Ασφάλεια Κολεγίων και Εργαστηρίων Ελευθέρων Σπουδών

Το άρθρο αυτό θα μπορούσε να έχει γενικότερο τίτλο και περιεχόμενο, π.χ. «Ασφάλεια Εκπαιδευτηρίων». Τούτο διότι τα μέτρα ασφαλείας και προστασίας για αυτού του είδους τις εγκαταστάσεις, έχουν να κάνουν με τη φύση της αποστολής τους και το μεγάλο αριθμό των προσώπων της κοινότητας που ορίζουν. Δηλαδή, Διοίκηση, Διδακτικό, Ερευνητικό, Διοικητικό προσωπικό, επισκέπτες καθηγητές, μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές, βοηθητικό προσωπικό, διάφοροι επισκέπτες, συνεργάτες, προμηθευτές για τα κυλικεία ή τον τεχνολογικό εξοπλισμό, συντηρητές, οικογενειακά ή φιλικά πρόσωπα σπουδαστών, ενδιαφερομένων κ.ά.

Μία όμως αναφορά στα εκπαιδευτήρια γενικά, θα μας στερούσε την ακρίβεια, κάτι που σε ένα θέμα όπως η ασφάλεια, το στοιχείο αυτό είναι ουσιαστικό. Θα φέρω ένα παράδειγμα από το Τυπικό Εκπαιδευτικό Σύστημα της χώρας μας. Ένα νηπιαγωγείο και ένα ΙΕΚ έχουν ουσιώδεις διαφορές όσον αφορά στην ασφάλεια, λόγω μεγάλων διαφορών των δομικών στοιχείων της προσωπικότητας του κάθε μέλους που συνθέτει την πολυπληθέστερη κατηγορία των προστατευόμενων. Δηλαδή τους σπουδαστές (για τα ΙΕΚ) και τους μικρούς μαθητές της προσχολικής ηλικίας (νήπια). Οι πρώτοι βρίσκονται σε ηλικιακή φάση όπου ο οργανισμός είναι πλήρως εξοπλισμένος για να αντιμετωπίσει αυξημένες αξιώσεις, όχι μόνο για την καθημερινότητά τους αλλά και για τις προσεχείς ηλικιακές φάσεις. Από την άλλη πλευρά, οι μικροί μαθητές του νηπιαγωγείου έχουν ως κυρίαρχο στοιχείο την κατά φαντασία αναλογική πραγματοκρατία, την κρίση αυτοτέλειας, εναντίωσης και το πείσμα. Με άλλα λόγια, οι φροντίδες ασφαλείας – άρα και τα σχέδια – είναι διαφορετικά.

Ο κοινός τόπος μεταξύ Κολεγίων και Εργαστηρίων Ελευθέρων Σπουδών (ΕΕΣ) είναι ότι και οι δύο κατηγορίες παρέχουν μεταλυκειακή εκπαίδευση και κατάρτιση. Και οι δύο κατηγορίες εντάσσονται στην ιδιωτική εκπαίδευση – κατάρτιση. Και οι δύο κατηγορίες ευρίσκονται προς το παρόν εκτός τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο Γενικό/ Επαγγελματικό, ΙΕΚ, ΤΕΙ, ΑΕΙ, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο). Και οι δύο κατηγορίες ρυθμίζονται με το Ν. 3696/2008 (άρθρο 1 και άρθρα 11, 12, 14 και 23).
Η χρησιμότητα και των δύο, Κολεγίων και Εργαστηρίων Ελευθέρων Σπουδών, θα γίνει πολύ φανερή στο προσεχές μέλλον. ¶λλωστε, για το λόγο αυτό μάλλον το άρθρο 21 του Ν. 3696/2008, αναφέρει ότι το Υπουργείο Παιδείας «.εξασφαλίζει κάθε δυνατή διευκόλυνση για την προσέλκυση σπουδαστών από το εξωτερικό για φοίτηση στα Κολέγια και στα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών.».
Σχετικά με τα θέματα ασφάλειας των Κολεγίων και των ΕΕΣ, το νομικό πλέγμα αποτελείται από τα εξής: Π.Δ. 71, όπως έχει τροποποιηθεί και που αφορά στις πυροπροστασίες κτηρίων – ιδίως το άρθρο 7 το οποίο εστιάζεται στα εκπαιδευτήρια. Συμπληρωματικά στο κείμενο αυτό αναφέρονται και οι πυροσβεστικές διατάξεις από τις Υπουργικές Αποφάσεις. ΥΠΕΠΘ 129450/Δ6/8-10-2008, άρθρα 5 έως και 17 (που αφορούν πρόσβαση των AMEA) για τα Κολέγια και οι Αποφάσεις του ίδιου Υπουργείου 129456/Δ6 από 8-10-2008 και 68040/Δ6 από 12-6-09 (τροποποιητική) τα ΕΕΣ (ιδίως άρθρα 8 έως και 10).
Μάλιστα στο άρθρο 16 της απόφασης για τα Κολέγια, αναφέρονται τα μέτρα ασφαλείας (επαρκής πυρασφάλεια, προσωπικό πυρασφάλειας, σύστημα συναγερμού στα εργαστήρια, ύπαρξη ιατρείου, νοσηλευτή, ασθενοφόρου, για περισσότερους από 1.500 σπουδαστές, φαρμακείο, άσκηση εκκένωσης κτηρίων τουλάχιστον μία φορά το χρόνο).
Τα παραπάνω όμως αφορούν στα μέτρα ασφαλείας safety και αναφέρονται στη μία συνισταμένη της ασφάλειας. Εμείς θα παρουσιάσουμε τη δεύτερη, που είναι η ασφάλεια – security και η οποία λόγω της φύσης των Κολεγίων και των ΕΕΣ, δεν μπορεί παρά να βασίζεται στην ιδιωτική παροχή υπηρεσιών ασφαλείας.
Στην περίπτωση των Κολεγίων και των ΕΕΣ, η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια – security, επιτυγχάνονται με ευέλικτο σύστημα. Δηλαδή, Συνεργασία Εσωτερικού Υπεύθυνου Ασφαλείας (Security Manager) – Γραφείου In house security και ΙΕΠΥΑ.

Αυτό είναι το δέον. Ο security manager πρέπει να έχει γνώσεις και να έχει λάβει εκπαίδευση σχετικά με τα εξής 20 σημεία:

1. Την ασφαλή διαχείριση.
2. Τις σχετικές διεθνείς συμβάσεις.
3. Τη σχετική εθνική νομοθεσία και κανονισμούς.
4. Τις ευθύνες και τους τομείς δραστηριότητας άλλων Οργανισμών ασφαλείας.
5. Τη μεθοδολογία διενέργειας αξιολόγησης ασφάλειας Εκπαιδευτικής  Εγκατάστασης.
6. Τις μεθόδους επιθεώρησης και ελέγχου εκπαιδευτικών εγκαταστάσεων.
7. Τις εργασίες και τις συνθήκες στα Κολέγια και στα ΕΕΣ.
8. Τα μέτρα ασφαλείας Κολεγίων και ΕΕΣ.
9. Την ετοιμότητα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και την αντιμετώπισή τους,  καθώς και το σχεδιασμό όσον αφορά στην αντιμετώπιση απρόοπτων  καταστάσεων.
10. Τις τεχνικές καθοδήγησης όσον αφορά στην εκπαίδευση και την κατάρτιση σε  θέματα ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων διαδικασιών και μέτρων ασφαλείας.
11. Το χειρισμό κρίσιμων για την ασφάλεια πληροφοριών και της σχετικής με την ασφάλεια επικοινωνίας.
12. Τη γνώση των υφιστάμενων απειλών για την ασφάλεια και των μοντέλων που ακολουθούνται.
13. Την αναγνώριση και τον εντοπισμό όπλων, επικίνδυνων ουσιών και διατάξεων.
14. Την αναγνώριση χωρίς διακρίσεις των χαρακτηριστικών και μοντέλων συμπεριφοράς προσώπων, τα οποία μπορεί να απειλήσουν την ασφάλεια.
15. Τις τεχνικές οι οποίες χρησιμοποιούνται για την παράκαμψη των μέτρων Ασφαλείας.
16. Τον εξοπλισμό και τα συστήματα ασφαλείας, καθώς και τους περιορισμούς όσον αφορά στη λειτουργία τους.
17. Τις μεθόδους εξέτασης, επιθεώρησης, ελέγχου και παρακολούθησης.
18. Τις μεθόδους έρευνας πραγμάτων και διακριτικής επιθεώρησης.
19. Τα γυμνάσια και τις ασκήσεις σχετικά με την ασφάλεια.
20. Την αξιολόγηση των γυμνασίων και ασκήσεων σχετικά με την ασφάλεια.

Ο security manager σε συνεννόηση με την reception θα δημιουργήσει ερωτηματολόγια (ανώνυμα) για τη βελτίωση της ασφάλειας και κάθε μέλος της κοινότητας (διδάσκοντες, διοικητικό προσωπικό, σπουδαστές κ.ά.) θα εφοδιάζεται με σχετικό έντυπο κατά την προσέλευσή του. Στο ερωτηματολόγιο θα αναγράφεται η προθεσμία παράδοσης στη reception.
Στο μεταξύ προβαίνει σε εθιμοτυπικές επισκέψεις στις τοπικές αρχές (Τοπικό Αστυνομικό Τμήμα, Τμήμα Ασφαλείας, Πυροσβεστική Υπηρεσία, Δημοτική Αστυνομία, Πολιτική Προστασία, ΕΚΑΒ, Τροχαία) καθώς και στον ΟΑΣΑ, για να πληροφορηθεί τα των διευκολύνσεων των σπουδαστών στις κινήσεις τους με τα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Επόμενο βήμα είναι «προσεκτικό περπάτημα» του περίγυρου, των εγκαταστάσεων και της γειτονιάς. Ρωτά τους επαγγελματίες της περιοχής για τις συνθήκες, όπως επίσης και το αν σε ακραία καιρικά φαινόμενα η περιοχή αντιμετωπίζει δυσχέρειες λόγω κάποιας ιδιαιτερότητας, π.χ. απότομη κλίση οδού, πλημμύρα λόγω ανυπαρξίας ή αδυναμίας αποχετευτικών φρεατίων κ.ά.
Με το «προσεκτικό περπάτημα» επισημαίνονται παρακείμενοι τυχόν ευαίσθητοι χώροι (προξενεία, τράπεζες κ.ά.), εγκαταλειμμένα οικήματα και η ανίχνευση σημείων χρήσης τους κρυφά, οικήματα που έχουν ανάγκη ειδικής προστασίας ή εγκαταστάσεις μεγάλης σπουδαιότητας. Διαπιστώνει αν τα τελευταία φυλάσσονται και σημειώνει να ζητήσει μία συνάντηση στα κεντρικά της ΙΕΠΥΑ, που έχει και τη φύλαξη αυτών των γειτονικών εγκαταστάσεων. Επισημαίνει τους πλησίον ανοιχτούς χώρους (πλατείες, πάρκα) και τη γρηγορότερη πρόσβαση σε αυτούς από το Κολέγιο ή το ΕΕΣ.
Σε όλες αυτές τις συναντήσεις απαιτείται σοβαρότητα και να δώσουμε στον άλλο να καταλάβει ότι και αυτός θα κερδίσει από τη συμβολή τη δική μας, στα δικά του μέτρα ασφαλείας.
Επόμενη φάση είναι ο εσωτερικός έλεγχος των εγκαταστάσεων και η επισήμανση προσβάσεων εισόδων – εξόδων ευπαθών σημείων. Γίνεται προσπάθεια πληροφόρησης για τα αδικήματα που έλαβαν χώρα μέσα στον εκπαιδευτικό χώρο (π.χ. απειλές, κλοπές, φθορές, ξυλοδαρμοί) ή αμέσως έξω από αυτόν (π.χ. αρπαγές τσαντών).
Όλα αυτά τα ιστορικά καταγράφονται ως δεδομένα, χωρίς ονόματα, σε ειδικό βιβλίο που θα μπορούσε να ονομασθεί «Ημερολόγιο Συμβάντων».
Εσωτερικά των εγκαταστάσεων καταγράφονται αίθουσες, διάδρομοι, σκάλες, εξώστες, κιγκλιδώματα, πρόσβαση στην αυλή – αν υπάρχει και όλοι οι άλλοι χώροι όπως γραφεία, εργαστήρια, λογιστήρια, γραφεία εγγραφών και marketing, βιβλιοθήκες, καθώς επίσης και οι βοηθητικοί χώροι, αποθήκες, καλοριφέρ, ηλεκτρικοί πίνακες κ.λπ.
Τέλος, παρατηρούνται προσεκτικά οι είσοδοι και οι έξοδοι του κτηρίου, οι σκάλες υπηρεσίας, οι έξοδοι ανάγκης, ο φωτισμός, η ύπαρξη συναγερμού και CCTV (σύμφωνα με το Νόμο), όπως επίσης και τα σημεία που απαιτούν τη μέγιστη προστασία (λογιστήριο, ταμείο, γραφείο υποστήριξης συστημάτων IT, εργαστήρια, αρχεία, κεντρική μονάδα Η/Υ, καυστήρας, δεξαμενή καυσίμων κ.ά.).
Στη συνέχεια, ο security manager προβαίνει στο σχεδιασμό.
Στην αρχή συντάσσει το στρατηγικό σχέδιο. Αυτό δεν αφορά μόνο στην ασφάλεια, αλλά και στην επισήμανση ότι κάποιο από τα αντικείμενα σπουδών του Κολεγίου ή του ΕΕΣ είναι πρωτότυπο ή αποτελεί την «ατμομηχανή» του ιδρύματος, που μπορεί να σύρει όλες τις άλλες σπουδές. Διερώτηση του πώς το security management θα μπορέσει να αναδείξει το Κολέγιο ή το ΕΕΣ σε ηγετική θέση, όσον αφορά στο πρόγραμμα σπουδών – ατμομηχανή και να το σταθεροποιήσει στη θέση αυτή.
Με βάση το στρατηγικό σχέδιο αρχίζει σχετική ενημέρωση του management, των διδασκόντων και του διοικητικού προσωπικού. Εν τω μεταξύ έχουν συλλεγεί τα ερωτηματολόγια, τα οποία επεξεργάζονται.
Στη συνέχεια αρχίζει ο Τακτικός σχεδιασμός. Πώς, δηλαδή με ποιο τρόπο θα επιτευχθούν όλοι οι στόχοι. Οι στόχοι διαιρούνται σε αντικειμενικούς σκοπούς και ο τακτικός σχεδιασμός θα δίνει λύσεις στο πώς θα γίνει η επίτευξη του κάθε επιμέρους αντικειμενικού σκοπού (συνεργασίες, ενημερώσεις, συμβόλαιο με ΙΕΠΥΑ για την επιτήρηση κάποιων ωρών έστω, την καλλιέργεια και την ανάπτυξη των σχέσεων με τις αρχές και το προσωπικό ασφαλείας που εργάζεται στην περιοχή ή στο πώς θα αντιμετωπισθεί μια κρίση και πώς θα αποφευχθεί μια κρίση μέσα στην κρίση). Στον τακτικό σχεδιασμό χρήσιμη είναι η χρήση δακτυλίων προστασίας σε βάθος. Ο εξωτερικός δακτύλιος ορίζεται από την εξωτερική οικοδομική γραμμή του Κολεγίου ή του ΕΕΣ, την περίφραξη, τις πόρτες, τα προς το δρόμο παράθυρα, το φωτισμό και τις πινακίδες προειδοποίησης (π.χ. είσοδος «ΑΜΕΑ», «οι εγκαταστάσεις φυλάσσονται από την εταιρεία Χ» κ.λπ.) ή η προειδοποίηση εισόδου σε περιοχές που ελέγχονται με CCTV.
Θα λέγαμε ότι ο εξωτερικός δακτύλιος περιλαμβάνει τα μέτρα καθοδήγησης.
Ο μέσος δακτύλιος αφορά στις εσωτερικές θύρες (π.χ. την αίθουσα γύρω από μια αυλή), τα εσωτερικά παράθυρα, τις οροφές και τους φεγγίτες. Εδώ ρόλο παίζουν οι μπάρες, οι κλειδαριές, τα λουκέτα, οι προειδοποιητικές πινακίδες safety (δείχνουν εξόδους κινδύνου, επισείουν προσοχή κ.λπ.) και οι πινακίδες (CCTV, που εγκαθίστανται σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν 2472/97) και η ένδειξη πυροσβεστήρων και πυροσβεστικών φωλεών.
Ο εσωτερικός δακτύλιος αφορά στα τμήματα εκείνα που απαιτούν τη μέγιστη προστασία. Είναι τα τμήματα που έχουν ακριβό εξοπλισμό ή καύσιμα του καλοριφέρ, ο καυστήρας, το χρηματοκιβώτιο κ.ά. και προστατεύονται με επιπλέον μέτρα, ηλεκτρονικά και με επιτήρηση.
Στον τακτικό σχεδιασμό αναφέρονται τα είδη των κινδύνων που ενδεχόμενα να αντιμετωπιστούν, δηλαδή φυσικοί, τεχνολογικοί κίνδυνοι, συνδυασμός τους (προέλευσης εκτός Κολεγίου ή ΕΕΣ), καθώς και επίσης και θέματα που αφορούν σε φθορές στις εγκαταστάσεις, ατυχήματα, λάθη (εντός Κολεγίου ή ΕΕΣ). Αναφέρονται επίσης τα εγκλήματα, τόσο αυτά που εμφανίζουν πάγιο χαρακτήρα του Ποινικού Κώδικα (σε σχέση πάντα με τα συγκεκριμένου τύπου εκπαιδευτήρια), τα λεγόμενα ειδικά εγκλήματα, οι ειδικές συμπεριφορές (κακόβουλες), οι μη ηθικές πρακτικές (ενδεχομένως ή όταν εκδηλώνονται με τη μορφή παρενόχλησης).
Γίνεται βαθμολόγηση του κινδύνου κατά Walsh (1997) με τη βοήθεια του πίνακα Du Preez (1991), που αφορά στην κατάταξη των κινδύνων οι οποίοι αναφέρθηκαν παραπάνω, ανάλογα με το αποτέλεσμα πιθανότητας και βάρους της βλάβης.
Γίνεται αναφορά στα μέσα (επικοινωνία, χώρος εκπαίδευσης, φωτισμός, μέτρα προστασίας) και στο operational budget της ασφάλειας (σε συνεννόηση με τη διοίκηση).
Ο τακτικός σχεδιασμός ολοκληρώνεται με τα παραρτήματα, όπως π.χ. η λίστα έκτακτης ανάγκης, στα οποία θα περιέχονται και οι τρόποι επικοινωνίας με το ΚΕΕΛΠΝΟ (για επιδημίες), φωτοαντίγραφο κανονισμών πυροπροστασίας, φωτοαντίγραφο νομοθεσίας για την ασφάλεια, φόρμες συμπλήρωσης για αναφορά περιστατικού ή απειλητικού τηλεφωνήματος, τόπος συγκέντρωσης της ομάδας διαχείρισης κρίσης στην οποία θα μετέχει και ο νομικός σύμβουλος, ο χώρος συγκέντρωσης και οι ομάδες διαχείρισης κρίσης, οι οδοί διαφυγής και οι χώροι συγκέντρωσης προσωπικού και σπουδαστών εκτός εγκαταστάσεων, σε περίπτωση επανάληψης των μαθημάτων, όταν ξεκαθαριστεί ότι πρόκειται για απειλή – φάρσα. Καθορίζονται επίσης ύστερα από συνεννόηση με υπεύθυνους προσωπικού, Δ/ντή και Διοίκησης, θέματα συνεχιζόμενης ενημέρωσης του προσωπικού και των σπουδαστών για θέματα προσωπικής τους ασφάλειας στο δρόμο, στο σπίτι, σε καθημερινές δραστηριότητες, ταξίδια κ.λπ.
Στο σχεδιασμό αυτό υπάγεται και το εγχειρίδιο που θα συνταχθεί ως εσωτερικός κανονισμός πολιτικής άμυνας.
Ο τακτικός σχεδιασμός περιλαμβάνει τις διαδικασίες σε παράπονα, φήμες, πυρκαγιά, σεισμό, έντονα καιρικά φαινόμενα, βομβιστική απειλή, απειλητικό τηλεφώνημα, ληστεία, προσβολή των εγκαταστάσεων με εκρηκτικό ή εμπρηστικό μηχανισμό, εκκένωση, ιατρικό περιστατικό, απόπειρα εισβολής ατόμων που βρίσκονται υπό την επήρεια ουσιών, κρίση σχετική με την επιχειρηματική δραστηριότητα, υποψία παράνομης ενέργειας, ατύχημα και περιστατικό χωρίς προειδοποίηση.
Καθορίζονται και ενημερώνονται οι ομάδες επέμβασης. Κάθε ομάδα έχει επικεφαλής, διασώστη, πυροσβέστη, με το security manager να δρα ως διοικητής περιστατικού και ως supreme steward (γενικός διοικητής) της ομάδας διαχείρισης κρίσης.
Καθορίζονται ημερομηνίες ασκήσεων και γυμνασίων. Τηρείται ημερολόγιο και γίνονται αξιολογήσεις των γυμνασίων και ασκήσεων γραπτώς. Λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα.
Τηρείται αρχείο αλληλογραφίας και αναφορών ασφάλειας.
Στα σχέδια και στην πρακτική της ασφάλειας και με βάση την αποκτώμενη εμπειρία, γίνεται ένα είδος re – engineering.
Όσα αναφέρθηκαν, μπορούν να αποτελέσουν ένα πρώτο οδηγό για το σχεδιασμό ασφαλείας και σε άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, εφαρμόζοντας τον κανόνα της αναλογικότητας του Μπομπ ΕΜΠΕΡΛΙ.
Τελειώνοντας, θέλω να ευχαριστήσω την καθηγήτρια Οικονομικών και Υπεύθυνη Λειτουργιών του New York College, κα Λούλα ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ.
Σημειώνεται ότι ο συγγραφέας του άρθρου, εκτός από την ακαδημαϊκή του θέση στον Εκπαιδευτικό Όμιλο NEW YORK, είναι και ο security manager όλου του Ομίλου.

Σπυρίδωνος Μιχ. Κυριακάκη
Ακαδημαϊκού Διευθυντή
Κατεύθυνσης Σπουδών
Organizational Security and Management
New York College