Διαχείριση Κρίσεων: 10 Βασικοί Πυλώνες με αρχές και στρατηγικές σχεδίασης

Με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε από το σχεδιασμό και την οργάνωση του συστήματος χειρισμού κρίσεων Ολυμπιακής Ασφάλειας, διαμορφώθηκε ένα βασικό πλαίσιο Αρχών και Στρατηγικών, που προτείνεται να ακολουθείται και ενσωματώνεται σε κάθε ανάλογο σχεδιασμό με τις κατάλληλες προσαρμογές.

Αξιοποιώντας την τεχνογνωσία και εμπειρία που αποκτήθηκε από το σχεδιασμό και την οργάνωση, τη δοκιμασία και την εφαρμογή του Συστήματος Χειρισμού Κρίσεων Ολυμπιακής Ασφάλειας υπό την κωδική ονομασία, «ΠΟΛΥΔΕΥΚΗΣ», όπως προέκυψε μέσα από τη μελέτη αντίστοιχων συστημάτων ξένων – συνεργαζόμενων χωρών, τη συνεργασία με τους καλύτερους και εμπειρότερους στον τομέα αυτό στον κόσμο, καθώς και τα μαθήματα μέσα από τη διαχείριση πραγματικών περιστατικών, διαμορφώθηκε ένα βασικό πλαίσιο, που προτείνεται προς μελέτη και αξιοποίηση σε όσους σχεδιάζουν Συστήματα Χειρισμού Κρίσεων ή Ειδικά Επιχειρησιακά Σχέδια.

Είναι μια πρόταση που βασίζεται στο σύγχρονο management και μπορεί αναλογικά να προσαρμοσθεί και κλιμακωθεί από το μικρότερο έως το μεγαλύτερο σχεδιασμό. Μπορεί δηλαδή να εφαρμοσθεί σε τοπικό, εθνικό, περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Είναι δυνατόν να εφαρμοσθεί σε μικρότερη κλίμακα, ως βάση για διαχείριση σύγχρονων ζητημάτων ασφάλειας, αλλά και άλλων καταστάσεων, που γενικότερα μπορεί να γεννήσουν κρίση οιασδήποτε μορφής και έκτασης.
Το προτεινόμενο πλαίσιο στηρίζεται στους, δέκα (10) πυλώνες που αναφέρονται παρακάτω, χωρίς ιεραρχική σειρά, που ωστόσο λειτουργούν αλληλένδετα και συμπληρωματικά ο ένας προς τov άλλο. Βεβαιωθείτε ότι οι παράμετροι που ενδεικτικά αναφέρονται σε κάθε πυλώνα, περιέχονται στο Σχεδιασμό σας.

1. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ & ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
. Καθορίστε την πολιτική, η οποία θα αποτελεί τη βάση του Σχεδιασμoύ και περιγράψτε τις βασικές στρατηγικές κατευθύνσεις σχετικά με τους στόχους, τις προϋποθέσεις πληρότητας, συνέχειας και συνέπειας του Σχεδιασμού σας. Ακολουθήστε την αρχή της ισορροπίας των μέτρων  ασφαλείας και του σεβασμού των ατομικών ελευθεριών.
. Ιεραρχήστε τις προτεραιότητες του όλου Σχεδιασμού είτε αυτός αφορά την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, φυσικών ή άλλων τεχνολογικών καταστροφών- είτε τη λήψη μέτρων σε ευρείας κλίμακας αθλητικές, πολιτιστικές ή άλλες εκδηλώσεις είτε ακόμη μικρότερης εμβέλειας Επιχειρησιακά Σχέδια.
. Παρακολουθήστε τις εξελίξεις στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, της αντιμετώπισης διασυνοριακών κρίσεων και της προσπάθειας κρίσιμων υποδομών στον ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο και εναρμονίστε – επικαιροποιήστε το σχεδιασμό και τις δράσεις σας, με βάση τις εθνικές συνταγματικές επιταγές και το νομικό «οπλοστάσιο».
. Διατηρείτε σε συνεχή ετοιμότητα και επαγρύπνηση το Σχεδιασμό σας, δεδομένου ότι είναι παρακινδυνευμένο να θεωρούμε ότι η xώρα μας είναι εκτός ζώνης απειλών. Η ρευστότητα του διεθνούς περιβάλλοντος ασφάλειας δεν επιτρέπει κανέναν εφησυχασμό.
. Στηριχθείτε στην αναγνώριση και στη συνεχή ανάλυση – αξιολόγηση των δυνητικών απειλών, με στόχο την οικοδόμηση προληπτικών και αποτρεπτικών μέτρων αντιμετώπισής τους.
. Προωθήστε και ενθαρρύνετε διυπηρεσιακές συνεργασίες.
. Ακολουθείτε το αξίωμα ότι τα μέτρα ασφάλειας δεν έχουν σταθερές, αντίθετα, πρέπει να διαθέτουν την απαιτούμενη ευελιξία για αναπροσαρμογές, βάσει των νέων κάθε φορά δεδομένων.

2. ΡΟΗ – ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ/ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΕΙΛΗΣ
. Αντιμετωπίστε -για τη διαχείριση κρίσεων- τη διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών και εκτίμησης απειλής ,ως μια εξαιρετική διαδικασία (διαφορετική από τη διαχείριση της καθημερινότητας), βασισμένη στις υφιστάμενες δομές και λειτουργίες, με ευέλικτη δομή και ειδική διαδικασία, ικανή να ανταποκρίνεται με αμεσότητα και ταχύτητα στις πιεστικές ανάγκες κρίσιμων καταστάσεων.
. Δημιουργήστε ένα συνεκτικό σύστημα αμφίδρομης ροής, ανταλλαγής πληροφοριών και εκτίμησης απειλής από τον εσωτερικό και διεθνή χώρο, χωρίς διαρροές και επικαλύψεις και προσδιορίστε ένα κοινό σημείο αναφοράς για κάθε επίπεδο (Πολιτικό – Στρατηγικό, Επιχειρησιακό και Τακτικό). Έτσι, «φιλτράρεται» ο μεγάλος όγκος πληροφοριών και δεν σωρεύονται όλες οι πληροφορίες στο ανώτατο επίπεδο, το οποίο την ίδια στιγμή καλείται να λάβει κρίσιμες αποφάσεις.
. Καταρτίστε ένα ειδικό «Τεύχος Κινδύνων», το οποίο περιοδικά να επικαιροποιείτε.
. Δώστε προτεραιότητα στην προληπτική δράση, εφαρμόζοντας σύστημα ολικής ασφάλειας, σύμφωνα με το οποίο καμία απειλή δεν είναι δευτερεύουσας ή ήσσονος σημασίας. Η κεντρική στρατηγική του δόγματος συμπυκνώνεται στο τετράπτυχο αναγνώριση, ανάλυση, σύνθεση και αποτροπή/ αντιμετώπιση των απειλών! Δεν υπάρχουν μικροί ή μεγάλοι κίνδυνοι, μικρές ή μεγάλες απειλές. Ο Σχεδιασμός σας, οφείλει να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει οποιοδήποτε κίνδυνο.

3. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ
. Αξιολογήστε και επιλέξτε το ανθρώπινο δυναμικό που θα υλοποιήσει το Σχεδιασμό σας, ανάλογα με τα καθήκοντα που θα ανατεθούν σε κάθε τομέα δράσης. Λάβετε υπόψη σας ότι ο ανθρώπινος παράγοντας είναι πάνω από συστήματα, εξοπλισμούς και τεχνολογία. Ο παράγοντας άνθρωπος διαδραματίζει πρωταρχικό – καταλυτικό ρόλο στην επιτυχία κάθε Σχεδιασμού.
. Καταρτίστε ένα διαρκές πρόγραμμα εκπαίδευσης. Αποτελεί την καλύτερη προετοιμασία και την ασφαλέστερη πρόληψη.
. Καταρτίστε ένα Σχέδιο Διοικητικής Μέριμνας (αντιμετωπίστε θέματα αυτοπροστασίας και υγείας, ψυχολογικής υποστήριξης του προσωπικού ασφάλειας και των οικογενειών τους, μετακίνησης, διαμονής και διατροφής, ωραρίου εργασίας κ.λπ.).
. Αξιοποιήστε τον τομέα του εθελοντισμού.
. Συνεργασθείτε με ειδικούς εμπειρογνώμονες σε κάθε εξειδικευμένο τομέα – «σενάριο», όπου οι Αστυνομικές πρακτικές και γνώσεις δεν είναι επαρκείς. Για εξαιρετικές καταστάσεις καταρτίστε επίκαιρη κατάσταση ειδικών συμβούλων, με δυνατότητα συνδρομής σε κάθε πιθανό σενάριο.

4. ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟY
. Εφαρμόστε ένα συνεκτικό Σύστημα ενοποιημένης Διοίκησης, Συντονισμού και Ελέγχου, με διακριτούς ρόλους και ευθύνες σε κάθε επίπεδο (Πολιτικό – Στρατηγικό, Επιχειρησιακό και Τακτικό).
Απαιτείται η δημιουργία ενός ευέλικτου Οργάνου σε πολιτικό – στρατηγικό επίπεδο, που θα συμμετέχει ενεργά σε διαδικασίες δοκιμασίας του σχεδιασμού, θα είναι εξουσιοδοτημένο να συντονίζει όλους τους εμπλεκόμενους και να λαμβάνει ταχύτατα αποφάσεις. Τα πρόσωπα και οι διαδικασίες ενός συστήματος ενοποιημένης διοίκησης θα πρέπει να προσδιοριστούν από την αρχή. Πρακτικά, θα πρέπει να αναγνωριστεί ο διακριτός ρόλος και η αποφασιστική αρμοδιότητα των προσώπων αυτών. Να κατοχυρωθούν θεσμικά. H αναγκαιότητα Συντονιστών σε Πολιτικό, Στρατηγικό, Επιχειρησιακό και Τακτικό επίπεδο, να γίνει συνείδηση κάτω από κοινή επιχειρησιακή αντίληψη, που αποκτάται με ισχυρή πολιτική βούληση, κοινό όραμα – στόχο, συστηματική διακλαδική συνεργασία και συμμετοχή σε ασκήσεις.
. Λάβετε υπόψη σας ότι τα πολυμελή Συμβούλια και Όργανα, ενώ δίνουν τη δυνατότητα εκπροσώπησης όλων των εμπλεκόμενων Φορέων, ταυτόχρονα θεωρούνται δυσκίνητα ως προς τη διαδικασία λήψης κρίσιμων αποφάσεων.
Γι’ αυτό, προβλέψτε μια εξαιρετική διαδικασία που να μειώνει τα επίπεδα Διοίκησης σε μεγάλες κρίσεις, αλλά και να καθορίζει συγκεκριμένα πρόσωπα, εξουσιοδοτημένα να λάβουν κρίσιμες – συγκεκριμένες αποφάσεις.
. Διασυνδέστε την κλιμάκωση των απειλών και συμβάντων με αντίστοιχα Επίπεδα Διοίκησης (έως και συγκεκριμένα πρόσωπα), από το πιο απλό σενάριο έως το πλέον χείριστο. Η κλιμάκωση έχει να κάνει και με επιπεδοποίηση στη διαδικασία  λήψης αποφάσεων.
. Βεβαιωθείτε, μέσα από τη διαδικασία των Ασκήσεων, ότι το Σύστημα Διοίκησης, Συντονισμού και Ελέγχου είναι διαλειτουργικό και αξιόπιστο.

5. ΥΠΟΔΟΜΕΣ – ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
. Θυμηθείτε ότι ο Σχεδιασμός σας θα πρέπει να υποστηρίζεται με τις απαιτούμενες υποδομές, μέσα και εξοπλισμούς. Αποτελούν, πλέον του ανθρώπινου δυναμικού, τους αναγκαίους πόρους, που διαρκώς θα πρέπει να ελέγχονται για την αξιοπιστία τους και να αναβαθμίζονται.
. Δώστε ιδιαίτερη βαρύτητα στα Επιχειρησιακά Κέντρα και στο δίκτυο τηλεπικοινωνιών, προβλέποντας μια ειδική διαδικασία χρήσης συγκεκριμένων μέσων, που να διασυνδέει με ασφάλεια όλα τα Επίπεδα Διοίκησης κατά τη διαχείριση κρίσιμων καταστάσεων.
. Προβλέψτε εφεδρικές και εναλλακτικές λύσεις στη βάση χείριστων σεναρίων και κλιμάκωσης απαιτούμενων πόρων.

6. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
. Προγραμματίστε τις δράσεις προετοιμασίας, συνεργασιών με Φορείς και δοκιμασίας του Σχεδιασμού, βάσει συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος.
. Προβλέψτε ένα ειδικό σύστημα/ διαδικασία παρακολούθησης – ελέγχου της πιστής τήρησης αυτού του χρονοδιαγράμματος.

7. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
. Εκπονήστε Ειδικά Επιχειρησιακά Σχέδια για κάθε μεγάλη κατηγορία απειλής ή συμβάντος, ως Σχέδια Ειδικών Δράσεων και προστασίας ζωτικών εγκαταστάσεων, τα οποία να κλιμακώνονται μέχρι και την ενεργοποίηση του Συστήματος Χειρισμού Κρίσεων.
. Προβλέψτε σε κάθε τέτοιο Σχέδιο τους εμπλεκόμενους Φορείς, την κύρια επιχειρησιακή ευθύνη και αντίστοιχα τον υποστηρικτικό ρόλο ενός εκάστου, βάσει Πρωτοκόλλων Συνεργασίας και Μνημονίων Ενεργειών.
. Προβλέψτε για κάθε Επιχειρησιακό Σχέδιο μια ειδική διαδικασία ενημέρωσης- ενεργοποίησης, καθορίζοντας τα επίπεδα συναγερμού και τα αντίστοιχα μέτρα – απαιτούμενους πόρους.
. Βεβαιωθείτε ότι διαθέτετε για τις κρίσιμες στιγμές ένα μηχανισμό αντίδρασης, που σας δίνει τη δυνατότητα ακόμα και σε χείριστες απειλές, να είστε άμεσοι και παρόντες- και προπάντων συντονισμένοι, έχοντας καθιερώσει ένα maximum επίπεδο εμπιστοσύνης και συνεργασίας, χωρίς τον κίνδυνο παρανοήσεων, επικαλύψεων και ενδεχομένως παρεξηγήσεων. Λάβετε υπόψη ότι σε όλους τους μεγάλους μηχανισμούς Διοίκησης, ένα από τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν όλοι οι χειριστές είναι η ιεραρχία, η γραφειοκρατία, οι συναρμοδιότητες και οι αλληλοεπικαλύψεις.
. Εκπονήστε μελέτες τρωτότητας, που πρέπει να αποτελέσουν τη βάση του σχεδιασμού ασφάλειας κάθε Ζωτικής Εγκατάστασης – υψηλού στόχου.
. Βεβαιωθείτε ότι διαθέτετε Επιχειρησιακά Σχέδια και διαδικασίες αποφάσεων μέχρι το ανώτατο Επίπεδο Διοίκησης, δηλαδή έχετε τη δυνατότητα κλιμάκωσης των μέτρων ανάλογα με τη φύση και τη σοβαρότητα της απειλής και ότι αυτή η δυνατότητα είναι διασυνδεδεμένη με όλα τα επίπεδα, από το πιο χαμηλό μέχρι το πιο υψηλό.

8. ΠΛΑΝΟ – ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ ΔΙΑΧΕIΡΙΣΗΣ/Μ.Μ.Ε. – ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ
. Διαμορφώστε επικοινωνιακό πλάνο Πολιτικής – Στρατηγικής διαχείρισης κρίσεων.
. Ενεργοποιήστε την Επικοινωνιακή Ομάδα Διαχείρισης Κρίσεων.
. Εφαρμόστε ένα ειδικό σχέδιο για τη διαχείριση κρίσεων, τόσο για τη διαχείριση των Μ.Μ.Ε., όσο και για την ενημέρωση – εφησυχασμό της κοινής γνώμης.
. Διασυνδέστε το σχέδιο επικοινωνιακής διαχείρισης με αυτό της επιχειρησιακής ανταπόκρισης, εξασφαλίζοντας το συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων Φορέων.
. Προβλέψτε ένα μηχανισμό ενημέρωσης των ενδιαφερόμενων Χωρών, με κεντρικό Φορέα το Υπουργείο Εξωτερικών, καθώς και τη λειτουργία ξενόγλωσσου Call Center για θέματα πολιτικής προστασίας. Θα απαιτηθεί ένα ειδικό τηλεφωνικό κέντρο ενημέρωσης του κοινού.
. Προβλέψτε τη διαδικασία και τους απαιτούμενους πόρους, που την κατάλληλη – κρίσιμη στιγμή θα ενεργοποιηθούν για την ψυχολογική υποστήριξη των συγγενών – φίλων θυμάτων, παθόντων, αλλά και των διαχειριστών της κρίσης, σε όλα τα επίπεδα.

9. ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
. Δοκιμάστε το Σχεδιασμό σας, μέσω Ασκήσεων ετοιμότητας.
. Αξιοποιήστε τα συμπεράσματα των Ασκήσεων για να επιφέρετε τις απαραίτητες βελτιώσεις στο Σχεδιασμό σας είτε αυτές αφορούν στην εκπαίδευση του προσωπικού (όλων των επιπέδων) είτε αφορούν επιχειρησιακές προσαρμογές και εξοπλισμούς.
. Αξιοποιήστε κατά ανάλογο τρόπο τα συμπεράσματα που προκύπτουν μέσα από την αποτίμηση πραγματικών περιστατικών.

10. ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ – ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗ
. Θυμηθείτε ότι ένα ολοκληρωμένο Σύστημα Χειρισμού Κρίσεων θα πρέπει να προβλέπει διεθνείς συνεργασίες, ιδίως σε επίπεδο ανταλλαγής πληροφοριών, επικοινωνιακής υποστήριξης, αλλά και διάθεσης πόρων στο πλαίσιο της διεθνούς συνδρομής. Μια διεθνής συνεργασία, που να βασίζεται στις αρχές του σεβασμού, της εθνικής κυριαρχίας, της επικουρικότητας και της συμπληρωματικότητας, αρχές που ισχύουν άλλωστε και για όλα τα Κράτη – Μέλη της Ε.Ε.
. Εξασφαλίστε τη διεθνή συνεργασία μέσα από διμερείς ή πολυμερείς συμφωνίες σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, αξιοποιώντας τους διαύλους ευρωπαϊκής και διεθνούς Αστυνομικής Συνεργασίας, αλλά και τις δυνατότητες του Υπουργείου Εξωτερικών, που συντονίζει τα σχετικά θέματα.
. Οργανώστε Διασκέψεις, Συνέδρια και κοινές Ασκήσεις με συνεργαζόμενες Χώρες και Οργανισμούς.
. Καταγράψτε και επικαιροποιήστε τους διαθέσιμους πόρους στη βάση κλιμάκωσης των απαιτήσεων. Ο Σχεδιασμός σας θα πρέπει να είναι προσανατολισμένος για την αντιμετώπιση, σε όλον τον Ελλαδικό χώρο, περιστατικών μέσου έως υψηλού επιπέδου, στη βάση μιας ρεαλιστικής εκτίμησης απειλών και διαθεσιμότητας των απαιτούμενων πόρων.
* Αντικειμενικά όμως, θα πρέπει όλα να έχουν ένα όριο και το όριο αυτό προσδιορίζεται από το είδος, το εύρος και τη διάρκεια των καταστάσεων.
. Προσδιορίστε τις δυνατότητες σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, στη βάση σεναρίων που να προβλέπουν και την προσφυγή στη διεθνή συνδρομή για συγκεκριμένες ανάγκες.
. Εξασφαλίστε το απαιτούμενο θεσμικό πλαίσιο διεθνούς συνδρομής, βασισμένο στις παραπάνω αρχές διεθνούς συνεργασίας.