, περιβάλλον, όπου οι νέοι δέχονται πλήθος επιρροών από διαφορετικά περιβάλλοντα (σχολείο, οικογένεια, ομάδες ομηλίκων, μέσα κοινωνικής δικτύωσης), βρισκόμαστε αντιμέτωποι με νέες απειλές και οφείλουμε να βρισκόμαστε σε εγρήγορση, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε επαρκώς περιστατικά που στο παρελθόν δεν μας απασχολούσαν. Με συμμάχους τη δια βίου μάθηση, τη συνεργασία, ένα αξιόπιστο επιχειρηματικό μοντέλο και ένα υγιές επιχειρηματικό περιβάλλον, διαθέτουμε όλα τα απαραίτητα εφόδια, ώστε να διασφαλίσουμε την ασφάλεια όλων των συμβαλλομένων μερών στην εκπαιδευτική διαδικασία: μαθητών, διδακτικού και διοικητικού προσωπικού.

Πυλώνας ασφάλειας η τήρηση διαδικασιών

Ως προς την πρακτική εφαρμογή του προγράμματος, βασικός πυλώνας του τμήματος ασφαλείας ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού ιδρύματος, είναι η εκπόνηση διαδικασιών που στοχεύουν στην πρόληψη και καταστολή οποιουδήποτε περιστατικού, έκτακτου ή μη.
Ενδεικτικά, η επίτευξη της ασφάλειας περιλαμβάνει:

• Διαδικασία εισόδου, εξόδου (μαθητών, γονέων συνεργατών κλπ.):
  Πρόκειται για μία από τις πρωταρχικές και σημαντικότερες διαδικασίες ασφαλείας που πρέπει να λάβει υπόψη της μία επιχείρηση. Mε το συνδυασμό τεχνητών και φυσικών μέσων, θα πρέπει να γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή ποιος, πότε και γιατί εισέρχεται εντός των εγκαταστάσεων, διαδικασία ιδιαίτερα ωφέλιμη και για την αναζήτηση ατόμου κατά τη διάρκεια ενός κρίσιμου περιστατικού. Η συγκεκριμένη διαδικασία, εκτός από την εφαρμογή της στις εγκαταστάσεις του εκπαιδευτικού ιδρύματος, προτείνεται ακόμη και στα σχολικά λεωφορεία, στα οποία με τη χρήση live tracking είμαστε ενήμεροι για το ακριβές σημείο του οχήματος, καθώς και για την επιβίβαση-αποβίβαση μαθητών κλπ.
• Διαχείριση σεισμικού κινδύνου:

Μία διαδικασία σχεδιασμένη (βάσει νόμου) για όλα τα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία της επικράτειας. Η εμπέδωση και εφαρμογή τέτοιων διαδικασιών από όλο το δυναμικό του σχολείου, αλλά και ο εμπλουτισμός τους με ποικίλα σενάρια, στοχεύουν στην ψυχολογική αλλά και επιχειρησιακή μας ετοιμότητα.

• Διαχείριση εισβολέα (ένοπλου ή μη):

Σε μία τέτοια εισβολή, το προσωπικό ασφαλείας πρέπει να είναι πλήρως εκπαιδευμένο για να αντεπεξέλθει στο περιστατικό, έχοντας φυσικά λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα αυτοπροστασίας. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι καθίσταται αναγκαία η σύνταξη μίας ειδικής επιχειρησιακής ομάδας για εξεζητημένες περιπτώσεις που χρήζουν καταστολής. Επιπρόσθετα με την ένταξη πιστοποιημένων χειριστών δρόνου στο δυναμικό, δίνεται η δυνατότητα απομακρυσμένης οπτικοακουστικής επαφής με τον εισβολέα για περιορισμό της απειλής. Σε κάθε περίπτωση, η συμβολή της αστυνομίας είναι αναγκαία.

• Εκκένωση σχολικού λεωφορείου:
  Μία διαδικασία που δεν χρησιμοποιείται ευρέως από τα σχολεία της χώρας, μολονότι άκρως απαραίτητη. Με τη συνδρομή οδηγού και συνοδού προετοιμάζονται οι μαθητές όλων των βαθμίδων να αντεπεξέλθουν σε ένα επικίνδυνο περιστατικό. Τέτοιες προσομοιώσεις πρέπει να είναι αληθοφανείς (π.χ. παρουσία τεχνητού καπνού), κάνοντας χρήση όλων των πιθανών τρόπων εξόδου από το όχημα αναλόγως σεναρίου, προκειμένου σε μία επικίνδυνη κατάσταση οι μαθητές να ενεργήσουν μεθοδευμένα και με το λιγότερο δυνατό άγχος.
• Εφημερίες καθηγητών:
  Ο ορισμός του διατμηματικού χαρακτήρα που αναφέραμε νωρίτερα. Η αλυσίδα της ασφάλειας, απαρτίζεται από το σύνολο των εργαζομένων (διοικητικών-εκπαιδευτικών), οι οποίοι, μέσω εφημεριών, συνδράμουν στο έργο του τμήματος ασφαλείας. Η συνεργασία αυτή είναι άκρως απαραίτητη για την εύρυθμη λειτουργία του τμήματος, επομένως, είναι αρμοδιότητά του να ενημερώνει και να εκπαιδεύει τα υπόλοιπα τμήματα και τους εργαζομένους της επιχείρησης για τις σωστές πρακτικές που πρέπει να υιοθετούνται, με σκοπό την επίτευξη ενός ασφαλούς σχολικού περιβάλλοντος.
• Έγκαιρη αναγνώριση και διαχείριση περιστατικών εκφοβισμού (bullying):
  Τα Εκπαιδευτήρια Δούκα, με πίστη στη δέσμευσή τους όλοι οι μαθητές να λαμβάνουν την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση μέσα σ’ ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον, παρακολουθούν στενά τις κοινωνικές συνθήκες που έχουν οδηγήσει σε αυξητική τάση των περιστατικών βίας και εκφοβισμού και επιδεικνύουν μηδενική ανοχή στα φαινόμενα αυτά. Με γνώμονα αυτό, τα Εκπαιδευτήρια Δούκα εφαρμόζουν πιστοποιημένη πλέον «Πολιτική Πρόληψης και Αντιμετώπισης Βίας και Σχολικού Εκφοβισμού», υπό την ευθύνη του τμήματος ψυχοπαιδαγωγών. Η Πολιτική αυτή αποτελεί δέσμευση συμμόρφωσης για όλους. Δημιουργήθηκε σύμφωνα με την Εθνική και Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ενδοσχολική βία και τον σχολικό εκφοβισμό και στηρίζεται στο πρότυπο αντιμετώπισης του Ευρωπαϊκού Δικτύου Antibullying, ενώ έχει λάβει Πιστοποίηση από Ανεξάρτητη Αρχή Ελέγχων και Πιστοποιήσεων.

Βέλτιστες Πρακτικές

Στο ίδιο πλαίσιο, είναι σημαντικό για έναν εκπαιδευτικό οργανισμό να ακολουθήσει αυτή την καλή πρακτική και να ξεκινήσει νωρίς πρόγραμμα πρόληψης και διαχείρισης περιστατικών εκφοβισμού και ενδοσχολικής βίας. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί με το συνδυασμό εξειδικευμένης εκπαίδευσης του προσωπικού όλων των τμημάτων, την καθοδήγηση από τους ψυχολόγους του σχολείου, τη χρήση κυτίων (ανώνυμων-επώνυμων) και αρκετών άλλων μέσων που συμβάλουν στην έγκαιρη αναγνώριση ακόμη και των πρώιμων ενδείξεων που οδηγούν σε τέτοια δυσάρεστα φαινόμενα. Το κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό ασφαλείας έχοντας τη συνολική εποπτεία των εγκαταστάσεων, συλλέγει πληροφορίες και τις μεταφέρει στον υπεύθυνο ασφαλείας, ενώ εκείνος με τη σειρά του διοχετεύει το υλικό στους αρμόδιους.

• Ομάδα Διαχείρισης κρίσεων:

Συχνά παρατηρείται εννοιολογική σύγχυση ως προς την ομάδα που διαχειρίζεται κρίσεις, με εκείνη της διαχείρισης έκτακτων περιστατικών. Μία κρίση έρχεται μετά το ίδιο το περιστατικό και τη διαχειρίζεται συγκεκριμένη ομάδα με σκοπό τον μείωση-εξάλειψη του αντίκτυπου σε όλους τους τομείς. Οι ομάδες αυτές πρέπει, φυσικά, να απαρτίζονται και από τον υπεύθυνο ασφαλείας της επιχείρησης.

• Ρομποτικές συσκευές για αυξημένη εποπτεία χώρων:

Ολοένα και πιο οικεία γίνεται η ενίσχυση των τμημάτων ασφαλείας με ρομποτικές συσκευές, οι οποίες συμβάλουν στην απομακρυσμένη επίγεια και εναέρια εποπτεία χώρων. Κάτι τέτοιο σε πιλοτικό επίπεδο, μπορεί να πραγματοποιηθεί με τη συνεργασία μαθητών, εκπαιδευτικών ρομποτικής και τμήματος ασφαλείας, τμημάτων δηλαδή που υφίστανται στα σύγχρονα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τέτοιες αναβαθμίσεις δεν αντικαθιστούν προσωπικό, αλλά βελτιώνουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

• Εκκενώσεις κτηρίων (λ.χ. πυρκαγιά):

Μιας και στους εκπαιδευτικούς οργανισμούς διοργανώνονται συχνά εκδηλώσεις παντός τύπου, όλο το προσωπικό και οι μαθητές χρειάζεται να είναι ενήμεροι σχετικά με τις διαδικασίες εκκενώσεων, καθώς και των σημείων συγκέντρωσης. Ασκήσεις εκκενώσεων προτείνεται να πραγματοποιούνται τουλάχιστον τρεις φορές ανά έτος (προειδοποιημένα και μη) και ειδικές επιχειρησιακές ομάδες (εκ του προσωπικού) ανάλογα το συμβάν είναι η πρώτη γραμμή άμυνας-καθοδήγησης.

• Συνεργασία με τις Αρχές:

Οι άριστες σχέσεις των επαγγελματιών της ασφάλειας με τις Αρχές και η διαρκής συνεργασία με αυτές σε συγκεκριμένα περιστατικά, θεωρούνται απαραίτητες και στοχεύουν στην πρόληψη αλλά και την αμεσότερη αντιμετώπιση κρίσιμων περιστατικών.

• Lock-down (μερικό-ολικό):
  Δεδομένης της επιρροής του διαδικτύου, τα φαινόμενα μιμητισμού ακραίων και επικίνδυνων για την ανθρώπινη ζωή περιστατικών οδηγούν στην κατασκευή-ορισμό ενός safe-room, ικανού να φιλοξενήσει όλους τους παρευρισκόμενους (ολικό lock-down) για τουλάχιστον 3 ημέρες. Παράλληλα, μικρότερα «δωμάτια ασφαλείας» προτείνεται να υπάρχουν σε όλα τα σχολικά κτήρια (μερικό lock-down), προκειμένου να φιλοξενήσουν αμεσότερα τους παρευρισκόμενους, με χωρητικότητα ίση εκείνης του δυναμικού τους. Τέτοιες κατασκευές δεν είναι διαδεδομένες στη χώρα μας (και σε ακόμα μικρότερο βαθμό σε σχολεία) και είθισται να είναι εφοδιασμένες με τρόφιμα, τουαλέτες, ειδικούς εξαερισμούς, και δίαυλους επικοινωνίας με τον «έξω κόσμο». Παραδείγματα περιπτώσεων που μπορούν να ενεργοποιήσουν την εν λόγω διαδικασία, είναι η εισβολή του εξ Αμερικής φερόμενου ως active shooter, η ακραία εκδοχή ενός βιολογικού πολέμου κλπ.

Συνοψίζοντας, τα παραπάνω αποτελούν μία μόνο πτυχή του συνολικού έργου του τμήματος ασφαλείας, αναδεικνύοντας τη σημασία της συνεργασίας και της δημιουργικής εμπλοκής όλων των τμημάτων της επιχείρησης, καθώς και τη γενικότερη φιλοσοφία που απαιτείται από όλους τους συμβαλλόμενους, προκειμένου να προκύψει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Απώτερος στόχος μας είναι να κινούμαστε σε ένα ασφαλές περιβάλλον, εξαλείφοντας τα φαινόμενα «ωχαδερφισμού», έχοντας κατά νου την ένωση για τον κοινό σκοπό και τη συνεχή επαγρύπνηση. Άλλωστε, το πόσο ισχυρή είναι η «αλυσίδα» της ασφάλειας, το ορίζει ο πιο αδύναμός της κρίκος!