Control Room: Στην καρδιά της επιτήρησης

Μπορεί να έχουμε εξοπλιστεί με τα πλέον σύγχρονα συστήματα CCTV που υποστηρίζουν τις πιο προηγμένες λειτουργίες, όμως τα πάντα σε μια πλατφόρμα επιτήρησης αρχίζουν και τελειώνουν στην αίθουσα ελέγχου, όπου άνθρωποι και συστήματα δίνουν καθημερινά εξετάσεις.

Σε προηγούμενα άρθρα έχουμε ασχοληθεί κυρίως με την τεχνολογία των επιμέρους  προϊόντων που απαρτίζουν ένα ολοκληρωμένο σύστημα CCTV, όπως οι κάμερες, τα συστήματα μετάδοσης και καταγραφής κ.ά. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει αρκετές φορές, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή τόσο κατά τη φάση της σχεδίασης και την επιλογή των κατάλληλων συσκευών, όσο και κατά τη φάση της εγκατάστασης ενός συστήματος CCTV.

Η καρδιά όμως ενός συστήματος CCTV είναι αναμφισβήτητα η αίθουσα ελέγχου ή Control Room όπως είναι ευρύτερα γνωστό. Ως αίθουσα ελέγχου ορίζεται ο χώρος εκείνος, όπου η πληροφορία που λαμβάνεται από τις συσκευές που είναι επιφορτισμένες για την προστασία των εσωτερικών και εξωτερικών χώρων (όπως κάμερες, ανιχνευτές, κ.ά.), συλλέγεται και απεικονίζεται στο χρήστη, ο οποίος θα πρέπει να την αξιολογήσει σωστά και να προβεί στις κατάλληλες ενέργειες.

Εντούτοις, πολύ συχνά στην κατασκευή ενός control room δίνεται δυστυχώς λιγότερη προσοχή από ό,τι θα έπρεπε, θεωρώντας το λανθασμένα ως το χώρο τοποθέτησης ηλεκτρονικών συσκευών και όχι ως το χώρο όπου ζουν και εργάζονται άνθρωποι.
Σε αυτό το άρθρο θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε τους κύριους παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό και την κατασκευή ενός control room.

Αρχιτεκτονική χώρου
Ο σχεδιασμός ενός control room θα πρέπει να έχει κύριο ρόλο στη στρατηγική ασφαλείας μιας εγκατάστασης. Για το λόγο αυτό, η επιλογή του χώρου θα πρέπει να γίνει με μεγάλη προσοχή. Δυστυχώς, πολλές φορές επιλέγεται ένας χώρος όπου είτε ήταν προορισμένος για άλλη χρήση και κρίθηκε ακατάλληλος είτε βρίσκεται σε κάποιο υπόγειο. Το μέγεθος και το σχήμα του control room θα πρέπει να είναι κατάλληλο για τη στέγαση των επίπλων, των συσκευών και των ανθρώπων που θα το επανδρώσουν και οι οποίοι δεν θα πρέπει να αισθάνονται ότι είναι εγκλωβισμένοι. Επιπλέον, θα πρέπει να υπάρχει επαρκής χώρος μέσα στην αίθουσα για εργασίες συντήρησης και μετακίνησης, ώστε να μη δημιουργηθούν προβλήματα λειτουργικότητας κατά την εκτέλεση αυτών των εργασιών. Πάντοτε πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι στο μέλλον μπορεί το σύστημα CCTV να επεκταθεί και για το λόγο αυτό πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να υπάρχει ο αναγκαίος χώρος για την τοποθέτηση σταθμών εργασίας και επιπλέον συσκευών με εργονομικό τρόπο.
Τα σημεία εισόδου/ εξόδου θα πρέπει να σχεδιαστούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτρέπουν εύκολη προσπέλαση σε μεγάλου όγκου συσκευές που μπορεί να τοποθετηθούν οποιαδήποτε στιγμή μέσα στο control room.
Το control room θα πρέπει να διαθέτει παράθυρα, ώστε να υπάρχει φυσικό φως και η αίσθηση επικοινωνίας με τον εξωτερικό κόσμο Έχει διαπιστωθεί ότι η ματιά στον εξωτερικό χώρο ελαττώνει το άγχος και βελτιώνει την αυτοσυγκέντρωση. Αυτό βέβαια πολλές φορές δεν είναι δυνατό να συμβεί σε control room εγκαταστάσεων υψίστης ασφαλείας. Σε αυτές τις περιπτώσεις προστίθενται φυτά και άλλα στοιχεία διακόσμησης εσωτερικών χώρων, που βοηθούν την καλή ψυχολογία του προσωπικού. Επίσης θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη θέση τοποθέτησης των οθονών παρακολούθησης, ώστε να μην εμφανιστούν φαινόμενα backlight και ανακλάσεις που δημιουργούν προβλήματα στο πεδίο θέασης των χειριστών.
Η πρόσβαση στο control room πρέπει να ελέγχεται από σύστημα ελέγχου πρόσβασης, έτσι ώστε μόνο εξουσιοδοτημένα άτομα να εισέρχονται στο χώρο. Αν έχει δημιουργηθεί ιδιαίτερος χώρος για την εγκατάσταση των ηλεκτρονικών μονάδων του συστήματος CCTV, τότε και αυτός ο χώρος πρέπει να είναι ελεγχόμενος, ώστε μόνο άτομα από το προσωπικό του control room που έχουν λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση να εισέρχονται σε αυτόν. Στην περίπτωση όπου οι συσκευές έχουν τοποθετηθεί σε ένα ικρίωμα (rack), αυτό πρέπει να είναι τοποθετημένο στο χώρο του control room, να είναι κλειστού τύπου και το κλειδί πρόσβασης θα πρέπει να το έχουν εξουσιοδοτημένα άτομα.
Ο χώρος του control room θα πρέπει να διαθέτει τα απαραίτητα μέτρα πυρασφάλειας και το προσωπικό να έχει εκπαιδευτεί έτσι ώστε ο καθένας να έχει συγκεκριμένο ρόλο και να ενεργήσει ανάλογα σε περίπτωση πυρκαγιάς.

Περιβαλλοντολογικές συνθήκες
Ο φωτισμός μιας αίθουσας ελέγχου πρέπει να είναι επαρκής για όλες τις εργασίες. Είναι προτιμότερο το φως να διαχέεται παρά να εστιάζεται σε συγκεκριμένα σημεία. Προβλήματα μπορούν να δημιουργηθούν αν η ένταση του φωτός ελαττώνεται για την καλύτερη παρατήρηση της εικόνας από τις κάμερες, αλλά δεν είναι αρκετή για άλλες εργασίες που πρέπει να εκτελεστούν στον ίδιο χρόνο, όπως η ανάγνωση κάποιου εγχειριδίου ή η καταγραφή στο βιβλίο συμβάντων.
Όπως αναφέρθηκε και πριν, δεν πρέπει να υπάρχει ισχυρή πηγή φωτός πίσω από τις οθόνες παρακολούθησης με κατεύθυνση προς τους χειριστές, γιατί τότε εμφανίζεται ισχυρό backlight. Ο θόρυβος θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν ελάχιστος. Βέβαια, μια ολική απουσία θορύβου δεν είναι επιθυμητή, γιατί μπορεί να οδηγήσει το προσωπικό σε κατάσταση υπνηλίας. Ένα μέτρο για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης θα ήταν η χρήση απαλής μουσικής.
Η θερμοκρασία περιβάλλοντος σε ένα control room θα πρέπει να ρυθμίζεται τοπικά και να μην εξαρτάται (πιθανόν) από τον κεντρικό κλιματισμό του κτιρίου. Αυτό είναι απαραίτητο, γιατί ένα control room λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, όλο το χρόνο, το οποίο τις περισσότερες φορές δεν συμβαίνει για τα άλλα τμήματα μιας επιχείρησης ή ενός Οργανισμού. Επιπλέον, για την εύρυθμη λειτουργία των συσκευών απαιτείται συγκεκριμένη θερμοκρασία λειτουργίας.
Επίσης σημαντικός παράγοντας για την υγεία των ανθρώπων που εργάζονται σε ένα control room είναι ο σωστός εξαερισμός της αίθουσας, ο οποίος θα πρέπει να γίνεται σωστά, ανανεώνοντας με φρέσκο ή καθαρίζοντας τον ήδη υπάρχοντα αέρα.

Σταθμοί Εργασίας
Για να υπάρχει μέγιστη απόδοση στο σύστημα CCTV πρέπει οι τεχνικοί εγκατάστασης να τοποθετούν όλες τις συσκευές, που δεν απαιτούν χειρισμό, σε ένα διαφορετικό χώρο (αν το μέγεθος της εγκατάστασης είναι μεγάλο) ή σε ένα ικρίωμα (rack) για τις μικρότερες εγκαταστάσεις. Ο σταθμός εργασίας πρέπει να περιλαμβάνει τις απαραίτητες οθόνες (παρακολούθησης, Η/Υ) καθώς και τα χειριστήρια και πληκτρολόγια ελέγχου.
Οι οθόνες παρακολούθησης θα πρέπει να είναι τοποθετημένες σε θέση που να εξασφαλίζουν στο χειριστή επαρκή και αποτελεσματική επιτήρηση. Έχει διαπιστωθεί ότι η βέλτιστη θέση για την ανθρώπινη όραση βρίσκεται όταν η οριζόντια γωνία θέασης είναι 450 και η κάθετη γωνία θέασης 300. Μπορεί βέβαια ο χειριστής να επιτηρεί σε μεγαλύτερες γωνίες, αλλά αυτό προϋποθέτει μετακίνηση του οφθαλμού ή του σβέρκου. Η επιπλέον αυτή κίνηση μπορεί να προκαλέσει κούραση και άγχος.
Ο χώρος του γραφείου του σταθμού εργασίας είναι ένας παράγοντας που συχνά αγνοείται. Οι χειριστές συνήθως χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν πληκτρολόγια, χειριστήρια, συσκευές επικοινωνίας κ.ά., ενώ υπάρχει ελάχιστος διαθέσιμος χώρος για το χειρισμό όλων αυτών. Επιπλέον, διάφορα έγγραφα και βιβλία καταχώρησης συμβάντων βρίσκονται συχνά πάνω στο χώρο αυτό. Έτσι πρέπει να λαμβάνεται πρόνοια ώστε το γραφείο του σταθμού να είναι κατάλληλο και να πληροί τις ειδικές ανάγκες κάθε θέσης χειριστή.
Δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε το σημαντικό ρόλο που έχει η καρέκλα του χειριστή, η οποία πρέπει να είναι άνετη και εργονομικά σχεδιασμένη, αφού εκεί ο χειριστής κάθεται για μεγάλη χρονική περίοδο. Αν δεν παρέχει άνεση, τότε μπορεί να εμφανιστούν διάφορα προβλήματα υγείας.
Εκτός όμως από τις οθόνες παρακολούθησης των εικόνων από τις κάμερες που τοποθετούνται στο σταθμό εργασίας του χειριστή, στις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις τοποθετούνται οθόνες παρακολούθησης πάνω σε μια συστοιχία από κατάλληλα διαμορφωμένα ικριώματα. Ανάλογα με το είδος και το μέγεθος των οθονών που θα χρησιμοποιηθούν, υπολογίζεται και ο βέλτιστος αριθμός οθονών που μπορεί ο χειριστής να παρακολουθήσει.
Οι οθόνες αυτές τοποθετούνται σε κατάλληλες αποστάσεις μπροστά από τους χειριστές. Οι χειριστές, με τον τρόπο αυτό κοιτάζουν περισσότερη πληροφορία στο χρόνο, ενώ οι ανάγκες της επιτήρησης καθορίζονται από τη φύση, το μέγεθος και τη θέση τοποθέτησης των οθονών παρακολούθησης.
Όσο μικρότερος είναι ο αριθμός των οθονών παρακολούθησης που ελέγχει ένας χειριστής, τόσο καλύτερη η απόδοση. Για ευκολία στην επιτήρηση τοποθετούμε τις οθόνες σε διάταξη πίνακα 3×3 ή 4×4. Όταν χρησιμοποιούνται πολλές οθόνες είναι περισσότερο βολικό να σχεδιάζεται μια διάταξη σε ημικυκλικό σχήμα. Η θέση των χειριστών από το ικρίωμα εξαρτάται από τη διακριτική ικανότητα που επιθυμούμε (σε συνδυασμό και με τα χαρακτηριστικά των οθονών που χρησιμοποιούνται).
Προσοχή απαιτείται κατά το σχεδιασμό του ικριώματος των οθονών, το οποίο πρέπει να προβλεφθεί ώστε να διαθέτει αυτόνομο σύστημα απαγωγής της θερμοκρασίας. Επιπλέον πρέπει να υπάρχει αρκετός χώρος στο πίσω μέρος του ικριώματος, ώστε να μην πιέζονται τα ομοαξονικά καλώδια, γιατί αλλιώς είναι πιθανό να δημιουργηθούν προβλήματα στην ποιότητα του σήματος της εικόνας.
Τόσο οι σταθμοί εργασίας των χειριστών όσο και το ικρίωμα τοποθέτησης των οθονών παρακολούθησης (αν υπάρχει) θα πρέπει να είναι κατασκευασμένα – αλλά και τοποθετημένα – με τέτοιο τρόπο που να επιτρέπουν στους τεχνικούς να έχουν εύκολη πρόσβαση στις διάφορες συσκευές, χωρίς να διακόπτεται η ομαλή λειτουργία του control room.

Οθόνες Παρακολούθησης
Το μέγεθος, η θέση τοποθέτησης και ο αριθμός των οθονών παρακολούθησης σε ένα control room, όπως και ο αριθμός των καμερών, επηρεάζουν σημαντικά την απόδοση του συστήματος. Το μέγεθος και η τεχνολογία της οθόνης καθορίζουν την ανάλυση της εικόνας.
Όταν απαιτούνται πολλές κάμερες για να καλυφθεί ικανοποιητικά μία περιοχή, οι εικόνες που καταλήγουν στο control room καλό είναι να ομαδοποιούνται ώστε να απεικονίζονται σε μια συγκεκριμένη περιοχή του πίνακα οθονών και να φαίνεται η λογική αλληλουχία τους. Με τον τρόπο αυτό, ο χειριστής μπορεί να παρακολουθεί και να εμφανίζει τις εικόνες από αυτές τις κάμερες με συστηματικό τρόπο και όχι να τις αναζητά με τυχαίο τρόπο, μειώνοντας έτσι την αποτελεσματικότητα του συστήματος. Σε κάθε περίπτωση, ο χειριστής έχει τη δυνατότητα να εμφανίσει την εικόνα από την κάμερα που τον ενδιαφέρει, σε κάποια από τις διαθέσιμες οθόνες στο σταθμό εργασίας του.
Οι οθόνες παρακολούθησης μπορούν να διακριθούν σε δύο κύριες κατηγορίες:

1. Οθόνες CRT (Cathode Ray Tube)
2. Επίπεδες οθόνες που διακρίνονται στις LCD (Liquid Crystal Display) και στις οθόνες πλάσμα.

Στον ακόλουθο πίνακα φαίνονται τα κύρια πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα καθεμιάς από τις παραπάνω κατηγορίες οθονών. Έτσι, ανάλογα με την εφαρμογή επιλέγουμε και τον τύπο της οθόνης που θα μας δώσει τα καλύτερα αποτελέσματα. Π.χ., αν η ποιότητα εικόνας είναι αδιαπραγμάτευτος παράγοντας και χρησιμοποιούνται αναλογικές κάμερες, τότε η επιλογή CRT οθόνης είναι μονόδρομος.

Γενικά, οι οθόνες CRT προσφέρουν υψηλότερη ποιότητα εικόνας, ειδικά αν είναι η κίνηση το χαρακτηριστικό που μας ενδιαφέρει. Όμως έχουν μεγάλο όγκο και βάρος και παράγουν μεγάλα ποσά θερμότητας, σε σύγκριση με τις επίπεδες οθόνες. Οι επίπεδες οθόνες «υποφέρουν» από ένα φαινόμενο γνωστό ως "motion blur" το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της λεπτομέρειας στην ανάλυση της εικόνας κινούμενων αντικειμένων (π.χ. της πινακίδας ενός οχήματος).
Για το λόγο αυτό, σε αντίθεση με την αγορά των εμπορικών τηλεοράσεων, οι επίπεδες οθόνες δεν είναι ακόμα η πρώτη επιλογή στη βιομηχανία των CCTV. Εντούτοις υπάρχουν αρκετές νέες τεχνολογίες επίπεδων οθονών, που αναπτύσσονται και υπόσχονται ποιότητα εικόνας όμοια με αυτή των οθονών CRT.

Εργονομική σχεδίαση και υγεία προσωπικού
Οι πολλές ώρες εργασίας με το σώμα στην ίδια στάση και η ελάχιστη κίνηση, μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα υγείας (π.χ. μυοσκελετικά) στο προσωπικό του control room, αν δεν έχει ληφθεί μέριμνα για εργονομική σχεδίαση του σταθμού εργασίας (γραφείου, καθισμάτων κ.ά.).
Επίσης, παράγοντες όπως ο φωτισμός, η ποιότητα και η θέση τοποθέτησης των οθονών παρακολούθησης, καθώς και οι ιδιότητες των διαφόρων επιφανειών στο control room, αν δεν έχουν υπολογιστεί σωστά στη φάση του σχεδιασμού, οδηγούν τους χειριστές σε οπτική κούραση, κόκκινα ή ερεθισμένα μάτια καθώς και σε πονοκεφάλους. Για να αποφευχθεί η κούραση από την παρακολούθηση των οθονών, είναι πιο σωστό το προσωπικό να κάνει μικρής διάρκειας και συχνά διαλείμματα, από το να κάνει λιγότερα και μεγάλης διάρκειας διαλείμματα.
Επιπλέον, αν οι περιβαλλοντολογικές συνθήκες δεν έχουν ληφθεί υπόψη κατά την κατασκευή του control room, τότε μπορούν να οδηγήσουν σε συναισθήματα οργής, απογοήτευσης, άγχους, κατάθλιψης και κούρασης. Αυτές οι ψυχολογικές συνέπειες μπορούν να επιδράσουν στην υγεία και να δημιουργήσουν γαστροεντερικά και καρδιαγγειακά προβλήματα.

Εκπαίδευση
Κάθε άτομο του προσωπικού ενός control room πρέπει να έχει υποστεί την κατάλληλη εκπαίδευση από την εταιρεία εγκατάστασης, ώστε να γνωρίζει πολύ καλά τη λειτουργία του συστήματος CCTV που διαχειρίζεται. Είναι επίσης απαραίτητο να έχει περάσει από αναγνωρισμένου κύρους σωματικά και ψυχολογικά τεστ, που θα το κρίνουν κατάλληλο και ικανό να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες και στις ιδιαιτερότητες που εμφανίζονται καθημερινά.
Γίνεται πια φανερό ότι η απόδοση και η χρησιμότητα ενός συστήματος CCTV, ως μέσο που παρέχει ασφάλεια και προστασία, δεν εξαρτάται μόνο από την ποιότητα της πληροφορίας που αποδίδει, αλλά και από το βαθμό αντίδρασης του προσωπικού. Ένα σωστά σχεδιασμένο control room μπορεί να προσφέρει τις κατάλληλες συνθήκες εργασίας και τα τεχνικά μέσα στο εκπαιδευμένο προσωπικό του, ώστε να αντιδράσει έγκαιρα και αποτελεσματικά σε οποιαδήποτε απειλή.

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΛΝΤΕ
Φυσικός – Ραδιοηλεκτρολόγος