Εθνικός Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας,: Όργανα Διαχείρισης και Δράσεις

Στο δεύτερο μέρος του άρθρου μας για τον Εθνικό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, θα αναλύσουμε τα Όργανα Διαχείρισης θεμάτων Π.Π., το Γενικό Σχέδιο «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ» καθώς και τις επίκαιρες δράσεις και πρωτοβουλίες που πραγματοποιούνται.

Όργανα διαχείρισης θεμάτων ΠΠ
Η αντιμετώπιση των καταστροφών από τη ΓΓΠΠ, τις αντίστοιχες Περιφερειακές Υπηρεσίες και τους Φορείς Ασφάλειας/Πολιτικής Προστασίας, τα Όργανα Διαχείρισης που συγκροτούνται καθώς και οι διαδικασίες που ενεργοποιούνται, τελούν σε συνάρτηση με τον επικείμενο ή εκδηλωμένο κίνδυνο, το βαθμό της έκτασης και της έντασης αυτού, καθώς και τις συνέπειες που προκλήθηκαν ή επίκειται να προκληθούν, βάσει εκτίμησης της κατάστασης.

Γενικά, οι καταστροφές διακρίνονται σε:

• Γενική καταστροφή: Νοείται η καταστροφή που εκτείνεται σε περισσότερες από τρεις περιφέρειες της χώρας. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας καταστροφής μπορεί να νοηθεί η περίπτωση των δασικών πυρκαγιών του 2007, που είχε ως αποτέλεσμα την κήρυξη της χώρας σε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών.
• Περιφερειακή καταστροφή μικρής έντασης: Νοείται αυτή, για την αντιμετώπιση της οποίας αρκεί το δυναμικό και τα μέσα Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας. Τέτοια παραδείγματα μπορούν να χαρακτηριστούν οι κατά καιρούς πλημμύρες που λαμβάνουν χώρα στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.
• Περιφερειακή καταστροφή μεγάλης έντασης: Νοείται αυτή, για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται η διάθεση δυναμικού και μέσων Πολιτικής Προστασίας και από άλλες Περιφέρειες ή και από κεντρικές υπηρεσίες και φορείς.
• Τοπική καταστροφή μικρής έντασης: Νοείται αυτή, για την αντιμετώπιση της οποίας αρκεί το δυναμικό και τα μέσα Πολιτικής Προστασίας σε επίπεδο Νομού.
• Τοπική καταστροφή μεγάλης έντασης: Νοείται αυτή, για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται η διάθεση δυναμικού και μέσων Πολιτικής Προστασίας και από άλλους Νομούς, Περιφέρειες ή και από κεντρικές υπηρεσίες και φορείς.

Για την αντιμετώπιση αυτών των έκτακτων αναγκών, συγκροτούνται κατά περίπτωση τα ακόλουθα όργανα:
(α) Κεντρικό Συντονιστικό Όργανο ΠΠ (ΚΣΟΠΠ)
Συγκροτείται για αντιμετώπιση μεγάλης έκτασης καταστροφών, στην έδρα της ΓΓΠΠ, με Πρόεδρο το Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας και μέλη τους Γενικούς Γραμματείς όλων των εμπλεκόμενων Υπουργείων. Εάν η καταστροφή είναι ιδιαίτερα μεγάλη, αντί των ΓΓ το ανώτατο αυτό Όργανο μπορεί να συγκροτείται από τους αντίστοιχους Υπουργούς ή τους αρμόδιους για την ΠΠ Υφυπουργούς, υπό την Προεδρία του Υπουργού Εσωτερικών.
(β) Συντονιστικό Νομαρχιακό Όργανο (ΣΝΟ)
Συγκροτείται για καταστάσεις εκτάκτων αναγκών σε Νομαρχιακό επίπεδο, με Πρόεδρο το Νομάρχη και μέλη τους Προϊστάμενους Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, το Στρατιωτικό Διοικητή, το Λιμενάρχη, τον Αστυνομικό Διευθυντή, τον Προϊστάμενο Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, τον Προϊστάμενο Δασών, τον Προϊστάμενο Τεχνικών Υπηρεσιών, τον Προϊστάμενο Υγείας – Πρόνοιας, δύο μέλη του Νομαρχιακού Συμβουλίου, τον εκπρόσωπο της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων, καθώς και εκπροσώπους Εθελοντικών Οργανώσεων.
(γ) Συντονιστικό Τοπικό Όργανο (ΣΤΟ)

Συγκροτείται για καταστάσεις εκτάκτων αναγκών, σε δημαρχιακό επίπεδο, με Πρόεδρο το Δήμαρχο και μέλη δύο Δημοτικούς Συμβούλους, ειδικευμένα στελέχη ΠΠ της Περιφέρειας και του Νομού, εκπρόσωπο του Στρατιωτικού Διοικητή, το Διοικητή του τοπικού Αστυνομικού Τμήματος, τον Προϊστάμενο της τοπικής Πυροσβεστικής Υπηρεσίας ή εκπρόσωπο της αντίστοιχης στην έδρα του Νομού, τον προϊστάμενο της Δημοτικής Αστυνομίας, τον εκπρόσωπο του Λιμενικού Τμήματος περιοχής – εφόσον υφίσταται, τον Προϊστάμενο του τοπικού Δασαρχείου ή εκπρόσωπο της Δ/νσης Δασών της Περιφέρειας, τον Προϊστάμενο Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, καθώς και εκπροσώπους των Εθελοντικών Οργανώσεων.
Σχεδιασμός Πολιτικής Προστασίας – Γενικό Σχέδιο «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ»
Ο όλος σχεδιασμός του Συστήματος Πολιτικής Προστασίας στηρίζεται στις προβλέψεις του γνωστού Σχεδίου «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ». Το Σχέδιο αυτό αποτελεί το κατευθυντήριο κείμενο για τη σύνταξη των ειδικότερων σχεδίων διαχείρισης των κινδύνων, που έχουν αναγνωρισθεί ως σημαντικότεροι από τους αρμόδιους δημόσιους φορείς. Γι΄ αυτόν το λόγο αποκαλείται Γενικό Σχέδιο. Με το σχέδιο αυτό επιδιώκεται η ταχεία κινητοποίηση και η συντονισμένη χρησιμοποίηση των Δυνάμεων Πολιτικής Προστασίας της χώρας και εμπλεκόμενων Υπουργείων, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση καταστροφών που προκαλούνται από αιφνίδιες φυσικές, τεχνολογικές ή άλλες καταστροφές. Σκοπός είναι τα επιμέρους Ειδικά Σχέδια μετά το πέρας των εργασιών να ενσωματωθούν σε ένα Γενικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης ανά καταστροφή. Οι κίνδυνοι και παράλληλα, σύμφωνα με το πνεύμα του νόμου οι καταστροφές που έχουν αναγνωρισθεί και για τις οποίες θα πρέπει να συνταχθούν Γενικά Σχέδια, είναι οι εξής :

• Φυσικές Καταστροφές: Δασική πυρκαγιά, σεισμός, πλημμύρα, έντονα καιρικά φαινόμενα (ανεμοστρόβιλος – θυελλώδεις άνεμοι, έντονη χιονόπτωση – χιονοθύελλα – παγετός, καύσωνας), κατολισθητικά φαινόμενα, ηφαιστειακή δράση.
• Τεχνολογικές Καταστροφές: ΧΒΡΠ (Χημικά, Βιολογικά, Ραδιολογικά και Πυρηνικά) συμβάντα, μονάδες παραγωγής – διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, εγκαταστάσεις με επικίνδυνες ουσίες, μεγάλη πυρκαγιά σε εγκατάσταση, επικίνδυνη ρύπανση (ατμόσφαιρα, θάλασσα, έδαφος), καταστροφή φράγματος, ατύχημα σε εγκατάσταση εξόρυξης (μεταλλεία -ορυχεία), καταστροφή δικτύων επικοινωνίας.
• Λοιπές Καταστροφές: Μεγάλα θαλάσσια ατυχήματα, μεγάλα σιδηροδρομικά ατυχήματα – κατάρρευση γέφυρας, μεγάλα αεροπορικά ατυχήματα, επιδρομή βλαβερών ζώων, θανατηφόρα επιδημία.

Βασικός σκοπός με τη σύνταξη των Ειδικών και Γενικών Σχεδίων στη βάση του προτύπου σύνταξης, είναι η τυποποίηση των σχεδίων και η εναρμόνιση όλων των δράσεων.
Διεθνές σήμα της Πολιτικής Προστασίας
Το σήμα της Πολιτικής Προστασίας της Χώρας (σχήμα 1) έχει καταχωρηθεί στα διεθνή διακριτικά σήματα και έχει θεσμοθετηθεί σε ό,τι αφορά στις Ελληνικές Δυνάμεις Πολιτικής Προστασίας. Οι δύο παράπλευρες πλευρές του ισοσκελούς τριγώνου συμβολίζουν τις δράσεις πρόληψης και επέμβασης αντίστοιχα, ενώ η βάση του τριγώνου συμβολίζει τις δράσεις αποκατάστασης και αρωγής στους πληγέντες. Το σήμα της Πολιτικής Προστασίας αποτυπώνει την αλληλεγγύη των δυνάμεων Πολιτικής Προστασίας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, ενώ έχει και πρακτικές προεκτάσεις, δεδομένου ότι:

• Παρέχει σε όλους τους Φορείς Πολιτικής Προστασίας που δραστηριοποιούνται σε ένα χώρο καταστροφής, σαφή αναγνώριση των στελεχών Πολιτικής Προστασίας.
• Διευκολύνει τις Αρχές Πολιτικής Προστασίας στην αναγνώριση των αναρμόδιων και την απομάκρυνσή τους από την περιοχή της καταστροφής.
• Ενισχύει την εικόνα της αποτελεσματικής επέμβασης και της εκδήλωσης της πρόνοιας του Κράτους στους πληγέντες πολίτες.

Επίκαιρες δράσεις και πρωτοβουλίες

Σε επίπεδο Ε.Ε., από τον Οκτώβριο του 2007 η ΓΓΠΠ εξελίσσει ένα νέο σχέδιο, τμήμα του οποίου είναι όχι μόνο η πλήρης συμμετοχή μας στον Ευρωπαϊκό – Κοινοτικό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας σε όλα τα επίπεδα, αλλά και η παρουσία μας με Ευρωπαϊκές Μονάδες. Ήδη η Ελλάδα έχει δηλώσει 6 εθνικές μονάδες και συμμετέχει σε όλες τις εκπαιδεύσεις και στις συναντήσεις που πραγματοποιούνται σε επίπεδο Ε.Ε. Σε εγχώριο επίπεδο, πέρα από τον τρέχοντα συντονισμό των δράσεων σε εθνικό επίπεδο για τις ανάγκες ΠΠ, αυτό το χρονικό διάστημα έχουν αρχίσει οι βασικές συνεργασίες για την υλοποίηση των προβλέψεων του σχετικά πρόσφατου νομοθετικού πλαισίου σε ό,τι αφορά στο «Σχέδιο Διαχείρισης Ανθρώπινων Απωλειών» καθώς και για τις εθνικές «Ομάδες Αναγνώρισης Θυμάτων Καταστροφών», στο πλαίσιο μαζικών απωλειών από καταστροφές, εγκληματικές και τρομοκρατικές ενέργειες. Το Σχέδιο Διαχείρισης Ανθρώπινων Απωλειών αφορά στη διαχείριση συμβάντων με πολυάριθμους θανόντες από φυσικές, τεχνολογικές καταστροφές, ΧΒΡΠ περιστατικά και μείζονες τρομοκρατικές ενέργειες και σκοπό έχει να οργανώσει τις δράσεις των αρμόδιων φορέων στη διαχείριση των νεκρών, σε όλες τις φάσεις, από τον εντοπισμό και την ταυτοποίηση μέχρι και την απόδοση στους οικείους τους.
Οι Ομάδες Αναγνώρισης Θυμάτων Καταστροφών συγκροτούνται για την αναγνώριση και ταυτοποίηση της ταυτότητας των θυμάτων από τις παραπάνω αιτίες, με τη χρήση όλων των διαθέσιμων μέσων εγκληματολογικής εξερεύνησης, εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού και τεχνολογίας, με τη σύγκριση και ταύτιση έγκυρων και ελεγμένων προθανάτιων και μεταθανάτιων δεδομένων (αποτυπώματα, φωτογραφίες, σωματότυπος, δείγμα DNA, οδοντικά εκμαγεία, ιατρικά στοιχεία, σημεία στίξης, τατουάζ κ.λπ.).
Σημαντική δράση θεωρείται επίσης η θεσμική σύσταση Υποστηρικτικής Ομάδας Διαχείρισης ΧΒΡΠ απειλών και συμβάντων, η οποία υπάγεται απευθείας στο Γενικό Γραμματέα ΠΠ και αποτελεί επιτελικό συμβουλευτικό όργανο, υποστηρίζοντας επιστημονικά και τεχνογνωστικά τα όργανα που συστήνονται και τις επιχειρησιακές δυνάμεις που ενεργούν στο θέατρο επιχειρήσεων ενός τέτοιου περιστατικού. Τα σχετικά νομοθετήματα απηχούν τις σύγχρονες προβλέψεις πολιτικής προστασίας για ενιαία και οργανωμένη ανταπόκριση των υπηρεσιών εκτάκτων αναγκών και συνάδουν με τις αντίστοιχες πολιτικές και πρακτικές που ακολουθούνται σε παγκόσμιο επίπεδο. Παράλληλα, βρίσκονται στο τελικό στάδιο οι εργασίες για την ολοκλήρωση του Σχεδίου Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης, που αποτελούν ένα κρίσιμο κλάδο κινδύνων και καταστροφών.
Δράση του Κέντρου Επιχειρήσεων ΠΠ της ΓΓΠΠ κατά το 2008
Το ΚΕΠΠ κατά το έτος 2008 και σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από την υφιστάμενη νομοθεσία, κλήθηκε και ανέλαβε το συντονισμό για την κινητοποίηση των δράσεων των φορέων ΠΠ σε πανελλαδικό επίπεδο, για χίλια εκατόν ογδόντα δύο (1182) περιστατικά, έναντι δύο χιλιάδων τετρακοσίων εξήντα (2460) περιστατικών του 2007 και επτακοσίων ογδόντα (780) του 2006.
Επίλογος
Οι έκτακτες ανάγκες που προκαλούνται από τη Φύση, την Τεχνολογία και τον ¶νθρωπο και προκαλούν μεγάλες καταστροφές, έχουν μπει για τα καλά στην καθημερινή μας ζωή. Τα τραγικά περιστατικά που έλαβαν χώρα ιδίως την τελευταία 9ετία, με σημείο αναφοράς την 11/09 στις ΗΠΑ, αλλά και οι μεγάλες κλιματικές αλλαγές που παρατηρούνται στον πλανήτη, έχουν αναδείξει το είδος των έκτακτων αναγκών που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Μέχρι σήμερα, στην Ελλάδα δεν έχουμε αντιμετωπίσει μείζονα ανθρωπογενή περιστατικά σκόπιμης και κακόβουλης δράσης, με σημαντικές απώλειες και καταστροφικές συνέπειες. Αντιμετωπίζουμε άλλα, ίσως με άλλη αφετηρία, όπως οι γνωστές καταστροφικές δασικές πυρκαγιές.
Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για την επόμενη μέρα. Η πράξη απέδειξε ότι οι Δυνάμεις Πολιτικής Προστασίας οφείλουν να προετοιμάζονται ακόμη και για ακραία, ίσως και απίθανα σενάρια. Από την άλλη, οι Επιχειρήσεις, οι Οργανισμοί του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και όλοι οι Έλληνες πολίτες οφείλουν να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για την προληπτική προστασία του κεφαλαίου τους. Παράλληλα, να ενημερώνονται και να διδάσκονται από τις έκτακτες ανάγκες, εφόσον νομοτελειακά θα ξανάρθουν.
Η συνεργασία όλων των πλευρών είναι εκ των πραγμάτων απολύτως απαραίτητη.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά σε ανοιχτή επιστολή του ο Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, αντιπτέραρχος ε.α. κος Χαράλαμπος Μουζάς «Είναι γνωστό πως, αν και θεσμός, η Πολιτική Προστασία όσο οργανωμένη και να είναι, δεν μπορεί να αντιδράσει και να διαχειριστεί τις συνέπειες μιας καταστροφής, αν τα αντανακλαστικά της κοινωνίας μας δεν στηριχθούν σε κοινές αξίες, κοινές αντιλήψεις και κοινές αναφορές. Η συνεργασία σε όλα τα επίπεδα είναι ο πυρήνας μιας «κοινωνίας συνανθρώπων».

Σημείωμα του συντάκτη: Το παραπάνω άρθρο επιχειρεί να καλύψει βασικές γνώσεις του εθνικού μηχανισμού της ΠΠ, για τις ανάγκες των αναγνωστών του κλαδικού περιοδικού. Δεν ήταν δυνατό να αναπτυχθούν όλα τα αντικείμενα του μηχανισμού. Σταχυολογήθηκαν τα σημαντικότερα, δηλαδή όσα κρίνονται απαραίτητα να γνωρίζει κάθε στέλεχος που ασχολείται με θέματα εσωτερικής ασφάλειας.

Του Αθανασίου Κοκκαλάκη
Αστυνόμου Α΄