Αξιολόγηση των προγραμμάτων εκπαίδευσης του προσωπικού ασφάλειας

H αξιολόγηση των προγραμμάτων εκπαίδευσης στο τομέα της ασφάλειας είναι εξαιρετικά σημαντική για τη διαρκή βελτίωση τους. Ας δούμε μια πρώτη προσπάθεια αξιολόγησης του γνωστού σε όλους μας πρόγραμμα των 105 ωρών.

 

Θωμάς Παπάρας *
Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας
ΜEd Εκπαίδευση Ενηλίκων

 

 

Εισαγωγή

Έναυσμα για την παρούσα έρευνα αποτέλεσε η παράλληλη ενασχόληση του αρθρογράφου με τον χώρο της Ιδιωτικής Ασφάλειας και της Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Η παρούσα έρευνα διενεργήθηκε ως απόρροια των εξελίξεων της νέας νομοθεσίας για την αδειοδότηση του Προσωπικού Ιδιωτικής Ασφάλειας, τη θεσμοθέτηση του εκπαιδευτικού προγράμματος και τον διάλογο που επακολούθησε για αυτό (και από τις σελίδες του ανά χείρας φιλόξενου περιοδικού). Η έρευνα διεξήχθη στο πλαίσιο εκπόνησης διπλωματικής εργασίας για το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Εκπαίδευση Ενηλίκων του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Συμμετείχαν 130 άτομα τα οποία παρακολούθησαν το γνωστό σε όλους μας πρόγραμμα των 105 ωρών, «Κατάρτιση Ιδιωτικού Προσωπικού Ασφάλειας (Security)». Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να αξιολογήσουν το πρόγραμμα εκπαίδευσης, τους εκπαιδευτές και το εκπαιδευτικό υλικό. Τα αποτελέσματα κατέδειξαν ότι το δείγμα είναι μέτρια ικανοποιημένο από το πρόγραμμα, ενώ δεν εντοπίστηκαν στατιστικά σημαντικές διάφορες στην αξιολόγηση μεταξύ των δημογραφικών στοιχείων τους. Τέλος, εντοπίστηκε, ότι οι καθοριστικοί παράγοντες για τη γενική τους ικανοποίηση από το πρόγραμμα είναι οι εκπαιδευτές και το πρόγραμμα σπουδών.

Σκοπός και Ερευνητικά Ερωτήματα

H αξιολόγηση των προγραμμάτων εκπαίδευσης είναι εξαιρετικά σημαντική για τη διαρκή βελτίωση των προγραμμάτων. Η έρευνα αυτή είναι σημαντική, καθώς αποτελεί την πρώτη προσπάθεια αξιολόγησης του προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα, σκοπός της έρευνας ήταν να ερευνηθούν οι απόψεις των εκπαιδευομένων σχετικά με την δομή του προγράμματος, τους εκπαιδευτές, το υλικό καθώς και η γενική ικανοποίηση τους από το πρόγραμμα συνολικά. Επιπλέον στόχος ήταν, να ελεγχθεί εάν οι απόψεις διαφοροποιούνται βάσει δημογραφικών στοιχείων (πχ φύλο, ηλικία κτλ.). Τέλος, επιθυμούσαμε να εξετάσουμε ποιοι παράγοντες συμβάλουν σημαντικά στην γενική ικανοποίηση από το πρόγραμμα.

Οι ερωτήσεις δημιουργήθηκαν μέσα από ενδελεχή μελέτη της βιβλιογραφίας αναφορικά με την αξιολόγηση των προγραμμάτων κατάρτισης ενηλίκων. Ο σχεδιασμός του ερωτηματολογίου έγινε με τέτοιο τρόπο, ώστε αυτό να είναι σαφές, κατανοητό και σύντομο, με σκοπό να είναι ευχερής η συμπλήρωσή του. Τέλος, το ερωτηματολόγιο άνοιγε με ένα ενημερωτικό σημείωμα, το οποίο είχε στόχο να πληροφορήσει τους συμμετέχοντες για τον σκοπό της έρευνας.

Μέρος-Α: Δημογραφικά – Στο αρχικό μέρος του ερωτηματολογίου υπήρχαν ερωτήσεις σχετικές με τα δημογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων, όπως είναι το φύλο, η ηλικία, το εκπαιδευτικό τους επίπεδο, και η επαγγελματική τους κατάσταση.

Μέρος-Β: Ερευνητικό – Καθ’ όλο το Μέρος-Β, οι απαντήσεις δόθηκαν σε 5θμια κλίμακα Likert (1 = διαφωνώ απόλυτα – 5 = συμφωνώ απόλυτα).

Στο πρώτο υπο-ερωτηματολόγιο ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να αξιολογήσουν μέσω 11 ερωτήσεων τη δομή και το περιεχόμενο του Προγράμματος. Κάποιες από τις ερωτήσεις σε αυτό το μέρος του ερωτηματολόγιου ήταν οι εξής: «Το πρόγραμμα ήταν ενδιαφέρον», «Απέκτησα σημαντικές επαγγελματικές γνώσεις», «Εκπληρώθηκαν οι δικές μου προσδοκίες από το πρόγραμμα».

Στο επόμενο μέρος του ερωτηματολογίου, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να αξιολογήσουν τους Εκπαιδευτές του Προγράμματος μέσω 12 ερωτήσεων. Μερικές ερωτήσεις σε αυτό το μέρος του ερωτηματολόγιου ήταν οι εξής: «Οι εκπαιδευτές ήταν καλά προετοιμασμένοι για την εκπαίδευση», «Οι εκπαιδευτές ήταν προσιτοί και απαντούσαν στις ερωτήσεις μου», «Οι απαντήσεις των εκπαιδευτών στις ερωτήσεις μου ήταν ικανοποιητικές» και «Οι εκπαιδευτές με βοήθησαν να αναπτύξω τις γνώσεις μου».

Έπειτα, αξιολογήθηκε μέσα από 6 ερωτήσεις, το Υλικό που διατέθηκε κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Ενδεικτικές ερωτήσεις ήταν: «Το εκπαιδευτικό υλικό (σημειώσεις) ήταν υψηλής ποιότητας», «Το οπτικο-ακουστικό υλικό ήταν χρήσιμο», «Το οπτικό-ακουστικό υλικό ήταν κατανοητό», «Το οπτικό-ακουστικό υλικό ήταν καλαίσθητο».

Στη συνέχεια, αξιολογήθηκε η Γενική Ικανοποίηση των συμμετεχόντων, από την παρακολούθηση του Προγράμματος. Μερικές ερωτήσεις για την μέτρηση της γενικής ικανοποίησης ήταν: «Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με βοήθησε να βελτιώσω τις επαγγελματικές μου ικανότητες», «Συνέβαλα στο πρόγραμμα καταθέτοντας τις εμπειρίες και τους προβληματισμούς μου» και «Το κλίμα και η ατμόσφαιρα ήταν θετικά».

Τέλος, υπήρχαν δυο ακόμα ερωτήσεις, η πρώτη ήταν μια ερώτηση πολλαπλών επιλογών, η οποία αφορούσε τις Εκπαιδευτικές Μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος, όπως για παράδειγμα παιχνίδια ρόλων, εργασία σε ομάδες και ομαδική συζήτηση. Η δεύτερη ερώτηση ζητούσε από τους εκπαιδευομένους να δηλώσουν κατά πόσο είναι ικανοποιημένοι από τις εκπαιδευτικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν στο Πρόγραμμα (5θμιας κλίμακας Likert, 1 = καθόλου – 5 = πάρα πολύ).

Με την ολοκλήρωση της έρευνας αξιολογήθηκε η αξιοπιστία του ερευνητικού εργαλείου. Όπως προκύπτει από την ανάλυση του ερωτηματολογίου, η αξιοπιστία και η εγκυρότητα του είναι πολύ καλή όπως επιβεβαιώνεται από το Cronbach’s alpha. Η συγκεκριμένη έρευνα, έχει για κάθε διάσταση της αξιολόγησης, δείκτη αξιοπιστίας πάνω από 0,90.

Διαδικασία δειγματοληψίας

Η δειγματοληψία ήταν ευκαιριακή, για να επιτευχθεί υψηλός αριθμός συμμετοχής.

Το ερωτηματολόγιο διακινήθηκε ηλεκτρονικά μέσω του Google Forms στο διαδίκτυο. Ο διαμοιρασμός έγινε μέσω των ομοιεπαγγελματικών ομάδων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook Groups). Με αυτόν τον τρόπο μπορέσαμε να προσεγγίσουμε συμμετέχοντες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Η διάρκεια διακίνησης του ερωτηματολογίου ήταν από 25 Μαρτίου 2019 έως 21 Απριλίου 2019. Η ανάλυση δεδομένων έγινε μέσω του προγράμματος SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) 24.

Αποτελέσματα

Περιγραφική Στατιστική – Το δείγμα της έρευνας αποτελείται από 130 συμμετέχοντες, τα δημογραφικά στοιχεία των οποίων παρατίθενται συνοπτικά στον κάτωθι Πίνακα 1.

Πίνακας 1: Κατανομή Δημογραφικών Στοιχείων Δείγματος

Φύλο	Άνδρας	80.77%
	Γυναίκα	19.23%
Ηλικία	Κάτω των 25 ετών	7,69%
	26 – 35	38.46%
	36 – 45	35.38%
	46 – 55	16.15%
	56 – 66	2.31%
	Άνω των 66	–
Εκπαιδευτικό Επίπεδο	Γυμνάσιο	10%
	Λύκειο	41,54%
	ΙΕΚ	28,46%
	ΑΕΙ/ΤΕΙ	20%
Επαγγελματική Κατάσταση	Άνεργος	18,46%
	Ιδιωτικός Υπάλληλος	73,85%
	Δημόσιος Υπάλληλος	1.54%
	Ελεύθερος Επαγγελματίας	3.08%
	Οικιακά	1.54%
	Επιχειρηματίας	1.54%

Στα ερωτήματα που αφορούν το Πρόγραμμα, η υψηλότερη ικανοποίηση εμφανίζεται στις θέσεις «Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ήταν κατανοητό» (3.95 μέσος όρος), «Αντιλαμβάνομαι την χρησιμότητα του προγράμματος» και «Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με βοήθησε να πιστοποιηθώ επαγγελματικά» (3.88 μέσος όρος αμφότερα), ενώ οι χαμηλότερες τιμές ικανοποίησης εμφανίζονται στις κάτωθι «Εκπληρώθηκαν οι δικές μου προσδοκίες από το πρόγραμμα» (3.15 μ.ο), «Απέκτησα πολύτιμες επαγγελματικές δεξιότητες / ικανότητες» (3.25 μ.ο) και «Η συνολική διάρκεια του προγράμματος ήταν ικανοποιητική (ούτε μεγάλη, ούτε μικρή)» (3.35 μ.ο).

Στην αξιολόγηση για τους Εκπαιδευτές, υψηλούς μέσους όρους βρίσκουμε στα ερωτήματα αξιολόγησης όπως, «Η συνεργασία με τους εκπαιδευτές ήταν καλή» (4.18), «Οι εκπαιδευτές είχαν τις απαραίτητες γνώσεις» (4.13) και τέλος «Οι εκπαιδευτές ήταν προσιτοί και απαντούσαν στις ερωτήσεις μου» (4.08), ενώ αντίθετα οι χαμηλότεροι μέσοι όροι βρίσκονται στις κάτωθι δηλώσεις, «Ο τρόπος εκπαίδευσης μου κέντριζε το ενδιαφέρον» (3.63), «Οι εκπαιδευτές ήταν ενθουσιώδεις για το εκπαιδευτικό τους αντικείμενο» και «Οι εκπαιδευτές με ενθάρρυναν ενεργά» (3.78).

Στην περιοχή των ερωτημάτων που αφορούν το Εκπαιδευτικό Υλικό, υψηλούς μέσους όρους πήραν οι θέσεις «Το οπτικό-ακουστικό υλικό ήταν χρήσιμο» (3.89) και «Το οπτικο-ακουστικό υλικό ήταν κατανοητό» (3.80) ενώ οι χαμηλές τιμές εμφανίζονται στις δηλώσεις «Το εκπαιδευτικό υλικό ήταν υψηλής ποιότητας» (3.40) και «Το εκπαιδευτικό υλικό είχε αρκετά παραδείγματα» (3.45).

Στα ερωτήματα για την γενική ικανοποίηση τον υψηλότερο μέσο όρο παίρνει η θέση ότι «Το κλίμα και η ατμόσφαιρα ήταν θετικά» (4.12) και τον χαμηλότερο «Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με βοήθησε να βελτιώσω τις επαγγελματικές μου ικανότητες » (3.50).

Στην επόμενη ερώτηση η οποία ήταν πολλαπλής επιλογής, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να αναφέρουν, ποιες εκπαιδευτικές μεθόδους χρησιμοποίησαν οι εκπαιδευτές τους, κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Τα αποτελέσματα συνοψίζονται στο Γράφημα 1.

Γράφημα 1: Χρήση εκπαιδευτικών μεθόδων

Η τελευταία ερώτηση του ερωτηματολογίου αφορούσε στην ικανοποίηση από τις εκπαιδευτικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν. Το 33.08% δήλωσε ότι είναι πολύ ικανοποιημένο και το 23.08% πάρα πολύ ικανοποιημένο. Το 27.69% είναι μετρίως ικανοποιημένο από τις εκπαιδευτικές μεθόδους και το 8.46% είναι ελάχιστα ικανοποιημένο. Τέλος το 7.69% σημείωσε ότι δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο από τις εκπαιδευτικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του εκπαιδευτικού προγράμματος.

Επίσης, εκτιμήθηκαν οι μεσοί όροι των δηλώσεων κάθε μέρους της αξιολόγησης, Πρόγραμμα, Εκπαιδευτές κτλ. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης συνολικά για κάθε ένα μέρος απεικονίζονται στο Γράφημα 2.

Γράφημα 2: Μέσοι Όροι των υπο-ερωτηματολογίων που χρησιμοποιήθηκαν στην επαγωγική στατιστική ανάλυση

Επαγωγική Στατιστική

Στο ερώτημα αν διαφοροποιούνται οι απόψεις των συμμετεχόντων με βάση το φύλο, την ηλικία, το επίπεδο εκπαίδευσης τους και την επαγγελματική τους κατάσταση, δεν εμφανίστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές της αξιολόγησης μεταξύ των διάφορων δημογραφικών ομάδων.

Επιπλέον, για τις ανάγκες της παρούσας διεξήχθη και ανάλυση γραμμικού μοντέλου παλινδρόμησης προκειμένου να εντοπιστεί σε ποιο βαθμό η αξιολόγηση των επιμέρους ενοτήτων επηρεάζει τη γενική ικανοποίηση από το πρόγραμμα. Η ανάλυση αυτή, συμβάλλει στην περαιτέρω κατανόηση της αξιολόγησης του προγράμματος και μπορεί να βοηθήσει τους υπεύθυνους να βελτιώσουν τις επιμέρους ενότητες προκειμένου να αυξηθεί η γενική ικανοποίηση των καταρτιζόμενων.

Από την ανάλυση αυτή προκύπτει ότι για να αυξηθεί η γενική ικανοποίηση των συμμετεχόντων κατά μια μονάδα, θα πρέπει να αυξηθεί η ικανοποίηση για την δομή του προγράμματος κατά 0,44 μονάδες, για τους εκπαιδευτές κατά 0,31 μονάδες και για το εκπαιδευτικό υλικό κατά 0,23 μονάδες.

Φαίνεται λοιπόν ότι η γενική αξιολόγηση επηρεάζεται περισσότερο από το περιεχόμενο και την δομή του προγράμματος και τους εκπαιδευτές, και σε μικρότερο βαθμό από το εκπαιδευτικό υλικό. (Γράφημα 3)

Γράφημα 3: Παράγοντες που επηρεάζουν την Γενική Ικανοποίηση. Το μέγεθος αναπαριστά τη βαρύτητα του κάθε στοιχείου στην τελική εικόνα.

Σε αυτήν την γραμμή, οι υπεύθυνοι του προγράμματος θα πρέπει να ασχοληθούν περισσότερο με το περιεχόμενο προγράμματος και να ωθήσουν τους εκπαιδευτές να χρησιμοποιούν περισσότερες εναλλακτικές μεθόδους και υλικά διδασκαλίας.

Περιορισμοί της Έρευνας

Η συλλογή του δείγματος αποτέλεσε έναν σημαντικό περιορισμό. Αν και ο διαμοιρασμός έγινε ηλεκτρονικά, παρατηρήθηκε μια δυσκολία στη συλλογή του δείγματος.

Το ερωτηματολόγιο ήταν σύντομο γιατί είχε συγκεκριμένο ερευνητικό σκοπό. Ωστόσο, θα μπορούσε να διερευνήσει και αλλά ερωτήματα που θεωρούνται κρίσιμα κατά την αξιολόγηση, όπως για παράδειγμα πως θα μπορούσε να βελτιωθεί το πρόγραμμα. Αυτό θα μπορούσε να διερευνηθεί σε μια μεταγενέστερη έρευνα.

Τέλος, μια ποιοτική έρευνα με τη χρήση συνεντεύξεων ανοικτού τύπου θα μπορούσε να συμβάλλει στη τριγωνοποίηση των αποτελεσμάτων, και στη σε βάθος διερεύνηση του θέματος.

Συζήτηση

Λαμβάνοντας υπόψη μας όλα τα προηγούμενα, καθίσταται φανερό πως το πρόγραμμα δύναται να καταστεί αντικείμενο βελτιώσεων στα κύρια συστατικά του μέρη, καθώς εμφανίζονται δείκτες που υστερούν. Η βελτίωση του προγράμματος φαίνεται πως περνάει μέσα από κατάλληλες παρεμβάσεις στα σωστά σημεία. Αν το πρόγραμμα κριθεί πως πρέπει να αναθεωρηθεί, προσωπικά θεωρούμε σκόπιμη την εμπλοκή επαγγελματιών της Αγοράς, θεσμικών και συνδικαλιστικών φορέων (εργαζομένων αλλά και εργοδοτών), στην νέα σχεδίασή του. Σε αυτό το πλαίσιο, ίσως θα πρέπει να εξετασθεί και το θέμα των Εκπαιδευτών, αλλά και επίσης, ίσως ακόμα και η τυποποίηση του εκπαιδευτικού υλικού, σε νέα ποιοτικότερα επίπεδα. Η συγκυρία της Πανδημίας, τις επιπτώσεις της οποίας όλοι βιώνουμε, μπορεί τελικά να αποτελέσει τον κρίσιμο καταλύτη για την επικαιροποίηση του προγράμματος.

Ευχαριστίες

Θερμές ευχαριστίες στους επιβλέποντες καθηγητές Δρ. Αναστασία Παμπούρη (Μέλος ΣΕΠ ΕΑΠ) και Δρ. Γεώργιο – Ερρίκο Χλαπάνη (Μέλος ΣΕΠ ΕΑΠ). Επίσης στον κο Κωνσταντίνο Χατζηελευθερίου Διαχειριστή του Facebook Group Στέλεχος Ασφαλείας Προσώπων και Υποδομών, για την βοήθεια τους στην πραγματοποίηση της παρούσης.

---

*Ο συγγραφέας εργάζεται στον τομέα της Ιδιωτικής Ασφάλειας από το 1997, είναι Πιστοποιημένο Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας από το 2002, Πτυχιούχος Ελληνικού Πολιτισμού του ΕΑΠ, και πρόσφατα ολοκλήρωσε το Μεταπτυχιακό του στην Εκπαίδευση Ενηλίκων στο ίδιο ίδρυμα. Ζει και εργάζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο, και κατέχει τις άδειες εργασίας της SIA για Door Supervision και Public Space Surveillance (CCTV). Εργάστηκε για χρόνια στον Ελληνικό Κεντρικό Σταθμό, από τον οποίο αποχώρησε ως Υπεύθυνος Βάρδιας.