Έλευση προτύπου για τα συστήματα συναγερμού

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Προτύπων έχει αναπτύξει το EN 50131, ένα πρότυπο,  βάσει του οποίου ορίζονται συγκεκριμένες προδιαγραφές για τα συστήματα συναγερμού, με στόχο να άρει την όποια ασάφεια χαρακτήριζε μέχρι στιγμής το σχεδιασμό, τη μελέτη και την εγκατάσταση των συστημάτων συναγερμού.

Όλα τα προαναφερθέντα έρχονται σε αντίφαση με το γεγονός της έλλειψης ενός ανάλογου προτύπου για τα συστήματα συναγερμού, ειδικά σήμερα, σε μια περίοδο στην οποία τα φαινόμενα παραβατικότητας αυξάνονται με ραγδαίο ρυθμό. Ούτε οι μελετητές αλλά ούτε και οι εγκαταστάτες έχουν κάποιο πρότυπο βάσει του οποίου να σχεδιάσουν ή να κατασκευάσουν ένα σύστημα συναγερμού και ο τελικός χρήστης να μπορεί να ελέγξει το τελικό αποτέλεσμα. Αλλά, για να αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, η κατάσταση είναι παρόμοια και σε όλες τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης.

Η κατάσταση όμως έχει αρχίσει σιγά σιγά να διαφοροποιείται, με πρωτοπόρο το Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι γνωστή άλλωστε η αδυναμία που επιδεικνύουν οι Βρετανοί σε θέματα που άπτονται της ασφάλειας. Ήδη από τον Οκτώβριο του 2006 έχει υιοθετηθεί από τη Μεγάλη Βρετανία ένα νέο πρότυπο, γνωστό ως EN 50131- έναν κωδικό ονομασίας τον οποίο όσοι ασχολούνται με τον κλάδο των συστημάτων ασφαλείας και συγκεκριμένα των συναγερμών, θα τον συναντούν συχνά στο εγγύς μέλλον. Πρόκειται για μια σειρά Ευρωπαϊκών προτύπων με στόχο τη βελτίωση της εγκατάστασης των συστημάτων συναγερμών σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας: Από το στάδιο της βιομηχανικής παραγωγής των επιμέρους εξαρτημάτων, μέχρι την τελική φάση της εγκατάστασης και παράδοσης προς λειτουργία στον τελικό χρήστη.

Η εξέλιξη
Αν και η ανάγκη για τη δημιουργία μιας κοινά αποδεκτής σειράς προτύπων είχε εμφανισθεί εδώ και καιρό, είναι γεγονός ότι εμφανίστηκαν μεγάλες δυσκολίες και καθυστερήσεις μέχρι την τελική εμφάνιση των οριστικών κειμένων. Και από ότι φαίνεται, οι δυσκολίες δεν έχουν τελειώσει, καθώς ακόμα απομένει αρκετός δρόμος μέχρι την ενσωμάτωση του προτύπου στις εθνικές νομοθεσίες, αλλά και στη σωστή υποστήριξη και εφαρμογή του από τους εγκαταστάτες και τις εταιρείες του χώρου, το οποίο φυσικά είναι και το τελικό ζητούμενο. Διότι καλό είναι να υπάρχουν προδιαγραφές, επίσημα θεσπισμένες από την πολιτεία, αλλά εάν δεν εφαρμόζονται στην πράξη, λίγη σημασία έχει για τον τελικό χρήστη.

Ανάλυση του προτύπου
Το ΕΝ50131 προέκυψε από την ανάγκη για τη δημιουργία ασφαλέστερων και πληρέστερων συστημάτων συναγερμού. Στην ανάπτυξή του συνέβαλε σημαντικά και η βιομηχανία των συστημάτων συναγερμού, με το καθολικό αίτημά της για βελτίωση των προδιαγραφών και την εμφάνιση εξοπλισμού με μεγαλύτερο βαθμό αξιοπιστίας, ώστε να ικανοποιούνται και οι απαιτήσεις των τελικών χρηστών. Με την εμφάνισή του, πλέον υπάρχει ένα γενικό πλαίσιο κανόνων, το οποίο θα πρέπει να ακολουθούν οι εταιρείες παραγωγής αλλά και οι εγκαταστάτες. Τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι ασχολείται τόσο με τα ενσύρματα συστήματα συναγερμού όσο και με τα νέας γενιάς ασύρματα συστήματα, που αναμένεται να μας απασχολήσουν αρκετά στο μέλλον. Η σημαντικότερη διαφοροποίηση του προτύπου είναι η εισαγωγή της Εκτίμησης Κινδύνου (Risk Assessment) ώστε να καθορίζονται με μεγαλύτερη ακρίβεια οι απαιτήσεις ασφαλείας των χώρων. Τέλος, το πρότυπο δεν καθορίζει μόνο τις γενικές προδιαγραφές των συστημάτων συναγερμού (EN 50131-1), αλλά εμπεριέχει και συγκεκριμένη οδηγία (EN 50131-2) για τους επιμέρους ανιχνευτές- ραντάρ που απαρτίζουν το εκάστοτε σύστημα. Πλέον, ο βαθμός ασφαλείας για μια εγκατάσταση θα καθορίζεται από ειδικευμένο μελετητή και θα εξαρτάται άμεσα από την πιθανότητα παράνομης διείσδυσης στο χώρο. Το νέο Ευρωπαϊκό πρότυπο καθορίζει τέσσερις ξεχωριστούς βαθμούς ασφαλείας, σύμφωνα με την ακόλουθη περιγραφή:
Βαθμός ασφαλείας 1: Αφορά εγκαταστάσεις πολύ χαμηλού κινδύνου, όπου οι πιθανότητες διάρρηξης είναι μικρές. Δηλαδή, αφορά συνήθως οικίες που δεν προσελκύουν σε μεγάλο βαθμό διαρρήκτες, αλλά ακόμα και σε περίπτωση που γίνει προσπάθεια διάρρηξης, οι επίδοξοι διαρρήκτες θα ανήκουν μάλλον στην κατηγορία των "ερασιτεχνών" με ελάχιστη εξοικείωση με τα συστήματα συναγερμού.
Βαθμός ασφαλείας 2: Εδώ ο βαθμός κινδύνου αυξάνεται καθώς πρόκειται για εγκαταστάσεις που διατρέχουν μεγαλύτερο βαθμό κινδύνου από τις προηγούμενες. Σε αυτήν την περίπτωση θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε διαρρήκτες σχετικά καλά προετοιμασμένους, με την εγκατάσταση και τα συστήματα ασφαλείας και αποφασισμένους να προχωρήσουν σε παραβατικές ενέργειες. Επίσης, οι διαρρήκτες θα έχουν κάποιο βαθμό εξοικείωσης με την τεχνολογία των συστημάτων συναγερμού και θα φέρουν εξοπλισμό και εργαλεία όπως πολύμετρα και κοπτικά εργαλεία προκειμένου να απομονώσουν της ηλεκτρονικές μονάδες συναγερμού. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν συνήθως μεσοαστικές οικίες, αλλά και ορισμένα εμπορικά καταστήματα, τα οποία όμως δεν εμπορεύονται αντικείμενα υψηλής αξίας.
Βαθμός ασφαλείας 3: Οι εγκαταστάσεις που ανήκουν στην κατηγορία με βαθμό ασφαλείας 3, είναι εκείνες που περιέχουν αντικείμενα υψηλής αξίας και ταυτόχρονα οι διαρρήκτες είναι αποφασισμένοι να αφιερώσουν χρόνο προκειμένου να οργανώσουν ένα επιχειρησιακό σχέδιο δράσης για να επιτύχουν το σκοπό τους. Επίσης, είναι γνώστες των υφιστάμενων τεχνολογιών και χρησιμοποιούν προηγμένο εξοπλισμό, όπως ηλεκτρονικά εργαλεία και φορητούς εξοπλισμούς. Ο βαθμός ασφαλείας 3 χαρακτηρίζει τις περισσότερες εγκαταστάσεις επιχειρήσεων, όπως αποθήκες, γραφεία διοίκησης αλλά και το μεγαλύτερο αριθμό εμπορικών καταστημάτων, όπως καταστήματα υπολογιστών, κινητής τηλεφωνίας, αθλητικού εξοπλισμού, ηλεκτρονικών και άλλες παρεμφερείς κατηγορίες.
Βαθμός ασφαλείας 4: Εδώ αναφερόμαστε σε χώρους ύψιστης ασφάλειας, όπου η ασφάλεια προηγείται έναντι κάθε άλλης παραμέτρου. Οι εισβολείς ανήκουν σε ομάδες οργανωμένου εγκλήματος ή σε τρομοκρατικές οργανώσεις και διαθέτουν ικανότητες οργάνωσης ενός αναλυτικού επιχειρησιακού πλάνου δράσης, συγκρίσιμο με εκείνο των ειδικών δυνάμεων στρατού και αστυνομίας. Έχουν πρόσβαση σε εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας, όπου τις περισσότερες φορές είναι εφάμιλλος ή και καλύτερος από αυτόν που χρησιμοποιούν οι υπηρεσίες καταστολής του εγκλήματος. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει κυβερνητικά κτίρια, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ερευνητικά κέντρα, τραπεζικούς χώρους θησαυροφυλακίων και θυρίδων και οποιαδήποτε άλλη εγκατάσταση αποτελεί πιθανό στόχο τρομοκρατικής ή εγκληματικής ενέργειας.
Όμως, το πρότυπο ΕΝ 50131, εκτός της κατηγοριοποίησης των χώρων σε 4 βαθμίδες κινδύνου εμπεριέχει και άλλες χρήσιμες κατευθυντήριες οδηγίες, που θα βοηθήσουν τους εγκαταστάτες στο έργο τους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ομαδοποίηση που κάνει στους χώρους ανάλογα με τις συνθήκες περιβάλλοντος που επικρατούν, ώστε ο εγκαταστάτης να μπορεί να τοποθετήσει την ανάλογη συσκευή. Στο πρότυπο υπάρχουν τέσσερις Περιβαλλοντολογικές Κλάσεις που καθορίζουν επακριβώς τι είδους συσκευή μπορεί να τοποθετηθεί ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στο χώρο. Η κλάση 1 αναφέρεται σε εσωτερικούς χώρους με σωστά διατηρούμενη θερμοκρασία, η κλάση 2 περιγράφει πάλι εσωτερικούς χώρους με προβληματική θερμοκρασία, η κλάση 3 καλύπτει ημιυπαίθριους χώρους και η κλάση 4 ασχολείται με χώρους πλήρως εκτεθειμένους. Ανάλογα λοιπόν με την κλάση που κατατάσσεται ο χώρος, οι εγκαταστάτες θα πρέπει να χρησιμοποιούν και τις σχετικές συσκευές. Και εδώ υπεισέρχεται η ευθύνη των βιομηχανιών, που θα πρέπει να κατασκευάζουν συσκευές με κατάλληλες προδιαγραφές και να ενημερώνουν τους εγκαταστάτες για την καταλληλότητα ή όχι των συσκευών με ειδικές ενδείξεις.
¶λλη μία κατηγοριοποίηση του νέου προτύπου είναι σε ό,τι αφορά τις δυνατότητες πρόσβασης στις λειτουργίες του συστήματος. Και εδώ υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες πρόσβασης. Η κατηγορία 1 αφορά το κοινό και περιορίζεται μόνο στην οπτική παρακολούθηση των ενδείξεων, η κατηγορία 2 αφορά τους χρήστες του συστήματος με δυνατότητες μερικής παραμετροποίησης, η κατηγορία 3 αφορά τους εγκαταστάτες με ακόμα μεγαλύτερες δυνατότητες ρυθμίσεων και τέλος υπάρχει η κατηγορία 4 που είναι αποκλειστικά για τους τεχνικούς της κατασκευάστριας εταιρείας και τους παρέχει πλήρη έλεγχο στο σύστημα. Ανάλογα με την κατηγορία που ανήκουν οι χρήστες, έχουν και τις αντίστοιχες δυνατότητες επαναφοράς του συστήματος (reset) μετά από κάποια ένδειξη συναγερμού (alarm).

Ενδοιασμοί και επιφυλάξεις
Το θέμα της εισαγωγής ενός Ευρωπαϊκού πρότυπου και στα συστήματα συναγερμού είναι αντικείμενο πολλών συζητήσεων και χαρακτηρίζεται από αρκετά πισωγυρίσματα. Αυτό που ξεκίνησε σαν ένα σχέδιο για τη βελτίωση της λειτουργικότητας και αξιοπιστίας των συστημάτων συναγερμού, μπλέχτηκε στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, με αποτέλεσμα ακόμα να μην έχει ξεκαθαρίσει απόλυτα το πεδίο όσον αφορά την εφαρμογή του. Οι υποστηρικτές του ισχυρίζονται ότι είναι απαραίτητο και ότι η διάδοσή του είναι θέμα χρόνου, αλλά υπάρχουν αρκετοί που ισχυρίζονται ότι η τεχνολογία προχωράει με ρυθμούς που καμία επιτροπή επιστημόνων δεν μπορεί να ανταγωνιστεί, με αποτέλεσμα τα κείμενα των προδιαγραφών να μην ανταποκρίνονται στα πραγματικά δεδομένα.
Σίγουρα και οι δύο πλευρές προβάλλουν επιχειρήματα που φαίνονται λογικά και σωστά. Ας εστιάσουμε όμως στην ανάγκη που οδήγησε σε αυτήν την προσπάθεια, που δεν ήταν άλλη από τη βελτίωση των συστημάτων και την καλύτερη προστασία των κτιριακών εγκαταστάσεων. Και σίγουρα, ένα σύγχρονο, εναρμονισμένο πρότυπο θα βοηθήσει όλους όσοι ασχολούνται με τις εγκαταστάσεις συναγερμών και διαθέτουν την απαραίτητη επαγγελματική ευσυνειδησία να έχουν ένα χρήσιμο οδηγό στην εγκατάσταση συστημάτων. Παράλληλα, θα βοηθήσει τους τελικούς χρήστες να αξιολογούν τα συστήματα που καλούνται να λειτουργήσουν και να ξέρουν ότι η εγκατάσταση έχει γίνει βάσει κάποιων καθορισμένων προδιαγραφών και όχι βάσει μιας στιγμιαίας έμπνευσης κάποιου εγκαταστάτη, που δεν μπορεί να ελεγχθεί για τη λειτουργικότητά της. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα εκλείψουν τα προβλήματα, οι δυσλειτουργίες ή και ακόμα και οι κακής ποιότητας εγκαταστάσεις, αλλά σίγουρα θα μειωθεί ο αριθμός τους. Ένα καλό παράδειγμα για το τι σημαίνει η ύπαρξη ενός προτύπου σε ό,τι αφορά το σχεδιασμό και την κατασκευή μιας εγκατάστασης, είναι οι κανονισμοί που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των εσωτερικών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων. Όλοι οι μελετητές και οι εγκαταστάτες οφείλουν να ακολουθούν κάποιες νόρμες και βάσει αυτών γίνεται η εγκατάσταση. Και είναι εύκολο ακόμα και για τον πιο κακόπιστο κριτή να διαπιστώσει ότι η ποιότητα των εγκαταστάσεων ακόμα και στη χώρα μας, όπου υπάρχει μια σχετική δυσκολία εφαρμογής των κανονισμών, έχει βελτιωθεί σημαντικά και συνεχώς βελτιώνεται. ¶λλωστε, η βελτίωση δεν θα γίνει από τη μία στιγμή στην άλλη, αλλά θα αποτελεί μια μακροχρόνια διαδικασία με αργά μεν, πλην όμως σταθερά εξελικτικά βήματα.
Όσο για εκείνους που θεωρούν ότι η έκδοση των προτύπων δεν μπορεί να ακολουθήσει τις εξελίξεις της τεχνολογίας, υπάρχει η απάντηση που έρχεται από ένα συγγενή κλάδο της πληροφορικής, όπου οι ρυθμοί εξέλιξης είναι αλματώδεις. Αλλά και εκεί εκδίδονται πρότυπα και προδιαγραφές, ώστε να υπάρχει μια κοινή βάση αναφοράς για όλα τα συστήματα και τις εφαρμογές που χρησιμοποιούνται.

Του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ