Εντοπισμός & εξουδετέρωση Αυτοσχέδιων Εκρηκτικών Μηχανισμών (Α.Ε.Μ.). Τεχνολογίες Ανίχνευσης (Β΄ Μέρος)

Είδαμε στο πρώτο μέρος του άρθρου, πόσο σχετικά απλό είναι να ταχυδρομήσει κάποιος μια παγιδευμένη επιστολή και έχουμε -δυστυχώς – διαπιστώσει, πόσο καταστροφικές συνέπειες μπορεί να έχει. Αυτό που αμβλύνει λίγο την κατάσταση, είναι ότι ο εντοπισμός τους είναι σχετικά απλός, αρκεί κάποιος να είναι εκπαιδευμένος ή να υπάρχουν διαθέσιμες ειδικές συσκευές, με ευτυχώς, όχι απαγορευτικό κόστος.

Δημήτρης Λόγος

Ταξίαρχος ΕΛ.ΑΣ. ε.α.

Τομεάρχης – Καθηγητής της ειδικότητας

 Στελεχών Υπηρεσιών Ασφαλείας των ΙΕΚ ΞΥΝΗ 

Κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει σε μέγιστο βαθμό την ανίχνευση εκρηκτικών, θα ήταν τα σκυλιά ανιχνευτές, τα οποία έχουν ειδική εκπαίδευση για εντοπισμό τέτοιων ουσιών. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι στον τομέα της ιδιωτικής ασφάλειας δεν έχει γίνει η αξιοποίηση που θα μπορούσε στο πεδίο αυτό, αναφορικά με τους «τετράποδους συνεργάτες», ενώ οι επίσημες αστυνομίες όλων σχεδόν των κρατών, τους έχουν στην πρώτη γραμμή της ανίχνευσης-εντοπισμού.

Και ενώ μπορεί οι ανιχνευτές σκύλοι να είναι οι πιο ενδεδειγμένοι για την ανίχνευση τόσο των παγιδευμένων επιστολών, όσο και ενός ολόκληρου γηπέδου πριν την έναρξη του αγώνα, ή της συναυλίας ή μιας πολιτικής ομιλίας, είναι ακατάλληλοι για την ανίχνευση στη ροή των εισερχόμενων επιβατών στα αεροδρόμια, καθώς και των χειραποσκευών τους, ειδικά των υγρών και των μπουκαλιών που έχουν μαζί τους, σχεδόν όλοι, οι αεροπορικοί επιβάτες.

Ακόμη και με προηγμένα λογισμικά εντοπισμού & διαχωρισμού οργανικών και ανόργανων υλικών, τα περισσότερα μηχανήματα Χ-ray εξακολουθούν να μην μπορούν εύκολα να εντοπίσουν χημικές ή βιολογικές απειλές. Τα συστήματα σάρωσης με ακτίνες Χ είναι ιδανικά για την ανίχνευση απειλών που περιέχουν υλικά υψηλής πυκνότητας, όπως τα μέταλλα που βρίσκονται στα συστατικά των αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών, όπως η πηγή ενέργειας  των εκρηκτικών και οι διακόπτες, καθώς και όπλα ή  αιχμηρά αντικείμενα (μαχαίρια κλπ) .

Με τα υγρά εκρηκτικά ωστόσο τα πράγματα είναι διαφορετικά. Μπορεί να προκαλέσουν ουσιαστικό κίνδυνο για την ασφάλεια της πολιτικής αεροπορίας, με τη δημιουργία εκρηκτικών μειγμάτων ιδιαίτερα ισχυρών, τα οποία μπορεί να είναι συγκεκαλυμμένα από τους τρομοκράτες ως αλκοολούχα ποτά, αρώματα ή άλλα φαινομενικά αθώα δοχεία. Αυτό, οδήγησε τις αρχές ασφάλειας των αερομεταφορών, να απαγορεύσουν τη μεταφορά χειραποσκευών που περιέχουν υγρά, αερολύματα και πηκτώματα (ως αναφέρονται στην υπ΄αρ.  TSA 3-1-1 πολιτική ασφαλείας). Η απαγόρευση μεταφοράς υγρών μέσω των σημείων ελέγχου αποσκευών ξεκίνησε το 2006 μετά από απειλή για παγίδευση με εκρηκτικά υγρά με σκοπό να εκραγούν εν πλω, αεροπλάνων που ταξιδεύουν προς τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Λίγο αργότερα, η Διοίκηση Ασφάλειας Μεταφορών των ΗΠΑ ενέκρινε αυτό που είναι γνωστό ως " κανόνας 3-1-1". Ο κανόνας αυτός ορίζει ότι τα υγρά σε χειραποσκευή πρέπει να είναι σε δοχεία των 3,4 της ουγκιάς ή λιγότερο και να συσκευάζονται σε μία ενιαία, σφραγισμένη και απαραβίαστη τσάντα του ενός τετάρτου. Κάθε επιβάτης, περιορίζεται σε μία μόνο τσάντα για μεταφορά υγρών. Η απαγόρευση αυτή, υιοθετήθηκε επίσης ευρέως από την ΕΕ.

Αυτός ο περιορισμός, ο οποίος όπως είναι κατανοητό έχει επιφέρει μεγάλες δυσχέρειες στην «εμπορικότητα» των αεροδρομίων (καταστήματα αφορολόγητων ειδών, ποτά, αρώματα κλπ), αλλά και δυσκολίες στη διακίνηση των επιβατών, έδωσε την αφορμή για περαιτέρω βελτιώσεις και πραγματικά εντυπωσιακές δυνατότητες στη νέα γενιά συσκευών ανίχνευσης. Οι νέες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται επιτρέπουν την ταχεία ανάλυση του υγρού σε δοχεία, επιταχύνοντας τους ελέγχους ασφαλείας του αεροδρομίου, τη βελτίωση της εξυπηρέτησης των επιβατών, ενώ παράλληλα επιτυγχάνουν την ανίχνευση απαγορευμένων ουσιών και εξασφαλίζουν την αποτελεσματικότητα των μέτρων ασφαλείας

Το μέλλον των X–ray?

Συσκευές ανίχνευσης με λέιζερ. Οι τελευταίας τεχνολογίας  συσκευές x-ray  κάνουν ευρεία χρήση των αισθητήρων λέιζερ, που επιτρέπει στο προσωπικό ασφαλείας τον αποτελεσματικό και γρήγορο προσδιορισμό ενός μεγάλου φάσματος πιθανών απειλών σε δημόσιους χώρους, όπως σε σημεία ελέγχου ασφαλείας στα αεροδρόμια, σταθμούς μέσων μεταφοράς και σε μεγάλες δημόσιες εγκαταστάσεις.  Η καινοτομία των συσκευών αυτών, οι οποίες είναι υψηλής ευαισθησίας σαρωτές, είναι ότι έχουν τη δυνατότητα να ανιχνεύουν επικίνδυνες ουσίες σε υγρά εμφιαλωμένα σε γυαλί, διαφανές ή ημιδιαφανές πλαστικό, καθώς επίσης και να ανιχνεύουν επικίνδυνες ή απαγορευμένες ουσίες σε μορφή σκόνης.

Οι συσκευές αυτές βασίζονται, στις περισσότερες περιπτώσεις, στην υψηλής ευαισθησίας Φασματοσκοπία Raman, με την οποία πραγματοποιείται σε δευτερόλεπτα η ανάλυση-ταυτοποίηση του υλικού και εμφανίζει το αποτέλεσμα στην οθόνη του χειριστή. Η φασματοσκοπία Raman είναι ένα αναλυτικό εργαλείο-μέθοδος, για την ανάλυση των μοριακών ιδιοτήτων. Βασίζεται σε μια μη καταστρεπτική τεχνική μέτρησης σκέδασης φωτός, το οποίο παρέχει εξαιρετικά πλούσιες πληροφορίες για τα χημικά και δομικά συστατικά του δείγματος. Στη φασματοσκοπία Raman, μια πηγή λέιζερ φωτίζει ένα σημείο στην επιφάνεια που σαρώνεται και οποιαδήποτε υπολείμματα εκρηκτικών υπάρχουν στο αντικείμενο παράγουν σκέδαση Raman. Στη συνέχεια, το σκεδαζόμενο φως συλλέγεται με μία συστοιχία φακών και αναλύεται  με ένα φασματόμετρο-ανιχνευτή . Ένα  «φασματικό δακτυλικό αποτύπωμα» ( δηλαδή , το φάσμα Raman ) παράγεται σε ελάχιστο χρόνο (περίπου 5-20 δευτερόλεπτα), ενώ στη συνέχεια κάνει την ταυτοποίηση της αναλυθείσας ουσίας, μέσα τις διαθέσιμες βάσεις δεδομένων ουσιών ώστε να μας δώσει την ακριβή ουσία για την οποία πρόκειται. Επίσης κάποιες συσκευές μπορούν να ανιχνεύσουν και τις «πρόδρομες ουσίες», δηλ. αυτές που θα αναμειχθούν με κάποιες άλλες για να μας δώσουν την έκρηξη. Έτσι, εάν κάποιοι  προσπαθήσουν να περάσουν ένα συστατικό μέσα από μια γραμμή ελέγχου και, στη συνέχεια, ένα άλλο πρόσωπο έχει μαζί του την δεύτερη ουσία που είναι αναγκαία για την έκρηξη περνώντας από  άλλη γραμμή ελέγχου, μπορούμε επίσης να ανιχνεύσουμε αυτά τα επιμέρους τμήματα.

Καταλαβαίνουμε ότι είναι θέμα χρόνου, αλλά και μαζικότητας της παραγωγής, ώστε να μειωθεί το έτσι κι αλλιώς υψηλό, κόστος, για να δούμε τις συσκευές αυτές να «κατακλύζουν» τα αεροδρόμια ανά τον κόσμο.

Και αν όλα αυτά φαίνονται κάπως υπερβολικά και ίσως εγείρουν και κάποιες «επιφυλάξεις» μερικές φορές, καλό θα ήταν να αναλογιστούμε ότι ακριβώς πριν ένα χρόνο, το Διεθνές Αεροδρόμιο Heathrow του Λονδίνου ήταν σε πολύ υψηλή επιφυλακή ασφαλείας, δημιουργώντας ατελείωτες ουρές ελέγχου, μετά από προειδοποίηση για γυναίκες βομβιστές αυτοκτονίας της Αλ-Κάιντα, οι οποίες θα  προσπαθούσαν να  επιβιβαστούν σε ένα αεροπλάνο, με θανατηφόρα εμφυτεύματα στήθους, που μπορεί να εκραγούν  σκοτώνοντας ανυποψίαστους επιβάτες, σύμφωνα με δημοσίευμα της UK MIRROR (16-8-2013-Breast implants suicide bomb threat: Heathrow on high alert over "credible" intelligence ). Τα εμφυτεύματα θα περιείχαν εκρηκτική ύλη σε υγρή μορφή και θα μπορούσαν να πυροδοτηθούν με διάφορους τρόπους, ανάλογα με την «εφευρετικότητα» των τρομοκρατών. Μια θέση στο παράθυρο θα μπορούσε να εξασφαλίσει ότι η φονική έκρηξη θα ανοίξει τρύπα στην άτρακτο και στη συνέχεια η διαφορά πίεσης θα «αναλάβει» τα υπόλοιπα, «ρουφώντας» ότι περιέχει το αεροπλάνο στο κενό! Μοιάζει με σενάριο ταινίας τρόμου, όμως η «διαρκώς παρούσα» τρομοκρατική απειλή, έχει αναγκάσει την βιομηχανία της ασφάλειας να βρίσκει κάθε φορά νέα αντίμετρα, ώστε να αντιμετωπίζει και κυρίως να προλαβαίνει την τρομοκρατία.

Κορυφαία προτεραιότητα είναι η ασφάλεια των πολιτών και η διατήρηση της αξιοπιστίας των Κρατών στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Στο πλαίσιο αυτό, πολύ πρόσφατα, δεν δίστασαν οι Αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου, να εκκενώσουν όχι μόνο ολόκληρο το αεροδρόμιο Luton, αλλά και τους δρόμους που οδηγούν σε αυτό, δημιουργώντας ένα πραγματικό χάος, προκειμένου να χειριστούν ένα ύποπτο αντικείμενο που είχε εντοπιστεί στους χώρους του αεροδρομίου, με τον ασφαλέστερο τρόπο και χωρίς να κινδυνεύσει το κοινό. 

Remote Scan Systems (R-SCAN). Όλες αυτές οι απειλές, αλλά σε πρώτη φάση κυρίως απειλές που μπορεί να προέρχονται από παγιδευμένο ή ξεχασμένο στα πεδία της μάχης, στρατιωτικό υλικό, οδήγησε της βιομηχανίες ασφάλειας, στην αξιοποίηση της φασματοσκοπίας Laser στην ανίχνευση εκρηκτικών από απόσταση!

Με ειδική  επεξεργασία η φασματοσκοπία  λέιζερ  που αντανακλάται από το υπό δοκιμή υλικό επιτρέπει την ανίχνευση ακόμα και των ιχνών των επικίνδυνων υλικών και ουσιών χωρίς την ανάγκη για τη δειγματοληψία. Η εφαρμογή αυτής της τεχνολογίας επιτρέπει την ανίχνευση των εκρηκτικών με μία δέσμη λέιζερ σε πραγματικό χρόνο, από απόσταση, χωρίς άμεση επαφή ενώ η ταυτοποίηση των εν λόγω υλικών γίνεται  χρησιμοποιώντας μια τράπεζα δεδομένων όλων των γνωστών ουσιών.
Τα συστήματα αυτά μπορούν να ενσωματωθούν τόσο σε στατικούς σταθμούς ελέγχου, όσο και σε κινητές μονάδες ή και φορητούς ανιχνευτές. Αυτή η μοναδική τεχνολογία, είναι αποτελεσματική για την ανίχνευση εκρηκτικών, αλλά και άλλων  χημικών ή  βιολογικών ουσιών και ναρκωτικών, καθώς όλα τα ανόργανα συστατικά έχουν μια διακριτή φασματική «υπογραφή» .
Ο εντοπισμός με συστήματα λέιζερ, έχει φτάσει σε πολύ υψηλά τεχνολογικά επιτεύγματα που επιτρέπει την σχεδόν αυτόματη, σε πραγματικό χρόνο ανίχνευση και ταυτοποίηση του εντοπιζόμενου υλικού, με μια ευρεία ποικιλία υλικών, από ορυκτά, εκρηκτικά και ναρκωτικά, μέχρι χημικές και βιολογικές ουσίες. Αυτή η εξέλιξη στη φασματοσκοπία, επέτρεψε στην βιομηχανία της ασφάλειας να σχεδιάζουν εκτεταμένες εφαρμογές που θα εξυπηρετούν πολλαπλές αγορές. Αυτό βέβαια για να επιτευχθεί, απαιτεί το συνδυασμό διαφόρων επιστημονικών και τεχνολογικών κλάδων, προκειμένου να επιλυθούν διάφορα σύνθετα προβλήματα, αλλά σίγουρα το μέλλον είναι ήδη εδώ!