Ασφάλεια ιδιωτικών νοσηλευτικών μονάδων

Τα περιστατικά που έχουν συμβεί εναντίον των νοσηλευτικών ιδρυμάτων – δημόσιων και ιδιωτικών – είναι πάρα πολλά, παρά το ευαίσθητο του χώρου όπου ο ανθρώπινος πόνος και η αγωνία διευκολύνουν στο να πηγάσουν συναισθήματα φιλαλληλίας και ανθρωπισμού. Ο τίτλος και το περιεχόμενο του άρθρου επελέγησαν με τα ακόλουθα κριτήρια. Τα νοσηλευτικά ιδρύματα – που είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) όπως τα γνωστά σε όλους μας Γενικά Κρατικά κ.λπ., έχουν τη δυνατότητα της δημιουργίας Γραφείου Ασφαλείας και της πρόσληψης απαιτούμενου προσωπικού, σύμφωνα με το Ν. 1339/1983 άρθρο 19, όπως αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 5 του άρθρου 1 του Ν. 1590/1986, η οποία πρόσθεσε και την παράγραφο 10 στο άρθρο 12 του Ν. 1481/1984.

Το προσωπικό αυτό, όπως και το προσωπικό που έχει προσληφθεί για τις ανάγκες ασφαλείας ή φρούρησης οποιασδήποτε εγκατάστασης ή χώρων Ν.Π.Δ.Δ. ή Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας, εκπαιδεύεται και μετεκπαιδεύεται σε εκπαιδευτικές σειρές από την Ελληνική Αστυνομία (σχ. ο Ν. 1339 και οι υπ’ αριθ. 7012/13/1 λ β/ 1988 και 7012/13/1νθ/2002 Αποφάσεις ΥΔΤ, για παράδειγμα).
Το συγκεκριμένο προσωπικό βιώνει καθημερινά πολλές καταστάσεις ασφαλείας και ένα άρθρο που θα αφορούσε συλλήβδην όλα τα νοσηλευτικά ιδρύματα – άρα και αυτά
που είναι Ν.Π.Δ.Δ., θα φαινόταν σαν προσπάθεια να παραβιάσουμε ξεκλείδωτη πόρτα.
Από την άλλη πλευρά, τα ιδιωτικά νοσηλευτικά ιδρύματα αφενός δεν έχουν το ανωτέρω προνόμιο, αφετέρου η ίδια η φύση τους (ιδιωτικό ίδρυμα) μπορεί να δημιουργήσει ζητήματα, με κάθε προσερχόμενο να προτάσσει το ευκολοδιατύπωτο «σας πληρώνω; Τότε τι μου λέτε απαγορεύεται.». Και η απαγόρευση μπορεί να αφορά στην αποτροπή σε προσπάθεια να μπει ο επισκέπτης σε θάλαμο εντατικής νοσηλείας, θερμοκοιτίδας με νεογνά κ.λπ.
Η υπηρεσία ασφάλειας στα ιδιωτικά νοσηλευτικά ιδρύματα έχει να κάνει – και αυτό θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα – με την ίδια την ανάπτυξη της βασικής δραστηριότητας (π.χ. μαιευτήριο), την επιτυχία ανόδου σε περίοπτη θέση στη χώρα της βασικής δραστηριότητας και την προσπάθεια διατήρησής της στη θέση αυτή. Ακολουθούν – αν όλα τα προηγούμενα επιτευχθούν – η διαδικασία γεωγραφικής επέκτασης και τέλος οι επιλεκτικές επενδύσεις σε τομείς στρατηγικού ενδιαφέροντος.
Σε όλα αυτά η ασφάλεια μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά, όπως θα δούμε παρακάτω.
Ασφάλεια σε ιδιωτικό νοσηλευτικό ίδρυμα σημαίνει – για να δανειστώ μια φράση του Γκαίτε από το «Φάουστ». ένα υφαντό την ώρα που είναι στον αργαλειό. Κάθε κτύπημα δημιουργεί και ένα κόμπο, όπου συμπλέκονται πάρα πολλά νήματα. Και μιλάμε για ένα κόμπο, όχι για όλο το υφαντό.

Ιδιαίτερες ανάγκες σε ένα σύνθετο περιβάλλον πολλαπλών υποδομών
Ξεκινάμε πρώτα να ξεδιαλέξουμε τα νήματα που μπορούν να σμίξουν σε ένα κόμπο (ζήτημα ασφαλείας). Αυτά είναι:

• Οι πολλές Διευθύνσεις και τα Τμήματα και οι Υπηρεσίες.
• Ο ακριβός εξοπλισμός.
• Η ίδια η δομή του κτηρίου ή των κτηρίων με πολλούς διαδρόμους όπου ο καθένας μπορεί να οδηγεί σε διαφορετικούς χώρους, τα ασανσέρ, οι χώροι αναμονής, τα ιατρεία – εξεταστήρια, τα γραφεία, ο χώρος της διαλογής των αφικνούμενων ασθενών, τα επείγοντα, οι διάφορες πτέρυγες κ.λπ.

Για παράδειγμα, ένα μεγάλο μαιευτήριο μπορεί να διαθέτει μαιευτική κλινική, παιδιατρική και παιδοχειρουργική κλινική, χειρουργεία, κέντρο μαστού καθώς και παθολογική κλινική. Επίσης υφίστανται εγκαταστάσεις αναλύσεων και ελέγχων (συμπεριλαμβανομένων και μικροβιολογικών εργαστηρίων), ενδεχομένως εξοπλισμοί υπερηχογραφημάτων 4 διαστάσεων, γραμμικοί επιταχυντές, Μονάδα Τεχνητού Νεφρού, Τμήματα θεραπείας π.χ. με ιώδιο, κέντρο διατροφικής υποστήριξης, τράπεζα ομφαλοπλακουντικού αίματος, φαρμακείο και χώρος φύλαξης φαρμάκων και υγειονομικού υλικού. Επίσης χώροι εστίασης, κυλικεία και καφετιέρες για επισκέπτες, πλυντήρια, χώροι συναλλαγών, Διοικητικές Υπηρεσίες, περιβάλλων χώρος, parking και γκαράζ, δεξαμενές καυσίμων αερίων, χώροι φύλαξης ραδιενεργών υλικών, μαγειρεία, άλλοι χώροι για χρήσεις ανάγκης, αποθήκες υλικού και τροφίμων, Τράπεζα Αίματος, Γραφεία, Αμφιθέατρα ενημέρωσης και εκπαίδευσης, αποδυτήρια, βοηθητικοί χώροι, ρεσεψιόν.
Πρώτα απ’ όλα λοιπόν χρειάζεται πλήρης κατανόηση του χώρου, σε σημείο που ο υπάλληλος ασφαλείας να μάθει το χώρο σαν τη γειτονιά του. Επισημαίνεται το ιστορικό των νέων της Αρχαίας Σπάρτης, που επί χρόνια διέρχονταν όλο το έδαφος της επικράτειας προκειμένου να εντοπίσουν θέσεις άμυνας, ενέδρας, διαφυγής, χώρους ανασύνταξης κ.ο.κ.
Αυτό πρέπει να είναι και το πρώτο μέλημα κάθε στελέχους ασφαλείας. Η γνώση του χώρου. Πριν αρκετά χρόνια έμαθα για έναν Οργανισμό εκπαίδευσης ιδιωτικών ερευνητών σε μακρινή χώρα του εξωτερικού, που μέσα στην εκπαίδευση του πώς να αποφύγουν μία κακόβουλη παρακολούθηση, τους πήγαιναν επισκέψεις σε μεγάλα κτιριακά συμπλέγματα τύπου MALL και σε πάρκα διασκέδασης. Εκεί τους μάθαιναν το χώρο, τις οδούς διαφυγής, τις εναλλακτικές προσβάσεις, τα μυστικά περάσματα κ.ά.

Ένα μωσαϊκό ανθρώπων
Στους χώρους που περιγράφηκαν κινείται το πολύβουο μελίσσι προσώπων, όπου ο καθένας ξεχωριστά έχει αποκρυσταλλώσει αξίες, έχει τις δικές του στάσεις, τις δικές του προκαταλήψεις, τα δικά του προβλήματα και το δικό του χαρακτήρα.
Πρόκειται για ιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων, βιολόγους χημικούς, νοσηλευτές, προσωπικό παραϊατρικών επαγγελμάτων, εξωτερικά συνεργαζόμενο νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό διαφόρων ειδικοτήτων ή εκπαιδευτές. Από πλευράς των δεκτών των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας, νοσηλευόμενοι, επίτοκοι, βρέφη, παιδιά, είναι οι προσερχόμενοι για εξετάσεις με πραγματικό ή φανταστικό πρόβλημα και οι συνοδοί τους. Τα πρόσωπα αυτά, οι συνοδοί τους αλλά και οι επισκέπτες που θα προσέλθουν αργότερα, συνθέτουν ένα πολυπολιτισμικό σύνολο, αφού είναι διαφορετικών ή ειδικών φυλετικών κατηγοριών, αρκετοί μπορεί να βρίσκονται παράνομα στη χώρα ή άλλοι να έχουν προβλήματα με τη δικαιοσύνη. Επίσης παρατηρήθηκε και το φαινόμενο έκτακτης εισαγωγής προσώπων (νεαρών εγκύων) που συνοδεύονταν από ομάδες φίλων, οι οποίες τελικά δημιούργησαν επεισόδια, επειδή στις συζητήσεις διαπίστωσαν ότι είναι οπαδοί διαφορετικών ποδοσφαιρικών ομάδων και λόγια στα λόγια, τα πράγματα οξύνθηκαν. ¶λλο φαινόμενο είναι οι επαίτες και οι ευρισκόμενοι σε στερητικό σύνδρομο που ζητούν βοήθεια, οι πωλητές υπηρεσιών και αγαθών προς το νοσηλευτικό ίδρυμα και τους ασθενείς, οι προμηθευτές, οι επισκέπτες πραγματικών ή ανύπαρκτων ασθενών, οι κακόβουλοι – επειδή θεωρούν τόσο το χώρο όσο και τους νοσηλευόμενους ως εύκολους στόχους, αποπροσανατολίζοντάς τους με την υποκίνηση του θρησκευτικού συναισθήματος, π.χ. με την πώληση εικόνων. Με αυτόν τον τρόπο χαλαρώνει η προσοχή των ανθρώπων, τους αφαιρούνται χρήματα, τιμαλφή, ακόμα και λουλούδια και γλυκά.
Πιο σπάνια, υπάρχουν επίσημοι επισκέπτες και ρεπόρτερς και φυσικά υπάρχει το διοικητικό προσωπικό με διάφορες δραστηριότητες (καφετέριες, διαρκής καθαριότητα κ.λπ.).
Όλα αυτά τα πρόσωπα κινούνται μέσα στους δαιδαλώδεις χώρους που παρουσιάσαμε προηγουμένως. Ο μεγάλος αριθμός προσώπων ανομοιογενών υποσυνόλων και ο πολυδαίδαλος χώρος αντιδρούν μεταξύ τους όχι με τον ίδιο τρόπο, αλλά διαφορετικά σε κάθε κατάσταση, που είναι τα ωράρια – έντασης και συνήθως η συνεχής εφημερία, τα επείγοντα περιστατικά, οι διαφορετικές ανάγκες ασφαλείας, οι διαπληκτισμοί, τα μικροατυχήματα, ο τρόπος της διακίνησης φαρμάκων και αναλώσιμου υγειονομικού υλικού. Και φυσικά, πάντα η δαμόκλειος σπάθη του περιστατικού χωρίς προειδοποίηση, της πυρκαγιάς ή της εγκληματικής ενέργειας. Δημιουργείται δηλαδή μια κατάσταση που προσφέρεται όσο καμία άλλη στο να δημιουργηθούν προβλήματα μέσα στα προβλήματα και κρίσεις μέσα στις κρίσεις.

Περιστατικά που αναδεικνύουν τις ιδιαιτερότητες
Όπως προείπαμε, τα περιστατικά που έχουν συμβεί εναντίον των νοσηλευτικών ιδρυμάτων – δημόσιων και ιδιωτικών, είναι πάρα πολλά, παρά το ευαίσθητο του χώρου, όπου ο ανθρώπινος πόνος και η αγωνία διευκολύνουν στο να πηγάσουν συναισθήματα φιλαλληλίας και ανθρωπισμού.
Και όμως σε διεθνές επίπεδο έχουν σημειωθεί τα παρακάτω, που αναφέρονται ενιαία (δημόσια, ιδιωτικά νοσηλευτικά ιδρύματα), ώστε να καταδείξουμε το μείζον για να είναι πιο εύκολο το έλασσον από πλευράς security managing. Έχουν λοιπόν λάβει χώρα: ένοπλες ληστείες και δολοφονίες λογιστών και ταμιών (και στη χώρα μας η δολοφονία του ταμία Δημ. Μαντούβαλου το 1995 και η αρπαγή των μισθοδοσιών του προσωπικού μέσα στις εγκαταστάσεις του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Νίκαιας).
Εν ψυχρώ δολοφονία φυλάκων (και στη χώρα μας, το Μάρτιο του 1987 στο Ηράκλειο Κρήτης). Ξυλοδαρμοί γιατρών. Απαγωγές βρεφών. Επιθέσεις στα Φαρμακεία των ιδρυμάτων. Ξέσπασμα συγγενών σε όποιον βρουν. Κλοπές υλικών και οργάνων. Εμπρησμοί (από κρατούμενους). Χρήση απόμερων κοινόχρηστων χώρων από τοξικομανείς. Ξάφρισμα χρημάτων και αντικειμένων από ασθενείς, ξεκαθαρίσματα παλιών λογαριασμών μεταξύ προσώπων που έτυχε να βρεθούν ως επισκέπτες διαφορετικών νοσηλευόμενων. Εγκαταλείψεις νεογνών. Επιθέσεις για απελευθερώσεις κρατουμένων. Σεξουαλικές παρενοχλήσεις και χυδαίες συμπεριφορές. Πρόκληση επεισοδίων κυρίως από ποινικούς, για να μην αναφέρουμε τα λάθη από αμέλεια που οδηγούν σε φωτιές οι οποίες εξελίσσονται σε απειλητικές πυρκαγιές όπως και τις περιπτώσεις σεισμών, που είχαν σαν αποτέλεσμα και τη διαρπαγή ειδών ή την ανάμειξη πολλών ατόμων στη χρέωση υλικών, που συντέλεσε στην απώλεια υλικών λόγω αταξίας.

Διαδικασίες για ένα αποτελεσματικό σχέδιο ασφάλειας
Η περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης ήταν εκτεταμένη, αλλά αναγκαία. Τούτο διότι βοηθά στη δημιουργία ενός αποτελεσματικού σχεδίου ασφαλείας. Αυτός που θα ασχοληθεί με το σχεδιασμό, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να κάνει μία εκτεταμένη μελέτη τρωτότητας σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία ασφαλείας και τις απειλές που συνυπολογίζονται – ακόμη και εκείνες με χαμηλή ένδειξη πιθανότητας, όπως π.χ. η συμπλοκή οπαδών αντιπάλων ομάδων που μεταφέρουν τραυματίες από άλλη συμπλοκή, είναι πιο πιθανή να γίνει στα εξωτερικά ιατρεία ενός εφημερεύοντος κρατικού νοσοκομείου, παρά σε μία υπερσύγχρονη γενική κλινική. Παρά ταύτα, ένα τέτοιο περιστατικό θα ληφθεί υπόψη με δείκτη πιθανότητας 1 στην τετράβαθμη κλίμακα του Du Preez και όχι 0, ενώ η ίδια περίπτωση για την ανάλογη μελέτη Κρατικού Νοσοκομείου θα έχει δείκτη πιθανότητας 2.
Η περίπτωση του να εμφανιστεί νεαρός σύζυγος σε ευθυμία – που περιμένει τον τοκετό της συζύγου – με πιστόλι και σαμπάνια και να τα δείξει στον μαιευτήρα ρωτώντας τον «γιατρέ, πριν την ξεγεννήσεις διάλεξε τι προτιμάς», είναι πιο πιθανή στην περίπτωση ιδιωτικού μαιευτηρίου, ενώ έχει μικρότερο δείκτη να συμβεί σε κρατικό νοσοκομείο.
Όταν θα αρχίσει η καταγραφή των διαφόρων κινδύνων, τότε η παράθεση του ιστορικού των γεγονότων εναντίον νοσηλευτικών ιδρυμάτων θα βοηθήσει στην καταγραφή και στην κατανόηση.
Ο σύμβουλος ασφαλείας που θα συντάξει το σχέδιο τρωτότητας ύστερα από τους ελέγχους ασφαλείας που θα πραγματοποιήσει στο νοσηλευτικό ίδρυμα, πρέπει να είναι εξωτερικός συνεργάτης και μάλιστα να κατέχει εξουσιοδοτήσεις εμπιστευτικότητας. Με βάση τις αναφορές του, θα συνταχθεί σχέδιο ασφαλείας από το security manager του ιδρύματος, που θα έχει και την ευθύνη της εφαρμογής.
Ο τελευταίος θα πρέπει να ξεκινήσει από το στρατηγικό σχεδιασμό, ο οποίος θα αφορά στον τρόπο συμβολής της ασφάλειας στην ανάπτυξη του ιδρύματος, στη σταθεροποίηση σε μια από τις πρώτες θέσεις στη βασική δραστηριότητά του στη χώρα και στη γεωγραφική επέκταση για τα επόμενα 5-7 χρόνια.
Θα ακολουθήσουν ο τακτικός σχεδιασμός, δηλαδή το πώς θα υλοποιηθούν τα σχέδια ασφαλείας και στο τέλος ο επιχειρησιακός σχεδιασμός ασφαλείας με τα παραρτήματά του, δηλαδή τα παράγωγα σχέδια βασικών ενεργειών ανά περίσταση (κρίση γενικά, φυσικό γεγονός, πυρκαγιά, πλημμύρα, ληστεία, κλοπές, προστασία ανωτάτων στελεχών του ιδρύματος, ατυχήματα στο parking, ιατρικό περιστατικό, απειλή, επίσκεψη επισήμου, έρευνα ΜΜΕ, φημολογία), καθώς και τα παραρτήματα των παράγωγων σχεδίων (π.χ. φόρμα συμπλήρωσης για έκτακτο συμβάν, ιατρικό σημείωμα εξέτασης αιφνιδίως νοσήσαντα, φόρμα συμπλήρωσης για τηλεφωνική απειλή κ.ά.).
Στον όλο σχεδιασμό θα πρέπει να περιληφθεί χωριστό σχέδιο ΠΣΕΑ και χωριστό σχέδιο ανάπτυξης μέσων φυσικής ασφάλειας καθώς και ασφάλειας με ηλεκτρονικά μέσα, τηρουμένων των διατάξεων του Ν. 2472/1997.
Ακολούθως, θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα γραφείο ασφαλείας όπου όσοι θα προσληφθούν σε αυτό, θα εκτελούν καθήκοντα επόπτη. Οι φυλάξεις και ο έλεγχος προσβάσεων και ασφαλείας καθώς και οι αρχιφύλακες θέσεων ελέγχου, είναι καλό να ανατίθενται σε ΙΕΠΥΑ. Με αυτόν τον τρόπο θα επιτυγχάνεται καλύτερη ασφάλεια. Τα στελέχη του Γραφείου in house security του Ιδιωτικού Νοσηλευτικού Ιδρύματος θα καταρτίζονται δια βίου, ενώ προσωπικό των ΙΕΠΥΑ που θα διατεθεί με συμβόλαιο θα πρέπει να είναι καταρτισμένο σύμφωνα με το Νόμο.

Οι επόπτες του Γραφείου Ασφαλείας θα πρέπει να εκπαιδευτούν σε θέματα security management και στα παρακάτω σημεία:

• Τη γνώση των υφιστάμενων απειλών για την ασφάλεια και των μοντέλων που ακολουθούνται.
• Την αναγνώριση και τον εντοπισμό όπλων, επικίνδυνων ουσιών και διατάξεων αντικειμένων.
• Την αναγνώριση των χαρακτηριστικών και των μοντέλων συμπεριφοράς προσώπων, τα οποία μπορεί να απειλήσουν την ασφάλεια.
• Τις τεχνικές οι οποίες χρησιμοποιούνται για την παράκαμψη των μέτρων ασφαλείας.
• Τις τεχνικές διαχείρισης και ελέγχου πλήθους.
• Τις σχετιζόμενες με την ασφάλεια, επικοινωνίες.
• Τη λειτουργία εξοπλισμού και συστημάτων ασφαλείας.
• Την υποβολή σε δοκιμές, τη βαθμολόγηση και τη συντήρηση του εξοπλισμού και των συστημάτων ασφαλείας.
• Τις τεχνικές επιθεώρησης, ελέγχου και παρακολούθησης.

Επίσης, στο να δίνουν λύσεις και κατευθύνσεις στο προσωπικό ΙΕΠΥΑ όταν προκύψουν προβλήματα ασφαλείας.
Ειδικά η εκπαίδευση των εποπτών θα πρέπει να περιλαμβάνει το πώς θα λειτουργήσουν ως διοικητές σκηνής περιστατικού. Τη διοίκηση του ίδιου του περιστατικού θα την αναλαμβάνει ο ίδιος ο security manager.
Όλα όσα αναφέρθηκαν έχουν προκύψει από προσωπική μου έρευνα αλλά και εμπειρία, όταν τα έτη 2008, 2009 και 2010 οργανώσαμε μαζί με τον κύριο Γιώργο ΔΙΑΚΟ, κοινά μαθήματα της Σχολής Νοσηλευτών του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Νίκαιας, με τους σπουδαστές security management του New York College.
Από τις γραμμές αυτές ευχαριστώ τους σπουδαστές ιδιωτικών θεραπευτηρίων που συνέθεταν την εκπαιδευτική τάξη στο ΚΕΚ Primus και το Γενικό Διευθυντή τους, κύριο Δημήτρη ΤΖΟΥΡΟ.
Επίσης ευχαριστώ για τη συνεργασία τους, τους κ.κ. Χρήστο ΚΑΜΠΙΤΣΗ (προϊστάμενο Γ.Κ. Νοσοκομείου Νίκαιας), ¶γγελο ΜΠΟΡΜΠΟΤΗ (βοηθό προϊσταμένου), Νικόλαο ΓΕΩΡΓΙΤΣΟΠΟΥΛΟ, Μανώλη ΤΣΙΧΛΑΚΗ και Φώτη ΠΑΝΟΥΤΣΟ (της ίδιας ως άνω υπηρεσίας).

Σπυρίδωνος Μιχ. Κυριακάκη
Ακαδημαϊκού Διευθυντή Κατεύθυνσης Σπουδών
Organizational Security and Management
New York College