Ασφάλεια των Αθλητικών Εκδηλώσεων: Απαιτήσεις σχεδιασμού και η συμμετοχή του ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας

Σε κάθε αθλητική εκδήλωση απαιτείται η εκπόνηση του σχεδιασμού και της υλοποίησης των αντίστοιχων λειτουργικών διαδικασιών και μέτρων ασφαλείας, σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες και την επικινδυνότητα κάθε εκδήλωσης. Όσο και αν ακούγεται περίεργο, ο σχεδιασμός αυτός δεν είναι αποκλειστικά αστυνομικό έργο, αλλά επιχειρησιακό σχέδιο που αναφέρεται σε όλους τους εμπλεκομένους.

H 29η Μαΐου ήταν η μέρα που το 1453 άλλαξε η ιστορία της ανθρωπότητας με την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Αιώνες αργότερα, το 1985 – και πάλι την 29η Μαΐου, ένα επίσης τραγικό περιστατικό αλλάζει την εικόνα του ποδοσφαίρου. Η τραγωδία του "Χέιζελ" στοίχισε τη ζωή σε 39 ανθρώπους και στιγμάτισε ανεξίτηλα το άθλημα του ποδοσφαίρου. Συνέβη στο στάδιο Χέιζελ στις Βρυξέλλες, όταν η Λίβερπουλ και η Γιουβέντους θα αγωνίζονταν σε έναν από τους σημαντικότερους τελικούς για το Κύπελλο Πρωταθλητριών Ομάδων Ευρώπης στο ποδόσφαιρο.

Περίπου μία ώρα πριν από την προγραμματισμένη έναρξη του αγώνα, οι οπαδοί της αγγλικής ομάδας παραβιάζουν ένα κιγκλίδωμα που τους χώριζε από τους οπαδούς της Γιουβέντους, οι οποίοι οπισθοχωρούν προς ένα διαχωριστικό τοίχο. Όσοι βρίσκονταν κοντά στον τοίχο συνεθλίβησαν από την πίεση χιλιάδων κόσμου. Ο τοίχος τελικά κατέρρευσε, γράφοντας μία από τις πιο μαύρες σελίδες στην ιστορία του ποδοσφαίρου, καθώς 39 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και πάνω από 600 τραυματίστηκαν.

Δεν ήταν δυστυχώς το μόνο τραγικό συμβάν στις αθλητικές εγκαταστάσεις. Είχε προηγηθεί η «δική μας» τραγωδία της θύρας 7 στο Γ. Καραϊσκάκης στις 8 Φεβρουαρίου 1981, κατά το ντέρμπυ Ολυμπιακός-ΑΕΚ, όταν φίλαθλοι του Ολυμπιακού στην προσπάθειά τους να βγουν από τη θύρα, πέφτουν και καταπλακώνονται ο ένας επάνω στον άλλο, με αποτέλεσμα 21 νεκρούς (στην εικόνα 3, διακρίνουμε εισιτήριο από εκείνο τον αγώνα).

Και βέβαια δεν είναι μόνο ευρωπαϊκό «προνόμιο». Δύο νεκροί και ένα εννιάχρονο αγόρι σοβαρά τραυματισμένο, είναι ο τραγικός απολογισμός του συνωστισμού που επικράτησε πριν τον τελικό ποδοσφαίρου στους Ασιατικούς Αγώνες, που διεξήχθη στην Τζακάρτα της Ινδονησίας, ανάμεσα στην ομάδα της διοργανώτριας χώρας και τη Μαλαισία.
Το δυστύχημα συνέβη όταν χιλιάδες Ινδονήσιοι φίλαθλοι επιχείρησαν να μπουν στο στάδιο «Gelora Bung Karno», το οποίο ήταν κατάμεστο από 88.000 θεατές (εικόνα 4).

Παράμετροι του επιχειρησιακού σχεδιασμού
Η αναγκαιότητα για εξασφάλιση της ομαλής διεξαγωγής των αθλητικών εκδηλώσεων και των εγκαταστάσεων όπου αυτές διεξάγονται, είναι πλέον πιο επιτακτική από ποτέ. Με αφορμή τα τραγικά συμβάντα που έλαβαν χώρα σε αθλητικές εκδηλώσεις, ο σχεδιασμός ασφαλείας ισχυροποιήθηκε, εξελίχθηκε σε απολύτως επαγγελματικά επίπεδα, ενώ οι προϋποθέσεις λειτουργίας μιας αθλητικής εγκατάστασης είναι πλέον πιο αυστηρές.
Οι σύγχρονοι επιχειρησιακοί σχεδιασμοί ασφαλείας αναφορικά με τις αθλητικές εγκαταστάσεις και τις εκδηλώσεις που διεξάγονται σε αυτές, θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη:
α. Την ειδική διαδικασία αξιολόγησης επικινδυνότητας.
β. Τη μελέτη τρωτότητας.
γ. Το Σχέδιο Επιχειρησιακής Τακτικής.
δ. Το ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης πληροφοριών αθλητικής βίας.
ε. Τη σχολαστική αυτοψία σε κάθε εγκατάσταση.
Πριν από κάθε αθλητική εκδήλωση εκπονείται σχεδιασμός και υλοποίηση αντίστοιχων λειτουργικών διαδικασιών και μέτρων ασφαλείας, σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες και την επικινδυνότητα κάθε εκδήλωσης. Όσο και αν ακούγεται περίεργο, ο σχεδιασμός αυτός δεν είναι αποκλειστικά αστυνομικό έργο, αλλά επιχειρησιακό σχέδιο που αναφέρεται σε όλους τους εμπλεκομένους. Κατά την εκπόνηση του σχεδίου αυτού εφαρμόζουμε το μοντέλο δράσης που απεικονίζεται σε ζώνες αποκλεισμού και ελέγχου και βασίζεται στα δεδομένα μελέτης τρωτότητας της αθλητικής εγκατάστασης.
Η προετοιμασία και εφαρμογή μέτρων διαχείρισης απειλής (πρόληψη και αντιμετώπιση) στους χώρους της εγκατάστασης και στην ευρύτερη αστική περιοχή, αποτελεί σημείο – κλειδί αναφορικά με την επιχειρησιακή επιτυχία.

Σχέδιο ασφαλείας και επιμέρους επιχειρησιακά σχέδια
Στο πλαίσιο αυτό, ως σχέδιο ασφαλείας νοείται το σύνολο των ταξινομημένων και ιεραρχημένων ενεργειών, μέτρων και δράσεων, οργανω¬τικού, λειτουργικού, προληπτικού και κατασταλτικού χα¬ρακτήρα, που αναλαμβάνουν οι αρμόδιες Υπηρεσίες, σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους Φορείς, προκειμένου να αντιμετωπιστεί έγκαιρα, σωστά και αποτελεσματικά οποιοσδήποτε κίνδυνος ενδέχεται να απειλήσει την ασφαλή λειτουργία των εγκαταστάσεων και των παρευρισκόμενων σε αυτές. Απαρτίζεται δε από διαφορετικά επιμέρους υπο-σχέδια.
Τα επιμέρους επιχειρησιακά υπο-σχέδια ασφαλείας, είναι τα εξής:
α) Σχέδιο Προστασίας – Συνοδείας αθλητικών απο¬στολών, το οποίο αφορά στην ουσιαστική προστασία των αθλητικών αποστολών από το σημείο αναχώρησής τους (ξενοδοχείο, γήπεδο προπονήσεων κ.λπ.), μέχρι την είσοδό τους στα αποδυτήρια της αθλητικής εγκατάστασης, εξασφαλίζοντας την απρόσκοπτη διέλευση της αποστολής σε όλο το μήκος της διαδρομής, ενώ θα έχουν προβλεφθεί και εναλλακτικές διαδρομές, τις οποίες θα μπορούμε ανά πάσα στιγμή να ακολουθήσουμε.
β) Σχέδιο Διαχείρισης Κυκλοφορίας τόσο πέριξ της εγκατάστασης όσο και της εγγύτερης σε αυτήν περιοχής, ώστε να αποφύγουμε την κυκλοφοριακή συμφόρεση (μποτιλιάρισμα), μεριμνώντας παράλληλα και για αντιμετώπιση της άναρχης στάθμευσης.
γ) Σχέδιο Διαχείρισης Οργανωμένων Οπαδών, το οποίο περιλαμβάνει την ασφαλή μετακίνηση των οχημάτων (λεωφορείων-συρμών κ.λπ.) μεταφοράς οργανωμένων οπαδών από τα σημεία αναχώρησής τους, έως την άφιξή τους στο γήπεδο.
δ) Σχέδιο Ασφαλούς Λειτουργίας της εγκατάστασης, το οποίο περιλαμβάνει όλους τους χώρους, τις λειτουργίες τους, τις διόδους εκκένωσης έκτακτης ανάγκης, τις στατικές αντοχές κερκίδων κ.λπ. χώρων, τα σημεία πυρασφάλειας, παροχών ηλεκτρισμού, ύδατος κ.λπ.
Κατά την προετοιμασία του σχεδιασμού ασφαλείας και ανάλογα με την επικινδυνότητα του κάθε αγώνα, κα¬θορίζονται:
α) Οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες κάθε εμπλεκόμενου Φορέα στην αθλητική εκδήλωση.
β) Οι τομείς – θέσεις του προσωπικού ασφαλείας (Αστυνομίας, Προσωπικό Ιδιωτικών Εταιρειών Παροχής Υπηρεσιών Ασφαλείας – Ι.Ε.Π.Υ.Α.) στην αθλη¬τική εγκατάσταση, καθώς και στα σημεία αποβίβα¬σης – επιβίβασης των φιλάθλων από τα συγκοινωνιακά μέσα με τα οποία φτάνουν στην εγκατάσταση, καθώς και στη διαδρομή αυτών από τα προαναφερόμενα σημεία, έως τις πύλες εισόδου.

Αναγκαία η διάθεση ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας
Η αποτελεσματική διαχείριση ασφαλείας καθιστά αναγκαία τη διάθεση ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας, προκειμένου να διαχειριστούν την «κυκλοφορία» των θεατών εντός του γηπέδου, να αποτρέψουν το συνωστισμό και την πιθανότητα ατυχήματος, καθώς και να διαφυλάξουν την τάξη. Παράλληλα, επιτηρούν τους θεατές ενώ αναφέρουν στις Αρχές και δρουν άμεσα σε κάθε περίπτωση ανάγκης.
Ο Υπεύθυνος Ασφαλείας του γηπεδούχου συλλόγου ή του εκάστοτε αρμόδιου για τη συγκεκριμένη εκδήλωση φορέα, ελέγχει και συντονίζει το Προσωπικό Ασφαλείας του Γηπέδου (Ι.Ε.Π.Υ.Α.) το οποίο κατανέμεται σε θέσεις – τομείς εργασίας και συνεργάζεται με τους επικεφαλής αξιωματικούς της Αστυνομίας, ενώ παρί¬σταται και στο Κέντρο Ελέγχου της αθλητικής εγκατάστασης.
Στα καθήκοντα του Προσωπικού Ασφαλείας του Γηπέδου (SECURITY – Ι.Ε.Π.Υ.Α.) περιλαμβάνονται κυρίως: η τήρηση της ευταξίας στους χώρους κίνησης και στις θέσεις των φιλάθλων εντός των αθλητικών εγκαταστάσεων, η επιτήρηση περιμετρικά της αθλητικής εγκατάστασης για την αποτροπή εισόδου φιλάθλων χωρίς εισιτήριο ή ευρισκόμενων σε κατάσταση μέθης ή υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών, η αποτροπή εισόδου απαγορευμένων – επικίνδυνων αντικειμένων καθώς και η απαγόρευση μετακίνησης φιλάθλων σε διαφορετική θέση από αυτή που προβλέπει το εισιτήριό τους, δεδομένου ότι το ονομαστικό εισιτήριο προσωποποιεί πλήρως την ευθύνη καθενός.
Ανάλογα με την κρισιμότητα κάθε φορά του αγώνα, τα μέτρα που λαμβάνουμε κατατάσσονται σε ΣΥΝΗΘΗ, ΑΥΞΗΜΕΝΑ και ΕΝΤΟΝΑ, με ανάλογη κλιμάκωση των διαδικασιών και των πόρων που απαιτούνται. Συνεπώς, οι διατιθέμενες δυνάμεις προσδιορίζονται κάθε φορά ανάλογα με την κρισιμότητα του αγώνα.

Αριθμός προσωπικού Ι.Ε.Π.Υ.Α. (SECURITY) που διατίθεται σε αθλητικές εκδηλώσεις
Ο ελάχιστος αριθμός προσωπικού Ι.Ε.Π.Υ.Α. (SECURITY) καθορίζεται ανάλογα με την κατηγοριοποίηση των μέτρων που λαμβάνουμε, ως ακολούθως:
ΣΥΝΗΘΗ: 1 υπάλληλος ασφαλείας (SECURITY) ανά 200 θεατές.
ΑΥΞΗΜΕΝΑ: 1 υπάλληλος ασφαλείας (SECURITY) ανά 100 θεατές.
ΕΝΤΟΝΑ: 1 υπάλληλος ασφαλείας (SECURITY) ανά 80 θεατές.
Τα συνήθη αστυνομικά μέτρα λαμβά¬νονται σε κάθε αγώνα. Όλες οι διεθνείς διοργανώσεις απαιτούν την ανάπτυξη Αυξημένων αστυνομικών μέτρων. Οι αθλητικές διοργανώσεις που χαρακτηρίζονται ως «ντέρμπι» απαι¬τούν την ανάπτυξη Έντονων αστυ¬νομικών μέτρων.

Ζώνες ανάσχεσης – ελέγχου ασφαλείας
Ανάλογα με την κατηγοριοποίηση των μέτρων σε Συνήθη, Αυξημένα και Έντονα, δημιουργούνται ζώνες ανάσχεσης – ελέγχου ασφαλείας εξωτερικά της αθλητικής εγκατάστασης ως εξής:
Α’ Ζώνη Ανάσχεσης (1ο σημείο ελέγχου) – Ενεργοποιείται σε λήψη Έντονων Μέτρων.
Στη ζώνη αυτή πραγματοποιείται οπτικός έλεγχος των προσερχόμενων θεατών, για την εξακρίβωση κατοχής εισιτηρίου της αθλητικής εκδήλωσης. Τα σημεία ανάσχεσης καθορίζονται σύμφωνα με τις ροές των θεατών, οι οποίοι φθάνουν στην αθλητική εγκατάσταση πεζοί ή με τη χρήση Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Τα σημεία αυτά προσδιορίζονται φυσικά ή τεχνητά με τη χρήση «BAR GATE» (κινητή περίφραξη) ή μέσω ανθρώπινης αλυσίδας.
Β’ Ζώνη Ανάσχεσης (2ο σημείο ελέγχου) – Ενεργοποιείται σε λήψη Έντονων ή Αυξημένων Μέτρων.
Στη ζώνη αυτή πραγματοποιείται ταυτοποίηση¬ εισιτηρίου και θεατή. Τα σημεία αυτά προσδιορίζονται εγγύς της αθλητικής εγκατάστασης και πλησίον της νοητής ή φυσικής περίφραξης.
Γ’ Ζώνη Εισόδου (3ο σημείο ελέγχου) – Ενεργοποιείται σε Συνήθη Μέ¬τρα, καθώς βέβαια και στις περιπτώσεις Έντονων ή Αυξημένων Μέτρων.
Στη ζώνη αυτή πραγματοποιείται σωματική έρευνα των θεατών και έλεγχος «check in» εισιτηρίων, μέσω του συστήματος ακύρωσης. Τα σημεία αυτά προσδιο¬ρίζονται μπροστά από τις θύρες εισόδου της αθλητικής εγκατάστασης («τουρνικέ»).
Προσδιορίζονται επίσης τα σημεία εισόδου των αθλη¬τών και οι χώροι στάθμευσης των οχημά¬των των θεατών.
Οι θεατές θα ελέγχονται αρχικά από το προσωπικό ασφαλείας που βρίσκεται στον εξωτερικό περιμετρικό φράκτη του γηπέδου – εάν υπάρχει – ή στις περιπτώσεις γηπέδων που δεν έχουν εξωτερικό περιμετρικό φράκτη, στα σημεία που δημιουργείται αυτός με τεχνητό τρόπο (κορδέλα, πτυσσόμενη περίφραξη κ.λπ.) από το προσωπικό ασφαλείας, για να εξασφαλιστεί ότι μόνο οι κάτοχοι εισιτηρίων προσεγγίζουν τα τουρνικέ και για να γίνονται οι πρώτοι έλεγχοι που αποτρέπουν την εισαγωγή εμφανών απαγορευμένων αντικειμένων μέσα στο στάδιο.
Τελικός έλεγχος και έρευνες πρέπει να διεξάγονται από το προσωπικό ασφαλείας έξω από τα τουρνικέ, για να εξασφαλιστεί ότι:

• Οι θεατές δεν φέρνουν στο γήπεδο αντικείμενα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ενέργειες βίας ή απαγορευμένες ουσίες ή πυροτεχνήματα παντός είδους.
• Οι θεατές πάνε στο σωστό μέρος του σταδίου.
• Απαγορεύεται η πρόσβαση σε γνωστούς ή πιθανούς ταραχοποιούς ή άτομα που βρίσκονται υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών.

Στο επόμενο κεφάλαιο θα αναφερθούμε διεξοδικότερα στη συμμετοχή του Προσωπικού Ιδιωτικών Εταιρειών Παροχής Υπηρεσιών Ασφαλείας – Ι.Ε.Π.Υ.Α. (Security) στo πεδίο υλοποίησης του σχεδιασμού ασφαλείας, καθώς και τις απαιτήσεις της επιχειρησιακής ασφάλειας στην εφαρμογή των σχεδίων και την αξιοποίηση/ συμβολή της τεχνολογίας αιχμής στην ασφάλεια των αθλητικών εκδηλώσεων.

Του Δημήτρη Λόγου
Ταξίαρχος ΕΛ.ΑΣ ε.α.