Δυνατότητες προστασίας από την κακόβουλη χρήση των Drones

 Παναγιώτης Αποσπόρης*

Σμήναρχος Ιπτάμενος, Υποψήφιος Διδάκτορας ΕΜΠ/ΣΗΜΜΥ.

Τα Συστήματα μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (ΣμηΕΑ ή UAVs) ή Drones όπως είναι ευρέως γνωστά, χρησιμοποιούνται για μία πληθώρα εφαρμογών από ιδιωτικούς, επιχειρηματικούς αλλά και δημόσιους φορείς. Είναι πολύ συχνό φαινόμενο όμως, τα Drones να αξιοποιούνται και για κακόβουλες χρήσεις ή με απρόσεκτο τρόπο και έτσι να δημιουργούν κινδύνους για την ασφάλεια και τη ζωή των ανθρώπων αλλά και της περιουσίας και των κρίσιμων εγκαταστάσεων του κράτους. Η αντιμετώπιση των κακόβουλων ενεργειών των Drones, γίνεται σε τρία διαφορετικά επίπεδα:

1. Ανίχνευση
2. Αναγνώριση & Παρακολούθηση
3. Ενεργητική & Παθητική Άμυνα

Κατά γενική ομολογία η ανίχνευση ενός μη επανδρωμένου αεροσκάφους είναι η πιο δύσκολη διαδικασία στην αντιμετώπιση του, αφού οι κλασσικές μέθοδοι και τεχνολογίες (στρατιωτικά ραντάρ κλπ) δεν είναι αποτελεσματικές. Ιδιαίτερα σε κατοικημένες περιοχές ή πλησίον αστικού περιβάλλοντος όπου υπάρχουν πολλές παρεμβολές, εμπόδια που δημιουργούν «νεκρούς» τομείς και ανάλογου μεγέθους αντικείμενα σε κοντινή απόσταση από το έδαφος, η ανίχνευση των ΣμηΕΑ είναι εξαιρετικά δυσχερής. Επειδή μία μόνο μέθοδος δεν είναι δυνατόν να εξασφαλίσει αποδεκτό ποσοστό ανίχνευσης, η τάση σχεδόν σε όλο τον κόσμο είναι ο συνδυασμός κατάλληλων συσκευών ραντάρ, μέσω παθητικής ανίχνευσης ραδιοσυχνοτήτων, με ηλεκτροπτικά / υπέρυθρα συστήματα ανίχνευσης, με ενεργά οπτικά συστήματα αλλά και με ακουστικούς αισθητήρες ανίχνευσης.

Μόλις εντοπιστεί ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος, θα πρέπει στη συνέχεια να αναγνωριστεί, δηλαδή αφενός να γίνει η διάκριση του από άλλες ενδείξεις που παρέχουν τα συστήματα ανίχνευσης (πουλιά, αεροπλάνα κλπ) και αφετέρου στην συνέχεια να ταυτοποιηθεί (τύπος, χαρακτηριστικά πτήσης, κλπ). Η ανίχνευση της παρουσίας ενός μη επανδρωμένου αεροσκάφους, στην περιοχή ενδιαφέροντος είναι φυσικά χρήσιμη, αλλά όπως είναι εύκολα κατανοητό είναι πολύτιμό να προσδιοριστεί ο τύπος και τα χαρακτηριστικά του UAV, ώστε στην συνέχεια να μπορεί να αντιμετωπιστεί κατάλληλα. Στις περιπτώσεις που τα «κακόβουλα» Drones δεν χρησιμοποιούν ιδιαίτερα εξελιγμένες μεθόδους, οι κλασσικές τεχνικές παθητικής άμυνας, όπως εμπόδια, δίχτυα, φυσική περίφραξη, συγκάλυψη (camouflage) των εγκαταστάσεων κλπ, μπορούν να αποδειχτούν πολύ αποδοτικές, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπόψη το πολύ χαμηλό κόστος τους σε σχέση με τις τεχνικές της ενεργητικής αντιμετώπισης. Στις μεθόδους της ενεργητικής άμυνας από την κακόβουλη χρήση των Drones, περιλαμβάνονται ένα ευρύ φάσμα αντιμέτρων, τα οποία ταξινομούνται στα «αντίμετρα απενεργοποίησης» (ή μη-καταστροφικά) και στα «καταστροφικά αντίμετρα».Τα αντίμετρα απενεργοποίησης, σκοπό έχουν να αποτρέψουν το μη επανδρωμένο αεροσκάφος να προσεγγίσει τον στόχο του, να του απαγορεύσουν την πραγματοποίηση της αποστολής του, να του διακόψουν την δυνατότητα ελέγχου του από τον χειριστή του ή ακόμα και να καταστήσουν εφικτό τον έλεγχο του. Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στα «αντίμετρα απενεργοποίησης» είναι ενδεικτικά οι παρακάτω:

• Παρεμβολή Ραδιοσυχνοτήτων (Radio Frequency (RF) Jammer) γίνεται μέσω στατικής ή φορητής συσκευής που εκπέμπει μια μεγάλη ποσότητα ραδιοσυχνοτήτων (RF) προς το μη επανδρωμένο όχημα, καλύπτοντας έτσι τα σήματα που εκπέμπονται από τον σταθμό εδάφους. Είναι αποτελεσματική στα μικρά – εμπορικού τύπου Drones αλλά όχι στα στρατιωτικά τα οποία χρησιμοποιούν δορυφορικό σύστημα εντοπισμού θέσης σε συνδυασμό με αδρανειακό σύστημα.
• Παρεμβολή / Παραπλάνηση Συστήματος Δορυφορικής Ναυτιλίας (GNSS Jamming / Spoofing). Οι συσκευές αυτού του είδους στέλνουν ένα νέο και ισχυρότερο σήμα στο μη επανδρωμένο αεροσκάφος, παρεμβάλλοντας και αντικαθιστώντας την επικοινωνία του με τους δορυφόρους που χρησιμοποιεί για τον προσδιορισμό της θέσης του, με αποτέλεσμα να υπολογίζει λανθασμένα την θέση του.
• Δίχτυ. Με οποιονδήποτε τρόπο (εκτόξευση από το έδαφος, άφεση από άλλο Drone κλπ) καταστεί εφικτό να έρθει ένα δίχτυ σε επαφή με ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος, μπλοκάρονται τα στροφεία των κινητήρων του με αποτέλεσμα να σταματά η λειτουργία του και να διακόπτεται η πτήση του.

Τα «καταστροφικά αντίμετρα» περιλαμβάνουν ενδεικτικά τις παρακάτω διατάξεις και τεχνολογίες :

• Τα ελαφρά όπλα (καραμπίνες, τυφέκια, μικρά πυροβόλα κλπ) έχουν αποδειχτεί πολύ αποτελεσματικά ενάντια στα Drones, με την προϋπόθεση φυσικά ότι ο πυροβολητής έχει ικανότητα αποτελεσματικής στόχευσης. Ιδιαίτερα για τις περιπτώσεις στρατιωτικών ΣμηΕΑ που επιχειρούν από γνωστές βάσεις και συνήθως πραγματοποιούν προγραμματισμένα δρομολόγια σε χαμηλά ύψη, για σκοπούς συλλογής πληροφοριών, τα κλασσικά όπλα έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικά.
• Τα βλήματα (εδάφους-αέρος ή αέρος-αέρος), για να είναι «οικονομικά αποδοτικά» (cost effective) θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για την αντιμετώπιση  στρατιωτικών UAVs υψηλών επιδόσεων και λειτουργικότητας αλλά και σε σημαντικούς στόχους ιδιαίτερου ενδιαφέροντος.
• Οι συσκευές Υψηλής Ισχύος Μικροκυμάτων (High Power Microwave – HPM) παράγουν ένα ηλεκτρομαγνητικό σήμα πολύ υψηλής ισχύος (Electromagnetic Pulse – EMP) ικανό να διαταράξει την λειτουργία των ηλεκτρονικών συσκευών. Το ΕΜΡ παρεμβάλλει τις ραδιοζεύξεις και διακόπτει ή ακόμη και καταστρέφει τα ηλεκτρονικά κυκλώματα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών λόγω της καταστροφικής τάσης και διαφοράς δυναμικού που δημιουργεί. Οι συσκευές Υψηλής Ισχύος Μικροκυμάτων ενδέχεται να περιλαμβάνουν μια κεραία για την εστίαση του ηλεκτρομαγνητικού σήματος σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, μειώνοντας έτσι τις πιθανές ζημιές σε παρακείμενες συσκευές. Σημαντικό πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι ότι, εντός της εμβέλειας της, μπορεί να απενεργοποιήσει αποτελεσματικά και δραστικά το μη επανδρωμένο αεροσκάφος χωρίς να το καταστρέψει. Μειονεκτεί όμως λόγω του υψηλού κόστος της αλλά κυρίως λόγω του υψηλού κίνδυνου ακούσιας διακοπής της επικοινωνίας ή ακόμα και καταστροφής άλλων ηλεκτρονικών συσκευών στην περιοχή καθώς και πιθανής ανεξέλεγκτης και βίαιης πτώσης του μη επανδρωμένου αεροσκάφους, εξαιτίας των κατεστραμμένων ηλεκτρονικών συστημάτων του.
• Μια παραλλαγή των συγκεκριμένων συσκευών θα μπορούσε να θεωρηθεί και η αντίστοιχη οπτική συσκευή υψηλής ισχύος (High-Energy Lasers) που παράγει μια εξαιρετικά εστιασμένη δέσμη φωτός ή δέσμη λέιζερ. Το λέιζερ καταστρέφει τη δομή ή/ και τα ηλεκτρονικά του μη επανδρωμένου αεροσκάφος. Πλεονεκτεί διότι σταματάει αποτελεσματικά και δραστικά με φυσικό τρόπο το εχθρικό ΣμηΕΑ, αλλά μειονεκτεί διότι είναι ακόμα μία πειραματική τεχνολογία με πολύ υψηλό κόστος και ενέχει κινδύνους για παράπλευρες ζημιές

*O Παναγιώτης Αποσπόρης είναι συγγραφέας του βιβλίου : ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ των DRONES που εκδόθηκε το 2020 από τις Εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ. Το «Βιβλίο των Drones» περιέχει σε 398 σελίδες όλες τις απαραίτητες γνώσεις για τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στα Drones, εξειδικευμένες πληροφορίες για τα συστήματα με τα οποία είναι εξοπλισμένα καθώς και στοιχεία για τις εφαρμογές τους σε διαφορετικούς τομείς της σύγχρονης κοινωνίας. Για περισσότερες πληροφορίες ή αγορά του βιβλίου εδώ https://papazissi.gr/product/to-vivlio-ton-drones/ ή τηλεφωνικά στο 210 3838020.