Ελλάδα και Λαθρομετανάστευση: Στοιχεία και σχέδια αντιμετώπισης

Η κατάσταση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας σε σχέση με τη λαθρομετανάστευση μέσα από συγκεκριμένα στοιχεία, οι εσφαλμένες εκτιμήσεις που έγιναν, αλλά και τα σχέδια αντιμετώπισης του φαινομένου, αναλύονται στο παρόν άρθρο. 

«Περισσότεροι από 400.000 λαθρομετανάστες εισέρχονται κάθε χρόνο στη χώρα μας. Πρόκειται για μια κατάσταση απερίγραπτη, που επιζητά επειγόντως λύση…». Η πρόσφατη δήλωση του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη κου Μιχάλη Χρυσοχοΐδη αποτυπώνει τη ζοφερή κατάσταση που έχει διαμορφωθεί με την εισροή λαθρομεταναστών στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια και η οποία παρουσιάζει αυξητικές τάσεις.  

Τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΑΣ και του Λιμενικού Σώματος είναι ενδεικτικά: το 2007 εντοπίστηκαν από τις ελληνικές υπηρεσίες 112.364 λαθρομετανάστες και το 2008 146.337 λαθρομετανάστες. Αύξηση δηλαδή της τάξης του 30,2%. Ίδιος περίπου με το 2008 υπολογίζεται να είναι και ο αριθμός των λαθρομεταναστών που θα έχουν εισέλθει στη χώρα μας το 2009. Από τους περίπου 150.000 λαθρομετανάστες, λοιπόν, που εντοπίζουν οι ελληνικές υπηρεσίες, οι περίπου 30.000 είναι στα ελληνοτουρκικά θαλάσσια σύνορα, οι 15.000 στην περιοχή του Έβρου, οι 34.000 στην ελληνοαλβανική μεθόριο κι οι υπόλοιποι σε διάφορα άλλα σημεία της χώρας. Ωστόσο, ο αριθμός των εισερχόμενων στη χώρα λαθρομεταναστών κάθε χρόνο – κυρίως μέσω των χερσαίων συνόρων – ανέρχεται σε περίπου 400.000, όπως τους υπολόγισε και ο κος Χρυσοχοΐδης, μιας και πολλοί από αυτούς δεν εντοπίζονται από τις διωκτικές αρχές.
Όλα τα μέτρα που έχει λάβει η ΕΛΑΣ για τον περιορισμό της λαθρομετανάστευσης αποδεικνύονται μέχρι στιγμής προβληματικά.

Συγκεκριμένα μέτρα όπως:

• Διασυνοριακοί έλεγχοι
• Δημιουργία ειδικών υπηρεσιών συνοριοφυλάκων
• Έρευνες του Λιμενικού Σώματος
• Δημιουργία κέντρων υποδοχής
• Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο κέντρο της Αθήνας κι άλλων πόλεων
• Αλλαγή της νομοθεσίας για την παραδειγματική τιμωρία των δουλεμπόρων
• Προσπάθεια μαζικών επαναπροωθήσεων λαθρομεταναστών
• Συνεννοήσεις με την Τουρκία για την επανεισδοχή των αλλοδαπών που εισήλθαν παράνομα στην χώρα και
• «¶τυπες» απελάσεις αλλοδαπών,

. έχει αποδειχθεί ότι έχουν μικρό αντίκρισμα.

Λάθος εκτιμήσεις
Η ροή των λαθρομεταναστών – με μικρές αυξομειώσεις – παρουσιάζεται η ίδια και η πρόσκαιρη αισιοδοξία των αξιωματικών της ΕΛΑΣ ότι υπάρχει ύφεση του φαινόμενου αποδείχθηκε εντελώς λανθασμένη. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που συνέβη το περασμένο καλοκαίρι και παραπλάνησε την ηγεσία της ΕΛΑΣ. Τότε η μείωση του εντοπισμού λαθρομεταναστών έφτασε το 78% και οι αξιωματικοί της ΕΛΑΣ έφτασαν να μιλούν για μια "αλλαγή στο χάρτη της λαθρομετανάστευσης". Από την 1η Ιουλίου μέχρι και τις 15 Αυγούστου 2009 εντοπίστηκαν συνολικά στην Ελλάδα 15.859 λαθρομετανάστες έναντι 24.327 το ίδιο χρονικό διάστημα πέρυσι. Η μείωση αυτή ήταν εντυπωσιακή στο νότιο Αιγαίο – κυρίως δηλαδή στα Δωδεκάνησα – όπου από τις 20 Ιουνίου έως τις 15 Αυγούστου φέτος, εισήλθαν 1.480 λαθρομετανάστες, έναντι 3.400 πέρυσι, μείωση δηλαδή της τάξης του 57%. Είναι ενδεικτικό ότι μόνο τον Ιούλιο είχαν εντοπιστεί στα νησιά ή σε θαλάσσιες περιοχές του νοτίου Αιγαίου 600 λαθρομετανάστες, έναντι 2.105 τον ίδιο μήνα πέρσι (μείωση δηλαδή 77,6%). Τότε λοιπόν οι αξιωματικοί της ΕΛΑΣ πίστεψαν ότι είχε παίξει κύριο ρόλο ο νέος αυστηρός νόμος για τους δουλεμπόρους που είχε ψηφιστεί λίγους μήνες νωρίτερα. Παλαιότερα, για να τιμωρηθεί ένας δουλέμπορος έπρεπε να καταδειχθεί ότι συμμετείχε σε οργανωμένη εγκληματική ομάδα. Όμως όσοι εντοπίζονταν ή συλλαμβάνονταν (περίπου 500 διακινητές αλλοδαπών κάθε χρόνο) υποστήριζαν ότι συμπτωματικά και μόνοι τους μετέφεραν με το όχημά τους ή το πλοιάριό τους κάποιους λαθρομετανάστες και κατηγορούντο για πλημμελήματα. Με το νέο νόμο όλες αυτές οι κατηγορίες μετατράπηκαν σε κακούργημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι να ψηφιστεί ο νέος νόμος, το 90% των συλληφθέντων δουλεμπόρων δεν προφυλακίζονταν, επικαλούμενοι τα παραπάνω, ενώ από τις 20 Ιουνίου και μετά, από τους 70 δουλεμπόρους που έχουν συλληφθεί, οι 60 προφυλακίσθηκαν.
Οι αξιωματικοί της ΕΛΑΣ απέδωσαν επίσης αυτήν τη μείωση των λαθρομεταναστών το προηγούμενο καλοκαίρι, στην εφαρμογή του νέου νόμου για την παράνομη λαθρομετανάστευση. Σύμφωνα με αυτόν το νέο νόμο που ψηφίστηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση, επιβάλλεται κράτηση των αλλοδαπών που έχουν εισέλθει παράνομα στη χώρα, για έξι μήνες, με δυνατότητα παράτασης της κράτησης για άλλους έξι μήνες. Μέχρι την ψήφιση του νόμου, όποιοι λαθρομετανάστες εντοπίζονταν στο νότιο Αιγαίο, λόγω έλλειψης χώρων υποδοχής και παραμονής, αφήνονταν ελεύθεροι. Η ΕΛΑΣ και το Λιμενικό άρχισαν λοιπόν να μεταφέρουν τους συλληφθέντες λαθρομετανάστες στο Αιγαίο, σε διάφορους χώρους κράτησης στην Αθήνα και αλλού. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο λοιπόν, ο αυστηρός νόμος για τους δουλεμπόρους, η μαζική μεταφορά λαθρομεταναστών στην Αθήνα και η «αποφασιστικότητα» των ελληνικών υπηρεσιών, αποθάρρυνε τους λαθροδιακινητές αλλά και τους λαθρομετανάστες να δώσουν παρών στη χώρα μας. Επιπλέον, διατυπώνονταν απόψεις όπως αυτή που ανέφερε ότι η λαθρομετανάστευση μειώθηκε λόγω της οικονομικής κρίσης .»
Η αλήθεια αποδείχθηκε όμως εντελώς διαφορετική. Γιατί οι ρυθμοί άφιξης λαθρομεταναστών στη χώρα μας, αυξήθηκαν πάλι το δίμηνο Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου. Αποδείχθηκε ότι τα κυκλώματα των δουλεμπόρων δεν επηρεάζονται από τους πιο αυστηρούς νόμους, ενώ ταυτόχρονα και η πίεση των λαθρομεταναστών είναι τεράστια και δεν υπάρχει αποθάρρυνσή τους όταν θα κρατηθούν για ορισμένες εβδομάδες. Αποδείχθηκε ότι αυτή η μείωση στη ροή των λαθρομεταναστών οφειλόταν σε αλλαγή των επιχειρησιακών σχεδίων των δουλεμπόρων, αλλά και στις κακές καιρικές συνθήκες – ισχυροί άνεμοι – που επικρατούσαν την επίμαχη περίοδο στο Αιγαίο.

Η παράμετρος της Τουρκίας
Ένα μεγάλο, σημαντικό και διαχρονικό πρόβλημα θεωρείται και η στάση της Τουρκίας σε σχέση με την επανεισδοχή των λαθρομεταναστών που έρχονται μέσω του γειτονικού κράτους, στη χώρα μας. Ένα θέμα που αποτελεί μόνιμο σημείο τριβής με τη γειτονική χώρα και βεβαίως απασχολεί όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι αριθμοί είναι εύγλωττοι. Το 2008 υποβλήθηκαν στην Τουρκία αιτήματα για την επανεισδοχή στη χώρα 26.516 λαθρομεταναστών που ήλθαν στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας. Η Τουρκία απέρριψε τα αιτήματα για επανεισδοχή των 23.309 αλλοδαπών και αποδέχθηκε μόνο την επιστροφή στο έδαφός της 3.020 αλλοδαπών. Οι Τούρκοι είναι σαφείς: «έχουμε περίπου 8.000 χιλιόμετρα σύνορα με χώρες της Ασίας, που είναι εξαιρετικά δύσκολο να ελέγξουμε. Δεχόμαστε πίσω αλλοδαπούς που "αποδεδειγμένα" προέρχονται από τη Συρία, το Ιράν και το Ιράκ με τις οποίες συνορεύουμε».
Η κατάσταση όμως είναι ακόμη χειρότερη. Από αυτούς τελικά τους 3.020 που δέχθηκαν οι Τούρκοι, παραδόθηκαν στις τουρκικές αρχές μόλις 230 – και αυτό γιατί οι περισσότεροι από τους λαθρομετανάστες που είχαν συλληφθεί από τις ελληνικές υπηρεσίες, είχαν αφεθεί εν τω μεταξύ ελεύθεροι εν όψει υποβολής αιτημάτων ασύλου κι άλλων διαδικασιών. Έτσι, όταν η Τουρκία κατέληξε μετά από κάποιο χρονικό διάστημα και επισήμως ότι θα τους δεχόταν πίσω, οι ελληνικές αρχές δεν μπορούσαν να τους εντοπίσουν ώστε να τους αποστείλουν πίσω στην Τουρκία. Ένας δηλαδή «φαύλος κύκλος».

Σχέδια Αντιμετώπισης
Ένα μεγάλο πρόβλημα της ΕΛΑΣ είναι οι απελάσεις των παράνομων αλλοδαπών και οι επαναπροωθήσεις τους. Το πρώτο οκτάμηνο του 2009 είχαν εκδοθεί αποφάσεις απέλασης για 25.102 συλληφθέντες αλλοδαπούς και τελικά απελάθηκαν το πολύ 690! Ένας αριθμός δηλαδή, μηδαμινός, σε σχέση με την εισροή λαθρομεταναστών. Βασικό πρόβλημα είναι ότι όταν αποφασίζεται η απέλαση των αλλοδαπών, αυτοί είναι ήδη ελεύθεροι και εχουν εξαφανισθεί από προσώπου γης. Επιπλέον, καίριο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχουν συμφωνίες επανεισδοχής, αλλά και γιατί δεν απελαύνονται σε χώρες όπως το Ιράκ ή το Αφγανιστάν, λόγω της εμπόλεμης κατάστασης στις οποίες βρίσκονται οι χώρες αυτές. Η ηγεσία της ΕΛΑΣ είχε προ διμήνου προγραμματίσει να υπάρχουν κάθε εβδομάδα 2-3 πτήσεις τσάρτερ προς Ιράκ, Αφγανιστάν, Πακιστάν και αφρικανικές χώρες, για την επαναπροώθηση λαθρομεταναστών είτε μέσω της διαδικασίας των απελάσεων ή μέσω των χρηματοδοτούμενων από το Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης προγραμμάτων εκούσιου επαναπατρισμού. Όμως και αυτό το πρόγραμμα «κόλλησε» μετά από τις κυβερνητικές και υπηρεσιακές αλλαγές στην ΕΛΑΣ.
Αξιωματικοί της ΕΛΑΣ μελετούσαν ακόμη να αρχίσουν «διαφημιστική» καμπάνια σε χώρες του εξωτερικού, από τις οποίες προέρχονται λαθρομετανάστες. Στις καμπάνιες αυτές θα επιδεικνύονταν χώροι – με άθλιες συνθήκες διαβίωσης – όπου διαμένουν οι λαθρομετανάστες στην Αθήνα και σε άλλες περιοχές της χώρας. Θα υπήρχαν φωτογραφίες από το παλιό Εφετείο, κακόφημα ξενοδοχεία στο κέντρο της Αθήνας και άλλα καταλύματα όπου διαμένουν οι παράνομα εισερχόμενοι αλλοδαποί, έτσι ώστε να αποθαρρύνονται να έλθουν στη χώρα μας. Η διαφημιστική – συνειδητά «δυσφημιστική» – αυτή εκστρατεία θα ήταν απάντηση στα τρυκ των δουλεμπόρων και στα γραφεία που διατηρούν στις ξένες χώρες, οι οποίοι παρουσιάζουν φωτογραφίες λαθρομεταναστών στην Ελλάδα σε πολυτελή εστιατόρια και ξενοδοχεία, σε θαλαμηγούς στις μαρίνες της παραλίας κ.ο.κ. Παρουσιάζοντας έτσι μια Ελλάδα «παραδεισένια» αλλά ταυτόχρονα και ιδιαίτερα εύκολη για την προώθησή τους σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως και αυτή η καμπάνια παραμένει άγνωστο αν υλοποιηθεί.
Ένα μεγάλο ζητούμενο είναι το αν και πότε θα αρχίσει η λειτουργία των κέντρων υποδοχής αλλοδαπών, αρχικά στη Ριτσώνα και μετά στον Ασπρόπυργο, προκειμένου να αποσυμφορηθούν τα κρατητήρια της ΕΛΑΣ. Τη λειτουργία αυτών των κέντρων υποδοχής είχε αποφασίσει η προηγούμενη κυβέρνηση, προκειμένου να αρχίσει ο νέος κύκλος εκκαθαριστικών επιχειρήσεων της ΕΛΑΣ και επαναπροωθήσεων λαθρομεταναστών στο εξωτερικό. Το θέμα αυτό έχει παραπεμφθεί στο Υπουργείο Εσωτερικών, με άγνωστη κατάληξη. Ωστόσο, ανώτατοι αξιωματικοί της ΕΛΑΣ έχουν αναφέρει στον κο Μιχάλη Χρυσοχοΐδη ότι η δημιουργία 2-3 κέντρων υποδοχής εντός κι εκτός Αθηνών είναι απαραίτητη, προκειμένου να «υπάρχουν επιτυχείς επεμβάσεις της ΕΛΑΣ σε χώρους διαμονής λαθρομεταναστών και να διευκολυνθεί η διαδικασία επαναπροώθησής τους στις χώρες τους. Διαφορετικά, αυτές οι ενέργειες θα κολλήσουν στη συμφόρηση που υπάρχει στα κρατητήρια. «Θα εντοπίζουμε λαθρομετανάστες και δεν θα ξέρουμε τι να τους κάνουμε.», αναφέρουν χαρακτηριστικά.
Μια άλλη παράμετρος στο ζήτημα αντιμετώπισης της λαθρομετανάστευσης είναι οι «άτυπες απελάσεις», δηλαδή η μεταφορά λαθρομεταναστών στα σύνορα κι η εκδίωξή τους προς την πλευρά άλλων χωρών χωρίς καμία επίσημη διαδικασία, στις οποίες προχωρούν οι ελληνικές αρχές. Υπάρχουν επίσης αναφορές για «στραβά μάτια» που γίνονται σε διασυνοριακούς ελέγχους σε λιμάνια και αεροδρόμια, ώστε να .διευκολύνεται εκ του πονηρού η αναχώρηση λαθρομεταναστών προς χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια τέτοια καταγγελλόμενη τακτική προκαλεί δυσμενή σχόλια από κυβερνητικούς και υπηρεσιακούς παράγοντες της Ευρώπης, γιατί η Ελλάδα επιτρέπει τη διέλευση λαθρομεταναστών και ουσιαστικά δυναμιτίζει την Frontex.
Πάντως, απόφαση της ηγεσίας του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη είναι να σταματήσει η Ελλάδα να διευκολύνει τους λαθρομετανάστες, προκειμένου να δημιουργήσει μια καλή έξωθεν μαρτυρία αλλά και προκειμένου να δείξει στα κυκλώματα των δουλεμπόρων και στους εν αναμονή λαθρομετανάστες, ότι η «χώρα μας δεν είναι η πύλη προς τον.παράδεισο της Ευρωπαϊκής Ένωσης», έτσι ώστε να ανακοπεί το ρεύμα λαθρομεταναστών.
Οι επιτελείς του Υπουργείου Εσωτερικών σχεδιάζουν τη δημιουργία ενός Ενιαίου Συντονιστικού Οργάνου για τη "διαχείριση των λαθρομεταναστών" με τη συμμετοχή της ΕΛΑΣ, των Ενόπλων Δυνάμεων, του Λιμενικού και άλλων υπηρεσιών. Παράλληλα, η ΕΛΑΣ ετοιμάζεται να προχωρήσει σε ένα μεγάλο πρόγραμμα προμηθειών εξοπλισμού για την αντιμετώπιση της λαθρομετανάστευσης. Το μεγαλύτερο μέρος του εξοπλιστικού προγράμματος της ΕΛΑΣ βασίζεται στην απορρόφηση περίπου 110 εκατομμυρίων ευρώ από το Ταμείο Εξωτερικών Συνόρων, το οποίο συστάθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης "Αλληλεγγύη και Διαχείριση Μεταναστευτικών Ροών" για την περίοδο 2007-2013.
Έτσι λοιπόν, το αρχηγείο της ΕΛΑΣ προωθεί την αγορά 424 περιπολικών, 10 φορτηγών, 60 τζιπ, 45 βαν, 4 λεωφορείων, 20 θερμικών καμερών, 150 διόπτρων, αλλά και ενός ταχύπλοου σκάφους που θα πλέει στις Πρέσπες και θα ελέγχει το "τρίγωνο" των συνόρων Αλβανίας, Σκοπίων και Ελλάδας, για την παρεμπόδιση της εισόδου λαθρομεταναστών. Τα οχήματα θα διανεμηθούν σε όλα τα αστυνομικά τμήματα της Βορείου Ελλάδος και σε μεθοριακές υπηρεσίες. Ωστόσο, μέσω αυτού του προγράμματος θα υπάρξει και ενίσχυση των κεντρικών υπηρεσιών.

Του Β.Γ. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ