Μπροστά στα Πολύ Σοβαρά και Κρίσιμα Περιστατικά: Τότε που ακούγεται το …Τώρα, τι κάνουμε;

Tα περιστατικά της 3ης και 4ης βαθμίδας της τετράβαθμης κλίμακας των περιστατικών που διακρίνονται σε: Συνήθη, Σοβαρά, Πολύ Σοβαρά, Κρίσιμα/Κρίσεις, αποτελούν τους εφιάλτες κάθε υπεύθυνου ασφάλειας, τόσο της δημόσιας δύναμης όσο και της ιδιωτικής ασφάλειας.

Το σοβαρό περιστατικό ως συμβάν, κατάσταση, πράξη (αξιόποινη από δόλο ή αμέλεια) ενδέχεται να προκαλέσει σημαντικές βλάβες σε ιδιοκτησίες, υγεία προσώπων και σοβαρή διατάραξη της Δημόσιας Τάξης.

Το κρίσιμο περιστατικό προκαλεί ό,τι και το σοβαρό, αλλά σε πολύ μεγαλύτερα μεγέθη και επιβάλλει τη λήψη απόφασης με βαρύτητα σε στρατηγικό και πολιτικό επίπεδο, τόσο στον ευρύτερο κύκλο – που αφορά σε περιοχές ή και τη Χώρα – όσο και στο μικρότερο αλλά ομόκεντρο κύκλο που αφορά σε μία επιχείρηση ή έναν Οργανισμό.

Ιδιαίτερα για τις κρίσεις, σημαντικός είναι ο ψυχολογικός αντίκτυπος και η κατάσταση που δημιουργείται, η οποία είναι εύθραυστη, απρόβλεπτη και εξελίσσεται με ταχύτητα μέσα σε ένα κλίμα αμφισβήτησης και ιδιαίτερης έντασης. Σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτούνται προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα ελέγχου, περιορισμού εντάσεων και έκτασης των ζημιών, αποκατάστασης και θεραπείας τους, καθώς και διαχείρισης απωλειών και συνεπειών.
Και στις δυο περιπτώσεις και ανάλογα με τη φύση τους, τόσο στα πολύ σοβαρά περιστατικά όσο και στα κρίσιμα μπορεί να απαιτηθεί και η λήψη άμεσων μέτρων για να αρθούν οι δυσμενείς περιπτώσεις ( π.χ. σχέδιο ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ για την περίπτωση φυσικών ή τεχνολογικών καταστροφών ή για μεγάλα ατυχήματα).
Μέσα στις σημερινές ταχύτατες αλλαγές και τον αδιάκοπο αλληλοεπηρεασμό των διάφορων περιβαλλόντων, δημιουργείται ένα τοπίο εξαιρετικής αβεβαιότητας, όπως για παράδειγμα σε μία πολεμική περίοδο ή κατά τη διάρκεια μάχης. Στις καταστάσεις αυτές όπου ο χρόνος παίζει σημαντικό ρόλο (είναι γνωστή η golden hour στις κρίσεις) και ο υπεύθυνος ασφάλειας κινείται σε ένα έδαφος ασταθές, η βαθιά κατανόηση ορισμένων αρχών μπορεί να λειτουργήσει ως αλγόριθμος βασικών ενεργειών (σύμφωνα με το στρατηγό φον Μόλκε 1800 – 1891).
Πράγματι, μέσα σ’ έναν κόσμο αέναης Ηρακλείτιας μεταβολής, υπάρχουν σταθερά στοιχεία που μένουν διαχρονικά. Αυτά συγκροτούν το δικό μας σταθερό έδαφος μέσα στην αβεβαιότητα.
Το απρόοπτο χρειάζεται μακρά προετοιμασία. Κανονισμοί με πολλά άρθρα, παραγράφους και εδάφια χάνουν τα απωθητικά τους στοιχεία αν μελετηθούν πολλές φορές από τις περιόδους ηρεμίας.

Τα πάντα λοιπόν είναι θέμα διανοητικής προεργασίας, όπως έλεγε ο Ναπολέων, αλλά να μη σταματάμε μόνο στο πώς θα κάνουμε κάτι αποτελεσματικά. Να πάμε λίγο παραπέρα. Να κάνουμε σενάρια των επιπτώσεων που μπορούν να υπάρχουν. Η έλλειψη αυτού ακριβώς του στοιχείου οδήγησε βετεράνους του πολέμου που υπήρξαν στελέχη καριέρας, στα ψυχιατρεία (Βιετνάμ, Πόλεμος του Κόλπου κ.ά.).
Μία άλλη αρχή ειδικά για εμάς τους security managers είναι η ίδια η πραγματικότητα ενός προγράμματος ασφάλειας, που είναι στην ουσία συσσώρευση μεγάλου πλήθους συνδέσμων, όπου ο καθένας τους οδηγεί σε κάποιον από τους πόρους (προσωπικό, πληροφορίες, εξοπλισμό κ.τ.λ.), ο οποίος έχει τα δικά του ‘κατάλληλα κουμπιά’.

Οι ανταποκρίσεις στα πολύ σοβαρά και κρίσιμα περιστατικά είναι ανάλογες με το επίπεδο της αντιμετώπισης. Θα μπορούσαμε να σχηματίσουμε με αυτές ένα σύντομο οδηγό, με τρία μέρη:

• Επιχειρησιακό (βασικές ενέργειες πρώτων ανταποκριτών και Διοίκηση Σκηνής).
• Τακτικό (Διαχείριση του Περιστατικού- Event/incident management) και
• Στρατηγικός ( Συγκρότηση είτε Συμβουλίου Διαχείρισης Κρίσεων Περιστατικών για τη Δημόσια Δύναμη είτε Ομάδας Διαχείρισης για Οργανισμό ή Επιχείρηση).

Όμως το Τακτικό Πεδίο υποστηρίζει το Στρατηγικό, ο Αρχηγός της ΕΛ.ΑΣ. για τη Δημόσια Δύναμη αναλαμβάνει Διοικητής Περιστατικού, όπως ο Σύμβουλος ή Στρατηγικό Στέλεχος Ασφαλείας της Επιχείρησης αναλαμβάνει Incident Security Manager. Τότε δημιουργούνται δύο τομείς διαχείρισης, ο στρατηγικός και ο επιχειρησιακός, οπότε ο οδηγός μας περιλαμβάνει τελικά δύο μέρη.
Για την επιχείρηση ή τον Οργανισμό την ευθύνη της σκηνής αναλαμβάνει ένας μεσαίος security manager, ενώ τη Διοίκηση του Περιστατικού ο Διευθυντής Ασφάλειας και Συμβατότητας ή ο Διευθυντής Προστασίας ή Ελέγχου ή Supreme Security Manager.

Και οι δύο απαιτείται να γνωρίζουν πολύ καλά:

• Το Χώρο.
• Τις διαδικασίες ανά περίσταση (απ’ έξω σαν να κάνουν αρίθμηση).
• Ότι πρέπει να περάσουν αμέσως στη δράση, ώστε να μην πάει χαμένο ούτε δευτερόλεπτο. (Να υπάρχει ‘τσαγανό’ για εφαρμογές).
• Ότι πρέπει να αποφύγουν τη δημιουργία προβλήματος μέσα στο πρόβλημα και κρίσης μέσα στην κρίση.

Επίσης είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε:

• Τι πρέπει να κάνουμε (Στρατηγική Αντιμετώπιση).
• Με ποιο τρόπο (Τακτικά- Επιχειρησιακά).
• Ποιος θα κάνει τι (Επιχειρησιακά).

Ο Διευθυντής Ασφάλειας θα πρέπει να αντιμετωπίσει την επικρατούσα κατάσταση έχοντας υπόψη:

• Το συναίσθημα ανασφάλειας (ο Δντης Ασφάλειας είναι σύμβολο).
• Τα θέματα Επικοινωνίας προς τα έξω και προς τα μέσα (ένας απο τους ρόλους του Δντη Ασφάλειας είναι αυτός του υπεύθυνου ανακοινώσεων).
• Τα θέματα συνεργασίας και αιτημάτων απο τις αρχές.
• Το Δ.Σ. και τις ερωτήσεις τους.

Ταυτόχρονα θα πρέπει να αποκαταστήσει – επαναφέρει την πρότερη κατάσταση και την κανονικότητα και να λάβει διορθωτικά μέτρα. Στη συνέχεια να περάσει σε θέματα έρευνας, αξιολόγησης, αναφοράς, ανακατάληψης απωλειών και επιδιόρθωσης αδυναμιών.

Για όλα τα ανωτέρω χρειάζεται κατάρτιση σχεδίων για κάθε σοβαρό και κρίσιμο περιστατικό, που μπορεί να είναι:

• Εγκληματική Ενέργεια, π.χ. Ληστεία.
• Τρομοκρατική ενέργεια, π.χ. έκρηξη βόμβας, προσβολή με ρουκέτα.
• Δολιοφθορά.
• ΡΒΧ περιστατικό.
• Φυσικό γεγονός, Τεχνολογικό, Πυρκαγιά.
• Απειλή που απαιτεί άμεση εκκένωση.
• Προβλήματα Υγείας – Απώλεια ζωής.

Η κατάρτιση των σχεδίων απαιτεί τη συνεχή ενημέρωση του εμπλεκόμενου προσωπικού, αλλά και την εφαρμογή ασκήσεων και γυμνασίων. Ένα γυμνάσιο άλλωστε, αξίζει περισσότερο απ’όσο η ενημέρωση του προσωπικού από χίλιους ειδικούς.
Ο υπεύθυνος manager σκηνής (manager ασφάλειας πρώτης γραμμής ή security manager μεσαίου επιπέδου), θα πρέπει να γνωρίζει τον τρόπο που θα δράσει σε περιστατικό ανοικτού και κλειστού χώρου, δηλαδή τη φροντίδα για την προστασία ζωής και υγείας και την κατανόηση του τι συνέβη με ‘συντριπτική’ κατόπτευση. Να αναφέρει επίσης στο διευθυντή ασφάλειας σχετικά, να αναζητήσει πληροφορίες και να αρχίσει τις βασικές ενέργειες, όπως: επιβεβαίωση, διατήρηση ανέπαφου του τόπου συμβάντος, επιχειρησιακή δράση χωρίς να αφήσει αφύλακτους ευαίσθητους χώρους και να καταβάλει μεγάλη προσοχή στις αναφορές (αρχική αναφορά και αναφορές τρέχουσας κατάστασης). Να έχει πλήρη κατανόηση για τις βασικές αρχές συμπεριφοράς κατά τις πρώτες στιγμές εκδήλωσης του σοβαρού ή του κρίσιμου περιστατικού, τα μέτρα ασφάλειας και τα μέτρα ασφαλούς κίνησης οχημάτων εντός των ορίων της επιχείρησης. Προβολή εικόνας πλήρους ελέγχου της κατάστασης.
Ανάλογα πρέπει να πράξει και ο Supreme Security Manager που ενεργεί ως Διοικητής Περιστατικού και να φροντίσει για την ανάκαμψη, τον επανασχεδιασμό και την εκ νέου ετοιμότητα.
Η θεμελιώδης αρχή στη διαχείριση ενός πολύ σοβαρού ή κρίσιμου περιστατικού, είναι η απρόσκοπτη ροή πληροφόρησης σε όλα τα επίπεδα εντός και εκτός της εταιρείας ή του Οργανισμού. Αν δεν προσεχθεί η επικοινωνία, τότε η κατάσταση θα ξεφύγει απο τον έλεγχο, με ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες στην κοινή γνώμη.

Σπύρου Μιχ. Κυριακάκη
Ακαδημαϊκού Διευθυντή
Κατευθ. Σπουδών Organizational
Security and Management
New York College
EuroAmerican Education