Δέματα Βόμβες: Αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο

Αυτοσχέδιοι εκρηκτικοί μηχανισμοί – εξουδετέρωση – απειλή για βόμβα – παγιδευμένα δέματα – ελεγχόμενη έκρηξη: λέξεις οι οποίες εισέβαλαν πλέον για τα καλά στη ζωή μας. Ένα καθημερινό πλέον πρόβλημα, που δημιουργεί πονοκέφαλο σε πολλούς υπεύθυνους ασφαλείας, τρομοκρατεί όσους εργαζόμενους διακινούν αλληλογραφία, ενώ απασχολεί από επίσημα πρόσωπα μέχρι απλούς διανομείς courier. Πιθανοί στόχοι: επίσημα πρόσωπα, πρεσβείες, κυβερνητικά στελέχη, στρατός, φυλακές, Οργανισμοί που προβαίνουν σε δηλώσεις και εξαγγελίες ή ακόμη και επιχειρηματίες εμπλεκόμενοι σε ενέργειες που βλάπτουν συμφέροντα, μπορούν να αποτελέσουν το στόχο των επίδοξων βομβιστών.

Παράλληλα, η εύκολη πρόσβαση σε μεγάλη ποικιλία πληροφοριών μέσω του διαδικτύου, αποτελεί άριστο συνεργάτη του τρομοκράτη. Επιπρόσθετα, οι Αυτοσχέδιοι Εκρηκτικοί Μηχανισμοί (ΑΕΜ) είναι επικίνδυνοι, γιατί ακριβώς είναι «αυτοσχέδιοι».
Είναι όντως η χρήση του ακτινοσκοπικού μηχανήματος η καλύτερη λύση; Εάν ναι, τότε γιατί δεν λειτούργησε στην περίπτωση του Υ.ΠΡΟ.ΠΟ. το καλοκαίρι που μας πέρασε; Αυτά τα ερωτήματα θα διερευνήσουμε και θα παρουσιάσουμε προτάσεις αντιμετώπισης των εμποδίων που παρουσιάζονται στη χρήση τους.
Το Υ.ΠΡΟ.ΠΟ. φυσικά και διέθετε ακτινοσκοπικό μηχάνημα, αλλά παρόλα αυτά η βόμβα επιτέλεσε το σκοπό της. Μπορεί να μην ενεργοποιήθηκε από το άνοιγμα του παραλήπτη ο οποίος αναφερόταν στην ετικέτα της, αλλά ενεργοποιήθηκε κατά το άνοιγμά της – και αυτός είναι ακριβώς ο σκοπός του βομβιστή που την κατασκεύασε. Τα «δέματα – βόμβες» έχουν αποκλειστικό στόχο να τραυματίσουν ή να σκοτώσουν τον παραλήπτη ή οποιονδήποτε άλλον προσπαθήσει να τα ανοίξει. Σε καμία περίπτωση δεν θέλει ο βομβιστής να ενεργοποιηθεί η βόμβα του κατά τη μεταφορά ή αποθήκευσή της. Ούτε σκοπό έχει να γκρεμίσει κτήρια. Αυτό εξάλλου θα το πετύχαινε καλύτερα τοποθετώντας το παγιδευμένο δέμα σε κάποιο σημείο, το οποίο άμεσα θα έβλαπτε το φέροντα οργανισμό του κτηρίου. Τέλος, η ποσότητα της εκρηκτικής ύλης που θα χρειαζόταν θα αύξανε σημαντικά το βάρος του δέματος, με τα επακόλουθα προβλήματα αποστολής του.

Η χρήση ακτινοσκοπικού μηχανήματος ασφαλείας για τον έλεγχο της αλληλογραφίας σκοντάφτει παρόλα αυτά σε δύο σημαντικά προβλήματα: πρώτον το ζήτημα υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων από τη χρήση ακτινοβολιών και δεύτερον το καθαρά επιχειρησιακό, δηλαδή αυτό της ανίχνευσης βομβών. Εάν δε κάποιος αναλογισθεί ότι αυτά τα δύο σοβαρά ζητήματα καλείται να τα αντιμετωπίσει ο απλός εργαζόμενος μέχρι σήμερα στην αλληλογραφία του Οργανισμού, θέση περιορισμένων απαιτήσεων και αποδοχών, τότε το πρόβλημα παίρνει άλλες διαστάσεις. Εργαζόμενοι οι οποίοι απλά ταξινομούσαν φακέλους και δέματα από ταχυδρομικούς σάκους σε κουτάκια τμημάτων, καλούνται τώρα να κάνουν χρήση γεννητριών ιοντίζουσας ακτινοβολίας και να εκτιμήσουν τον κίνδυνο ο οποίος βρίσκεται κρυμμένος μέσα σε ένα φάκελο και ο οποίος μπορεί να τους κοστίσει την ίδια τους τη ζωή.
Η προτεινόμενη λύση πρέπει να εστιάσει λοιπόν τόσο στη διασφάλιση της υγιεινής των εργαζομένων όσο και στην απλότητα της εφαρμογής της.
Όλα τα ακτινοσκοπικά μηχανήματα που διατίθενται σήμερα στην αγορά διασφαλίζουν διαρροή ακτινοβολίας αρκετά χαμηλότερη των ελάχιστα επιτρεπτών ορίων βάσει του Εθνικού Κανονισμού Ακτινοπροστασίας (ΚΑ), αλλά και διεθνών κανονισμών για τους επαγγελματικά εκτιθέμενους. Το πόσο λίγη όμως είναι αυτή η διαρροή και συνεπώς η έκθεση του χειριστή του μηχανήματος, οφείλει να πιστοποιείται με επιτόπιο τακτικό έλεγχο από εξειδικευμένα συνεργεία, να καταγράφεται και να κοινοποιείται στους υπευθύνους με παράλληλη ενημέρωση σε θέματα υγιεινής και ασφάλειάς τους. Τέλος, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στο θέμα συμμόρφωσης ως προς τις κείμενες διατάξεις που διέπουν τη λειτουργία ακτινοσκοπικών μηχανημάτων. Τόσο η εισαγωγή τους όσο και η λειτουργία τους από τον Οργανισμό, απαιτούν την κατάλληλη νομιμοποίηση από την αρμόδια Αρχή.
Γενικά, τα ακτινοσκοπικά μηχανήματα ελέγχου αλληλογραφίας κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες: μηχανήματα με ιμάντα (belt systems) και μηχανήματα κλειστού θαλάμου (cabinet scanners). Και τα δύο χρησιμοποιούν ηλεκτρική γεννήτρια καθοδικών ακτινών και μονόχρωμη κάμερα λήψης της εικόνας του αντικειμένου προς έλεγχο. Όπως εύκολα κανείς αντιλαμβάνεται, η ηλεκτρική γεννήτρια ακτινοβολίας παράγει ακτινοβολία μόνον κατά την ενεργοποίησή της, σε αντίθεση με τις φυσικές πηγές (π.χ. ραδιενεργά στοιχεία όπως ουράνιο, πλουτώνιο κ.λπ.) οι οποίες παράγουν μόνιμη ακτινοβολία. Όλοι οι κατασκευαστές διασφαλίζουν τα χαμηλότερα όρια διαρρέουσας ακτινοβολίας, τα οποία συμμορφώνονται προς όλους τους εθνικούς και διεθνείς κανονισμούς.
Η διαφορά μεταξύ των δύο κατηγοριών έγκειται στις διαστάσεις των μηχανημάτων και στον τρόπο χρήσης τους. Τα μηχανήματα με ιμάντα συνήθως ζυγίζουν από 160 kg με διαστάσεις 1200 (μήκος) x 700 (πλάτος) x 700 (ύψος) mm, ενώ τα μηχανήματα κλειστού θαλάμου συνήθως ζυγίζουν από 75 kg, με διαστάσεις από 430 (μήκος) x 480 (πλάτος) x 920 (ύψος) mm για εσωτερικούς θαλάμους ίδιων διαστάσεων.

Επιπλέον, τα μηχανήματα τύπου ιμάντα απαιτούν περισσότερους του ενός χειριστών και μεγαλύτερη εξειδίκευση λειτουργίας, αφού απαιτείται πρώτα η ευθυγράμμιση του δέματος στην οθόνη και μετά ο έλεγχός του. Αντίθετα, τα μηχανήματα κλειστού θαλάμου απαιτούν απλά την τοποθέτηση του αντικειμένου εντός του θαλάμου και το πάτημα ενός κουμπιού για την εμφάνισή του στην οθόνη. Θα πρέπει εδώ λοιπόν να ληφθεί σοβαρά υπόψη η ροή προσέλευσης της αλληλογραφίας προς έλεγχο. Εάν οι φάκελοι έρχονται περιοδικά (π.χ. μερικές δεκάδες ανά 3-5λεπτο, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας) και υπάρχουν διαθέσιμοι 2-3 εργαζόμενοι γι’ αυτή τη λειτουργία, η επιλογή του μηχανήματος με ιμάντα ίσως αποτελεί την καλύτερη λύση. Εάν όμως η αλληλογραφία φτάνει όλη μαζί μερικές φορές την ημέρα και μόνο ένας υπεύθυνος πρέπει να ελέγξει το περιεχόμενό τους, τότε η λύση του κλειστού θαλάμου είναι σίγουρα ταχύτερη και απλούστερη. Με το μηχάνημα κλειστού θαλάμου είναι δυνατή η τοποθέτηση και αξιολόγηση αρκετών φακέλων μαζί, σε κάθε έλεγχο. Τέλος, και όσον αφορά στο θέμα αποφυγής ατυχημάτων από λάθος χειρισμό, είναι προφανές ότι τα μηχανήματα κλειστού θαλάμου προστατεύουν το χειριστή από οποιαδήποτε έκθεση σε ακτινοβολία, αφού κλείνουν ερμητικά, απαγορεύοντας οποιαδήποτε πρόσβαση εκούσια ή ακούσια στο εσωτερικό τους.
Η κανονική διαδικασία ελέγχου της αλληλογραφίας από το χειριστή ενός μηχανήματος κλειστού θαλάμου, είναι ιδιαίτερα απλή και αποτελείται από τα παρακάτω βήματα. Ο χειριστής (αφού πρώτα ενεργοποιηθεί το μηχάνημα, συνήθως με τη χρήση κλειδιού):

1. Ανοίγει τη θύρα του θαλάμου
2. Τοποθετεί το δέμα / δέματα ή φακέλους εντός του θαλάμου
3. Κλείνει τη θύρα
4. Πατά το μπουτόν ενεργοποίησης είτε επί της συσκευής είτε μέσω του τηλεχειριστηρίου
5. Επισκοπεί και αξιολογεί την εικόνα που εμφανίζεται στην οθόνη.

Ο χειριστής έχει τη δυνατότητα ανάλυσης και περεταίρω αξιολόγησης της ληφθείσας εικόνας στην οθόνη προεπισκόπησης, με διάφορες επιλογές που του προσφέρει το ενσωματωμένο λογισμικό. Κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης, η γεννήτρια καθοδικών ακτινών παραμένει ανενεργή. Οι χειρισμοί που απαιτούνται για την περαιτέρω αξιολόγηση της εικόνας γίνονται από τηλεχειριστήριο. Σε περίπτωση αμφιβολίας ή ανάγκης επιπλέον αξιολόγησης των ευρημάτων είναι συνήθως δυνατός ο τηλεχειρισμός της καμπίνας εξ αποστάσεως, μέσω δικτύου υπολογιστών Ethernet και εξωτερικής εφαρμογής client pc software application. Επίσης είναι δυνατή η άμεση αποστολή της εικόνας μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) σε διάφορους παραλήπτες για αξιολόγηση. Τέλος, είναι δυνατή και η εκτύπωση της εικόνας σε τοπικό εκτυπωτή, ο οποίος είναι απευθείας συνδεδεμένος στο ακτινοσκοπικό μηχάνημα. Σε περίπτωση που το ελεγχόμενο αντικείμενο χρήζει περαιτέρω αξιολόγησης, τότε ο χειριστής οφείλει άμεσα να ειδοποιήσει τηλεφωνικά (ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο) τον Υπεύθυνο Ασφαλείας του Οργανισμού. Ο Υπεύθυνος Ασφαλείας μπορεί να αξιολογήσει την εικόνα είτε επιτόπου στο μηχάνημα είτε μέσω δικτύου υπολογιστών. Εάν και ο τελευταίος κρίνει ότι το αντικείμενο θεωρείται ύποπτο, τότε εφαρμόζονται οι παρακάτω αρχές ασφαλείας:

• ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΕ
• ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕ
• ΕΚΚΕΝΩΣΕ
• ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕ

ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΕ: Το ύποπτο αντικείμενο παραμένει όπου ανακαλύφθηκε, δηλαδή στο σάκο ή/και εντός του ακτινοσκοπικού μηχανήματος και ποτέ δεν το πλησιάζουμε ή το αγγίζουμε. Εάν έχει ανακαλυφθεί πριν να τοποθετηθεί εντός του μηχανήματος, τότε το αφήνουμε όπου βρίσκεται και τοποθετούμε κάτι χαρακτηριστικό πλησίον του, ώστε να μπορούμε να καθοδηγήσουμε κάποιον άλλον στο να το βρει εύκολα (π.χ. τον Πυροτεχνουργό).
ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕ: Η περιοχή γύρω από το δωμάτιο ελέγχου της αλληλογραφίας πρέπει να σηματοδοτηθεί με κατάλληλη ταινία ή χωρίσματα, προκειμένου να αποτραπεί η πρόσβαση ανύποπτων ατόμων και να διασφαλιστούν τυχόν άλλα ευρήματα αναγκαία για τη διεξαγωγή αστυνομικής έρευνας. Προκειμένου να επιλέξουμε την ακτίνα οριοθέτησης, λαμβάνουμε υπόψη το μέγεθος του ύποπτου αντικειμένου, την τοποθεσία εντός του κτηρίου – ειδικά σε σχέση με ανοικτούς χώρους ή υαλοστάσια και εξόδους διαφυγής καθώς και χώρους όπου φυλάσσονται εύφλεκτα υλικά.
ΕΚΚΕΝΩΣΕ: Εκκένωσε όλη την οριοθετημένη περιοχή από οποιοδήποτε άτομο. Δώσε προσοχή ώστε οι εξερχόμενοι να διέρχονται σε απόσταση από το ύποπτο αντικείμενο. Μην επιτρέψεις σε οιονδήποτε να επιστρέψει, εάν προηγουμένως δεν έχει επιτραπεί από την Αστυνομία.
ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕ: Ειδοποίησε την αρμόδια αρχή και συγκεκριμένα το Τμήμα Εξουδετέρωσης Εκρηκτικών Μηχανισμών (ΤΕΕΜ).
Όπως είναι προφανές από τα παραπάνω, για την επιλογή του δωματίου όπου θα πραγματοποιείται ο έλεγχος της αλληλογραφίας θα πρέπει να ληφθούν υπόψη η εύκολη πρόσβαση και επιχειρησιακή διευκόλυνση των πυροτεχνουργών, χωρίς την ιδιαίτερη παρενόχληση της λειτουργίας του Οργανισμού. Παράλληλα, θα πρέπει να διασφαλίζεται η ανεμπόδιστη έξοδος των εργαζομένων. Σημειώνεται ότι σε περίπτωση καταγγελίας ύπαρξης Αυτοσχέδιου Εκρηκτικού Μηχανισμού (ΑΕΜ), οι αρμόδιοι και μόνον Πυροτεχνουργοί των ΤΕΕΜ (Τμήμα Εξουδετέρωσης Εκρηκτικών Μηχανισμών) έχουν αυτεπάγγελτα την αρμοδιότητα επέμβασης, διαταγής περαιτέρω εκκένωσης χώρων, όπως επίσης και διαταγής επαναφοράς του χώρου σε κανονική λειτουργία. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση ανώνυμης καταγγελίας. Σε περίπτωση δε που οποιοσδήποτε αντιτίθεται στην επέμβασή τους με οποιονδήποτε τρόπο ή αρνείται την είσοδο των αστυνομικών για οιονδήποτε λόγο, υπέχει ποινική ευθύνη. Τέλος, σημειώνεται ότι η ελεγχόμενη έκρηξη εξουδετέρωσης ενός Αυτοσχέδιου Εκρηκτικού Μηχανισμού, σκοπό έχει να εξουδετερώσει τον ΑΕΜ αποσυνθέτοντάς τον χωρίς την ενεργοποίηση της εκρηκτικής ύλης και γι’ αυτό θεωρείται απόλυτα ασφαλής.
Ανακεφαλαιώνοντας, με τον προσεκτικό προγραμματισμό μεθόδων λειτουργίας του ακτινοσκοπικού μηχανήματος ασφαλείας για τον έλεγχο της αλληλογραφίας, με την τεκμηριωμένη ανάθεση απλών διαδικασιών στους αρμόδιους χειριστές και με τον τακτικό έλεγχο τήρησής τους, είναι βέβαιο πως ο Υπεύθυνος Ασφαλείας του Οργανισμού επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, μπορεί να βελτιώσει την ασφάλεια σε έναν καθημερινό κίνδυνο της κοινωνίας μας: τα «δέματα – βόμβες» που ήρθαν για να μείνουν και πιθανό να εξελιχθούν ακόμη περισσότερο.

*Ο Δημήτρης Ταγκαλάκης μεταξύ άλλων έχει συμμετάσχει ως αρχηγός ομάδας εργασίας για την εκπόνηση Αξιολογήσεων και Σχεδίων Ασφαλείας σε πολλούς Οργανισμούς. Έχει επίσης συμμετάσχει στο σχεδιασμό και τη δημιουργία κέντρων ελέγχου αλληλογραφίας σε μεγάλα Τραπεζικά Ιδρύματα και Πρεσβείες. Από το καλοκαίρι του 2010 είχε μάλιστα προειδοποιήσει πολλές Πρεσβείες για τον επικείμενο κίνδυνο των «δεμάτων – βομβών».

Δημήτρης Ταγκαλάκης *
Πρόεδρος ΔΣ E-ARION ΙΕΠΥΑ ΑΒΕΕ
Διπλ. Μηχανικός Η/Υ BSc MSc
Email: tag@e-arion.gr