Έργο SPIRIT : Ενίσχυση της Ασφάλειας των Χώρων Λατρείας

 Οι Τεχνολογικές Λύσεις και η Άσκηση Επί Χάρτου στην Αθήνα

Σε μια εποχή όπου οι διεθνείς εντάσεις και οι περιφερειακές συγκρούσεις αυξάνονται, όπως αποδεικνύεται από τις πρόσφατες εχθροπραξίες στη Μέση Ανατολή, οι απειλές κατά της ασφάλειας των δημόσιων χώρων και των ευάλωτων κοινοτήτων γίνονται πιο έντονες. Οι χώροι λατρείας (Places of Worship – PoW), που αποτελούν σημεία συγκέντρωσης και συμβολισμού για θρησκευτικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτών των προκλήσεων.

 Νικόλαος Λαλαζήσης
Project Μanager/ Επιστημονικός Συνεργάτης του Κέντρου Μελετών Ασφάλειας (ΚΕΜΕΑ)

Η προστασία των χώρων λατρείας δεν αποτελεί απλώς θέμα ασφάλειας, αλλά και ζήτημα διατήρησης της κοινωνικής συνοχής, της ελευθερίας της θρησκείας και της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Άσκηση Επί Χάρτου (Tabletop Exercise, TTX) του SPIRIT για την προστασία των Χώρων Λατρείας

Στα πλαίσια αυτά από τις 2 έως τις 4 Οκτωβρίου 2024 πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα και τις εγκαταστάσεις του Κέντρου Μελετών Ασφάλειας (ΚΕΜΕΑ) η Άσκηση Επί Χάρτου (Tabletop Exercise, TTX) του έργου SPIRIT.

Το SPIRIT (Synergies to Protect places of worshIp and RelIgious gaTherings) επικεντρώνεται στην προστασία των χώρων λατρείας και των θρησκευτικών συγκεντρώσεων από σύγχρονες απειλές, αναπτύσσοντας καινοτόμα τεχνολογικά εργαλεία και βέλτιστες πρακτικές ασφαλείας.

Η εκδήλωση στην Αθήνα ήταν το πρώτο από μια σειρά εκπαιδευτικών και πρακτικών ασκήσεων που προγραμματίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με στόχο την ενίσχυση της ετοιμότητας και της απόκρισης των εμπλεκόμενων φορέων. Η Άσκηση Επί Χάρτου (TTX) εστίασε στην πρακτική εφαρμογή των τεχνολογιών του SPIRIT, καθώς και στην ανάπτυξη στρατηγικών απόκρισης σε απειλές μέσω ρεαλιστικών σεναρίων.

Κατά τη διάρκεια του τριήμερου αυτού γεγονότος, η πρώτη ημέρα ήταν αφιερωμένη σε εκπαιδευτικά σεμινάρια που κάλυψαν κρίσιμα θέματα για την ασφάλεια των χώρων λατρείας. Η δεύτερη ημέρα επικεντρώθηκε στην πρακτική εφαρμογή μέσω ασκήσεων επί χάρτου και τεχνολογικών επιδείξεων, όπως το σύστημα προσομοίωσης πλήθους και η 3D Πλατφόρμα Εκπαιδευτικών Σεναρίων Απειλών. Η τρίτη ημέρα ήταν αφιερωμένη στη διάχυση των αποτελεσμάτων, με τη συμμετοχή των εμπλεκόμενων φορέων σε ζωντανές επιδείξεις των εργαλείων του SPIRIT, ενισχύοντας την κατανόηση των εφαρμογών τους σε πραγματικά σενάρια ασφαλείας, και αποτελώντας πρόδρομη εκδήλωση για άλλες παρόμοιες που θα ακολουθήσουν στη Βαρκελώνη και τη Ρώμη, και το τελικό συνέδριο στις Βρυξέλλες τον Απρίλιο του 2025, όπου θα παρουσιαστούν τα συνολικά αποτελέσματα του έργου.

Η Σημασία της Ασφάλειας των Χώρων Λατρείας

Οι χώροι λατρείας είναι δημόσια προσβάσιμοι χώροι με υψηλό συμβολισμό, γεγονός που τους καθιστά ευάλωτους σε ποικίλες απειλές, όπως η τρομοκρατία και οι επιθέσεις μίσους. Οι περιορισμένες υποδομές ασφαλείας αυτών των χώρων τους καθιστούν «ευπαθείς στόχους» (soft targets). Η επίθεση σε έναν χώρο λατρείας μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην κοινωνική συνοχή και στη δημόσια ασφάλεια, επηρεάζοντας τις βασικές αξίες της κοινωνίας, όπως η ανεκτικότητα και ο σεβασμός.

Προκλήσεις με τις Υφιστάμενες Λύσεις Ασφάλειας

Οι λύσεις που χρησιμοποιούνται σήμερα για την ασφάλεια των χώρων λατρείας δεν αξιοποιούν πλήρως τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις. Οι τεχνολογικές καινοτομίες δεν έχουν ενσωματωθεί κατάλληλα στις τρέχουσες στρατηγικές ασφαλείας, ενώ τα πρότυπα ασφαλείας συχνά θεωρούνται δύσκολα εφαρμόσιμα και ξεπερασμένα, με αποτέλεσμα η ανάγκη για την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου, συστήματος ετοιμότητας και απόκρισης να παραμένει πιο επίκαιρη παρά ποτέ.

Η έλλειψη συντονισμού και εναρμονισμού του πλαισίου πολιτικής μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ δημιουργεί επιπλέον προκλήσεις στην προσπάθεια να αναπτυχθεί μια κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική για την προστασία των χώρων λατρείας.

Το SPIRIT με μια Ματιά

Το έργο SPIRIT (Synergies to Protect places of worshIp and RelIgious gaTherings), χρηματοδοτούμενο από το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Internal Security Fund) αποσκοπεί στην ενίσχυση της ασφάλειας των χώρων λατρείας και των θρησκευτικών συγκεντρώσεων μέσω της ανάπτυξης και εφαρμογής καινοτόμων τεχνολογικών εργαλείων και βέλτιστων πρακτικών. Το έργο ξεκίνησε την 1η Μαΐου 2023 και αναμένεται να ολοκληρωθεί στις 31 Απριλίου 2025 με συντονιστή την Ελληνική Αστυνομία και το Κέντρο Μελετών Ασφάλειας να έχει τον κεντρικό ρόλο στην παρακολούθηση των δράσεων του έργου.

Για την υποστήριξη των δραστηριοτήτων του SPIRIT, έχει δημιουργηθεί ένα διεθνές κοινοπρακτικό σχήμα, το οποίο αποτελείται από 12 εταίρους από 8 ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Ισπανία, Γερμανία, Ιταλία, Αυστρία, Βέλγιο, Ρουμανία, Κύπρο). Στην κοινοπραξία συμμετέχουν 3 αρχές επιβολής του νόμου (Ελληνική Αστυνομία, Αστυνομία της Βαρκελώνης, και Αστυνομική Ακαδημία της Βαυαρίας), καθώς επίσης 3 θρησκευτικά ιδρύματα (Ιερά Μητρόπολη Γλυφάδας, Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, Ευρωπαϊκή Ισλαμική Ένωση), 1 ερευνητικός φορέας (ΚΕΜΕΑ) , 4 εταιρείες (STAM, SIMAVI, SYNYO, IANUS) που ασχολούνται με θέματα ασφάλειας, τεχνολογικών λύσεων και εκπαίδευσης. Τέλος τις δράσεις ενημέρωσης και διάχυσης των αποτελεσμάτων του έργου πραγματοποιεί ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας (EOS)

Οι δραστηριότητες του SPIRIT πραγματοποιούνται σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Ελλάδας, του Βελγίου, της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Γερμανίας, προσφέροντας μια ευρεία γεωγραφική κάλυψη και ενσωματώνοντας διαφορετικές τοπικές προοπτικές, πολιτικές και πρακτικές ασφάλειας με τη συμμετοχή πολλών ενδιαφερόμενων φορέων.

Στόχοι και Τεχνολογικά Εργαλεία του SPIRIT

Για να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις ασφάλειας, το έργο SPIRIT στόχευσε στην ανάπτυξη μιας σειράς από καινοτόμα εργαλεία και βέλτιστες πρακτικές που ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες ασφάλειας των χώρων λατρείας. Αυτά περιλαμβάνουν:

• Ενισχυμένη Μεθοδολογία Αξιολόγησης Τρωτότητας (EVAM): Η Ενισχυμένη Μεθοδολογία Αξιολόγησης Τρωτότητας (EVAM) αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία του έργου SPIRIT, σχεδιασμένη για να βοηθήσει στην αναγνώριση των τρωτών σημείων σε χώρους λατρείας και στην ανάπτυξη προληπτικών μέτρων για την αποτροπή επιθέσεων. Μέσω αυτής της μεθοδολογίας, τα αδύναμα σημεία των χώρων λατρείας αξιολογούνται, επιτρέποντας την εφαρμογή στρατηγικών ασφάλειας που είναι προσαρμοσμένες στις συγκεκριμένες ανάγκες κάθε χώρου. Η EVAM έχει εφαρμοστεί σε διάφορους χώρους λατρείας ανά την Ευρώπη, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες και συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικτύου προστασίας των χώρων αυτών. Επίσης μέσω της χρήσης καινοτόμων τεχνολογιών και της τρισδιάστατης μοντελοποίησης των χώρων αυτών δόθηκε η δυνατότητα η μεθοδολογία αυτή να ψηφιοποιηθεί και να εφαρμοστεί σε ένα εικονικά υποστηριζόμενο (virtually assisted) περιβάλλον. Μερικές από τις τοποθεσίες όπου εφαρμόστηκε η μεθοδολογία περιλαμβάνουν:
  • Μουσείο Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη
  • Ιερός Ναός Παναγίας Φανερωμένης στη Βουλιαγμένη
  • Η Βασιλική dels Sants Màrtirs Just i Pastor στη Βαρκελώνη
  • Ιερός Ναός Mariä Himmelfahrt στο Μόναχο
  • Καθεδρικός des Saints Michel et Gudule στις Βρυξέλλες
  • Το Μεγάλο Μουσουλμανικό Τέμενος της Ρώμης
• 3D Μοντελοποίηση Χώρων Λατρείας & Πλατφόρμα Εκπαιδευτικών Σεναρίων Απειλών (3d Modelling & VR Training Platform): Μέσω της χρήσης τρισδιάστατης μοντελοποίησης για την αναπαράσταση και ανάλυση των βασικών σεναρίων απειλών, επιτρέπεται η καλύτερη προετοιμασία των αρχών για πιθανές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης παρέχοντας μια πιο ρεαλιστική απεικόνιση των πιθανών κινδύνων. Παράλληλα, η Εφαρμογή Εικονικής Πραγματικότητας (VR) μέσω της χρήσης ειδικών γιαλών δίνει την δυνατότητα στο προσωπικό των αρχών επιβολής του νόμου και των θρησκευτικών κοινότητες να εκπαιδευτούν στον τρόπο αντίδρασης σε κάποιο περιστατικό ασφάλειας, προσφέροντας ένα εικονικό περιβάλλον όπου μπορούν να εξασκηθούν σε σενάρια κρίσεων και να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους σε πραγματικό χρόνο και χωρίς τις πρακτικές δυσκολίες μιας πραγματικής άσκησης.
• Προσομοίωση Αντίδρασης Πλήθους (Crowd Simulation Module): Μέσω προηγμένων εργαλείων προσομοίωσης επιτρέπεται η ανάλυση διαφορετικών κινδύνων καθώς και η συμπεριφορά και διαχείριση πλήθους κατά τη διάρκεια θρησκευτικών εκδηλώσεων και ανά διαφορετικό τύπο απειλής. Η δυνατότητα προσομοίωσης της αντίδρασης τους πλήθους επιτρέπει την πρόβλεψη πιθανών προβλημάτων κατά την διαχείριση ενός περιστατικού ασφάλειας και τη βελτίωση των μέτρων ασφαλείας πριν την πραγματοποίησης μιας θρησκευτικής εκδήλωσης. Το εργαλείο αυτό επιτρέπει την αναπαραγωγή και ανάλυση συμπεριφορών ατόμων και πλήθους, βοηθώντας στη λήψη καλύτερων αποφάσεων ασφαλείας κατά τη διάρκεια μεγάλων συγκεντρώσεων σε θρησκευτικές εκδηλώσεις. Επίσης η ενσωμάτωση επιλογών από την πλευρά του χρήστη που αφορούν σε στοιχεία Ασφάλειας μέσω Σχεδιασμού (Security by Design) επιτρέπει να δοκιμαστούν εναλλακτικές λύσεις και μέτρα για να διαπιστωθεί εκ των προτέρων αυτό που αποδίδει καλύτερα και δεν δυσχεραίνει την αντίδραση του πλήθους και των αρχών σε ένα περιστατικό ασφάλειας.
• Οι Πλατφόρμες Επικοινωνίας Κρίσεων διασφαλίζουν την άμεση και συντονισμένη επικοινωνία μεταξύ των αρχών και των εμπλεκόμενων φορέων σε καταστάσεις κρίσεων, επιτρέποντας γρήγορη ανταπόκριση και βελτιωμένο συντονισμό κατά τη διαχείριση περιστατικών ασφαλείας. Για τον λόγο αυτό, στα πλαίσια του έργου SPIRIT αναπτύχθηκε μια Εφαρμογή για Κινητές Συσκευές (Community Policing Tool), η οποία δημιουργεί ένα αμφίδρομο κανάλι επικοινωνίας σε πραγματικό χρόνο με τους πολίτες και τις θρησκευτικές κοινότητες. Η εφαρμογή επιτρέπει την άμεση παροχή και λήψη πληροφοριών σχετικά με την ασφάλεια, ενισχύοντας τη συνεργασία και την ανταλλαγή δεδομένων για την προστασία των χώρων λατρείας ενάντια σε περιστατικά ασφάλειας δημιουργώντας ένα κανάλι για την έγκαιρη ενημέρωση των αρχών.
• Η Εκπαίδευση Θρησκευτικών Κοινοτήτων και Ενδιαφερόμενων Φορέων και η Διάχυση των Αποτελεσμάτων του SPIRIT αποτελούν κεντρικά στοιχεία του έργου. Στόχος είναι η κατανόηση και χρήση των εργαλείων ασφαλείας από τις θρησκευτικές κοινότητες και τους εμπλεκόμενους φορείς, καθώς και η ευαισθητοποίηση γύρω από τις βέλτιστες πρακτικές για την προστασία των χώρων λατρείας. Η εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2024 ήταν μέρος αυτών των δράσεων, με έμφαση στην εκπαίδευση και την επικοινωνία σχετικά με τα ζητήματα ασφάλειας. Παρόμοιες εκδηλώσεις προγραμματίζονται για τους επόμενους μήνες στη Βαρκελώνη και τη Ρώμη, ενώ το τελικό συνέδριο του SPIRIT, όπου θα παρουσιαστούν τα συνολικά αποτελέσματα του έργου, έχει προγραμματιστεί για τον Απρίλιο του 2025 στις Βρυξέλλες.

Η Άσκηση Επί Χάρτου (TTX) στην Αθήνα

Η Άσκηση Επί Χάρτου (Tabletop Exercise, TTX) που διοργανώθηκε στην Αθήνα από τις 2 έως τις 4 Οκτωβρίου 2024 αποτέλεσε το πρώτο και πιο καθοριστικό γεγονός για την εξέλιξη των αποτελεσμάτων του έργου SPIRIT.

Ημέρα 1: Εκπαιδευτικά Σεμινάρια: Η πρώτη ημέρα της εκδήλωσης επικεντρώθηκε σε μια σειρά εκπαιδευτικών σεμιναρίων, καλύπτοντας κρίσιμα θέματα που σχετίζονται με την προστασία των χώρων λατρείας. Οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να εξετάσουν τις προκλήσεις και να συζητήσουν τη σημερινή κατάσταση στην Ευρώπη, αναλύοντας το τοπίο των απειλών και τις νομικές και ηθικές πτυχές που συνδέονται με την προστασία αυτών των χώρων. Έγιναν επίσης αναφορές στη διαχείριση κινδύνων, στους κύκλους απόκρισης σε ένα περιστατικό, καθώς και στη Μεθοδολογία Ενισχυμένης Αξιολόγησης Τρωτότητας του SPIRIT. Οι εκπαιδευτικές ομιλίες έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στη λειτουργία των τεχνολογικών εργαλείων του SPIRIT και την εφαρμογή τους σε σενάρια που προσομοίαζαν πραγματικές καταστάσεις.

Ημέρα 2: Ασκήσεις Επί Χάρτου και Επίδειξη Τεχνολογιών: Η δεύτερη ημέρα επικεντρώθηκε στην πρακτική εφαρμογή των γνώσεων που αποκτήθηκαν κατά την πρώτη ημέρα. Οι συμμετέχοντες εισήχθησαν στα τεχνολογικά εργαλεία του SPIRIT και προχώρησαν σε μια σειρά ασκήσεων επί χάρτου που τους επέτρεψαν να αξιολογήσουν τις τρωτότητες και να αναπτύξουν στρατηγικές απόκρισης σε ένα κοντινό στο πραγματικό σενάριο.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας πραγματοποιήθηκε επίδειξη της Εκπαιδευτικής 3D Πλατφόρμας Σεναρίων Απειλών καθώς και του συστήματος προσομοίωσης πλήθους, το οποίο παρείχε σημαντικές πληροφορίες για τη διαχείριση μεγάλων συγκεντρώσεων σε χώρους λατρείας.

Ημέρα 3: Διάχυση Αποτελεσμάτων και Επίδειξη Τεχνολογικών Εργαλείων: Η τρίτη και τελευταία ημέρα ήταν αφιερωμένη στη διάχυση των αποτελεσμάτων και στην ανταλλαγή γνώσεων που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια των δύο προηγούμενων ημερών. Η ημέρα ξεκίνησε με μια παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ασκήσεων επί χάρτου, καθώς και των μελλοντικών δράσεων του έργου. Οι συμμετέχοντες είχαν επίσης την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μια σύντομη επίδειξη των βασικών τεχνολογικών εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν στις ασκήσεις αλλά και να δοκιμάσουν οι ίδιοι μερικές από τις τεχνολογίες και τα εργαλεία του SPIRIT, αποκτώντας μια πιο βαθιά κατανόηση της πρακτικής τους εφαρμογής σε πραγματικά σενάρια.

Συμπεράσματα του έργου

Το έργο SPIRIT αποτελεί μια σημαντική πρωτοβουλία για την ενίσχυση της ασφάλειας των χώρων λατρείας στην Ευρώπη. Μέσω της ανάπτυξης της πλατφόρμας εκπαίδευσης και της εφαρμογής σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων, το SPIRIT προωθεί την εναρμόνιση των στρατηγικών ασφάλειας, διασφαλίζοντας την προστασία και την ανθεκτικότητα αυτών των ευάλωτων χώρων με την δημιουργία μιας παλέτας πρακτικών και εργαλείων που ενισχύουν την συνεργασία θρησκευτικών οργανισμών, αρχών επιβολής του νόμου, πολιτών και εμπειρογνωμόνων σε θέματα ασφάλειας. Περισσότερες πληροφορίες αλλά και διαρκεί ενημέρωση σχετικά με τις δράσεις και τα αποτελέσματα του έργου μπορείτε να ενημερώνεστε μέσω της επίσημης ιστοσελίδας του έργου www.spirit-isf-eu και της σελίδας του στο LinkedIn (SPIRIT EU ). Παράλληλα, εκδίδεται ενημερωτικό δελτίο (newsletter) για τη συνεχή ενημέρωση σχετικά με την πρόοδο του έργου.